Book Title: Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Andheri Jain Sangh
View full book text
________________
• शुक्लपाक्षिकादिगोचरपरिभाषान्तरम् • 'साधुः श्राद्धश्च संविग्नपक्षी शिवपथास्त्रयः। शेषा भवपथा गेहिद्रव्यलिङ्गिकुलिङ्गिनः।।२९ ।। गुणी च गुणरागी च गुणद्वेषी च साधुषु । श्रूयन्ते व्यक्तमुत्कृष्टमध्यमाधमबुद्धयः ।।३०।। सो य विगप्पो ववढिओ एसो । संविग्गे गीयम्मि य तहेव अण्णत्थ जुत्तिखमे ।। (सामा.प्र.३२) इत्यत्र ।।३/२८ ।।
भव-भवविमुक्तिमार्गत्रैविध्यमाह ‘साधु रिति । शेषाः = साधु-श्राद्ध-संविग्नपाक्षिकव्यतिरिक्ताः । तदुक्तं उपदेशमालायां → सेसा मिच्छद्दिट्ठी गिहिलिंग-कुलिंग-दव्वलिंगेहिं । जह तिण्णि य मुक्खपहा संसारपहा तहा तिण्णि ।। (उप.मा.५२०) इति। तदुक्तं दर्शनशुद्धिप्रकरणे अपि → गिहिलिंग-कुलिंगियदव्वलिंगिणो तिन्नि हुंति भवमग्गा। सुजइ-सुसावग-संविग्गपक्खिणो तिन्नि मुक्खपहा ।। (द.शु.१०६) इति ।
साधुः शुक्लपाक्षिकः, द्रव्यलिङ्ग्यादयः कृष्णपाक्षिकाः, संविग्नपक्षी मिश्रपक्ष इत्यपि परिभाषान्तरम् । तदुक्तं → जो सो पढमसाहू सो सुक्कपक्खिओ हंसपक्खिसमाणो, जेण तस्स हंसस्स दो वि पक्खा सुक्का भवंति, एवं सुक्कपक्खिओवि साहू अंतो बहि निम्मलत्तेण दुहावि सुक्को । बीओ साहू कण्हपक्खिओ एसो वायससारिच्छो, जेण तस्स वायसस्स दोवि पक्खा कण्हा भवंति, एवं कण्हपक्खिओ साहू ति अंतो बाहिं मलिणत्तेण दुहावि मलिणो । तइओ साहू संविग्गपक्खिओ चक्कवायसारिच्छो, जेणं चक्कवायस्स बाहिरपक्खा मलिणा भवंति अब्भंतरपक्खा सुक्का भवंति, एवं संविग्गपक्खिओ साहू वि बाहिं मलिणो अंतो सुक्को - ( ) इति ।।३/२९॥ ___'गुणी ति । गुणी = साधुनिष्ठगुणगोचराऽनुरागवत्त्वे सति विशिष्टगुणवान् । अयञ्चोत्कृष्टबुद्धिः, तीर्थकरादिपदलाभयोग्यत्वात् । इदमेवाभिप्रेत्य गुणानुरागकुलके → उत्तमगुणाऽणुराओ निवसइ हिययंमि
વિશેષાર્થ:- આચારની બાબતમાં સંવિગ્ન અને સંવિગ્નપાક્ષિકમાં ફરક ઘણો છે. પરંતુ માન્યતાની બાબતમાં તથા વાણી-દેશના-પ્રરૂપણાની બાબતમાં તો તે બન્નેમાં કોઈ ફરક નથી. માટે સંવિગ્નની જેમ સંવિગ્નપાક્ષિકની પ્રરૂપણા-ઉપદેશ નિઃશંકપણે સ્વીકારવા યોગ્ય છે. જેમ ચાલતો-દેખતો માણસ અને અપંગદેખતો માણસ આ બન્ને માણસમાં ચાલવાની બાબતમાં ઘણો તફાવત છે. પરંતુ દેખવા-બોલવાની બાબતમાં તો બન્ને સમકક્ષ છે. (દખતા = આંખવાળા) તેથી દોડતા-દેખતા માણસનું રૂપવિષયક વચન જેમ નિઃશંકપણે ગ્રાહ્ય છે તેમ અપંગ-દેખતા માણસનું પણ તે જ રીતે સ્વીકાર્ય છે. ચાલી શકવાની શક્તિ ન હોવા માત્રથી ઉપસ્થિત લાલ-પીળા-ધોળા વગેરે રૂપનો નિર્ણય કરવામાં અપંગ માણસ ચાલનાર માણસ કરતાં જરા પણ નીચેના દરજ્જાએ નથી રહેતો. દેખતો-દોડતો માણસ = સંવિગ્ન ગીતાર્થ સાધુ અને અપંગ દેખતો માણસ = સંવિગ્નપાક્ષિક ગીતાર્થ સાધુ. આમ વાચકવર્ગે સ્વયં યથાયોગ્ય રીતે ઉપરોક્ત ઉપનય લગાડવો.(૩/૨૮)
જ ત્રિવિધ મોક્ષમાર્ગ છે ઉપરોક્ત વિષયનો ઉપસંહાર કરતા ગ્રીકારશ્રી જણાવે છે કે –
ગાથાર્થ :- સાધુ શ્રાવક અને સંવિગ્નપાક્ષિક- આ ત્રણ મોક્ષમાર્ગ છે. બાકીના ગૃહસ્થ, દ્રવ્યલિંગી = વેશધારી સાધુ અને કુલિંગીઓ- આ ત્રણ સંસારમાર્ગ છે. ગુણવાન હોય તે ઉત્કૃષ્ટ બુદ્ધિવાળા છે, १. हस्तादर्श इत आरभ्य चतुःश्लोकी नास्ति ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
