Gujarati Sahitya Kosh Part 02

Author(s): Chandrakant Topiwala, Raman Soni, Ramesh R Dave
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 413

બ્રહ્મભટ્ટ ડાહ્યાલાલ એ. –બ્રહ્મભટ્ટ શિવલાલ ખુશાલભાઈ
બ્રહ્મભટ્ટ ડાહ્યાલાલ અં. : ઓગણીસ લકથાઓને સંગ્રહ ‘ગામતીને ગજબ' (૧૯૨૩) વગેરે તત્કાલીન રૂઢિઓને વર્ણવતાં ‘વિવિધ લોકકથાઓ' (૧૯૮૦)ના કર્તા.
પદ્યો છે.
નિ.વા. બ્રહ્મભટ્ટ દાદર ભૂપતસિંગ, પ્રલાદ’: નવલકથા ‘મહારાજા બ્રહ્મભટ્ટ/ કવિ મંગળદાસ ચતુર્ભુજ (૨૪-૧૨ (૧૮૯૬,-) : કવિ. સિદ્ધરાજ અને સતી જસમા ઓડણ' (૧૯૨૬)ના કર્તા.
જન્મ વિજાપુરમાં.
એમની પાસેથી પદ્યકૃતિ ‘શ્રીનાથજી અવધૂતલીલા' (૧૯૨૮)
ઉપરાંત અન્ય પાંચેક ગ્રંથો મળ્યા છે. બ્રહ્મભટ્ટ નરસિંગદાસ ભા. : “શ્રી સૂરદાસજીનું જીવનચરિત્ર' (અન્ય સાથે, ૧૯૨૪)ના કર્તા.
બ્રહ્મભટ્ટ રઘુનાથ ત્રિભુવનદાસ, ‘મનસ્વી', રસકવિ'
(૧૩-૧૨-૧૮૯૨, ૧૧-૭-૧૯૮૩) : નાટક, ગીતકાર. જન્મ બ્રહ્મભટ્ટ નાનાલાલ બળદેવજી : નાટક ‘મીનળ-મુંજાલ(૧૯૨૨)ના
લીંચ (જિ. મહેસાણા)માં. મૂળ વતન નડિયાદ. ધોરણ ચાર રસુધીના કિર્તા.
અભ્યાસ ડાકોરમાં. અંગ્રેજી ધોરણ પાંચ સુધીને અભ્યાસ નડિયાદમાં.
વ્યવસાયે રંગભૂમિનાં નાટકો અને ગીતાનું લેખન. બ્રહ્મભટ્ટ પ્રહલાદ દામોદરદાસ (૨૨-૮-૧૯૦૮) : નવલકથાકાર, બુદ્ધદેવ’, ‘શૃંગી ઋધિ', “ભાવિ પ્રાબલ્ય', 'છત્રવિજય', ઉષા - વાર્તાકાર, જીવનચરિત્રલેખક. જન્મ અમદાવાદમાં. ૧૯૨૮માં કુમારી', 'શ્રીમંત બાજીરાવ', શાકુંતલ પરથી ‘સ્નેહમુદ્રા', પ્રમમૅટ્રિક. “સંદેશ” વર્તમાનપત્રથી પત્રકારત્વને આરંભ. વર્ષો સુધી વિભે’, ‘અજાતશત્રુ' વગેરે એમનાં નાટકો છે અને તે ઘણીવાર ‘સેવકના તંત્રી. ‘ાનસ રા” શરૂ થતાં તેના સહતંત્રી.
ભજવાયાં છે. ઉપરાંત નવીનયુગ (૧૯૩૦), ‘મરકીર્તિ' (૧૯૩૧), નાની-મોટી નેવું જેટલી સામાજિક નવલકથાઓ આપનાર આ સંસારના રંગ' (૧૯૪૨), 'કલ્યાણરાજ' (૧૯૬૦) વગેરે નાટકો લેખકની નોંધપાત્ર કૃતિઓમાં “અધૂરી પ્રીત’, ‘તૃષા અને તૃપ્તિ’ પણ એમણે લખ્યાં છે. 'જ્ય સોમનાથ નૃત્યનાટિકા' (૧૯૪૧), (૧૯૬૧), ‘માટીનાં માનવી' (૧૯૬૨), એક પંથ : બે પ્રવાસી’ ‘સરસ્વતીચંદ્ર નાટક' (૧૯૫૫), 'કાન્તા' (૧૯૫૮) વગેરે રંગભૂમિને (૧૯૬૩), ‘ભે બાંધ્યાં વેર' (૧૯૭૦), 'ઝેરનાં પારખાં' (૧૯૭૬), અનુરૂપ નાટયરૂપાંતરો છે. લક્ષ્મીનારાયણ’, ‘અનારકલી', “ચાણકય', ‘રેતીનું ઘર' (૧૯૭૯), “તૂટેલા કાચને ટૂકડો' (૧૯૮૫), “મનનાં સિરાજુલા', પૃથ્વીરાજ', “રત્નાવલી' જેવાં એમનાં અનેક બંધ કમળ' (૧૯૮૮) વગેરેને સમાવેશ થાય છે.
