________________
અનેકાંતવાદ આવશે. જો એકાંતે કર્માનુસારી બુદ્ધિનો નિયમ પકડી રાખશો તો બધી બાજી તમારા હાથમાંથી સરી જશે; કારણ કે પાપની બુદ્ધિ કર્મ કરાવે, પાપનું કાર્ય કર્મ કરાવે, પાપકાર્ય કર્યા પછી બીજા પાપકર્મને કર્મ જ વળગાડે અને બીજા પાપકર્મના ઉદયથી દુઃખ પણ કર્મ આપે. આમ, બધું જ જો કર્મ જ કરાવે તો તમારે સ્વતંત્ર કશું જ કરવાનું રહેતું નથી. માટે કર્માનુસારી બુદ્ધિ એ સિદ્ધાંત ફક્ત નિકાચિત કર્મોમાં લાગે છે, અનિકાચિત કર્મોમાં નહિ. નહીંતર તો મારી બુદ્ધિમાં ગુસ્સો આવે ત્યારે મારે તેને થવા દેવો જોઈએ; કારણકે બુદ્ધિ કર્માનુસારી છે. તેની જેમ અહંકારઆસક્તિ-માયા-લોભ બધા જ વિકારો થવા દેવ પડો, પછી મારે તો ખાલી કર્મના ગુલામ થઈને જોયા જ કરવાનું ને? આવું હોય તો ધર્મની જરૂર જ ન રહે. ઉપદેશક્ષમા કેળવવાની વાતો પણ નકામી જ થઈ જાય. તેથી જો આ સિદ્ધાંત એકાંતે લગાડીએ તો આખા ધર્મવ્યવહારનો લોપ થઈ જાય ને ભારે અનર્થ સર્જાય. આ જેટલી ધર્મની સામગ્રી મળી છે તેમાં પુણ્યનો ફાળો છે. પછી તમે ભલે તે સામગ્રીનો સદુપયોગ કરો કે ન કરો, પરંતુ સામગ્રી અપાવવા દ્વારા તે પુણ્ય તો ફળદયી થઈ ગયું. જેમ કે અત્યારે ઘણાને જૈનશાસન મળ્યું છે, પણ તેમને ઉપાસના કે આરાધના કરવાની જરૂર જ નથી લાગતી, માટે તેમના જીવનમાં જૈનશાસન અપાવનાર પુણ્યનો ઉપયોગ જ થતો નથી ને તે પુણ્ય એમ ને એમ પૂરું થશે. - અહીં મૂળભૂત સિદ્ધાંત એ છે કે ધર્મસામગ્રી પુણ્યનું ફલ છે, ભૌતિક સામગ્રી પણ પુણ્યનું ફલ છે, તમારાં સદ્ભાગ્ય કે તમને આ બંને વસ્તુ મળી છે. આ બે પુણ્ય પણ ભૂતકાળના શુભભાવથી જ બંધાયાં છે. શુભભાવો ધર્મસામગ્રી પણ અપાવે છે અને ભૌતિક સામગ્રી પણ અપાવે છે. માત્ર પ્રશ્ન એ છે કે આ પુણ્યની limitમર્યાદા કેટલી? તો તે એક વખત ધર્મસામગ્રી અથવા તો ભૌતિક સામગ્રી અપાવે, પણ તેનો ઉપયોગ શું કરવો ને તેનું આગળ ભાવિ પરિણામ શું લાવવું? તેનો અંકુશ આપણા હાથમાં પુરુષાર્થથી છે.
એક વખત તો પુણ્ય બંધાયું. તે બાંધતી વખતે એવો શુભ પરિણામ કર્યો કે તેના ઉદયે સદ્ગુરુ તથા ધર્મની સામગ્રી મળી. એટલે, આગલા ભવના આ શુભ પરિણામથી એક વિકાસની સારી તક ઊભી થઇ. આ ભવમાં મળેલી શુભ તકને જતી કરો, તો આ તક તમને સારું ફલ આપશે જ તેવો નિયમ નથી. નુકસાન પણ કરી શકે છે, પુણ્ય તમને માત્ર means-સામગ્રી આપી દે છે.
-
-
-
.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૧૯૯
