________________
હોય એવા સેંકડો દાખલા છે. બેસે છે મગજમાં? હજી આગળ વધીને નિશ્ચયનય દલીલ કરશે કે મોક્ષ એ જ્ઞાનની જ પરાકાષ્ઠા છે. જ્ઞાનનો પૂર્ણ વિકાસ તેનું નામ જ મોલ. વગર ક્રિયાએ જ્ઞાનીઓ મોશે પહોંચી ગયા છે. કેવળજ્ઞાનીનો મોક્ષ હજી કેમ નથી થયો, કારણ હજી જ્ઞાન અધૂરું છે. તેમને આત્માનો પૂર્ણ અનુભવ કરવાનો હજી બાકી છે. કેવળીને જ્ઞાન જ ખૂટ્યું છે. જો જ્ઞાન હોય તો વગર ક્રિયાએ આગળ વધાય છે. તમારા સંસારના ક્ષેત્રમાં પણ મેનેજરો ચેમ્બરમાં બેસી રહે અને બુદ્ધિ વાપરીને બીજા પાસે ક્રિયા કરાવે અને ફળ પોતે મેળવી લે છે. માટે જ્ઞાન પામ્યા વગર ઠેકાણું નહિ પડે. મજૂરો ક્રિયા વધારે કરે છે. પટાવાળા વગેરે પણ સવારથી સાંજ સુધી મજૂરી કરે છે. ડૉક્ટરો, નિષ્ણાતો ઓફિસમાં બેસીને મગજ દોડાવે છે અને ફળ બુદ્ધિથી મેળવે છે. મગજ કસનારને ફળ વધારે મળે છે, સાંજ સુધીમાં ૨૫, ૫૦ હજાર મેળવી લે છે, જ્યારે મજૂરી કરનારને શું મળે છે?
સભા:- મગજ દોડાવીને ફળ મેળવે તેમાં પણ માનસિક ક્રિયા તો આવી ને?
સાહેબજી:-માનસિક ક્રિયાને ક્રિયા કહેતા હો તો નિશ્ચયનય કહેશે કે માનસિક ક્રિયા એ જ્ઞાન છે. મનનો વ્યાપાર એ જ જ્ઞાન છે. ફળ જ્ઞાનથી મળ્યું છે, ક્રિયાથી ફળ મેળવવાની વાત નથી.
આ
સભા - અહીંયાં પુણ્ય કામ કરી જાય?
સાહેબજી:-પુણ્યતમારું ઘેર ગયું. અત્યારે પુણ્યની વાત નથી. જ્ઞાન-ક્રિયામાં ફળદાયી કોણ? પુણ્ય જડ છે. વગર જ્ઞાને પુછ્યું કામ કર્યું હોય એવો દાખલો આપો. ફક્ત ભૌતિક ક્ષેત્રમાં જ જ્ઞાનની બોલબાલા છે તેવું નથી, ધાર્મિક ક્ષેત્રમાં પણ જ્ઞાનની બોલબાલા છે. ધર્મ અને જ્ઞાનને અભેદ છે. જેમ જ્ઞાનનો વિકાસ તેમ ધર્મની વૃદ્ધિ થતી જાય છે. જ્ઞાનથી જ આગળના ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે. પ્રતિક્રમણ વર્ષો સુધી કર્યા કરો પણ તેમાં જે ભા છે તે સ્વયં જ્ઞાન છે. ભાવ વગરની ક્રિયા ફળદાયી નથી થવાની. તમને બેમાંથી કોની દલીલ ખોટી લાગે છે? જ્ઞાન પણ મેળવ્યા વગર ન ચાલે.
સભા - જ્ઞાન-ક્રિયા સિક્કાની બે બાજુ છે.
*
* * * * *
* * * * *
* * * * * અનેકાંતવાદ
* * * * * * * *
૧૪૭
