________________
કોરી દ્રવ્યદયા ધર્મરૂપ નથી :
જૈનશાસનમાં ભાવદયાપૂર્વકની દ્રવ્યદયા કરવાની છે, એમાં જ વિવેક જળવાય છે. બાકી તો માત્ર ભૌતિક શાંતિ માટે પ્રયત્ન કરશો તો તે અવિવેકપૂર્વકની કરુણા કે દયા કહેવાશે, અને તેનાથી જીવનું કલ્યાણ નહિ થઈ શકે.
દા.ત. એક સ્ત્રીને એકનો એક વહાલો દીકરો છે. તેને જરા પણ કાંઈ પીડા થાય તો મા અડધી અડધી થઈ જાય છે. તેની સતત સારસંભાળમાં જ તેનો રાજીપો છે. માને દીકરાની વાત્સલ્યથી બધી ઇચ્છા પૂરી કરવામાં જ રસ છે. પરંતુ શોખથી છોકરો ગમે તે ખાવા ધાંધલ ધમાલ કરે, આખો દિવસ શરદી થયા છતાં આઇસક્રીમ ખાય, જીભને ફાવે તેમ જ વધારે પડતું વર્તે જેથી શરદી-કફ પુષ્કળ થાય, ને શ્વાસ લેવાની પણ તકલીફ પડતી હોય તો સાચી મા આઇસક્રીમ ખવડાવે ખરી? દીકરો રડે તે પણ ગમતું નથી. તો પણ ફક્ત રડવાનું બંધ કરાવવા અયોગ્ય ઇચ્છા પૂરી ન જ કરે. કદાચ થોડું રડવું હોય તો રડી લેવા દે, પણ જો ખોટા વહાલથી ખવડાવી દે તો ડબલ ન્યુમોનિયા જ થાય. અને કદાચ દીકરો મરી જાય તો લોકો એમ જ કહે કે માએ જ દીકરાને મારી નાખ્યો. સગો બાપ પણ આમ કહેવાનું ન છોડે. તમારા વ્યવહારમાં પણ આમ, લાંબા ગાળાના હિતાહિતનો વિચાર કરાય છે. ઊલટું આવા અવસરે મા કઠોર બને તો માને કોઈ ખરાબ ન જ કહે, પણ દીકરાને રાજી કરવા આઇસક્રીમ ખવડાવે તો દીકરાનું અહિત કર્યું એમ જ કહે. - જગતના જીવો પાપ કરીને દુઃખ પામ્યા છે, અને તમે પાછા દયાળુ થઈને તેમને પાપપ્રવૃત્તિ કરવાનાં સાધનો ગોઠવી આપો તો તે ફરી પાછા પાપ કરીને વધારે દુઃખી થાય. તેથી જ કોરી ભૌતિક દયા નથી કરવાની, દયામાં ભૌતિક મોજમજાનાં સાધનો નથી આપવાનાં, જેમ કે કોઈને પરણવાનું પાત્ર નથી, કોઈને મકાન નથી, કોઈને ધંધા-ધાપા માટે પૈસા નથી, કોઈને સંતાન નથી, આવાં તો કેટલાંયે દુઃખ-દર્દો હોય છે. ન જગતમાં ભૌતિક રીતે સંપૂર્ણ સુખી જીવો કેટલા? એક ટકો પણ ન આવે. વળી આ દુઃખી લોકો ધર્મ આરાધના કે આત્મકલ્યાણ કે પુણ્ય-પાપ સમજતા પણ ન હોય. તેમને સંસારમાં અધર્મની પ્રવૃત્તિમાં જ રસ હોય છે. આપણે કઈ દયા અને અનુકંપાને સાચી કહીએ છીએ અને તમે જૈનશાસન પામ્યા છો તેથી તીર્થકરે પ્રરૂપેલી દવા કેવી હોય, તે સમજવા તમારે પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. ભગવાનની બતાવેલી
તકોત્તર દાનધર્મ “અનુકંપા”
૧૧૦
