________________
દાન વગેરે કોઈપણ પ્રવૃત્તિ કરો ત્યારે એવી રીતે કરો કે જેનાથી પુણ્યનો અનુબંધ પડે. સાંસારિક કામ કે લૌકિક દયા પણ એવાં કરો કે જેમાં ફક્ત પુણ્યનો બંધ ન થતાં સાથે પુણ્યનો અનુબંધ પણ પડે. પુણ્યનો અનુબંધ પાડવા દરેક પ્રવૃત્તિમાં સતત વૈરાગ્ય ને વિવેક જાગૃત જોઈએ. ભગવાનને જોતાં એમ થવું જોઈએ કે “વીતરાગતા સિવાય જગતમાં ક્યાંય સાચું સુખ નથી ને સાચું સુખ નિર્વિકાર દશામાં જ છે. આ નિર્વિકાર ભાવ જ્યારે પામીશું ત્યારે જ સાચું સુખ મેળવી શકીશું, બાકી તો સંસારમાં સર્વત્રવિકારો જ ખદબદે છે.” કદી તમે રાગ-દ્વેષથી વ્યથિત થઈને પ્રભુ પાસે ગયા છો? ત્યાં તેમની પાસે વિકારોની પીડાથી રડવું આવે છે ? પ્રભુ પાસે પણ તમે આંતરદુઃખને રડો છો કે બાહ્યદુઃખને રડો છો? તમને તો આંતરદુઃખ સાલતું જ નથી. સંસારમાં મોહરાજા તમને ડફણાં મારે તો મજા આવે છે. આવા માણસમાં વીતરાગતા પ્રત્યે સાચું બહુમાન કેવી રીતે પ્રગટ થાય? જે આત્માને રાગદશાની રુચિ છે તે વીતરાગની ભક્તિ કરે તો પણ તેના આત્મા પર સંસ્કાર તો રાગના જે પડે છે. માટે જ ધર્મ કરનારા ગુણિયલ જીવો પણ બહુધા પુણ્યનો અનુબંધનથી પાડી શકતા. વિચારજો, કઈ કડી ખૂટે છે?
કુમારપાળરાજાના જીવે જયતાકના ભવમાં બધાં કર્મો તત્કાલ ખપીને મોક્ષ થઈ જાય તેવી સાધના નથી કરી. ઉત્કૃષ્ટ વિવેકે પણ નથી, પરંતુ વિવેકનું બીજ ચોક્કસ છે. હજી સમકિત આવ્યું નથી. મિથ્યાત્વની હાજરીમાં આયુષ્ય બાંધ્યું છે માટે જ સમ્રાટ થયા છે. જો સમકિતની હાજરીમાં આયુષ્ય બાંધ્યું હોત તો ચોક્કસ વૈમાનિકદેવ થાત. સમકિતી મનુષ્ય કદાચ “મારું કે મરું” તેવા રૌદ્રધ્યાનરૂપ અશુભભાવ સાથે કૃષ્ણલેશ્યામાં આયુષ્યનો બંધ કરે તો પણ દેવલોકનું જ આયુષ્ય બાંધે, એ પણ પાછું જ્યોતિષ કે ભવનપતિ નહિ પણ વૈમાનિક દેવલોકનું જ બાંધે. વૈમાનિક દેવનાં બળ, પુણ્ય, શક્તિ પાસે અઢાર દેશના રાજાનાં બળ, પુણ્ય, શક્તિ કોઈ વિસાતમાં નથી. પાંચ કોડીનાં ફૂલની ભક્તિથી પણ જો સમકિતની હાજરીમાં પુણ્ય બાંધ્યું હોત તો તેઓ ક્યાંયના ક્યાંય પહોંચી ગયા હોત. પરંતુ સમકિત વિનાની તેમની નાની ક્રિયા પણ બીજપૂર્વકની હોવાથી પુણ્યના કણિયાનો ગુણાકાર તો થયો જ છે, આ જ અનુબંધની શક્તિ છે. પ્રથમ ભવમાં જયતાક, દ્વિતીય ભવમાં કુમારપાળરાજા, તૃતીય ભવમાં વ્યંતરદેવ અને ચોથા ભવમાં આવતી ચોવીસીના પ્રથમ તીર્થપતિ શ્રી પદ્મનાભસ્વામીના પ્રથમ ગણધર થઈ મોક્ષે જશે. બીજ પડ્યા. પછી તેમનો વિકાસ ઝડપથી થઈ ગયો. વિચારો, શુભ અનુબંધની શક્તિ છે કે
૨૬૪
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપ”