ભજવાયા વગરનાં નાટકો છે. એમણે ‘ઉમા'(૧૯૩૮), “અધૂરા ફેરા' (૧૯૪૬), 'જિદગીનાં નાટસિવાયના સાહિત્યસર્જનમાં “સુમનસૌરભ' (૧૯૬૪), રૂખ' (૧૯૬૪), ખાખનાં પોયણાં' (૧૯૬૫) વગેરે વાર્તાસંગ્રહા ‘દવા, ઋષિઓ અને પ્રતાપી પુરુષ' (૧૯૬૫), 'પુરાણ અન તેમ જ ‘લાહોરનો શહીદ ભગતસિંહ' (૧૯૩૧), “નેતાજી' (૧૯૪૬), ઇતિહાસનાં યશસ્વી પાત્રો' (૧૯૬૯), નવલકથા ‘યશોધમાં નેતાજીના સાથીદારો' (૧૯૪૬) વગેરે જીવનચરિત્ર આપ્યાં છે. (૧૯૭૧), આના તાલફ્રાંસની અનૂદિત નવલ ‘ધાયા' (૧૯૭૨),
૨.૨.દ. ‘પ્રાચીન ભારતની વિભૂતિઓ' (૧૯૭૪), રંગભૂમિનાં સંસ્મરણા બ્રહ્મભટ્ટ મગનલાલ બાપુજી: નવલકથાકાર, કવિ, વાર્તાકાર,
આલેખતો ગ્રંથ “સ્મરણ-મંજરી' (૧૯૫૫) વગેરેને સમાવેશ ચરિત્રકાર,
થાય છે.
પ્ર.મ. કથનાત્મક શૈલીમાં લખાયેલી, પ્રકરણ પાડવા વગરની સળંગ નવલકથા “મોટા ઘરની પુત્રી' (૧૯૬૨), મુમતાજ અને શાહ
બ્રહ્મભટ્ટ લલુભાઈ ફૂલજી : પદ્યકૃતિ ‘ગિરિરાજ ભકિતસાગર જહાંનો પ્રણયપ્રસંગ વર્ણવતી કલ્પનામિશ્રિત ઇતિહારાકથા નથી (૧૯૧૨)ના કર્તા. રે જૂદાઈ' (૧૯૬૪) અને ધારાવાહી નવલકથા ‘રતન ગયું રોળ” (૧૯૬૭)માં લેખકે કથાનિર્વહણ માટે મુખ્યત્વે સંવાદોનો ઉપયોગ બ્રહ્મભટ્ટ વાઘજી મેતીલાલ : બ્રહ્મચર્ય, શિયળ, મા-બાપની સેવા કર્યો છે. રાજહંસ (૧૯૩૮)ની કેટલીક વાર્તાઓ સામાજિક વગેરે વિષયો પર લખેલા નિબંધોનો સંગ્રહ ‘કટારીના કર્તા. પ્રસંગકથાઓ જેવી છે. રણબંકા' (૧૯૪૧),‘ગુજરાતની લેકવાતો' (૧૯૫૨), ‘શૂરવીરની વાતો' (૧૯૩૩) તથા ‘કીર્તિરશંભમાં - બ્રહ્મભટ્ટ વ્રજલાલ રણછોડજી : પદ્યકૃતિ 'જ્ઞાનગાડી' (૧૯૦૭)ના કેટલીક ઐતિહાસિક શૌર્યકથાઓ તથા લોકસાહિત્યની અને કર્તા. ચારણોની વીરરસભરી ગાથાઓને વાર્તારૂપે રજૂ કરવાનો પ્રયાસ છે. બહારવટિયો મીરખાં (૧૯૩૪), 'દેવધિ દિવાકર દયાનંદ' બ્રહ્મભટ્ટ શિવલાલ ખુશાલભાઈ : પદ્યકૃતિઓ દુષ્કાળદર્પણ અથવા (૧૯૩૬) અને 'છત્રપતિ શિવાજી' (૧૯૩૬) જીવનચરિત્ર છે. છપનાની છાપ'(૧૯૦૦), ‘સંભવનાથ પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ' (૧૯૧૨) ‘રઢિયાળા રાસ' (૧૯૩૭)માં ગુજરાતનાં કેટલાંક લાક્ષણિક તળપદાં અને “વિવાહવિદ' (૧૯૧૨) ઉપરાંત નાનાં-મોટાં વીશેક ગીતે સંપાદિત થયાં છે. “સોળ વર્ષની સતી અને નવા વર્ષને પતિ’ પ્રશસ્તિવિરહવર્ણન વગેરે વિશેનાં કાવ્યોના કર્તા. (૧૯૨૨), 'કળિયુગની સતી અને લલિતાનું જાહેરનામું' (૧૯૨૩),
૨.ર.દ.
૪૦૨: ગુજરાતી સાહિત્યકોશ -૨
Jain Education Interational