________________
૨. ચાર ધાતુઓ (જેઓની આ સંજ્ઞા છે તેની સામે ધાતુકેશમાં કાલિ શબ્દ લખે
છે) ને તથા અંતવાળા ધાતુઓના ઉપાંત્ય સ્વર હસ્વ થાય છે. અપવાદ ક, કવિ, ઢ, &, વન, રૈ, ના, નામ અને તમને ઉપસર્ગ ન લાગે ત્યારે ઉપર
પ્રમાણે વિક૯પે થાય છે. ખ. રમ, રામ ને વ ને ઉપર પ્રમાણે થતું નથી. ગ, સહ અવ, અપ કે પરિ ઉપસર્ગ લાગે ત્યારે ઉપર પ્રમાણે થતું નથી. ૩. ઉપલી બે કલમાં લખેલા શિવાયના ધાતુઓના અંત્ય સ્વર અને ઉપાંત્ય અને ગુણ
નહીં પણ વૃદ્ધિ થાય છે અને આ શિવાયના ઉપાંત્ય હસ્વ સ્વરને વિકારકના નિયમ પ્રમાણે ગુણ થાય છે. અપવાદ. ક શિ, શી ને ધિરૂ ના અંત્ય સ્વરને જ થાય છે. ખ. જૈ ના થતા શ્રા ને આ હસ્વ થાય છે. ગ. મીર ની ને આ વિક૯પે થાય છે. ઘ. ગુદ ને ૩ જરૂર ને તુને ૩ વિકલ્પ દીર્ઘ થાય છે. ડ. ધી ને વેવીને અંત્ય સ્વરે ઉડી જાય છે. ચ. પ્રત્યયથી થયેલા નામધાતુને નામધાતુને જય ઉડી પ્રેરકને કય લાગતા પ્રેરકના
રચના નિમિત્તના ફેરફાર થતા નથી પણ નામધાતુના ભયના નિમિત્તના ફેરફારેજ
કાયમ રહે છે. ૪. નીચે લખેલા ધાતુઓને નીચે લખેલા અક્ષરે ઉમેરાય છે. ને ઉમેરાય છે ત્યારે તેના અંત્ય
હસ્વ સ્વરેને જ થાય છે. ક. છે, તો, છો, હૈ, , , , Tr (=પીવું)ને gr (=પાળવું) શિવાયના અસલ અથવા
થયેલા આ કારાંત ધાતુઓને ઉમેરાય છે. જેમકે રે – વાપી ખ, ય, સ્મા, સ્ટી, , રી, ને ને ઉમેરાય છે. તે પહેલા બેને અંત્ય છે
ઉડી જાય છે. ગ. , , છો, દે , ચે, સને =પીવું)ને જઉમેરાય છે. જેમકે gr ( પીવું) નું
पायय ઘ. Tr ( પાળવું) ને ત્રુ ઉમેરાય છે ને રૂ ને જ ઉડી જાય છે ને ૪ ઉમેરાય છે. ડ. કમ, મ, મ, ને રણ ને ઉપાંત્યમાં ન ઉમેરાય છે. ચ. સ્મિ ને વિંને વિકલ્પ નું, ને સ્ત્રી ને જા ને વિકલ્પ નું, ૨, ને ર્ ઉમેરાય છે. છે. માની ને જ થાય છે ત્યારે જુનીકર ૬ ઉમેરાય છે.
જ. એનું વી થાય છે ને વિકલ્પ ઉમેરાય છે. ૫. નીચે લખેલા ધાતુઓમાં નીચે મુજબ ફેરફાર થાય છે. ક. સદ્ ના ને | વિકલ્પ થાય છે. ને મ્ વિકલ્પ થાય છે. ખ. મન નું વી, દન નું ને સિદ્ નું રાષ્ટ્ર થાય છે. ગ. રણ ને અનુનાસિક ઉડી જાય છે ને એને અર્થ મૃગયા કરવી થાય છે. ઘ. પ્રજ્ઞનું અને મર્જ, વા નું વાને વાન,ને પુન નું ને #થાય છે.
