Gujarati Sahitya Kosh Part 02

Author(s): Chandrakant Topiwala, Raman Soni, Ramesh R Dave
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 486

માનસર – મારફતિયા નગીનદાસ તુલસીદાસ
છે. હૈયાની અને પેટની ભૂંડી ભૂખને અનેક રતરે ઉઘાડતી આ માન્યકર શ્રીરંગધર મૂળશંકર : ગદ્યપદ્યકૃતિ 'રાણકદેવી રા'ખેંગાર નવલકથાને ત્રણ ભાગમાં વહેંચી શકાય : કુલ આડત્રીસ પ્રકરણા નાટક' (અન્ય સાથે, ૧૯૦૪)ના કર્તા. પૈકી પહેલાં ચૌદ પ્રકરણો કાળને જન્મ, બાળવયમાં એને રાજુ
મુ.મા. સાથે થતે અને માલી ડોશીને કારણે તૂટ વિવાહ, એમનાં અન્યત્ર | માપલા જસી : ગદ્યપદ્યમિશ્રિત ત્રિઅંકી હાયનાનાટિકા “ચશમથતાં લગ્ન વગેરેને વર્ણવે છે; પછીનાં દશ પ્રકરણા બે ભૂખ્યાં હૈયાંની ચોર’ (અન્ય સાથે, ૧૯૩૬)ના કર્તા. વેદનાને, એમના એકબીજા તરફના આકર્ષણને, એમના ઈર્યા અને
મૃ.મા. ભયના જગતને પ્રગટાવે છે; છેલ્લાં બાકી રહેલાં પ્રકરણો ભયંકર
મામતોરા ભાઈલાલ ભવાનીદાસ, 'પુરંજન,’ ‘રાજુસ્મૃતિ' દુકાળ, ગ્રામજને માટે કાળુને સંઘર્ષ, નજીકના નગરમાં (૯-૯-૧૯૨૪) : કવિ. જન્મ માંડવીમાં. અભ્યાસ ઇન્ટર આર્ટ્સ સ્થળાંતર, મૂલ્યનાશની અને વેદની જિંદગી અને અંતે પાંદડાં
સુધીને. પંજાબ નેશનલ બૅન્ક, ભુજમાં મૅનેજર, વિહોણા વડ નીચે, પહેલી ઝડી વચ્ચે કાળુરાજનું ઉત્કટ મિલન
‘વત્સવલ્લરી' (૧૯૭૩) એમને કાવ્યસંગ્રહ છે. ‘શ્રી કોટેશ્વર વગેરેને નિરૂપે છે. ‘ભૂખી ભુતાવળ’ જેવા પ્રકરણમાં પન્નાલાલનું - પ્રાર્થનામાળા' (૧૯૬૮) એમનું સંપાદન છે. આલેખન મહાકાવ્યની કક્ષાએ પહોંચતું અનુભવાય છે. બાવાની
ચંટો. લવંગેટી અંગેની લોકવાર્તા, લોકગીતો અને લગ્નગીતને સંદર્ભ,
મામા મુરલીધર : જુઓ, મહતા નૌતમકાન જાદવજી, દિવાળીટાણે ગાય રમાડવાને ચાલ, અનુઋતુનાં બદલાતાં દૃશ્યો, ‘પરથમીને પદી' તરીકે ચીતરાયેલે ખેડૂત– આ સર્વ પ્રાદેશિક
માયર્સ એફ. બી. : ઈસુખ્રિસ્તના જીવન અને એમના સંદેશને લોકસંપત્તિને અહીં સર્જનાત્મક વિનિયોગ છે. ક્યારેક તળપદી વર્ણવતું પુસ્તક 'મુસા - ઈશ્વરને સેવક'ના કર્તા. બાલી વચ્ચે પ્રવેશતા માંભરા સંસ્કૃત શબ્દો તેમ જ રાજની
નિ.વા. સરખામણીમાં કયારેક અપાશે પ્રાકૃત બનતું કાળુનું પાત્ર કઠે છે, મારગી દેવીદાસ દયારામ : ‘રામભકિતરસ - ભજનસંગ્રહ' (૧૯૩૨) છતાં ગુજરાતી ભાષાને અને પન્નાલાલની પ્રતિભાને આ તેમ જ ‘ભજનસંગ્રહ શબ્દસરિકા'- ભા. ૪(૧૯૮૪)ના કર્તા. ઉત્તમ ઉન્મેષ છે.
નિ.. ચં.ટો.
