________________
અત્યારે તમારો પ્રભાવ ક્યાંય પડે ખરો? વ્યક્તિગત નહીં પણ તમારા ધર્મનો પ્રભાવ પણ ક્યાંય પાડી શકો ખરા? કારણ તમારી પાસે બોધ નથી. '
સભા - સાહેબ! નિમિત્ત ઘણાં છે, પણ ઉપાદાન નથી.
સાહેબજી:-તત્ત્વ કહેનારા ઘણા છે, ત્યાં સાંભળનારા નથી; અને જ્યાં તત્ત્વ કહેનારા નથી ત્યાં સાંભળનારા છે. તેવું બંને પ્રકારે છે. અત્યારે એવાં ઉપાદાન છે, પણ તેમને કોઈ કહેનાર-સમજાવનાર નથી મળતું. જો નિશ્ચયનયની દષ્ટિને પકડીએ તો ખરું ઉપાદાન જ છે, નિમિત્ત તો ઠીક છે. અનંતીવાર આપણે સમવસરણમાં ગયા, શાસન પામ્યા, ધર્મ પામ્યા, પણ શું થયું? આ એક Angle(દષ્ટિકોણ) છે, પણ તે સર્વાગી સત્ય નથી. ઘણાં યોગ્ય ઉપાદાનો સારા નિમિત્તના અભાવના કારણે પણ એળે ગયાં છે.
નિશ્ચયનયને પહેલાં પકડવાનો નથી, તેને તો પ્રારંભમાં હૃદયમાં જ રાખવાનો કહ્યો છે. વ્યવહાર સાધન છે કે સાધ્ય? સાધન છે. તો સાધ્ય પહેલું આવે કે સાધન પહેલું આવે? માટે બન્ને વચ્ચેનો તફાવત સમજો. સાધનામાં ક્રમ ગોઠવવો મહત્ત્વની વસ્તુ છે. દિગમ્બર પહેલાં નિશ્ચયનય માને છે, પછી વ્યવહારનય માને છે. તેમની ૮૪ ભૂલો કાઢી છે. તેમાં આ • પણ એક ભૂલ છે. શીર્ષાસન છે. ઊંધો માર્ગ છે. માર્ટે બરાબર પકડીને-સમજીને બોલો.
ઉપાદાનનું જ મૂલ્ય આંક્તા હો અને નિમિત્તને ગૌણ કરતા હો, તો કેટલાંય ઉપાદાન નિમિત્ત વગર એળે ગયાં છે. હા, અમુક ભૂમિકામાં નિમિત્તની અપેક્ષા નથી, પણ આ કાળમાં એ ભૂમિકા છે જ નહિ. વીતરાગસંયમ આવ્યા વગર કોઈ જીવ નિમિત્ત વગર આગળ વધી શકતો નથી. તીર્થકરોને પણ આગળ ત્રીજા ભવે સરાગસંયમની સાધના છે. તેઓ જન્મોજન્મના : સાધક છે.
નંદનમુનિના ભવમાં (૨૫ મો ભવ) પ્રભુ મહાવીર મહાન સમ્રાટ હતા. ૮૩ લાખ વર્ષ સામ્રાજય ભોગવી દીક્ષા લીધી છે. પછી ૧ લાખ વર્ષ નિરતિચાર ચારિત્ર, મન-વચનકાયાથી પાળ્યું છે. માસખમણના પારણે માસખમણ કરેલ છે. ૧૧ લાખથી પણ વધારે માસખમણ કર્યા છે. સાથે સ્વાધ્યાય, વિનય, વૈયાવચ્ચ બધા જ ગુણો છે. એક મિનિટનું પણ આર્તધ્યાન નથી, છતાં પણ તે વખતે સરાગસંયમી છે, તે પણ નિમિત્તથી પર નથી. છઠું ગુણસ્થાનક છે, નિગ્રંથ છે, છતાં પણ જ્યાં સુધી સરાગ હોય ત્યાં સુધી શુભ નિમિત્તની જરૂર છે. શાસ્ત્ર પણ નિમિત્ત છે કે ઉપાદાન છે?
અત્યારે કોઈ એવું કહેનાર સાધુ મળે ખરા કે મને આ શાસ્ત્રજ્ઞાનની જરૂર નથી? જયારે શુદ્ધ સમતામાં આવેલા આત્માઓ એક શાસ્ત્રનું પાનું પણ હાથમાં લેતા નથી. અત્યારે કેવલી * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
અનેકાંતવાદ
૧o
