________________
સાહેબજી :- તમારા પોતાના દીકરાને દીક્ષા અપાવવા પ્રોત્સાહન આપવું છે? કે પારકાને બલિ બનાવવો છે? આવો જ જો ઉપરછલ્લો ભાવ હોય તો વાજબી નથી. પહેલાં તમને અહિંસક જીવન પ્રત્યે બહુમાન થવું જોઈએ. સ્વયં લેવાની અભિલાષા હોવી જોઈએ. દુનિયાના કોઈ સંન્યાસી આવું ઉત્કટ જીવન જીવતા નથી. આપણા સાધુજીવનની તોલે કોઈ આવી શકે નહિ. માનવભવની સફળતા સાધુજીવનમાં જ છે એવું મનમાં ઠસેલું હોવું જોઈએ. બાકી શુભાશયથી દીક્ષાર્થીને પ્રોત્સાહન આપવામાં સુપાત્રભક્તિનો અવશ્ય મોટો લાભ છે.
સભા:- પાલિતાણાના પર્વત પર અનુકંપા કરવી વાજબી છે.?
સાહેબજી:- તમે પર્વત પર ગરીબોની અનુકંપા કરો તો તેઓ ગિરિરાજ પર આશાતના કરે છે, તેમાં તમે વાયા-વાયા ભાગીદાર થશો. તેથી જો તમારામાં વિવેક આવી જાય તો બધાએ નીચે આવીને જ અનુકંપા કરવી એવો નિયમ બંધાય. આમ પણ તેમને પહાડ ચડવામાં રસ નથી હોતો, પણ ભીખ જ જોઈતી હોય છે, તેથી નીચે જ દયાદાન કરી લો તો તેઓ ઉપર આવવાનો વિચાર ન જ કરે. જેથી આશાતના ટાળી શકાય.
સભા:- પણ સાહેબજી, પહાડ પર આપીએ તો વધારે લાભ નહીં?
સાહેબજી - ભિખારીઓ ધર્મ પામેલા નથી હોતા. તેમની કક્ષા પ્રમાણે વ્યવહાર કરાય, નહીંતર નવા દોષો ઊભા થશે. ભગવાને પણ દયા વિવેકપૂર્ણ રીતે કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે. અરે ! તમે તો કાલે સાધુ-સાધ્વીને પણ ‘પહાડ ઉપર સુપાત્રદાનનો વધારે લાભ છે' એમ કહીને વહોરાવવાનું ચાલુ કરશો, જે તદ્દન અનુચિત છે.
સભા:- ભક્તિ કરતાં નાલાયક જીવ આવી જાય તો? :
સાહેબજી :- શ્રાવકે વિચક્ષણ તો બનવું જ જોઈએ. વિચક્ષણતા એ ગુણ છે, લુચ્ચાઈ એ દોષ છે. શ્રાવકે તો નોકર પણ લાયકાત જોઈને જ રાખવાનો હોય છે અને લાયક નોકર હોય તો તેની સાથે ઉત્તમ જ વ્યવહાર કરાય. નોકર પણ શેઠને બાપથી અધિક માને. તેને હૈયે વિશ્વાસ હોય કે આપત્તિમાં શેઠ મને મદદ કરશે જ. વ્યવહારમાં બધે જ વિચક્ષણતા જોઈએ. દેરાસરના નિર્માણમાં કડિયાની પણ લાયકાત જોવાનું કહ્યું છે અને લાયક હોય તો તેની સાથે ભાવતાલન કરે, પણ લાયક ન હોય તો તેને મહેનતાણા જેટલું જ આપે, જરા પણ વધારે ન જ આપે. તેની ગેરલાયકાતને
૧૨૨
લોકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”