________________
પાસે જે વસ્ત્ર આદિ છે તે બધાં ઉ૫ક૨ણ છે, અધિકરણ નથી. ઉપકરણ એ આરાધનાનું સાધન છે, પરિગ્રહ નથી. જે વિરાધનાનું સાધન છે તે પરિગ્રહ છે. ઉપકરણને પણ જો મમતારૂપ ભાવહિંસા કે વિરાધનાનું સાધન બનાવે અર્થાત્ તેમાં આસક્તિ કરે તો તે પરિગ્રહ છે. મારા મનમાં જો આસક્તિ કે મમતા ન હોય, વળી તે વસ્તુઓનો હું હિંસાદિ પાપમાં ઉપયોગ ન કરતો હોઉં તો જ હું અપરિગ્રહી કહેવાઇશ. નિશ્યચનય મૂર્છાને પરિગ્રહ માને છે, જ્યારે વ્યવહારનય જીવવિરાધનાના સાધનને જ પરિગ્રહ માને છે. આ બંનેનો સમન્વય કરીને શાસ્ત્રમાં પરિગ્રહને પાપ બતાવ્યું છે, પછી ભલે ઓછો હોય કે વધારે હોય. જરૂરિયાતનો ઉપયોગ પણ એવી રીતે કરવો કે જેમાં બિનજરૂરી હિંસા ન થાય, બીજાને દુઃખ ન થાય. નહિ તો તે પાપ જ કહેવું પડે..
જે કોઈ તમને ત્રાસ આપે તેને તમે ગુનેગાર ગણતા હો, તો તમે જેને ત્રાસ આપો તેના તમે પણ‘ગુનેગાર જ ગણાઓ. તમારા માટેનાં અને બીજાના માટેનાં કાટલાં જુદાં જુદાં ન હોય.
ધર્મનાં બધાં ધોરણ સ્પષ્ટ છે. અઢાર પાપસ્થાનકોને સમજતા થઈ જાઓ તો વૈરાગ્ય જરૂર આવશે ને પુણ્યનો અનુબંધ પડવાનો ચાલુ થઈ જશે. એકવાર અનુબંધની નાડ હાથમાં આવી જાય એટલે બેડો પાર. તેથી જ શાસ્ત્રમાં અનુબંધ ઉપર આટલો ભાર મૂક્યો છે.
સમ્યગ્દષ્ટિ આત્મા પાંપપ્રવૃત્તિઓ, અશુભ પરિણામો, આસક્તિ કે વિકારો સેવે તોઁ તેને પણ અવશ્ય બંધ પાપનો પડે, પણ અનુબંધ તો પુણ્યનો જ પડે. આ અનુબંધનું ફળ એ છે કે તેને માત્ર એક વખત પાપથી દુઃખ આવશે, પણ તે વખતે તે આત્મા એવા ગુણોનો વિકાસ ક૨શે કે જેથી ઉત્તરોત્તર ગુણોમાં વૃદ્ધિ થશે.
જે ગુણો આત્માને પતનને માર્ગે લઈ જાય છે તે હેય છે. મિથ્યાર્દષ્ટિની સમતા પણ દોષનું પોષણ કરનારી છે. આ બહુ જ કડક શબ્દો છે. કષાયોનું ઉપશમન પણ શુભ અનુબંધ વગરનું હોય તો તેની ફૂટી કોડીની પણ કિંમત નથી. ક્ષમા, સમતા, દયા, દાન આવા ગુણોમાં પણ જો પાપનો અનુબંધ છે તો તે બધા ગુણો ભાવિ દોષના પોષણ કરનારા છે.
સભા :- ગુણો ભાવિ દોષના પોષક બને તેમાં દષ્ટાંત આપો.
સાહેબજી :- મેલેરિયાને આયુર્વેદમાં વિષમ વર કહેવાય છે. તેમાં એકાંતર
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૨૦૦
