________________
જીવે શુભાનુબંધી થવા માટે આખી જીવનદૃષ્ટિ પલટવી પડે :
અત્યારે એવા કોઈ જીવો નથી જે પ્રસંગે પુણ્ય ન બાંધતા હોય. દરેકના જીવનમાં કોઈક તો સગુણો હશે જ, ને તેમને તે પ્રમાણે પુણ્ય પણ બંધાય. સંસારમાં પુણ્યબંધના ભાગીદાર મોટા ભાગના આત્માઓ થાય છે, પરંતુ પુણ્યનો અનુબંધન પાડી શકવાના કારણે સંસારમાં રખડે છે. પુણ્યબંધ સોઘો છે, જ્યારે પુણ્યનો અનુબંધ મોંઘો છે. જયારે જયારે અશુભ ભાવનો ત્યાગ કરી શુભભાવને સ્વીકારો એટલે પુણ્યબંધ ચાલુ થઈ જશે, પણ પુણ્યનો અનુબંધ પાડવા તો આખી દષ્ટિ બદલવી પડશે. અનંતકાળથી આત્મા સંસારરસિક-પાપરસિક રહ્યો છે, પાપમાં જ તેને ઉપાદેયબુદ્ધિ રહી છે. તેને બદલવા આત્માએ પાપની જુગુપ્સાવાળા બનવું પડશે અને પાપ પ્રત્યેની ઉપાદેયબુદ્ધિની સામે હેયબુદ્ધિ ખીલવવી પડશે. આ બંધનું ચક્ર જે ધોરણ પર ચાલે છે તેના કરતાં અનુબંધનાં ચક્રોનાં ધોરણ જુદાં
છે. દા.ત. એક વ્યક્તિ દયા-દાન વગેરે સત્કાર્યો ખૂબ જ ભાવોલ્લાસ સાથે કરે છે . પરંતુ ત્યારે પણ અંદરમાં જો પાપમય સંસારની જ રુચિ પડી હોય તો તેને સત્કાર્યો કરવા છતાં પણ પાપ પ્રત્યેની જ ઉપાદેયબુદ્ધિ અંદર બેઠી છે. તેથી જ સત્યવૃત્તિ કરતાં પણ અનુબંધ તી પાપના જ પડવાના. મિથ્યાદષ્ટિ જીવો અહિંસાની પ્રવૃત્તિ કરે તો પણ અનુબંધ હિંસાનો જ પાડે. અથવા એક જીવ ક્ષમાનો પરિણામ કરે છે, ક્ષમા કેળવે છે, ક્રોધને ક્યાંય મનમાં સ્કોપ નથી આપતો, આમ, વર્તમાન દષ્ટિએ જોઈએ તો તેના આત્મા પર અત્યારે ક્ષમાભાવનો વિકાસ થઈ રહ્યો છે, પણ જો તે જીવમાં મિથ્યાત્વ ગાઢ હોય તો અનુબંધ તેને ક્રોધનો પડે. આ ક્ષમા જે કેળવી તેનાથી પુણ્ય બંધાયું. તેથી જ જ્યારે તે પુણ્ય ઉદયમાં આવશે ત્યારે સત્તા-સંપત્તિ-માનપાન બધું જ મળશે, પણ ત્યારે ક્ષમાને બદલે ક્રોધ જ વધુ કરશે. અનુબંધ જીવની બુદ્ધિ પર અસર કરે છે :
સભા:- તે જીવ તો ક્ષમાશીલ હતો તો તે પુણ્યના ઉદય વખતે ક્રોધ કેમ વધારે
કરશે?
- સાહેબજી :- અત્યારનું બંધાયેલું પુણ્ય કાંઈ તરત તો ઉદયમાં આવતું નથી, પણ જ્યારે ઉદયમાં આવે ત્યારે જો પાપનો અનુબંધ પડેલો હોય તો તે બુદ્ધિને 'ઊલટી કરશે. અશુભ અનુબંધ બુદ્ધિને ઊલટી કરે છે ને શુભ અનુબંધ બુદ્ધિને લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૧૧
