Gujarati Sahitya Kosh Part 02

Author(s): Chandrakant Topiwala, Raman Soni, Ramesh R Dave
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 630

સાચી ગજિયાણીનું કાપડું- સાધ્વીશ્રી મયણામી
સાચી ગજ્યિાણીનું કાપડું: પન્નાલાલ પટેલની ટુંકીવાર્તા. અહીં જેવું ચીતર્યું છે તેમાં અસંતુલિત આલેખન કળાઈ જાય છે. વળી, શેઠ શિવલાલ અને હરિજન ઘરાક લખુડા દ્વારા અવૈધ સંબંધનું ઘણાં બધાં પાત્રો અને સમસ્યાઓનું એકસાથે નિરૂપણ કરવા જતાં છેવટે માનવીય સંબંધમાં ઢળનું રૂપ જોવાય છે.
નવલકથાના આકારની સુરેખતા પણ સધાયેલી નથી અને તેથી ચં..
આનંદગ્રામની યોજનાની વાસ્તવિકતા સંશય પ્રેરે તેવી છે. આમ સાજન છોટાલાલ ગિરધરલાલ : નવલકથાઓ સ્નેહસૌભાગ્ય છતાં પાત્રોનાં મનોવિશ્લેષણ અને મનોમંથન કથાને રસપ્રદ (૧૯૧૧) અને “રજનિકા' (૧૯૧૩)ના કર્તા.
બનાવે છે. નિ..
નિ.. સાઠીના સાહિત્યનું દિગ્દર્શન (૧૯૧૧) : ડાહ્યાભાઈ પીતાંબરદાસ સાંતા કરણાાંકર ભ. : ગ્રીક પુરાણકથા પર આધારિત નાટયકૃતિ દેરાસરીએ લખેલા આ ગ્રંથમાં, ગુજરાત વર્નાક્યુલર સોસાયટીની
“વિશ્વવિજેતા' (૧૯૫૯)ના કર્તા. સ્થાપનાને સાઠ વર્ષ પૂરાં થયાં તે નિમિત્તે સાઠીના સાહિત્યનું
નિ.. દિગ્દર્શન થયું છે. અર્વાચીન સાહિત્યના ઇતિહાસનું આ પહેલું સાદિક મહમદશેખ અહમદ, કનૈયો', ‘ગલકાન્ત’, ‘ચોવટિયો', ગુજરાતી પુસ્તક છે. સાઠ વર્ષને ગાળે ટુંકો હોવાથી પ્રગટ થયેલા ‘પંચાતિયા', ‘બંસીધર’, ‘માલવણકર’, ‘સાદિક કરબલાઈ’ (૧૯૦૧): સાહિત્ય વિશે અભિપ્રાય વ્યકત કરવા લેખકે એકલાને અભિપ્રાય નવલકથાકાર. જન્મ ઈરાકના કરબલામાં. આઠેક વર્ષની ઉંમરે ન લેતાં, જે તે પુસ્તકોને માટે અન્ય દ્વારા શું કહેવાયું છે અને કેવી ઈરાકથી ઈરાનની મુસાફરી. ૧૯૧૦માં જમીનમાર્ગે માતાપિતા એની કિંમત અંકાયેલી છે તે જણાવવાની કાળજી રાખી છે. પહેલા સાથે હિંદમાં મુસાફર તરીકે આવ્યા પછી પાછા ન ફર્યા. મુંબઈમાં ખંડનાં પાંચ પ્રકરણોમાં સાઠીની સ્થિતિ, કેળવણીની શરૂઆત,
અંગ્રેજી અને ગુજરાતી ભાષાને અભ્યાસ. મૂળ ભાષા ફારસી. અમદાવાદમાં સાહિત્યને અંગે ચળવળ, તે સમયના અમદાવાદ, આજીવિકા અર્થે પત્રકારત્વ સ્વીકાર્યું. ‘હિંદુસ્તાન', ‘મુંબઈ મુંબઈ, સુરત, કાઠિયાવાડના ગૃહસ્થો વગેરેની ચર્ચા છે; અને એ સમાચાર’, ‘સાંજ વર્તમાન’, ‘ભારતપત્ર'માં રિપોર્ટની કામગીરી. રીતે સાઠીની સાક્ષરપ્રવૃત્તિને ઉપસાવી છે. બીજા ખંડનાં દશ ૧૯૨૧ થી હિન્દની રાજકીય લડતમાં સક્રિયતા અને જેલવાસ. પ્રકરણામાં સાઠીનું વાડમય તપાસ્યું છે; એમાં વિવિધ વિષયો અને * ૧૯૨૪ માં શયદા સાથે મળીને બે ઘડી મેજ' સાપ્તાહિકની વિવિધ સ્વરૂપનાં પુસ્તકોનાં અવલોકને અને છેવટે સામયિક સ્થાપના. પત્ર અને છાપખાનાની માહિતી આપ્યાં છે. ૧૯મી સદીના ‘દિલ્હીના મોગલ સમ્રાટ બહાદૂરશાહ ઝફર” (૧૯૨૫), 'મહાકવિ ઉત્તરાર્ધનાં પ્રકાશનેની મુલવણીને આ સંનિષ્ઠ પ્રયાસ છે. ગાલિબ' (૧૯૨૬), ‘સુલતાના રઝિયા' (૧૯૨૭) વગેરે એમની
ચં.ટો. નવલકથાઓ છે. ‘મહાત્મા શેખ સાદી' (૧૯૨૪)માં એમણે વા ફૂટની ઘટના : ઘરાકને મૂછ પર અસ્ત્ર અડી ગયાની એકમાત્ર
વિખ્યાત ફારસી કવિનું જીવનચરિત્ર આપ્યું છે. ‘બંગાળી ભૂત ઘટનાની આસપાસ ઠીંગણા નાયકનાં ચરિત્રલક્ષણા પ્રગટ કરતી
(૧૯૨૨) એમણે કરેલો અનુવાદ છે.
