________________
જીવી શકે અને આર્તધ્યાનપૂર્વક અસમાધિથી મરીને દુર્ગતિમાં જશે. અહીં ચારિત્રમોહનીયકર્મ તૂટે એવું નબળું છે, માટે તેને ટકાવી રાખવા પ્રભુ અભિગ્રહ ધારણ કરે છે. પ્રભુએ લાભાલાભ જોઈને આ ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરી છે. તેમનો અભિગ્રહ બહુ જ ગંભીર છે. પચ્ચક્ખાણ હંમેશાં પાપના ત્યાગનું હોય. તેથી જ કહીએ છીએ કે તમે દીક્ષા ન લઈ શકો ત્યાં સુધી આનો આનો ત્યાગ કરજો, તેવું પચ્ચક્ખાણ આપીએ છીએ. ભગવાને તો આનાથી ઊંધું પચ્ચક્ખાણ કર્યું છે. સામાન્ય સંજોગોમાં આવું પચ્ચક્ખાણ ન કરાય. અપવાદમાર્ગે જ યોગ્ય છે. અરે ! પ્રભુ મહાવીરના ઘરમાં પરિસ્થિતિ એ છે કે, માતા-પિતા તથા પરિવારના સૌને આમના માટે એટલો સ્નેહ છે કે, એમના વિયોગથી કેટલાયે પાત્ર આત્મા અસમાધિથી મરીને દુર્ગતિમાં જાય. માતા-પિતાનું જો આત્મિક અહિત થતું હોય તો તેવું પ્રભુ પોતાના નિમિત્તથી ન જ થવા દે. બાકી માતા-પિતાના રડવાની ચિંતા નથી, પણ તેમનું અહિત ન થાય તે માટે પચ્ચક્ખાણ લીધાં છે.
આ જ દૃષ્ટાંતની સામે ઋષભદેવ પ્રભુએ મરુદેવામાતા અત્યંત રડતાં હોવાં છતાં દીક્ષા લીધી જ છે. મરુદેવામાતાનો હજાર વરસમાં એકે દિવસ એવો નથી કે તેઓ ઋષભના વિરહમાં રહ્યાં ન હોય. પ્રભુ જાણે છે કે માતા રડી રડીને આંધળાં થયાં છે, છતાં ભવિષ્યમાં આ અંધાપો તેમના હિતનું જ કારણ બનશે. જો આત્માનું અહિત થતું હોય તો ચિંતા કરવાની છે, લાગણીથી રડે તેની ચિંતા કરવાની નથી.
અહીં માતા-પિતાની સેવા છોડી દીક્ષા ન લેવાનો અભિપ્રાય ધરાવનારાઓએ વિચારવા જેવું છે કે શું મહાવીર પ્રભુને જ ‘મા’ પ્રત્યે લાગણી હતી ? ઋષભદેવ ભગવાનને ‘મા’ પ્રત્યે લાગણી નહોતી ? પ્રભુ મહાવીરને ‘મા’ પ્રત્યે વિનય હતો અને ઋષભદેવને તેમની ‘મા' પ્રત્યે વિનય નહોતો ? આ બન્ને શાસ્ત્રનાં જ દૃષ્ટાંત છે.
મરુદેવામાતા ગમે તેટલું રડ્યા છતાં પરમાત્મા ઋષભદેવનો વિરહ તેમના આત્માના હિતનું સાધન બન્યો, જ્યારે તેનાથી ઊલટું, ભગવાન મહાવીરે માતાપિતાના આત્માની ચિંતા કરી દીક્ષા તેમની હયાતિમાં નથી લીધી. ટૂંકમાં, બંને દૃષ્ટાંતમાં પ્રાધાન્ય લાગણી કે વિનયને ન આપતાં હિતને આપવામાં આવ્યું છે. તમને જો મહાવીર પ્રભુ જેવું દીક્ષા ન લેવાનું પચ્ચક્ખાણ આપવાનું કહીએ તો આખી સભા પચ્ચક્ખાણ લેવા ઊભી થઈ જાય.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૦૦
