________________
નથી. જ્ઞાન પછી મળશે તો ચાલશે, વહેલું-મોડું મળશે તો ચાલશે. આ જનિયમ સંસારમાં છે. સંસારમાં ક્રિયા-આચાર પ્રધાન છે, જ્ઞાન પ્રધાન નથી. જ્ઞાન ગૌણ છે. તમારી જીવનશૈલી આ રીતે જ ચાલે છે. T.V. જોતાં આT.V. શું ચીજ છે? તે કેવી રીતે બન્યું? તેના લાભ-નુક્સાન શું? તે બધું જાણીને જોવા બેસો છો? તમે બધે જ્ઞાનની પરવા કરી છે?
સભા:- શાસ્ત્રમાં તો “પ્રથમ જ્ઞાન ને પછી અહિંસાકહી છે.
સાહેબજી - શાસ્ત્રમાં આપેલ આ સૂત્ર અહીંયાં નહિ લાગુ પડે. વ્યવહારનય ના પાડશે. તે તો કહેશે “માર: પ્રથમ ઘર્ષ.” જૈન શાસનમાં સ્યાદ્વાદ હોવાના કારણે જે નયની વાત આવે ત્યારે તેની સચોટ દલીલો હોય જ. જો પ્રથમ જ્ઞાન અને પછી દયા કરવાની આવે તો શું થાય? શાના માટે દયા પાળવાની છે તે બાળકને ખબર નથી. છતાં આપણે નાનપણથી દયા કરવાનું શિખવાડીએ છીએ. પહેલાં જ્ઞાન પછી અહિંસા કહેનાર નિશ્ચયનયની તો આખી વાત જ જુદી છે. પહેલાં વ્યવહારનય મગજમાં બરાબર ઠસી જવો જોઈએ. અત્યારે ઘણો વર્ગ એમ બોલે છે કે ધર્મના ક્ષેત્રમાં લોકો વિચારીને સમજણપૂર્વક ધર્મક્રિયા કરતા નથી, ખાલી ગાડરિયો પ્રવાહ છે. તેમની દૃષ્ટિએ જ્ઞાન વગરની ક્રિયાની કોઈ કિંમત નથી. તેમણે જો આ સિદ્ધાંત બાંધવો હોય તો સંસારમાં પણ પ્રથમ જ્ઞાન મેળવવું પડે, પછી ક્રિયા કરવી પડે. - નાનપણમાં ઝાડે ગયા ત્યારે વિચાર કરીને ગયાં હતા? તે વખતે દરેક ક્રિયામાં જ્ઞાન વગર ફળ મેળવી લીધું. પછી મોટા થયા ત્યારે ખબર પડી કે કબજિયાત થાય ત્યારે શું નુકસાન થાય. પણ તે પહેલાં તો ક્રિયા કરી લીધી અને ફળ મેળવી લીધું. બધા ક્ષેત્રમાં આ જ આવશે. માટે વગર સમજું પણ ક્રિયા કરે તો ફળ મળે છે.
વૈજ્ઞાનિકો પણ ઘણે ઠેકાણે સમજ્યા વગર ક્રિયા કરતા હોય છે અને ફળ મેળવતા હોય છે. તેઓને તેમના ક્ષેત્રમાં જ્ઞાન હોય પણ બીજા ક્ષેત્રમાં જ્ઞાન નથી હોતું, છતાં પણ ખાય છે, પીએ છે, મોટરમાં બેસે છે. આ ક્રિયા કરતાં પહેલાં તેઓની પાસે બધું જ્ઞાન હોતું નથી. જો તમારો સિદ્ધાંત માનીએ તો ટ્રેનમાં બેસતાં પહેલાં ટ્રેન વિષે બધું જ્ઞાન જોઈએ. શું ખાતરી કે ટ્રેન તમારે જયાં જવું છે ત્યાં પહોંચાડવાની શક્તિ ધરાવે છે કે નહીં? તે નક્કી કરીને પછી બેસો છો? પરંતુ ક્રિયાનું ફળ પ્રત્યક્ષ છે. પિતાની આંગળી પકડીને નાનું બાળક ટ્રેનમાં બેસેતો દિલ્હી પહોંચે ને? ક્રિયાનું બધે પ્રત્યક્ષ ફળ છે. ધર્મના ક્ષેત્રમાં વિધિમુજબની ક્રિયા કરીએતો ચોક્કસ ફળ મળે છે. તેથી
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
* * * * * * અનેકાંતવાદ
* * ૧૪૩
