________________
૧૫૮
૫ અલુક સપ્તમી તપુરૂષ-સપ્તમી નીચેના શબ્દોમાં કાયમ રહે છે – ક. વિદિતા સુવિદિતા ખ, સપ્તમી વિભક્તિનું નામ ૪ કારાંત નામ જોડે આવી થતે એક નામ વાચક શબ્દ,
જેમકે સાતિઢા વાહ રિસો. ગ. સપ્તમી વિભકિતનું નામ ભૂત કૃદંતથી થતે શબ્દ-જે ઠપકાવાચક વાપરે હોય તે–
જેમકે અવતનવૃતિ (વૈત) તપ્ત ભૂમિમાં નેળીઆના રહેવા જેવું (આ
તારૂ રહેવું છે). ઘ. સપ્તમી વિભક્તિનું નામ+7 અંતવાળા શિવાયના કૃતાદિ પ્રાતિપદિકથી, અને સિદ્ધ વન્દ્ર અને રથ શિવાયના શબ્દથી થતે શબ્દ- એક નામ વાચક થતું હોય તે-જેમકે સ્તબ્લેમ હાથી વાપ:=જાસુસ | વેવ=પક્ષી પહદં કમળ | કુરામ= કમળ કરાયઃ=વિષ્ણુ અપવાદરા રચgિઢવાથી વરસડા રદ્ધઃ | મરચા રોગ (અથવા સિન) ડ. પ્રવ્રુદ, રા, વઢિ કે વિશ્વને સપ્તમીને શબ્દા થી થતે શબ્દ-જે નામવાચક
ન થતું હોય તે-જેમકે પ્રવૃત્તિ ચ. સપ્તમીને કઈ શબ્દ પછી વ્યંજનાદિ “ક” વાચક શબ્દ આવી થતે શબ્દ- પૂર્વે - દેશની રીત બતાવનારે હોય તે-જેમકે મુજાપા છે. સપ્તમીમાં વપરાયેલા મગ અને અંત પછી ગુદ આવી થતે શબ્દ–જેમકે મારા જ. સપ્તમીમાં વપરાયેલા મહત્તા અને મૂત્ર શિવાયના અંગવાચક શબ્દ + મ શિવા
યનું કઈ પણ નામથી થતા શબ્દ-જેમકે રસિટોના ઝ. વર્ષ, ક્ષા, ફાર કે વરને સપ્તમીને શબ્દE થી તે શબ્દ-જે નામવાચક ન થત
હોય તે–એમાં વિભક્તિ વિકલ્પે કાયમ રહે છે-જેમકે વર્ષાને વર્ષના બ. સપ્તમીનું નામ કારત કે વ્યંજનાંત હેય ને વખત બતાવનાર ન હોય તે તે+રાજ, વાસ, રવિન, કે વન્યથી થતે શબ્દ-એમાં વિભક્તિ વિકલ્પે કાયમ રહે છે—જેમકે ઘેરાયઃ ને વરાયા ગામેવાણ: ને ગ્રામવાસઃ દુર્તવાને દુર્તજ પણ મિરાથઃ તિવઃ |
૩. કર્મધાય તત્પરૂષ ૧. વ્યાખ્યા–પ્રથમ વિભક્તિમાં રહેલા બે શબ્દ ક્વ, વ, ગાલ, સ્થાતિ અથવા સર
ત ના સંબંધમાં વપરાયા હેય તે તેઓની વિભકિતઓ કહાડી નાંખી, સમાસના આગળ કહેલા સાધારણ નિયમ તથા નીચે લખેલા નિયમ પ્રમાણે શબ્દને ક્રમ ગોઠવી તથા શબ્દમાં ફેરફાર કરી, નીચે લખેલા લિંગ તથા વચનને શબ્દ કરવામાં આવે છે, ને જ્યારે એમ કરવામાં આવે છે ત્યારે આસમાસ થયો કહેવાય છે, ને કયા શબ્દ કેની જોડે કેના સંબંધથી વપરાયેલા જોઈએ તે વિષે નીચે મુજબ ક. ઉપમાન વ ના સંબંધથી તેના ગુણવાચક અથવા ઉપમાના કારણે વાચક શબ્દ સાથે - વપરાયે હોય તે–જેમકે વન વ રચા =વનાના
