________________
સભા :- અમને તો પરમાણુ શું છે તે પણ ખબર નથી.
સાહેબજી :- ધ્યાન કરવા માટે પહેલાં શાસ્ત્રાભ્યાસથી material (ચિંતનસામગ્રી) ભેગું કરવું પડે. ચિંતન માટે ખોરાક તરીકે અઢળક સામગ્રી જોઈએ. ધ્યાન એટલે કોઈપણ વસ્તુ પર એકાગ્રતાથી કલાકો સુધી ધારાબદ્ધ તત્ત્વનો સૂક્ષ્મ વિચાર કરવો તે. તીર્થકરો જ્ઞાનના દરિયા હોય છે, તેમની પાસે અગાધ જ્ઞાન હોય છે.
સભા :- પણ કાઉસ્સગ્નમાં તો નવકાર જ ગણવો પડે ને?
સાહેબજી:- એવો નિયમ નથી. તમારે પણ સવારે પ્રતિક્રમણમાં તપચિતવણી કાઉસ્સગ્ન આવે છે કે નહિ? શાસ્ત્રદષ્ટિએ એ વખતે તપનું ચિંતન કરવાનું છે. આ તો તમારી પાસે કોઈ ખજાનો નથી તેના ફાંફાં છે. કાઉસ્સગ્ન એટલે કાયાનો ઉત્સર્ગ, દેહને વોસિરાવી દેવો. પછી આત્મા ચેતનમાં જ રમે છે, આત્માના ગુણોમાં જ રમે છે, તે કાઉસ્સગ છે. કાંઈ નવકાર ગણો તો જ કાઉસ્સગ્ન થાય એવું નથી.
પ્રભુ એક વખત ચોમાસા દરમિયાન ચાર-ચાર મહિના લગાતાર કાઉસ્સગ્ન ધ્યાનમાં રહ્યા છે, અને તેના પારણાના દિવસે જીરણશેઠે ભાવથી સુપાત્રદાન કર્યું છે. જીરણશેઠ પોતે ઉત્તમ ધર્માત્મા હતા. તેમને ઉત્કૃષ્ટ સામગ્રીથી ત્રિકાળ જિનપૂજા કરવાનો નિયમ હવાથી નગર બહાર જિનમંદિર છે ત્યાં દરરોજ પૂજા કરવા ઠાઠમાઠથી જાય છે. ત્યાં રસ્તામાં જતાં પ્રભુ મહાવીરને કાઉસ્સગ્નધ્યાને ઊભેલા જુએ છે. પોતે વિવેકી શ્રાવક છે, તેથી જાણે છે કે સાક્ષાત્ પ્રભુને પગે લાગ્યા પછી જ પ્રતિમાને પગે લગાય. માટે ત્રણ પ્રદક્ષિણા આપી પ્રભુને વંદન-સ્તુતિ કરે છે, અને
પછી રોજ વિનંતી કરે છે કે, પ્રભુ મારા ઘરે પારણા માટે પધારો. વિનંતી કરવામાં છે પણ તમારા ને એમના ભાવમાં ફરક છે. આમ, ચાર ચાર મહિના નીકળી ગયા છે. પ્રભુ ગોચરીએ ગયા કે નહિ તેનું પૂરતું ધ્યાન રાખે છે, ને તેથી જ જાણે છે કે હજુ પ્રભુના ઉપવાસ ચાલુ છે. ચાર મહિના પૂરા થયા એટલે તેમને થાય છે કે હવે પ્રભુ પારણું અવશ્ય કરશે. પ્રભુની આવી કઠોર સાધનામાં ક્યાંય પુરુષાર્થની ખામી ન બતાવી શકાય, અને છતાં પણ કેવળજ્ઞાન હજુ તેમને પ્રગટ્યું નથી; કારણ કે નિકાચિતક ક્ષપકશ્રેણી પામવા અવરોધ કરે છે.
આમ તો પ્રભુ જ્ઞાન-ધ્યાનમાં જ રમે છે, અત્યારે આ જગતમાં એવો કોઈ દેવદાનવ કે માનવ નથી જે તેમને ધ્યાનમાંથી ચલિત કરી શકે. વિચારો, પોતાના મન
જ
.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા
૨૫૧
