________________
સાહેબજી:- હા, એમ બોલવું હોય તો સમન્વય કરો તો જ બોલી શકાય. એકનયથી ન જ બોલી શકાય.
સમ્યગું જ્ઞાનક્રિયાથી મોક્ષઃ
સભા - જ્ઞાનક્રિયાખ્યામ્ પોક્ષ:
સાહેબજીઃ- આ અધૂરું સૂત્ર છે. એવા કેટલાય આત્મા જ્ઞાન-ક્રિયાને અપનાવ્યા છતાં ઠનઠન ગોપાલ રહ્યા. જેમ વેપાર માટે તેની જાણકારી માટે ઘણી ઉથલપાથલ કરી. ત્યાં વેપારમાં પણ ઘણું ઘણું કર્યું, છતાં એમના એમ રહ્યા. કાંઈ ફાયદો ન થયો..
સભા - | જ્ઞાનશિયામ્ પોક્ષ:
સાહેબજી:- હા, એમ બોલવું જોઈએ. મિથ્યાજ્ઞાન અને મિથ્યાક્રિયા મળે તો હવા ખાતા રહો. પરંતુ બંને સમ્યફ લાવો તો ૧૦૦%ફળ મળે. તમારા જીવનમાં જેટલા ટકા સમ્યફ જ્ઞાન અને સમ્યફ ક્રિયા છે, તેટલા ટકા ફળ મળે છે. સમ્યફજ્ઞાન પણ એકલું નહિ અને સમ્યક ક્રિયા પણ એકલી નહિ. આપણે એકાંગી નથી બનવું. સર્વાગી બનવું તે જ અનેકાન્તનું લક્ષણ છે. સમ્યફક્રિયા કરતા જાઓ અને સમ્યફ જ્ઞાનપ્રાપ્તિનો પુરુષાર્થ પણ જારી રાખો, તો જ સાચો વિકાસ થશે.
આરાધના કરવા આવનાર એકલું ક્રિયાનું પૂંછડું પકડે તે ન ચાલે. કોઈ કહે કે, “તમે કહેશો તેમ આખી જિંદગી આચાર પાળીશ” તો પણ તેનું કલ્યાણ નહિ થાય અને બીજો કહેશે “મને બધું તત્ત્વ સમજાવી દો, પછી ક્રિયા કરું” તો મરતાં સુધી ક્રિયા નથી કરી શકવાનો. આત્મકલ્યાણના માર્ગમાં વિકાસ કરવા માટે બન્ને સ્વીકારવાના છે. શ્રાવકે પ્રતિદિન દર્શન, પૂજા, વ્યાખ્યાન શ્રવણ, તપ-ત્યાગ આદિ કરવાં જોઈએ. એ કરો તો આરાધના છે; પણ તેના . માટે બધું જાણ્યા પછી કરે તેવો ભાવ નહિ રાખવાનો, પણ ક્રિયા કરતા જવાનું અને સાથે સાથે બધી ક્રિયાનું જ્ઞાન, તત્ત્વ, સમજણ મેળવતા જવાનું.
ભગવાનની પૂજા શું કામ કરવાની? વીતરાગતા શું છે? તે જાણવાની પણ જરૂર છે. પણ આ બધું જાણો ત્યાં સુધી ક્રિયા કરવાની રાહ જોવાની નથી, પરંતુ શરૂઆતથી જ ક્રિયા કરતા રહીને સાથે જ્ઞાન વધારવું જોઈએ, નહિતર એકાંગી કહેવાશો. ક્રિયા કરવાની આવે અને
૧૪૮
અનેૉંતવાદ
