Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Andheri Jain Sangh

Page 351

१८०
• संविग्नपाक्षिकाणां संविग्नीभवनप्रक्रियोपदर्शनम् •
द्वात्रिंशिका - ३/२५ तथाकल्पात् = तथाऽऽचारात् तद् = आवश्यकं तेषां अक्षतं यतो मार्गप्रवेशाय मिथ्यादृशामपि तदावश्यकं मतं = गीतार्थैरङ्गीकृतं, अभ्यासरूपत्वात्,
मिउपिंडो दव्वघडो सुसावगो तह य दव्वसाहुत्ति । साहू य दव्वदेवो एमाइ सुए जओ भणितं ।। ता भावत्थयहेउ नो सो दव्वत्थओ इहं इट्ठो । जो उ णेवंभूओ स अप्पाहण्णो परं होति ।। अप्पाहणेऽवि इहं कत्थइ दिट्ठो उ दव्वसद्दो त्ति | अंगारमद्दगो जह दव्वायरिओ सयाऽभव्वो ।। ← (पञ्चा.६/१०-१३) इत्यादि यदुक्तं तदप्यत्रानुसन्धेयम् । तथाऽऽचारात् = शुद्धाऽनुमत्यादिसूत्रार्थाद्युपयोगाऽऽक्षिप्तश्रद्धामेधादिपरिकलित-स्वशक्त्यनुसारि -शक्यस्वीयाऽऽचारपालनात् तदावश्यकं प्रधानत्वशालिद्रव्याऽऽवश्यकं तेषां = संविग्नपाक्षिकाणां अक्षतं = अव्याहतम् । संविग्नपाक्षिकाणां निकाचितयतनावरणीयकर्मण इषुवेगक्षयन्यायेन क्षये सति अनिकाचितयतनावरणस्य तु शुद्धदेशना शक्ययतनापश्चात्तापाऽऽलोचनादिना तृण - पलालादिकृतसहकारफलाऽपक्वताक्षयन्यायेन क्षये सति कालान्तरे संविग्नताऽपि प्रादुर्भवतीत्यवधेयम् ।
प्रकृतमुच्यते - किञ्च मिथ्यादृष्टीनामपि प्रधानद्रव्याऽऽवश्यकं शास्त्रसम्मतं किं पुनः संविग्नपाक्षिकाणां सम्यग्दर्शन-शुद्धधर्मराग-प्रशंसादिबहुगुणपरिकलितानां ? इत्याशयेनाह- यतः यस्मात् कारणात् मार्गप्रवेशाय = कुग्रहत्यागेन मोक्षमार्गप्रवेशनकृते मिथ्यादृशामपि तत् = आवश्यकं गीतार्थेरङ्गीकृतम्, अभ्यासरूपत्वात् = सदनुष्ठानाऽभ्यासात्मकत्वात् । इत्थमेव सदाशयात्कालान्तरे भावाऽऽवश्यकनिष्पत्तेः । इदमेवाभिप्रेत्य अध्यात्मसारे →
=
'अशुद्धापि हि शुद्धायाः क्रिया हेतुः सदाशयात् । ताम्रं रसानुवेधेन स्वर्णत्वमधिगच्छति ।। अतो मार्गप्रवेशाय व्रतं मिथ्यादृशामपि । द्रव्यसम्यक्त्वमारोप्य ददते धीरबुद्धयः ।।
=
← (अ.सा.२/१६-१७) इत्युक्तम् । एतेन तदस्य द्रव्यतो ज्ञेयं तत्क्रियाप्रतिपालनम् । દર્શાવેલ છે. તેમ જ શુદ્ધ આચારમાર્ગની અનુમોદના, પ્રતિક્રમણ વગેરેના સૂત્રાર્થ આદિમાં ઉપયોગ દ્વારા શ્રદ્ધા વગેરે ઝળહળતી બનાવવી, શક્તિ છૂપાવ્યા વિના ચારિત્રાચાર પાળવા.... આવો સંવિગ્નપાક્ષિકનો આચાર હોવાથી આવશ્યક યોગો તેમનામાં નિરાબાધપણે સંભવે. (અર્થાત્ સંવિગ્નપાક્ષિક પ્રતિક્રમણ વગેરે અવશ્ય કરે અને તે યોગ ચોક્કસ સફળ-સાર્થક બને.) અપુનર્બંધક વગેરે મિથ્યાત્વીઓને પણ મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવેશ કરાવવા માટે તેમના પ્રતિક્રમણ વગેરે આવશ્યક યોગોને ગીતાર્થોએ માન્ય કરેલા છે. તો સમકિતી એવા સંવિગ્નપાક્ષિકમાં પ્રતિક્રમણ વગેરે આવશ્યકયોગો શી રીતે અમાન્ય બને કે નિષ્ફળ બને ? મંદ મિથ્યાત્વીના પ્રતિક્રમણ વગેરે યોગો તેમને માર્ગપ્રવેશ કરાવવા દ્વારા સફળ બને છે તેમ સંવિગ્નપાક્ષિકના આવશ્યક યોગો પણ તેમને ભાવઆવશ્યકબીજાધાન કરાવવા દ્વારા સફળ જ બને. -એમ નિર્વિવાદ સિદ્ધ થાય છે. મંદમિથ્યાત્વીના આવશ્યકયોગો મોક્ષમાર્ગમાં પ્રવેશ કરવાનું નિમિત્ત બને છે એના બે કારણ છે. (૧) તે યોગો ભાવઆવશ્યકયોગરૂપે પરિણમન કરવાના અભ્યાસસ્વરૂપ હોય છે. (પ્રથમવાર એકડો ખોટો ઘૂંટાય. છતાં તે મહેનત નિષ્ફળ નથી બનતી. કેમ કે બાળકના જીવનમાં તે ખોટો એકડો પણ સાચો એકડો લખવાના અભ્યાસસ્વરૂપ છે. પ્રતિક્રમણ વગેરે આવશ્યકયોગોને કરનાર મંદમિથ્યાત્વી પણ શાળામાં એકડો ઘૂંટતા બાળક સમાન જાણવા.)