Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Andheri Jain Sangh

Page 379

२०६
• अध्याहारगौरवपरिहारः •
द्वात्रिंशिका - ४ / २
रूपस्य महत्त्वस्य बाह्यसम्पदाऽनुमातुमशक्यत्वात्, मायाविष्वेव व्यभिचारात् ॥ | १ || स्वामिनो वचनं यत्तु संवादि न्यायसङ्गतम् । कुतर्कध्वान्तसूर्यांशुर्महत्त्वं तद्यदभ्यधुः ||२|| स्वामिन इति । यत्तु स्वामिनः वीतरागस्य वचनं संवादि = समर्थप्रवृत्तिजनकं
बाह्यसम्पदा अनुमातुमशक्यत्वात् । स्वपदेन यत्र महत्त्वमभिप्रेतं स वीतरागो ग्राह्यः, तस्माद् भिन्नाः ये सरागा जीवाः तन्निष्ठा येऽत्यन्ताभावाः = केवलज्ञान-दर्शनाऽनन्तशक्त्यनन्तचारित्राऽनन्ताऽऽनन्दादिप्रतियोगिका अत्यन्ताभावाः तत्प्रतियोगिनो ये केवलज्ञान-दर्शनादयो गुणास्तद्वत्त्वरूपस्य महत्त्वस्य वप्रत्रयादिबाह्यसम्पल्लिङ्गेनानुमितिर्न शक्यते कर्तुम्, बाह्यसम्पदो महत्त्वव्याप्यत्त्वविरहात्, मायाविष्वेव व्यभिचारात् महत्त्वशून्यमायाविवृत्तित्वात् ।
अस्मिन् कल्पेऽध्याहारप्रयुक्तगौरवं दूषणमित्यवलोक्य 'यदि चे 'त्युक्त्याऽस्वरस उपदर्शितः । 'यदि चे 'तिकल्पे तादृक्पदं न प्रेक्षावच्चमत्कारजननार्थे प्रयुक्तम्, अपि तु अनुमेयार्थ इति 'बाह्यसम्पदा महत्त्वं न विभोः तादृक् अनुमेयमि’त्यर्थलाभान्नाऽध्याहारगौरवमित्यपि वदन्ति ।।४ / १ ।।
ननु बाह्यसम्पदो महत्त्वाननुमापकत्वे केन लिङ्गेन तदनुमेयम् ? इत्याशङ्कायां प्राह 'स्वामिन ' इति । वीतरागस्य = ध्वस्तराग-द्वेषादिदोषवृन्दस्य समर्थप्रवृत्तिजनकं = अनन्तर-परम्परकल्याणप्राप्तिं प्रति समर्थायाः प्रवृत्तेः कारणम् । रागाद्युच्छेदोत्तरकालीनत्वादेव तादृशवचनस्याऽव्यभिचारेण जगज्जीवकल्याणकारित्वमत्र प्रतिपादयितुमभिप्रेतम् । यथोक्तं श्रीहेमचन्द्रसूरिभिः अयोगव्यवच्छेदद्वात्रिंशिकायां → हितोपदेशात् सकलज्ञक्लृप्तेर्मुमुक्षुसत्साधुपरिग्रहाच्च । पूर्वाऽपरार्थेष्वविरोधसिद्धेस्त्वदागमा एव सतां प्रमाणम् ।। ← (अ.व्य.द्वा. ११) इति । तदुक्तं समन्तभद्राचार्येण बृहत्स्वयम्भूस्तोत्रे स्वदोषमूलं પરંતુ આવો નિર્ણય બાહ્ય વૈભવ દ્વારા તો થઈ શકતો નથી, કેમ કે માયાવીમાં તે વાત બાધિત થાય છે. આમ બાહ્ય વૈભવ અનૈકાંતિક વ્યભિચારી = साध्यसाध5 = મહત્ત્વનો અનિર્ણાયક હેત્વાભાસ સાબિત થાય છે. (૪/૧)
“બાહ્ય વૈભવ જો તીર્થંકરમાં મહત્ત્વનું નિર્ણાયક નથી બનતું તો પછી તેમનામાં મહત્ત્વનો અભ્રાંત નિર્ણય કઈ રીતે કરવો ?” આ સમસ્યાનું સમાધાન આપતા ગ્રંથકારશ્રી ફરમાવે છે કે → * સુસંવાદી વચન એ જ મહત્ત્વ :
ગાથાર્થ :- પરંતુ અરિહંત ભગવાનનું સંવાદી, ન્યાયયુક્ત તથા કુતર્કસ્વરૂપ અંધકારને હણવા માટે સૂર્યકિરણ સમાન એવું જે વચન છે તે જ પ્રભુનું મહત્ત્વ છે, કારણ કે શ્રીહરિભદ્રસૂરિજી મહારાજે કહેલ છે કે આ વાત આગળની ગાથામાં જણાવવામાં આવશે.] (૪/૨)
=
=
=
१. हस्तादर्शे 'भ्याधात्' इति पाठः । परं व्याख्यानुसारेण न स सङ्गच्छते ।
=
:
ટીકાર્થ ઃ- વીતરાગ પરમાત્માનું વચન એ જ અન્ય દેવ-દેવી કરતાં તેમનું ચઢિયાતું મહત્ત્વ દર્શાવે છે. કારણ કે વીતરાગવચનની ત્રણ વિશેષતા છે. (૧) વીતરાગવચન સંવાદી છે. મોક્ષ વગેરે અભિમત ફળને પ્રાપ્તિ કરાવવામાં સમર્થ એવી પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિનું કારણ હોવાથી જિનવચન સંવાદી છે. (જિનાજ્ઞા મુજબ વિધિ, જયણા, આદર વગેરે સાચવીને ધર્મપ્રવૃત્તિ અને પાપનિવૃત્તિ કરવાથી મુક્તિ વગેરે ફળ મળે છે એ પ્રસિદ્ધ જ છે.) (૨) વીતરાગવાણી ન્યાયયુક્ત છે. સ્યાદ્વાદની મર્યાદાને જે ઓળંગે નહિ