મારફતિયા કસ્તુરચંદ સૂરચંદ : કથાકૃતિ “સૌભાગ્યચંદ્ર શેઠ'- ભા. માનસર (૧૯૬૦) : બરકત વીરાણી, ‘બેફામ’ને ગઝલ, મુકતક અને
૧ના કર્તા. નઝમને સંગ્રહ, અહીં દર્દ, નિરાશા, સનમ-સાકી, સુરા, જામ,
નિ.વા. બુલબુલ, બાગ, બાગબાં જેવી પરિચિત સામગ્રીને શયદા-પરંપરાની
મારફતિયા કેશવલાલ સાંકળચંદ : ધર્મબોધક કથા કૃતિ “શુરાગઝલ-રીતિથી નિરૂપતી રચનાઓ છે. મુશાયરા દ્વારા લોકપ્રિય બનવા
ચરિત્ર' (૧૮૯૮)ના કર્તા. ઉપરાંત અભ્યાસીઓનું ધ્યાન ખેંચનારી કેટલીક ગઝલના, મરણ
નિ.વા. પરના મકતાઓની ચમત્કૃતિ વિશિષ્ટ છે.
મારફતિયા ચમનલાલ સાંકળચંદ : સંશોધિત-સંપાદિત કૃતિઓ
ધર્મપરીક્ષાનો રાસ' (૧૮૯૭) તથા 'જૈન રામાયણ યાને રામચરિત્ર' માનતા ભીમજી વીરજી: ગીતા વિષયક ગદ્યપદ્યકૃતિ “ગીતા ગીત
(૧૯૦૨)ના કર્તા. કળી' (૧૯૪૫) તથા રામાયણવિષયક ગદ્યપદ્યકૃતિ ‘રામાયણ રસ
નિ.વા. બિંદુ' (૧૯૫૦)ના કર્તા.
મારફતિયા નગીનદાસ તુલસીદાસ, ‘વ’ (૧૮૮૦, ૧૯૦૨): મૃ.મા.
નાટકકાર. જન્મ વતન સુરતમાં. ૧૮૬૩માં મુંબઈ યુનિમાનસિહ રતનસિંહ: ‘શ્રીકૃષ્ણ-કળા નાટકનાં ગાયનો' (૧૯૧૦)ના
વર્સિટીમાંથી બીજું સ્નાતકજૂથ બહાર આવ્યું તેમાં ઍલ્ફિન્સ્ટન કર્તા.
મૃ.મા. કોલેજમાંથી પહેલા ગુજરાતી સ્નાતક. આ પછી ઍલ્ફિન્સ્ટન માની દીકરી : જયંતી દલાલનું યશસ્વી એકાંકી. નાટયવસ્તુ આ હાઈસ્કૂલમાં ફર્સ્ટ આસિસ્ટન્ટ. ૧૮૬૮માં એલએલ.બી. વડી પ્રમાણે છે: વેશ્યા કૃષ્ણા માટે દીકરી સુકન્યાને બજારે બેઠેલી જોવી અદાલતમાં પહેલા ગુજરાતી વકીલ. નર્મદના મિત્ર. નર્મદે પાંચ એ જેટલું દુ:ખદ છે તેટલું જ દુ:ખદ એને ઉદ્ધારક અનંતના લગ્ન- જણને ભેગા કરી એક ‘લિટરરી કલબ’ શરૂ કરેલી એમાંના એક. ઉપકાર હેઠળ જોવી એ છે. અંતે કૃષ્ણા દીક્કીના દુર્ભાગ્યને ‘ડાંડિયો'નું નામકરણ એમણે કરેલું. ‘મહારાજ લાયબલ કેસ'માં નિવારી નથી શકતી.
નર્મદના વકીલ તરીકેની કામગીરી. ભકિત અને કીર્તનમાં વ્યવસાયને
ચંટો. ભેગે પણ અખૂટ રસ. માને ખેળ : સુન્દરમ્ ની ટૂંકીવાતાં. એનું કથાનક મહીસાગર પટમાં ગુજરાતી નાટયસાહિત્યની શરૂઆત દલપતરામે કરેલા એરિસ્ટો
પતિની કાયરતાની સાક્ષીએ સસરાને હાથે મોત પામતી ગર્ભવતી ફેનિસના ભાષાંતર લક્ષ્મી નાટક' (૧૮૫૧) અને સ્ત્રી સંભાષણ” શબૂની આસપાસ ગૂંથાયેલું છે.
(૧૮૫૬)થી જરૂર થયેલી, પરંતુ નાટય સંવિધાનની રીતે વ્યવસ્થિત ચં.ટો. માંડણીવાળી પહેલી નાટયકૃતિ 'ગુલાબ' (૧૮૬૨)ને યશ આ
ગુજરાતી સાહિત્યકોશ -૨ :૪૫