________________
છોકરાંને પણ મોટા કરવાની ભાઈની જવાબદારી આવે. જવાબદારી અદા કરવામાં શુભભાવ જોઈએ. કર્તવ્ય પણ અશુભભાવથી અદા કરો તો પાપ લાગે.
આપણા તીર્થકરોએ આખો સંસાર શુભભાવથી કેવી રીતે ચલાવવો તે પણ બતાવ્યું છે. જો તેની આવડત હોય તો પુણ્ય બાંધી શકો છો. પરંતુ શુભભાવ કોને કહેવાય ? ને અશુભભાવ કોને કહેવાય, ક્યાં કઈ જગ્યાએ કેવા ભાવ કરવા તે દરેક વ્યક્તિએ જાણવું જોઈએ. મા-બાપે દીકરાઓનો ઉછેર અને દીકરાઓએ માબાપની ભક્તિ પણ કેવી રીતે કરવાની તે જાણવા જેવું છે. તમે માબાપને પાળું છું, પોષે છું આવું બોલો તો પણ યોગ્ય નથી. માબાપની તો ભક્તિ હોય, એમને કાંઈ વેંઢારવાનાં નથી. દીકરો માબાપની ખૂબ જ સારસંભાળ લે, દવાદારૂ-ઈચ્છાજરૂરિયાત બધું પૂરું કરે, ભક્તિ કરવામાં ખડે પગે ઊભો રહે, પણ તેમાં આશય નિઃસ્વાર્થ હોવો જોઈએ. દીકરો વિચારે કે બાપ પાસે મોટો દલ્લો છે કે જો તેમને ખુશ રાખીશ તો વારસામાં તે દલ્લો મને મળશે, તેવા ભાવથી ભક્તિ કરી ખુશ રાખે તો તે શુભભાવ નથી, પણ સ્વાર્થજન્ય અશુભભાવ છે. મેલા ભાવથ ભક્તિ કરી તો પાપ જ બંધાય. તેવી જ રીતે પુત્રવધૂ પણ સાસુની ભક્તિ સ્વાર્થથી કરે તો અશુભ જ ભાવ કહેવાય. કર્તવ્ય અદા કરતી વખતે પણ પુણ્યબંધ કે પાપબંધનો આધાર મનોવૃત્તિ કેવી છે તેના પર છે.
આ બધું કર્મબંધના એક એક પાસાને સમજો તો ખબર પડે. કર્મના સિદ્ધાંત, પ્રમાણે સતત કર્મ બંધાય છે. વિચાર પણ ન કરતા હોવા છતાં જો વૃત્તિમાં શુભ કે અશુભ ભાવો હોય તો પુણ્ય કે પાપનો બંધ થાય છે. વળી તેમાં અનુબંધ જો સારો ન પડે તો પૂરું જોખમ છે. સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માએ ૧૮ પાપસ્થાનકમાંથી અઢારમું મિથ્યાત્વશલ્યરૂપ પાપસ્થાનક તો સંપૂર્ણ છોડ્યું છે. તેથી જ સમકિત આવ્યું છે. સમકિતીને ૧૭ પાપસ્થાનકના સેવનને કારણે પાપનો બંધ થવા છતાં પણ અનુબંધ તો પુણ્યનો જ પડે છે. બધાં જ પાપસ્થાનક પ્રત્યે સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માને જવલંત વૈિરાગ્ય છે, પાપની પ્રવૃત્તિમાત્ર પ્રત્યે સૂગ છે, તેના ત્યાગની ભાવના છે. તેને ઊંઘમાં પણ આ ભાવના જવાનો સંભવ નથી. તેનામાં વૈરાગ્ય ને વિવેક સતત જાગૃત છે. વૈરાગ્યથી તેનું મન તરબતર છે ને વિવેકથી તેનું હૃદય આચ્છાદિત છે. પાપના અનુબંધ માટે જે જે પરિબળો જોઈએ, તે બધા તેણે છોડી દીધા છે. વૈરાગ્ય અને વિવેક પુણ્યના અનુબંધનાં સાધન છે. તે તેનામાં સુંદર રીતે છે. સભા:- વૈરાગ્ય-વિવેક ન આવે ત્યાં સુધી પુણ્ય ઓછું કરવું?
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૧૮
