________________
સભા ઃ- હા.
સાહેબજી ઃ- દાન કર્યું એ ક્રિયા જ કરી છે ને. દાન કોને કહેવાય તે ખાલી સાંભળ્યું જ નહીં, પણ તેમણે દાન કર્યું, તેથી જ ફળ મળ્યું છે. ખાલી વાતો જ કરી હોત તો ફળ ન મળત. લક્ષ્યની વાતો કરનારને પૂછો કે લક્ષ્ય બાંધ્યા વગર પણ બોરીવલીની ટ્રેનમાં બેસે તો બોરીવલી પહોંચે કે નહિ ? એક વખત અમારે વિહારમાં અમે જ્યાં હતા ત્યાં બાજુમાં કાનજીસ્વામીનો મોટો વર્ગ હતો. ત્યાં તેઓ બધા જિજ્ઞાસાથી ભેગા થયા પછી પૂછ્યું કે “પહેલાં લક્ષ્ય બાંધવું પડે, સમ્યગ્ લક્ષ્ય જ જોઇએ, લક્ષ્ય વગરની ક્રિયા શું કામની ?’
ત્યારે મેં કહ્યું કે કોઈ માણસ લક્ષ્ય બાંધ્યા વગર ભૂલથી પણ સાચા રસ્તે ચઢી ગયો અને ચાલ્યા કરે તો સાચા ઠેકાણે પહોંચે કે નહિ ? અને એની સામે લક્ષ્ય બાંધે પણ પછી ચાલે નહિ અને પડ્યો રહે તો શું તે પહોંચે ખરો ?
સભા ઃ- મોક્ષનું લક્ષ્ય તો બાંધવું જોઈએ ને ?
સાહેબજી ઃ- મોક્ષનું લક્ષ્ય બાંધવું તેની અમે ક્યાં ના પાડીએ છીએ ? પણ ખાલી લક્ષ્ય બાંધીને બેસી રહે તો શું કામનું ? પરંતુ લક્ષ્ય વગર પણ સાચી ક્રિયા કરશે તો પહોંચશે.
માનસિક, વાચિક કે કાયિક ક્રિયા તો કરવી જ પડે છે. તમાચો મારો એટલે કાયિક ક્રિયા કરી કહેવાય, ગાળ દીધી એટલે વાચિક ક્રિયા કરી કહેવાય અને ક્યાંય પણ કોઈને માટે પરેશાન કરવાની ભાવના કરી તે માનસિક ક્રિયા કહેવાય. આ જગતમાં કયાંય પણ સક્રિય થઈને પ્રવૃત્તિ કો તો જ ફળ મળે છે. જેમ કપડાં ધોવાનું ગમે તેટલું જ્ઞાન હોય, પણ ક્રિયા ન કરે તો કપડાં ચોખ્ખાં થશે? જ્યારે ગામડાની બાઈ જ્ઞાન વગર એમ ને એમ પ્રવૃત્તિ કરશે તો પણ ફળ મળશે ને ? કારણ તેણે કપડાં ધોવાની ક્રિયા કરી છે. માટે તમે આ બધાં તત્ત્વો નહિ સમજો તો કાંઈ થવાનું નથી. અત્યારે ઘણો વર્ગ એવું બોલનાર છે કે, બધા અત્યારે ગાડરિયા પ્રવાહની માફક ધાર્મિક ક્રિયા કરે છે. સમજણ વગર કરેલી આવી ક્રિયાથી શું લાભ થવાનો છે ? જો જ્ઞાન વગર રતીભાર લાભ ન થવાનો હોય.તો અમે કાલે જ બધું બંધ કરાવી દઈએ; પણ તેવું નથી.
સભા ઃ- તો પછી સ્વાધ્યાય કેમ કરવાનું કહે છે ?
સાહેબજી :- સ્વાધ્યાય એ પણ એક ક્રિયા જ છે. વ્યવહારનય કહેશે જ્ઞાન મેળવવા
પણ ક્રિયા કરવી જ પડશે. આ દલીલ તેની સાચી છે. જેમ છોકરો સ્કૂલમાં જાય છે, આવે છે, એનાં એ જ થોથાં, એ જ મકાન, એ જ સ્કૂલમાં જાય છે, ત્યાં કહેલી વાતો વિચારે છે.
**** અનેકાંતવાદ
米米
133
