________________
ચારિત્રમોહનીયકર્મ નિકાચિત બાંધ્યું હતું તેના લીધે રહેવું પડ્યું છે. ઊલટું પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય તો તેમનું એવું હતું કે વહેલું ચારિત્ર લઈ શકે. આજન્મ વિરાગી તીર્થકરોને તો એકે ભોગ ભોગવવા ન હતા, છતાં સાવદ્ય ભોગ ભોગવવાના એટલા માટે આવ્યા કે પાપપ્રવૃત્તિ કરાવનાર ચારિત્રમોહનીયકર્મ નિકાચિત હતું.
જૈન કર્મવાદમાં પાપ કરાવનાર કર્મ જુદું અને પાપરૂપ કર્મ જુદું છે. જે સ્વયં પાપકર્મ છે, તે દુઃખ આપનાર કર્મ છે. દા.ત. અશાતાવેદનીયકર્મ જે સ્વયં પાપકર્મરૂપ છે ને ઉદય વખતે દુઃખ આપે છે. જ્યારે જે પાપ કરાવનારાં કર્મ છે, તે પાપપ્રેરક છે, તે દુષ્ટબુદ્ધિ-અશુભભાવ વગેરે પ્રગટાવે છે.
ભગવાનને પાપ કરાવનાર કર્મ હોય માટે જ યુદ્ધો ખેલવા પડે, પણ તે વખતે તેમનામાં એવી જાગૃતિ પડેલી હોય છે કે તેઓને પાપપ્રેરક કર્મના વિપાકથી પાપ કરવા છતાં પણ નવું પાપકર્મ બંધાતું નથી અને અશુભ અનુબંધ પણ નથી પડતા. આમ, પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય ક્યાંય બંધનરૂપ નથી બનતું.
સભા:- છેલ્લી વાર સમજાવો.
સાહેબજી:-પાપકર્મ=બાહ્ય દુઃખ આપનાર કર્મ. પાપપ્રેરક કર્મ=બાહ્ય દુઃખ ન આપવા છતાં દુષ્ટબુદ્ધિ, અશુભભાવ, હિંસા આદિ કરાવનાર કર્મ.
પુણ્યથી ભોગ, ભોગથી પાપ ને પાપથી દુર્ગતિ, દુર્ગતિથી ૮૪ લાખ - જીવાયોનિની પરંપરા, આ પાપાનુબંધી પુણ્યનું વિષચક્ર તે અમૃતતુલ્ય પુણ્યાનુબંધી પુણ્યથી અટકી જાય છે. સાધુ આજ્ઞાનુસારી અપવાદમાર્ગે અનુકંપા કરે કે શ્રાવક જિનાજ્ઞાપૂર્વક અનુકંપા કરે તો પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાય.
(૧) અનાર્યદેશની અનુકંપા તુચ્છ પુણ્ય અને પાપ ઘણું બંધાવશે. (૨) આર્યદેશની નાસ્તિક તુલ્ય અનુકંપા, જેમાં ધર્મદષ્ટિ નથી; તેવાં દયા, પરોપકાર,
#ણા, મૈત્રીરૂપ શુભભાવો દ્વારા પણ તુચ્છ હલકું પુણ્ય અને પાપ ઘણું બંધાવશે, (૩) આર્યદેશના આસ્તિક તુલ્ય ધર્મદષ્ટિવાળા સદાચારી આત્મા સમ્પ્રવૃત્તિરૂપ લૌકિક અનુકંપાદાનથી બંધ પુણ્યનો જ પાડશે, પણ અનુબંધ તો ત્રણેય કિસ્સામાં પાપનો જ પડશે. (૪) જિનાજ્ઞામુજબ શાસનના, શાસનપ્રભાવનાના તથા આત્મકલ્યાણના આશય આદિથી વૈરાગ્ય અને વિવેકપૂર્વક જે અનુકંપા કરશે, તે આત્માને ઉત્તમ પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બંધાશે.
અહીં વિચારવા જેવી ખૂબી એ છે કે પ્રવૃત્તિ સર્વત્ર દાનની જ લીધી છે. નાસ્તિકલોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૭૯
