Book Title: Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Andheri Jain Sangh

View full book text
Previous | Next

Page 447
________________ • श्रीवीराभिग्रहस्य न्याय्यत्वोपपादनम् • द्वात्रिंशिका - ४ / १८ तथापि प्रव्रज्याविरोधिगृहाऽवस्थानकारिणोऽस्य कथं न्याय्यत्वमिति चेत् ? न, आनुपूर्व्येण न्याय्यप्रव्रज्यासम्पादकत्वेनैव तस्य न्याय्यत्वात्, कालान्तरे बहुफलस्य कार्यस्य क्वचित्काले निषेधेऽपि ' न्याय्यत्वव्यवहारस्य सार्वजनीनत्वात् । तदिदमुक्तं २७४ ← ( म.च. ६७४ / ६७५ ) इत्येवं दर्शितम् । श्रीगुणचन्द्रगणिभिः महावीरचरित्रे जइ पुण जीवंतेसुवि समणत्तणमहमहो पवज्जिस्सं । तो मम विरहेण धुवं एए जीयं चइस्संति ।। इय चिंतिउण भयवं संतोसट्टं सजणणि-जणगाणं । इयरजणाणवि एवं ठिनं व लठ्ठे पइतो ।। जीवंतेसुं अम्मापिईसु नाहं मुणी भविस्सामि । इय गब्भगओऽवि जिणो पडिवज्जइ नियममइगरुयं । । ← (म.च. पृ. ११५/१५-१७) इति यद् विशदतरमुक्तं तदपीहानुसन्धेयम् । अथ यद्यप्युक्ताभिग्रहकरणात् पित्रुद्वेगनिरास - महापुरुषमर्यादाप्रदर्शनयोः सम्पन्नयोर्न्याय्यत्वमेव तथापि तत्प्रयुक्तस्य गृहावस्थानस्य प्रव्रज्याविरोधित्वात् प्रव्रज्याविरोधिगृहावस्थानकारिणः अस्य = निरुक्ताभिग्रहकरणस्य कथं न्याय्यत्वम् ? तथा च 'इष्टकार्यसमृद्ध्यर्थमिति (अष्टक. २५/३) अष्टकवचनमपि प्लवते, मोक्षोपायभूतप्रव्रज्यालक्षणेष्टकार्यस्याऽनिष्पत्तेरिति चेत् ? न, आनुपूर्व्येण = पूर्वानुक्रमेण, मातापितृसेवासमाध्यादिप्राथमिककर्तव्यसम्पादनपरिपाट्या इति यावत्, गृहीता प्रव्रज्या न्याय्या स्यात्, न्याय्यप्रव्रज्यासम्पादकत्वेनैव तस्य = पूर्वोक्ताभिग्रहकरणस्य न्याय्यत्वात् लोकागमन्याययुक्तत्वात् । न च बहुतरनिर्जरादिकारिण्याः प्रव्रज्याया अभिग्रहकरणप्रयुक्तस्य निषेधस्य कथं न्याय्यत्वमिति शङ्कनीयम्, कालान्तरे = व्यवहितकाले बहुफलस्य कार्यस्य क्वचित् काले निषेधेऽपि न्याय्यत्वव्यवहारस्य सार्वजनीनत्वात् । यथा कालान्तरे बहुफलस्य औषधदानस्य अभिनवोदीर्णज्वरसमये निषेधस्य न्याय्यत्वमिति व्यवहारः स्वरसतो लोकप्रसिद्धस्तथा प्रकृते मातापितृस्वर्लोकगमनानन्तरकाले बहुतरनिर्जरादिफलकस्य प्रव्रज्याङ्गीकरणस्य मातापितृगाढोद्वेगकालेऽभिग्रहाङ्गीकरणसंसूचितस्य निषेधस्यापि न्याय्यत्वमिति व्यवहारो लौकिक-लोकोत्तरनीतिप्रसिद्ध एव । प्रकृते च तदा तत्र तादृशस्य भगवदभिग्रहस्योचितत्वादेव न प्रव्र પ્રશ્ન :- ભલે એ રીતે ચારિત્રમોહનીયકર્મ સોપક્રમ હોય તો પણ એ અભિગ્રહ તો દીક્ષાવિરોધી એવા ગૃહવાસનું જ કારણ હતો. માટે તેને ઉચિત કેવી રીતે કહેવાય ? ઉત્તર ઃ- આ પ્રશ્ન વ્યાજબી નથી. કારણ કે માતા-પિતાની સેવા, ભક્તિ, સમાધિ વગેરે ક્રમથી આ અભિગ્રહ ઉચિત દીક્ષાનો સંપાદક હોવાથી એ યુક્તિસંગત જ હતો. અર્થાત્ દરેક વ્યક્તિ માટે માતા-પિતાની ભક્તિ એ ઊંચામાં ઊંચુ તત્ત્વ છે. એમની ભક્તિ કરવા દ્વારા તેમના ચિત્તની પ્રસન્નતાપૂર્વક દીક્ષાની અનુમતિ લઈને દીક્ષા લેવી તે નીતિપૂર્વકની દીક્ષા કહેવાય. એ અભિગ્રહ આવી દીક્ષાનો સંપાદક હોવાથી ન્યાયસંગત જ હતો. વળી, જે કાર્યનું કાલાન્તરમાં બહુ ફલ હોય તેવા કાર્યનો કોઈક અવસરે નિષેધ કરવામાં આવે તો પણ તે નિષેધ ન્યાયયુક્ત છે- એવો વ્યવહાર સર્વલોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. જેમ કે કાલાન્તરમાં બહુ લાભ કરનાર ઔષધનો નવા ચઢતા તાવમાં આપવાનો નિષેધ થાય તો એ યોગ્ય છે તેમ પ્રસ્તુતમાં માતા-પિતાના સ્વર્ગવાસ પછી ઘણી કનિર્જરા કરાવનારી દીક્ષાનો માતા-પિતાના જીવનકાલ દરમ્યાન નિષેધ પ્રભુઅભિગ્રહ દ્વારા વ્યક્ત થયો તે પણ તેમના માટે તે અવસરે ઉચિત જ ગણાય. १. हस्तादर्श 'निषेधेऽपि' पदं नास्ति । Jain Education International = For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478