________________
સભા:- તો પંછી નિંદા કરવી?
સાહેબજી:-સીધી નિંદા કે ટીકાટિપ્પણ ન કરીએ, પણ ધર્મબુદ્ધિએ અનુમોદનાય નકરીએ. અમે અજૈનઅનુકંપાદાનમાં સીધી ના પાડીએ તો જેની આજીવિકા ચાલતી હોય તે બંધ થાય તેથી અંતરાય થાય ને અમને અંતરાયનું પાપ લાગે, અને અનુમોદના કરીએ તો હિંસાનું પાપ લાગે.
સભા :- આ તો બંને બાજુએ પગ રાખ્યો.
સાહેબજી - બંને બાજુ જો પગ રાખ્યો હોય તો અનુમોદના પણ કરે અને નિંદા પણ કરે, ડબલ ઢોલકી વગાડે. વાસ્તવમાં આ તો ત્રીજો જ માર્ગ કાઢ્યો છે. મૌન રહેવામાં જ આપણો આરાધનાધર્મ સચવાય. કોઈ બાપને અનાડી છોકરો હોય ને તેને હિતકારી સલાહ આપે ત્યારે તે ગાળો બોલતો હોય, તો બાપ હિતશિક્ષા ન આપે ને મૌન જ રહે. ગેરલાયક હોય તો મધ્યસ્થભ કેળવવાનો છે. જ્યાં બોલવામાં હિત નથી ને સંમતિમાં નુકસાન છે ત્યાં મૌન જ રહેવાય. આપણે અન્ય ધર્મની નિંદા કે વગોવણી પણ નથી કરતા અને પ્રશંસા કે અનુમોદના પણ નથી કરતા.
જૈન તરીકે તમારે અજૈનઅનુકંપા કરવાની નથી પણ જૈનશાસનને અનુરૂપ અનુકંપા કરવાની છે. તમારી અનુકંપાથી બીજાનું આત્મહિત થાય તે જોવાનું અને જો તે ન થતું હોય તો તમારે તમારા આત્માનું હિત થાય છે કે નહિ તે જોવાનું. જૈનશાસનની દરેક પ્રવૃત્તિમાં આત્મા સેન્ટર પોઇન્ટ છે. દ્રવ્યદયાની પ્રવૃત્તિ આત્મકલ્યાણનું સાધન બનતી હોય તો તેમાં થયેલી અસંખ્ય જીવોની હિંસા સ્વીકારવા તૈયાર છીએ.
જીવોને આત્મકલ્યાણના માર્ગે ચડાવવા તે ઉત્કૃષ્ટ દયાઃ
એક આત્માનું હિત કરવામાં સાચી દયા-અનુકંપા-મૈત્રી-પરોપકાર બધું જ સમાયેલું છે. આ સમજવા ભૌતિક ઉદાહરણરૂપે જોઈએ તો, આંગણે આવેલા ભૂખ્યા માણસને એક વખત ખાવાનું આપીને તેની ટેમ્પરરી ભૂખ શાંત કરો અથવા તેને જે ગરીબાઈનું દુઃખ છે તે દુઃખ જિંદગીભર દૂર કરવા આજીવિકાનું સાધન ગોઠવી આપો, તો આ બેમાંથી કઈ દયા ઊંચી કહેવાય? સામાજિક દૃષ્ટિકોણથી પણ તેને આજીવિકા આપો તે ઊંચી દયા કહેવાય.
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૧૩૧
