________________
તા. ૨-૮-૯૪, મંગળવાર. અનંત ઉપકારી, અનંત જ્ઞાની શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા લોકોત્તર ધર્મની પ્રાપ્તિ કરાવવા આ ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરે છે.
લોક જેને ધર્મ સમજે છે, તેના કરતાં આગવી વિશેષતાયુક્ત ધર્મનો બોધ કરાવવા તીર્થકરો ઉપદેશ આપે છે. તેઓએ પરિપૂર્ણ સાધના કરીને પૂર્ણ તત્ત્વ જાણ્યું અને જગત જે ન જાણતું હોય તેવું અદ્ભુત તત્ત્વ જગતને જણાવવા તેઓ કરુણાબુદ્ધિથી લોકોત્તર ધર્મને સમજાવે છે. માત્ર સામાયિક, પ્રતિક્રમણ, પૂજા આદિમાં જ લોકોત્તર ધર્મ સમાયેલો છે તેવું નથી, પણ શાસનનાં અનુકંપા આદિ અનુષ્ઠાનોમાં પણ લોકોત્તર ધર્મ સમાયેલો છે. ' ઉપાશ્રયનિર્માણ એ જૈનઅનુકંપાદાનનું એક ઊંચું દષ્ટાંત
અનુકંપાની વ્યાખ્યામાં આપણે જોયું કે કોઇનાં દુઃખ દૂર કરવાની ભાવના હોય પણ તેમાં અલ્પ જીવોને ત્રાસ અને ઘણા જીવોને શાંતિ મળે તેવી પ્રવૃત્તિ હોય, એ જ જૈનઅનુકંપાદાનમાં આવી શકે; જ્યારે અત્યારે તો ઊંધું જ થતું હોય છે. ઘણાને ત્રાસ ને થોડાને શાંતિ થતી હોય છે. વાસ્તવમાં એ જૈનશાસનની અનુકંપામાં ન આવે. દા.ત. કોઈ બિલાડી ભૂખી હોય તેને ઉંદર ખવડાવીને તેની ભૂખ દૂર ન કરાય. આને સાચી દયા ન કહેવાય. આ રીતની દયામાં બિલાડીને કામચલાઉ થોડી શાંતિ મળે પણ ઉંદરના શું હાલ થાય? આવી દયા અનુકંપાની વ્યાખ્યામાં આવતી નથી.
તેથી જૈનઅનુકંપા બતાવવા માટે ગ્રંથકારે ઊંચામાં ઊંચું અનુકંપાનું દૃષ્ટાંત બતાવ્યું છે. તેમણે ધર્મમાં થતી હિંસાની ઉચિત પ્રવૃત્તિને દષ્ટાંત તરીકે લીધી છે; કારણ કે તેમાં અલ્પ જીવોને ત્રાસને અધિકને શાંતિ મળે છે. દા.ત. ઉપાશ્રયનિર્માણ. વર્તમાનમાં માત્ર સંઘના ઉપાશ્રયો થઈ ગયા, પહેલાં તો વ્યક્તિગત મંદિર-પૌષધશાળા
၄
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
