Page Text
________________
• श्रीवीराभिग्रहस्य न्याय्यत्वोपपादनम् •
द्वात्रिंशिका - ४ / १८
तथापि प्रव्रज्याविरोधिगृहाऽवस्थानकारिणोऽस्य कथं न्याय्यत्वमिति चेत् ? न, आनुपूर्व्येण न्याय्यप्रव्रज्यासम्पादकत्वेनैव तस्य न्याय्यत्वात्, कालान्तरे बहुफलस्य कार्यस्य क्वचित्काले निषेधेऽपि ' न्याय्यत्वव्यवहारस्य सार्वजनीनत्वात् । तदिदमुक्तं
२७४
← ( म.च. ६७४ / ६७५ ) इत्येवं दर्शितम् । श्रीगुणचन्द्रगणिभिः महावीरचरित्रे
जइ पुण जीवंतेसुवि समणत्तणमहमहो पवज्जिस्सं । तो मम विरहेण धुवं एए जीयं चइस्संति ।। इय चिंतिउण भयवं संतोसट्टं सजणणि-जणगाणं । इयरजणाणवि एवं ठिनं व लठ्ठे पइतो ।। जीवंतेसुं अम्मापिईसु नाहं मुणी भविस्सामि । इय गब्भगओऽवि जिणो पडिवज्जइ नियममइगरुयं । ।
← (म.च. पृ. ११५/१५-१७) इति यद् विशदतरमुक्तं तदपीहानुसन्धेयम् ।
अथ यद्यप्युक्ताभिग्रहकरणात् पित्रुद्वेगनिरास - महापुरुषमर्यादाप्रदर्शनयोः सम्पन्नयोर्न्याय्यत्वमेव तथापि तत्प्रयुक्तस्य गृहावस्थानस्य प्रव्रज्याविरोधित्वात् प्रव्रज्याविरोधिगृहावस्थानकारिणः अस्य = निरुक्ताभिग्रहकरणस्य कथं न्याय्यत्वम् ? तथा च 'इष्टकार्यसमृद्ध्यर्थमिति (अष्टक. २५/३) अष्टकवचनमपि प्लवते, मोक्षोपायभूतप्रव्रज्यालक्षणेष्टकार्यस्याऽनिष्पत्तेरिति चेत् ? न, आनुपूर्व्येण = पूर्वानुक्रमेण, मातापितृसेवासमाध्यादिप्राथमिककर्तव्यसम्पादनपरिपाट्या इति यावत्, गृहीता प्रव्रज्या न्याय्या स्यात्, न्याय्यप्रव्रज्यासम्पादकत्वेनैव तस्य = पूर्वोक्ताभिग्रहकरणस्य न्याय्यत्वात् लोकागमन्याययुक्तत्वात् । न च बहुतरनिर्जरादिकारिण्याः प्रव्रज्याया अभिग्रहकरणप्रयुक्तस्य निषेधस्य कथं न्याय्यत्वमिति शङ्कनीयम्, कालान्तरे = व्यवहितकाले बहुफलस्य कार्यस्य क्वचित् काले निषेधेऽपि न्याय्यत्वव्यवहारस्य सार्वजनीनत्वात् । यथा कालान्तरे बहुफलस्य औषधदानस्य अभिनवोदीर्णज्वरसमये निषेधस्य न्याय्यत्वमिति व्यवहारः स्वरसतो लोकप्रसिद्धस्तथा प्रकृते मातापितृस्वर्लोकगमनानन्तरकाले बहुतरनिर्जरादिफलकस्य प्रव्रज्याङ्गीकरणस्य मातापितृगाढोद्वेगकालेऽभिग्रहाङ्गीकरणसंसूचितस्य निषेधस्यापि न्याय्यत्वमिति व्यवहारो लौकिक-लोकोत्तरनीतिप्रसिद्ध एव । प्रकृते च तदा तत्र तादृशस्य भगवदभिग्रहस्योचितत्वादेव न प्रव्र
પ્રશ્ન :- ભલે એ રીતે ચારિત્રમોહનીયકર્મ સોપક્રમ હોય તો પણ એ અભિગ્રહ તો દીક્ષાવિરોધી એવા ગૃહવાસનું જ કારણ હતો. માટે તેને ઉચિત કેવી રીતે કહેવાય ?
ઉત્તર ઃ- આ પ્રશ્ન વ્યાજબી નથી. કારણ કે માતા-પિતાની સેવા, ભક્તિ, સમાધિ વગેરે ક્રમથી આ અભિગ્રહ ઉચિત દીક્ષાનો સંપાદક હોવાથી એ યુક્તિસંગત જ હતો. અર્થાત્ દરેક વ્યક્તિ માટે માતા-પિતાની ભક્તિ એ ઊંચામાં ઊંચુ તત્ત્વ છે. એમની ભક્તિ કરવા દ્વારા તેમના ચિત્તની પ્રસન્નતાપૂર્વક દીક્ષાની અનુમતિ લઈને દીક્ષા લેવી તે નીતિપૂર્વકની દીક્ષા કહેવાય. એ અભિગ્રહ આવી દીક્ષાનો સંપાદક હોવાથી ન્યાયસંગત જ હતો. વળી, જે કાર્યનું કાલાન્તરમાં બહુ ફલ હોય તેવા કાર્યનો કોઈક અવસરે નિષેધ કરવામાં આવે તો પણ તે નિષેધ ન્યાયયુક્ત છે- એવો વ્યવહાર સર્વલોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. જેમ કે કાલાન્તરમાં બહુ લાભ કરનાર ઔષધનો નવા ચઢતા તાવમાં આપવાનો નિષેધ થાય તો એ યોગ્ય છે તેમ પ્રસ્તુતમાં માતા-પિતાના સ્વર્ગવાસ પછી ઘણી કનિર્જરા કરાવનારી દીક્ષાનો માતા-પિતાના જીવનકાલ દરમ્યાન નિષેધ પ્રભુઅભિગ્રહ દ્વારા વ્યક્ત થયો તે પણ તેમના માટે તે અવસરે ઉચિત જ ગણાય.
१. हस्तादर्श 'निषेधेऽपि' पदं नास्ति ।
Jain Education International
=
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |