________________
રર
'. ૧. સાર્વધાતક અને આધધાતુક પ્રત્યેની પૂર્વે થતા ફેરફાર ૧. અનદ્યતન ભૂત, સામાન્ય ભૂત અને વિધ્યર્થ ભવિષ્યમાં વ્યંજનાદિ ધાતુની પૂર્વે અને * સ્વરાદિ ધાતુની પૂર્વે મા ઊમેરવામાં આવે છે, ને બા ની પછી ૨ કે આવે તે તે
બને બદલે છે ને ૩ કે ૪ આવે તે તે બેને બદલે મુકવામાં આવે છે. ધાતુને ઉપસર્ગ લાગતે હૈયતે એ જ અથવા આ ઊપસર્ગ અને ધાતુની વચમાં ઉમેરવામાં
આવે છે. ૨. વર અને વન શિવાયના ૬ અને થી શરૂ થતા પ્રત્યયની પૂર્વે અને આ થાય છે
ને થી શરૂ થતા પ્રત્યયની પૂર્વે 2 હોય તે ઉડી જાય છે. ૩. ધાતુના અંતમાં કેઇ વ્યંજન હેય ને ઊપાંતમાં ૬ કે ૧ હેય ને એવા અંત્ય જોડા
ક્ષરની પૂર્વે , ૩, , , હાયતે તે ૬, ૩, , , દીર્ઘ થાય છે. જેમકે નું તિા - ન્ નું શક્તિા ૪. હું જ, કે ૬ થી શરૂ થતા ને કઈ પણ વર્ગના ચેથા અક્ષરના અંતવાળા એવા
ધાતુઓની પછી ૨ કે ૨ આદિવાળે પ્રત્યય આવે અથવા કંઈન આવે તે છે, શું, ને ૨, ૫, ૬, અનુક્રમે થાય છે. જેમકે (તુતિ કુતિ= ) શિ=ોલિ
( લિ.). ૫. કે થી શરૂ થતાં સંયુક્ત વ્યંજનની પછી અનુનાસિક કે અર્ધસ્વર શિવાયને કઈ
વ્યંજન હોય અથવા કંઈને હોય તે પણ અથવા ક્રૂ ઉડી જાય છે. ૬. ત્રરૂ, ચ, gs, મૃગ, શ, સર, ઝાક ને શું ને શું ના અંતવાળા ધાતુઓના
અંત્ય વ્યજનને તેની પછી અનુનાસિક કે અર્ધસ્વર શિવાયને વ્યંજન આવે અથવા કંઈ ન આવે તે જૂ થાય છે. છે. ઉપસર્ગવાળા ને (દીર્ઘ) ૪, ૬ થી શરૂ થતા પ્રત્યાયની પૂર્વે હસ્વ થાય છે. ૮. ઉદ, કુ, ૬, જિદ્દ ના દ ને ૬ અથવા ટૂ અને 7 ના ને , જે તેની પછી
અનુનાસિક કે અર્ધસ્વર શિવાયને કઈ વ્યંજન આવે અથવા કંઈ ન આવે તે થાય છે. gy, ધૂપ, વિષ્ણુ, જળ (=વખાણવું), પન્ન (=વખાણવું)ને સાર્વ ધાતુક પ્રત્યયેની પૂર્વે જરૂર ને અર્ધધાતુક પ્રત્યેની પૂર્વે વિકલ્પ સાથે ઊમેરાય છે. પુ ને પન ને આ નિયમ
આત્મપદમાં લાગતું નથી. ૧૪ અગીઆરમા ગણના ધાતુઓની નીશાની ૨ ની પૂર્વે તે ધાતુઓને અંત્ય જ ઉડી જાય છે
ને જ શિવાયને સ્વર દીર્ઘ થાય છે. ૧૧. સર પ્રત્યયની પછી સર પ્રત્યય લગાડે હેય તે પહેલે ઉડાવી બીજે લગાડાય છે. ૧૨. (૬ ઠ્ઠ ગણને) ને ૩પ અથવા પ્રતિ લાગે છે ત્યારે ના ની પૂર્વે ઉમેરાય છે.
જેમકે પરિત્તિ ૧૩. ૪ (૮મા ગણને)ને અથવા પર લાગી ભૂષણ અથવા સંઘાત વાચક થતું હોય
તે #ના # ની પૂર્વે જ ઉમેરાય છે. જેમકે રાતન ૧૪. ૪ (૮ મા ગણુને) ને ૩પ લાગી ભૂષણ વાચક, સંઘાત વાચક, ગુણ રાખવા વાચક, - વિકારવાચક અથવા આકાંક્ષા વાચક થતું હોય તે #ના # ની પૂર્વે સ્ ઉમેરાય છે. જે
મકે ૩પતા બન્યા શણગારેલી કન્યા હતા ત્રાક્ષr=એકઠા થયેલા બ્રાહ્મણે = ! ઘણા કાચ પર લાકડું પાણીને ગરમી આપે છે ૩૫ર્ત સંસ્કારવાળું
કરીને ખાય છે. પતિ કૂતે=આકાંક્ષાવાળું બેલે છે