એ.ટી. રાધેશ્યામ શર્માની ટૂંકીવાર્તા. ચં.ટી. સાધુ કાશીરામ : ‘ભજનાવળી’ના કર્તા.
નિ.વા. સાણથરા હરસુખલાલ મનસુખલાલ, ‘પરિમલ' (૨૬-૭-૧૯૪૯) : કવિ. જન્મ પોરબંદરમાં. બી.એ., બી.એડ. શ્રી બાલાનંદ શિશુ
- સાધુ બદ્રીનાથદાસજી : ‘કીર્તનાવલી' (૧૮૯૩)ના કર્તા. નિકેતન, જામનગરમાં શિક્ષક.
નિ.વા. ‘ઋષિ ત્રિકમાચાર્ય' (૧૯૮૩) એમનું ચરિત્રપુરતક છે; તે સાધુ માધવપ્રિયદાસ : ચરિત્રલક્ષી પુસ્તક 'ભકતરાજ દાદાખાચર' ‘આનંદ’ (૧૯૮૪) એમના કાવ્યસંગ્રહ છે.
' (૧૯૭૮)ના કર્તા.
નિ.વા. સાત પગલાં આકાશમાં (૧૯૮૪) : સ્ત્રી અને પુરુષો વચ્ચેના સાધુ સમર્થરામજી મનસુખદાસજી : પદ્યકૃતિ ‘ભકિતપ્રવાહ' સંબંધની સંકુલ અને નાજુક સમસ્યાઓના સંદર્ભે નારીજીવનની ' (૧૯૧૫) ના કર્તા. વ્યથાને નિરૂપતી, કુંદનિકા કાપડિયાની નવલકથા. કેટલીક સત્ય
નિ.વે. ઘટનાઓ અને મુખ્યત્વે વસુધાના પાત્ર દ્વારા સ્ત્રીનું અસ્તિત્વ સાધુ સુંદરદાસજી લમણદાસજી : પદ્યકૃતિ ‘સરયુ રાગર સત અને તેની અસ્મિતા વચ્ચેના સંઘર્ષની કથ ૨હીં આલેખાયેલી છે. અંશ ઉપદેશ' (૧૯૧૫) ના કર્તા. અહીં પ્રયોજાયેલું શીર્ષક લાક્ષણિક છે. સાત પગલાં દ્વારા સપ્તપદી
નિ.. -લગ્નજીવનનું વ્યવધાન સુચવાય છે, તે ‘આકાશ' દ્વારા એ સાધ્વીશી મયણાથી, ‘સૂર્યશિશુ’: બેધક પ્રરાંગોને સંગ્રહ ‘માયાની વ્યવધાનમાંથી મળતી મુકિત સુચવાય છે. પરંતુ આ વાત ઉપસાવવા જાળમાં' (૧૯૬૨) તથા નવલકથા સંસારના વહેણમાં' (૧૯૬૪)નાં જતાં નાયિકા વસુધાની પડછે વ્યોમેશના પાત્રને સભાનપણે એક
કર્તા. પક્ષી, કુંઠિત અને સ્ત્રીઓને અન્યાય કરનારા પુરુષોના પ્રતિનિધિ
મૃ.મા.
એ.ટી.
ગુજરાતી સાહિત્યકોશ -૨ : ૬૧૯