________________
સભા:- જોરથી વાગે.
સાહેબજી:-ના, તેવો એકાન્ત નથી. જેટલી ક્રિયા ઓછીવત્તી તેના ઉપર ઓછું-વધારે ફળ મળશે. ફળનો સીધો સંબંધ ક્રિયા સાથે છે કે જ્ઞાન સાથે છે? એક ઉદાહરણ લાવો કે વગર ક્રિયાએ ફળ છે. ચૂલામાં જાણીબૂજીને હાથ નાખો તો જ દાઝો? અને વગર જાણે હાથ નાંખો તો ન દાઝો?
સભા - જયણાથી ચાલે તો પાપ ઓછું લાગે?
સાહેબજીઃ- જયણાની ક્રિયા કરો તો પુણ્ય બંધાય છે. શુભ ક્રિયા શુભ ફળ આપે છે. અજયણાથી ચાલો તો પાપ બંધાય છે. જેને ધર્મમાં ક્રિયા નથી ફાવતી તેને ધર્મ નથી ફાવતો. હવે તમારે કઈ કક્ષામાં બેસવું છે?
સભા - જાણકારી મેળવો, ધ્યાન ધ્યાવો, ભાવના ભાવો.
સાહેબજીઃ- આવું વ્યવહારનય ક્યાં કહે છે? આ નિશ્ચયનય કહે છે. જ્યાં જે નય હોય ત્યાં તેને પકડવો પડે છે. નિશ્ચયનયની દલીલો આગળ આવશે, જે આપણે આવતા વખતે લઈશું.
આ વ્યવહારનયથી ક્રિયાની સમજ છે. જયારે નિશ્ચયનય તો જ્ઞાનથી જ મોક્ષ છે એમ કહે છે. જૈન શાસન નયવાદથી ભરપૂર છે. નિશ્ચયનય પણે ખોટો નથી. બધા નો . પોતપોતાની દલીલો કરશે. છેલ્લે સિદ્ધાંત બેસાડ્યો કે એકલા જ્ઞાનથી મોક્ષ નથી, એલી ક્રિયાથી પણ મોક્ષ નથી; મિથ્યાક્રિયા, મિથ્યાજ્ઞાન પણ આત્મકલ્યાણનું સાધન નથી. માટે જ લખ્યું ને કે “સથ જ્ઞાનદિયાખ્યા મોક્ષ:' પણ તેમાં પ્રશ્ન થશે કે પહેલું જ્ઞાન કે પહેલી ક્રિયા? આ બધાના જવાબો આગળ આવશે. તમે યાદ્વાદમાં આગળ વધશો તો બધી સ્પષ્ટતા થઈ જશે.
જ્યાં જ્ઞાન પકડવાનું હોય ત્યાં ક્રિયા પકડો તો ભૂલો છો, તેમ જયાં ક્રિયા પકડવાની. હોય ત્યાં જ્ઞાન પકડો તો ભૂલો છો. માટે બરાબર સંદર્ભથી મોક્ષનો રાજમાર્ગ પકડવાની વાત, છે. જીવનમાં સ્યાદ્વાદની દષ્ટિ નથી માટે જ કુટાઓ છો.
સભા :- આના ઉપર જ આવતી વખતે થોડું લેજો.
સાહેબજી - આમ તો આગળ આપણે નિશ્ચયનયની દલીલો લેવી છે. કારણ હવે આપણી પાસે ઓછો સમય છે. પણ જોઈશું, થોડું વિવેચન આવતી વખતે વિચારી લઈશું.
રામક જ સ જ સ જ ૧૪૦
સ ક ક દ ક જ ર જ સ ક ક ક ક જ મન જ છે પણ
અનેકાંતવાદ
