Book Title: Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Andheri Jain Sangh
View full book text
________________
=
• अन्धपरम्पराशङ्काव्युदासः •
इत्थं 'चात्रागमबोधितेष्टोपायताकत्वमेवानुमेयं, आगमग्रहणं चान्धपरम्पराशङ्काव्युदासाय, नागमकल्पनोत्तरं विध्यर्थबोधकल्पनाद्वारव्यवधानेन प्रवर्तकतायाः शब्दसाधारण्यक्षतिः,
इत्थञ्च = अन्धपरम्परान्यायशङ्काव्युदासाय प्रेक्षावतां प्रवृत्तये च अत्र = प्रकृतसंविग्नाऽशठगीतार्थाऽऽचरणे आगमबोधितेष्टोपायताकत्वमेव आगमगतविधिप्रत्ययबोधितेष्टसाधनताकत्वमेव अनुमेयं = अनुमितिविषयीकरणीयम् । न चेष्टसाधनताकत्वमेवानुमेयं लाघवात् तावतैव प्रवृत्तिसम्भवादिति वक्तव्यम्, अन्धपरम्पराया अपि तत एवोत्पत्तेरत्र तद्व्युदासाऽनापत्तेः । अतः साध्यकोटौ आगमग्रहणञ्च = आगमबोधितत्वविशेषणोपादानं हि अन्धपरम्पराशङ्काव्युदासाय कृतम् ।
एतेन 'शुक्लं कस्तुरिकादिकमित्येकेनाऽन्धेनोक्ते 'केनेदमवगतमिति पृष्टोऽसौ यदाऽन्धान्तरं मूलं निर्दिशति, सोऽप्यन्धान्तरं, तदा नैतद्वचः शौक्ल्ये प्रमाणं भवति तादृगेतत्पारम्परिकसंविग्नाऽशठगीतार्थाऽऽचरणमिति प्रत्यस्तम्, प्रवर्त्तकतावच्छेदककोटावागमानुपादानेऽपि प्रकृतानुमेयकुक्षौ तदुपादानात् । इति आगमबोधितेष्टसाधनताकत्वस्यैवात्रानुमेयत्वात् । अस्य च ' न प्रवर्तकतायाः शब्दसाधारण्यक्षतिः’ इत्यनेनान्वयः । आगमकल्पनोत्तरं = संविग्नाऽशठगीतार्थाऽऽचरितत्वलिङ्गेन 'अयं जीतव्यवहारोऽनुगन्तव्य' इत्यागमानुमित्युत्तरकालं विध्यर्थबोधकल्पनाद्वारव्यवधानेन = प्रेक्षावत्प्रवृत्त्यर्थमवश्यकल्पनीयस्य जीतव्यवहारपक्षकेष्टसाधनतासाध्यकनिश्चयलक्षणानुमितिरूपस्य द्वारस्य व्यवधानेन न प्रवर्त्तकतायाः शब्दसाधारण्यक्षतिः = कर्तव्यताबोधकविधिप्रत्ययघटितशब्दप्रमाणमात्रनिष्ठत्वराद्धान्तव्याकोपप्रसङ्गः । न ह्यस्माभिः तथाविधाऽऽगमः प्रथमं संविग्नाऽशठगीतार्थाचरणेनानुमितः ततश्च तदुत्तरमिष्टसाधनतानुमितिरिति कल्प्यते # આગમમૂલક્ત્વનું સ્વરૂપ #
इत्थञ्च । खहीं खे वात ध्यान हेवा योग्य छे खने ते खे छे 3 ते ते कृतव्यवहारमां शिष्टाचार હેતુથી જે આગમમૂલકત્વ સાધ્યનું અનુમાન કરવાની વાત ઉપર જણાવી તે આગમમૂલકત્વ આગમબોધિતત્વસ્વરૂપ ન લેવું. કારણ કે આગમબોધિતત્વ કે આગમજ્ઞાપિતત્વ કે આગમોક્તત્વનું જ્ઞાન થવા માત્રથી પ્રવૃત્તિ થતી નથી. પરંતુ ઈષ્ટસાધનતાકત્વના જ્ઞાનથી જ પ્રવૃત્તિ થાય છે. (સ્નાત્રપૂજા વગેરેમાં આગમોક્તત્વનું જ્ઞાન હોવા છતાં સાધુ-સાધ્વી તેમાં પ્રવર્તતા નથી, કારણ કે ત્યારે તેમને તેમાં ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન હોતું નથી. આથી પ્રવૃત્તિ માટે જીતવ્યવહારમાં આગમકથિતત્વનું અનુમાન કર્યા પછી પણ ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન કરવાનું તો ઊભું જ રહેશે. આના બદલે લાઘવથી આગમમૂલકત્વનો અર્થ આગમબોધિત ઈષ્ટસાધનતાકત્વ જ કરવો યોગ્ય છે. શિષ્ટાચાર દ્વારા તે તે જીતવ્યવહારમાં જિનાગમબોધિત ઈષ્ટસાધનતાનું જ જ્ઞાન = અનુમિતિ કરવાથી તેમાં પ્રવૃત્તિ થઈ શકશે. આમ તો ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન થાય તો પણ પ્રવૃત્તિ થઈ શકે છે, કારણ કે ઈષ્ટસાધનતાજ્ઞાન જ પ્રવર્તક છે. તેમ છતાં) અંધપરંપરાશંકાના નિરાકરણ માટે ‘આગમ’ શબ્દનું ગ્રહણ કરેલ છે. અર્થાત્ ગમે તે સ્વલ્પનાથી જણાયેલ ઈષ્ટસાધનતાના જ્ઞાનથી નહિ પરંતુ આગમબોધિત ઈષ્ટસાધનતાના જ્ઞાનની અનુમિતિ કરીને મહાપુરુષઆચરિત માર્ગમાં શિષ્ટ પુરુષો પ્રવૃત્તિ કરે છે. માટે તેમાં અંધપરંપરાની શંકા કરવી ઉચિત नथी. खेवं इंसित थाय छे.
=
१४३
१. संवेगी. हस्तप्रती 'चात्र विधिबोधिते 'त्यादिः पाठः । २ हस्तादर्शे 'पायिताक..' इत्यशुद्धः पाठः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
