________________
છે. આ ૬ ની પૂર્વે આર્ધધાતુકની ફુ લાગતી નથી. ખઉપર જણાવેલા પ્રત્યય લગાડતા પહેલા ધાતુમાં નીચે પ્રમાણે ફેરફાર થાય છે. ૨. સ્વરાંત ધાતુઓ તથા ને પ્ર૬ ના સ્વરની વૃદ્ધિ થાય છે. ૨. આ કારાંત અનિટ ધાતુઓને જ્યારે શું લાગે છે ત્યારે ૪ ની પૂર્વે ઉમેરાય છે. રૂ. જે ધાતુઓને ઉપાંત્ય એ પ્રેરકધાતુ થતા દીર્ઘ થતું નથી, તેમજજે ૧ભાગણનાધાતુઓને આ દીર્ધ થતું નથી, તેને ઉપાંત્ય ત્રિજા પુરૂષના એકવચન શિવાય બીજે
બધે દીર્ઘ થાય છે. સુન ને જ દીર્ઘ થાય ત્યારે થાય છે. છે. ગુ, ધૂપ, વિઠ્ઠ, vજ, પન, ત્રમ્ ને 7 ને અય વિકલ્પ ઉમેરાય છે. જેમકે
, પાર્થ છે. દશમા ગણના ધાતુઓને તથા પ્રેરકને જ વિકલ્પ ઉડી જાય છે. અને જે ધાતુઓને
ઉપાંત્ય પ્રેરકમાં દીર્ઘ થતું નથી તેમજ જે દશમા ગણના ધાતુઓને દીર્ઘ થતા
નથી તેને જ જ્યારે ઉડી જાય છે ત્યારે વિકલ્પ દીર્ઘ થાય છે. ગ. નીચે લખેલા ધાતુઓના રૂપ અનિયમિત છે તેથી તેના ત્રિજા પુરૂષના એકવચનના રૂપજ
નીચે આપ્યા છે ને તેના બીજા રૂપે પણ તે પ્રમાણે જુદાજુદા પ્રત્યથી થાય છે. मृज् नु अमार्जि भञ् नु अभञ्जि , अभाजि गुह् नु अगूहि
शम् नु अशमि, अशामि इनु अगायि
हेड्नु अहोड , अहिडि, अहीडि अधि+इनु अध्यगााय, अध्यायि
અનદ્યતન તથા સામાન્યભવિષ્યના સંબંધમાં. ૧. મૂળ તથા પ્રત્યયાન્ત ધાતુઓની બાબતમાં વિશેષ નિયમ નથી. ૨. ભાવે કર્મબંધક ધાતુની બાબતમાં નીચે મુજબ છે. ક. સ્વરાંત ધાતુઓ તથા દન અને પ્રદુ ના સ્વરની વિદ્ધિ થાય છે. ખ. કારાંત ધાતુઓને જ્યારે રુ લે છે ત્યારે રૂની પૂર્વે જ ઉમેરાય છે. ગ. દશમ ગણન ધાતુઓને તથા પ્રેરકને કય વિકલ્પ ઉડી જાય છે અને જે ધાતુઓને
ઉપાંત્ય પ્રેરકમાં દીર્ઘ થતા નથી. તેમજ જે દશમા ગણના ધાતુઓને દીર્ઘ થતું નથી તેને એ જ્યારે અા ઉડી જાય છે ત્યારે વિકલ્પ દીર્ઘ થાય છે.
૪. વિધ્યર્થભવિષ્યના સંબંધમાં. ૧. મૂળ ધાતુઓની બાબતમાં અધિક્સ ના ૬ ને વિકલ્પ સ્વર આગળ થાય છે, અને ચં
જન આગળ થાય છે ને બદલે આ મુકાય છે ત્યારે તેની પૂર્વેના પ્રત્યે અવિકારક
ગણાય છે. ૨. પ્રત્યયાન્ત ધાતુઓની બાબતમાં કોઈ વિશેષ નિયમ નથી. ૩. ભાવકર્મબંધક ધાતુની બાબતમાં અનદ્યતનભવિષ્યની રજી કલમ લાગુ પડે છે.
૫. આશીલિંગના સંબંધમાં ૧. મૂળ તથા પ્રત્યયાન્ત ધાતુઓની બાબતમાં નીચે મુજબ છે. ક. પરમૈપદમાં રા, ધન, મા, રથા, , , , ૪ ના અંત્ય સ્વરને થાય છે. અને
એ ધાતુઓ શિવાયના મા કારાંત ધાતુઓના બા ને તેની પૂર્વે સંયુક્ત વ્યંજન આવેલે હિયતે ઇ વિકલ્પ થાય છે.
