________________
સમકિતીને પાપ બાંધતાં પણ પુણ્યનો અનુબંધ :
સમકિતી આત્મા પુણ્ય-પાપ બાંધે પણ અનુબંધ તો પુણ્યનો જ પાડે. મોક્ષમાર્ગની બહાર રહેલા જીવો પુણ્ય અને પાપ બાંધી શકે, પણ અનુબંધ પાપનો જ પાડે અને સંક્રાંતિકાળમાં રહેલા હોય તે જીવો ચડતીના ટકા પ્રમાણે પુણ્ય-પાપનો અનુબંધ પાડે.
એક માણસ જે ખાવાના અવિવેકને લીધે અનેક રોગોથી પીડાતો હોય ત્યારે તે રોગિષ્ટ કહેવાય, અને તે વ્યક્તિ રોગને દૂર કરવા દવા, ચરી, પથ્ય પાળે તો ધીરે ધીરે રોગ જેટલા ટકા ઘટે તેટલા ટકા આરોગ્ય આવ્યું કહેવાય, અને જ્યારે સંપૂર્ણપણે રોગ નાબૂદ થાય ત્યારે સંપૂર્ણ આરોગ્ય આવ્યું કહેવાય.
જેમ રોગ અને આરોગ્ય એ બે અવસ્થા જુદી છે અને રોગમાંથી આરોગ્ય તરફ જવાની દશા તે સંક્રાંતિ છે, તેમ ગાઢ મિથ્યાત્વીને સંપૂર્ણતયા પાપનો અનુબંધ પડે છે, અને મિથ્યાત્વમાંથી સમકિતની ભૂમિકા તરફ ગતિ કરનારને થોડા પાપનો અને થોડા પુણ્યનો અનુબંધ પડે છે, અને જ્યારે સમકિત પામી જશે ત્યારે સંપૂર્ણતયા પુણ્યનો અનુબંધ પડશે.
નિશ્ચય-વ્યવહારથી સમકિતનું સ્વરૂપ :
સભા ઃ- વ્યવહારનયનું સમકિત લેવાનું ?
સાહેબજી :- અહીં શુદ્ધ વ્યવહારનયનું ચોથા ગુણસ્થાનકનું ભાવસમકિત લેવાનું છે. તમે સમકિતના આચાર પાળતા હો તો દ્રવ્યસમકિત આવ્યું કહેવાશે. તમે જ્યારે બાર વ્રતો ઉચ્ચરો છો ત્યારે અમે સમકિત ઉચ્ચરાવીએ છીએ. તેમાં પ્રતિજ્ઞા એ આવે છે કે “સુદેવ-સુગુરુ-સુધર્મને જ માનીશ, કુદેવ-કુગુરુ-કુધર્મને નહિ માનું અને સુદેવ-સુગુરુ-સુધર્મ સિવાય બીજે ક્યાંય પૂજ્યભાવ કે બહુમાન નહિ કેળવું.” આ પ્રતિજ્ઞા તમે શ્રદ્ધાથી અણીશુદ્ધપણે પાળતા હો છતાં ચોથા ગુણસ્થાનકનો વિવેક અને વૈરાગ્ય ન આવ્યાં હોય તો, દ્રવ્યથી સમકિત આવેલું ગણાશે; હજુ ભાવથી સમકિત આવ્યું ન કહેવાય. શુદ્ધ વ્યવહારનયથી ચોથા ગુણસ્થાનકનું ભાવસમકિત જે આત્મા પામેલો હોય તેને પાપનો અનુબંધ પડતો નથી, તે કાયમ ખાતે પુણ્યનો અનુબંધ પાડે છે.
૨૨૪
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
