Gujarati Sahitya Kosh Part 02

Author(s): Chandrakant Topiwala, Raman Soni, Ramesh R Dave
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad

Page 550

વાણિયા રામજી-વાસુ વિજયશંકર મુરારજી
વાણિયા રામજી: નાટકો ‘રાજલ' (૧૯૬૨) અને ‘સ્વપ્ન-શિલ્પ’ વાય ચન્દ્રગુમ : બાળસાહિત્ય-ચરિત્રકૃતિ “ખ્વાજા મોઈદીન (૧૯૬૨)ના કર્તા.
ચિસ્તી' (૧૯૬૦)ના કર્તા. મૃ.માં.
મૃ.માં. વાત્રકને કાંઠે : પન્નાલાલ પટેલની ટૂંકીવાર્તા. બન્ને લગ્ન પછી પણ વાસન અશોક : વાર્તાસંગ્રહ “અર્ચના (૧૯૭૭)ના કર્તા. સંયોગવશાત વૃદ્ધ માસા-માસી સાથે એકલી રહેતી નાયિકા નવલની,
મૃ.માં. સસરાથી રિસાઈને સાધુ થઈ ગયેલા પહેલા પતિ અને નવલની
વાસી અબ્બાસ અબ્દુલઅલી, ‘મરીઝ' (૨૨-૧-૧૯૧૭, છેડતી કરનાર મુખી-પુત્રનું ખૂન કરીને ભાગતા ફરતા બીજા પતિ માટેની અત્યંત સંકુલ તેમ જ મિશ્ર લાગણીનું વાત્રક નદી અને
૧૯-૧૦-૧૯૮૩): ગઝલકાર. જન્મ સુરતમાં. અભ્યાસ બે ધારણ તેના બે કાંઠાના પ્રતીકની સહાયથી કલાત્મક નિરૂપણ કરતી ઉલ્લેખ--
સુધી. વ્યવસાયે પત્રકાર.
એમણે થોડીક નઝમ અને મોટી સંખ્યામાં ગઝલો લખી છે, નીય કૃતિ.
૨.ર.દ.
જેમાંની અનેક બીજાઓને વહેચેલી-વેચેલી એમ કહેવાય છે.
પરિણામે થોડીક જ એમના નામે ગ્રંથસ્થ છે. એમનો પ્રથમ વાયડા વિજય કાનજીભાઈ : નવલકથા “મૃગજળ સામે મીટ’
ગઝલસંગ્રહ ‘આગમન' (૧૯૭૫) અને બીજો 'નકશા' (મરણોત્તર, (૧૯૭૯)ના કર્તા.
૧૯૮૪) છે. આ ઉપરાંત અન્ય સાથે એમની રચનાઓ ‘દિશા મૃ.મા.
(૧૯૮૦)માં સંપાદિત થયેલી છે. વાર્તાલાપ : માણસની એકલતાને ભાંગતા વાર્તાલાપ દ્વારા માણસનું
મરીઝની ગઝલ એની સ્વરૂપગત મર્યાદાઓને અતિક્રમી ઊંચી અને એ દ્વારા પિતાનું માહાસ્ય સમજાવતા ઉમાશંકર જોશીને
કવિતા સિદ્ધ કરી શકી છે. એમની ગઝલોમાં ઉત્તમ શેરોની સંખ્યા નિબંધ.
ચં.. •
ઘણી છે. કેટલીક તે સાઘન્દ્રસિદ્ધ ગઝલે છે. એમણે જીવન વિશે, વાલજી બેચરદાસ : પદ્યકૃતિઓ ડેવીડનાં ગીત' (૧૮૭૬) અને પિતાની અવદશા વિશે, ભગ્નપ્રણયની વ્યથા વિશે, દોસ્ત વિશે ‘કબીર મત દર્શક' (૧૮૮૧)ના કર્તા.
અને પરવરદિગાર વિશે કલાત્મક અભિવ્યકિતવાળા અશઆર મૃ.માં.
આપ્યા છે, જેમાંના ઘણા યાદગાર છે. એમના શેરની વિશેષતા વાલેરવાળા કુમાર : પદ્યકૃતિ ભકિતપ્રકાશ' (૧૯૮૬) તથા ‘સદેવંત- એ છે કે તે સાદી-સરળ વાણીમાં અર્થઘન અને માર્મિક વાત કહે છે; સાવળિગાના પરસ્પર પ્રેમી પત્રો'(૧૯૦૮)ના કર્તા.
એમાં કવિને મર્મ કે કયારેક કટાક્ષ એવી રીતે ધ્વનિત થતો હોય
