________________
અને અમને વાપરતા જોઈને અમારી પાસે ખાવાનું માંગે, ત્યારે અમે જો અમારું ખાવાનું અનુકંપાબુદ્ધિથી આપીએ તો અમને પુણ્ય બંધાય, અને ના પાડીએ તો તેને દુ:ખ થાય; સાથે તેને સાધુ પ્રત્યે દ્વેષ પણ થઈ શકે, અને દ્વેષથી તે કર્મ બાંધે. આમ બંને રીતે નુકસાન છે. આપીશું તો પુણ્યકર્મ બંધાય ને ન આપીએ તો સામેનાને
પીડા થાય.
વળી અહીં કોઈ સાધુ એમ વિચારે કે મેં તો ગોચરી વાપરી, ભૂખ્યા-અનાથને ન આપવા છતાં મેં કોઈ પીડા કરી નથી, તેને પોતાની મેળે પીડા થાય તો હું શું કરું ? તેના ઉત્તરમાં ગ્રંથકાર કહે છે કે ‘છતી શક્તિએ દુઃખનો પરિહાર ન કરો, ઉપેક્ષા કરો તો પણ પાપ લાગે.” એટલે આપીને પુણ્ય જોઈતું નથી ને ન આપીને પાપ કરવું નથી. આ કારણે જ અમે ગોચરી ગુપ્ત રીતે વાપરીએ છીએ. સાધુના નાનામાં નાના આચાર પાછળ પણ સૂક્ષ્મ રહસ્ય હોય છે.
સાધુને પુણ્ય ઇષ્ટ નથી તો તેને અપવાદિક અનુકંપાદાન પાછળનું રહસ્ય શું?:
સાધુ કોરા પુણ્યનો ઇચ્છુક નથી, તેનાથી ભવની પરંપરા સર્જાય તે તેને મંજૂર નથી, કેમ કે સાધુએ સંસારમાંથી પાર ઊતરવા જ સંસાર છોડ્યો છે. પાપ અને . પુણ્ય બંનેનો ક્ષય થયા વગર મોક્ષ પ્રાપ્ત થતો નથી, માટે તીવ્ર સંવિજ્ઞ સાધુને પાપની જેમ પુણ્ય પણ જોઈતું નથી. હવે એક બાજુ પુણ્ય જોઈતું નથી કેમ કે તેનાથી ભવની પરંપરા સર્જાય છે અને બીજી બાજુ સાધુને અપવાદે અનુકંપાદાનધર્મ બતાવ્યો કે જેનાથી પુણ્ય બંધાય તો પછી આ વિધાનમાં રહસ્ય શું ?
અહીં રહસ્ય એ છે કે ભગવાને જે વસ્ત્રદાન કર્યું, કે આર્યસુહસ્તિસૂરિજીએ જે અનુકંપાદાન કર્યું તે અપવાદિક ધર્મમાં ક્યાંય દ્રવ્યદયાની બુદ્ધિ નથી, પણ ધર્મ પમાડવાની અને આત્મહિતની જ બુદ્ધિ છે. તેથી તેઓ આ દાન કરીને કોરું પુણ્ય બાંધતા નથી, પણ પુણ્યાનુબંધીપુણ્ય જ બાંધે છે; જે પુણ્ય સંસારમાં રખડાવનારું નથી, પરંતુ મોક્ષમાર્ગમાં સહાયક છે. માટે જ તમે પાંચ રૂપિયા જેવી નાની રકમનું દાન પણ એવા શુભ ભાવથી કરો કે જેનાથી પુણ્યાનુબંધીપુણ્ય બંધાય. કારણ કે કોરું પુણ્ય તો ૯૯% આગળ બતાવેલ પ્રક્રિયાથી સુખસંપત્તિ મેળવી આપીને પ્રાયઃ દુર્ગતિનું જ ફલ આપશે.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૧૦૯
