________________
જીવન-જરૂરિયાતો પૂરી કરે છે, સ્વબળથી કમાય છે ને સંસારના વ્યવહાર પણ ચલાવે છે. આ-દૃષ્ટાંત ત્યાગી જીવનું નથી, પણ સમ્યગ્દષ્ટિ ગૃહસ્થનું છે. સમકિત તમારી પાસે આધ્યાત્મિક વિવેક માંગે છે. આધ્યાત્મિક વિવેક પુણ્યનો અનુબંધ પાડે છે. દરેક વાતમાં તમારાapproach(અભિગમ) પ્રમાણે તમારો અનુબંધ નક્કી થાય છે. સંતાનોને ભૌતિક પાપમય મોજમજા કરતા જોઈને તમે રાજી થાઓ છો; કારણ કે તમે પાપના રસવાળા છો. દા.ત. તમારા દીકરા ફોરેન જઈને આવે, ત્યારે દીકરાએ આત્મિક દૃષ્ટિએ શું મેળવ્યું ? અને સામાજિક દૃષ્ટિએ પણ હિતકારી શું મેળવ્યું ? તેનો કોઈ વિચાર તમને આવતો નથી, પરંતુ માત્ર પાપપોષક મોટાઈ જોઈને પણ તમે ખુશખુશાલ થઈ જાઓ છો. આવા પાપના રસવાળા જીવોને પુણ્યનો અનુબંધ ન જ પડે.
પરંતુ ચાણક્યના પિતા તો સમ્યગ્દષ્ટિ મહાશ્રાવક છે, સમકિત પામેલા બાપની વિચારસરણી કેવી હોય તેનું આ દૃષ્ટાંત છે. આ વિચારસરણી સાથે તમારો ક્યાંય મેળ બેસે તેમ છે ? અને ન હોય તો તમારે સમકિતમાંથી રાજીનામું આપવું પડે. સભા :- આપી દીધેલું જ છે.
સાહેબજી :- બસ, એ જ મહાદુઃખની વાત છે. અહીં ચણકને એમ થાય છે કે આ મારો દીકરો જો મનુષ્યભવ પામવા છતાં સત્તા અને સંપત્તિમાં ફસાઇ જશે, તો તેનો મનુષ્યભવ નકામો જશે. અરે ! મારા કુળમાં અવતર્યો તેનો તેના આત્માને લાભ શું ? તાજા જ જન્મેલા બાળકની કેટલી હિતચિંતા છે ! તમને તો તમારો દીકરો ૨૫ વર્ષનો થાય ત્યાં સુધીમાં પણ આવી આત્મહિતની ચિંતા પ્રાયઃ થતી નથી. આ ચણક ફળામાં નિપુણ અને હોશિયાર છે. એવાને ત્યાં જ આવા ભાગ્યશાળી દીકરાઓ જન્મે. મહાત્મા પાસેથી બત્રીસીરૂપ વિશેષ લક્ષણનું ફળ જાણ્યા પછી ચણકે તે નવજાત બાળકને ખોળામાં લઇને વહાલથી પંપાળતાં પંપાળતાં ધીરે ધીરે કાનસથી તેની પૂરેપૂરી બત્રીસી ઘસી નાખી. વળી બાળકને જરા પણ વેદના ન થાય કે તે સહેજ પણ ઘાયલ ન થાય તેનું પૂરતું ધ્યાન રાખ્યું. આ પણ એક અત્યંત કુશળતાનું ફળ છે. ઘસવાનું કામ પૂરું કર્યા પછી ચણક ચાણકયને લઇને મહાત્મા પાસે આવે છે, ને પૂછે છે કે હવે આનું ફળ શું ? મહાત્મા જણાવે છે કે આ પુત્ર હવે રાજરાજેશ્વર નહિ થાય, પણ સત્તાધીશને નીમનારો બનશે. (king maker થશે). સત્તાના સિંહાસને બીજો બેસશે પણ સત્તાની લગામ આના હાથમાં રહેશે. આ સાંભળીને ચણકને થોડી રાહત થઇ. આવા બાપને તમે કેવો કહો ? તમારી દૃષ્ટિએ તો દીકરાનું
NNA
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૨૯