છે કે તે સહસા પમાય નહીં. આમ, ઊંડાણ અને અસરકારકતાના વાલેસ કાર્લોસ જોસે, ફાધર વાલેસ' (૪-૧૧-૧૯૨૫) : નિબંધ- ગુણોને કારણે કાવ્યરસિકો એમને ગાલિબ સાથે સરખાવવા પ્રેરાયા લેખક. જન્મ સ્પેનના લેગ્રોનોમાં. ૧૯૪૧ માં એસ.એસ.સી. છે. તેઓ ગુજરાતી ગઝલક્ષેત્રે સાચકલી કવિતાના સર્જક છે. ૧૯૪૫ માં સામાન્કા યુનિવર્સિટીમાંથી ગ્રીક વિષય સાથે બી.એ. , ૧૯૪૯માં ગ્રેગેરિયન યુનિવર્સિટીમાંથી તત્ત્વજ્ઞાન વિષય સાથે વાસુ વિજયશંકર મુરારજી, ઇન્દ્રધનું, “કૌટિલ્ય, “કૌશિક શર્મા', બી.એ. ૧૯૫૩માં મદ્રાસ યુનિવર્સિટીમાંથી ગણિતશાસ્ત્ર વિષયમાં ચાણક્ય', 'બૃહસ્પતિ', 'મુકતાનંદ', ‘વિજયગુપ્ત મૌર્ય’, ‘વિશ્વએમ.એ. ૧૯૬૦થી ૧૯૮૨ સુધી સેન્ટ ઝેવિયર્સ કોલેજ, અમદા
યાત્રી’, ‘હિમાચલ’, ‘સોડમ્' (૨૬-૩-૧૯૦૯): બાળસાહિત્યકાર, વાદમાં ગણિતશાસ્ત્રના અધ્યાપક. ૧૯૬૬ માં કુમારચંદ્રક અને જન્મ પોરબંદરમાં. માધ્યમિક શિક્ષણ પોરબંદરમાં. મુંબઈ યુનિ૧૯૭૮માં રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક.
વર્સિટીમાંથી ઍડવોકેટનો અભ્યાસ. ૧૯૩૩ થી પોરબંદરમાં વકીલ. જીવનઘડતરના ધ્યેયથી ‘સદાચાર' (૧૯૬૦), ‘તરુણાશ્રમ”
૧૯૩૭-૩૮ થી પોરબંદર રાજયમાં દીવાની તથા ફોજદારી (૧૯૬૫), ગાંધીજી અને નવી પેઢી' (૧૯૭૧) વગેરે સંખ્યાબંધ
અદાલતમાં ન્યાયાધીશ. ૧૯૪૨ની ‘હિંદ છોડો'ની લડત વખતે નિબંધસંગ્રહો એમણે આપ્યા છે. ‘આત્મકથાના ટુકડા' (૧૯૭૯)માં
ત્યાંથી રાજીનામું. સ્વરાજયપ્રાપ્તિના આંદોલનમાં સક્રિય ભાગ. એમના જીવનની વીગત રસપ્રદ છે. એમનાં લખાણમાં સરલ
પછી થોડો સમય વકીલાત કરીને ૧૯૪૪ થી ‘જન્મભૂમિ'ના તંત્રીગદ્યની કેટલીક નોખી અભિવ્યકિતઓ એમના હાથે સહજ બની
વિભાગમાં. બાળપણથી જ પ્રકૃતિનાં વિવિધ તો-પશુપંખીઓનાં છે. ઉપરાંત એમણે ભાષાના વ્યવહારમાં શબ્દોના વિનિયોગ વિશે
જીવનનું નિરીક્ષણ-શોધન કરવાનો શોખ. બોમ્બે નેચરલ હિસ્ટરી ચિંતન કરતો ગ્રંથ ‘શબ્દલોક' (૧૯૮૭) પણ આપ્યો છે.
સોસાયટી અને ગુજરાતી પ્રકૃતિમંડળના સભ્ય.
બાળકોને જ્ઞાન સાથે ગમ્મત આપે તથા પ્રેરક અને માર્ગદર્શક વાડી અંજુમ”: ચરિત્રસંગ્રહ ‘અલ્લાહના બંદાઓ'- ભા. ૧ બની રહે તેવા અનેક પુસ્તકો એમણે આપ્યાં છે. એમનું પ્રથમ (૧૯૫૮)ના કર્તા.
પુસ્તક “પ્રિન્સ બિસ્માર્ક' (૧૯૫૩) ચરિત્રલક્ષી પુસ્તક છે. એમણે મૃ.મા.
મહાગુજરાતનાં પક્ષીઓ વિશેનું એક પુસ્તક “પ્રકૃતિનાં લાડકવાયાં વાધ્યમ લલ્લ: “શ્રીવિજયરાજેન્દ્રસૂરિજીનું જન્મ ચરિત્ર' (૧૮૮૮) (૧૯૫૭) લખ્યું છે. એમની લખેલી પ્રાણીકથાઓમાં ‘જંગલની કર્તા.
મુ.મા.
કેડી' (૧૯૫૩), “મને સામને' (૧૯૫૪), “શિકાર અને
ગુજરાતી સાહિત્યકોશ - ૨ : ૫૩૯