________________
સભા :- આવું બધું ઠસી ગયું છે.
સાહેબજી :- છાપાં-મેગેઝિનો એટલાં બધાં વાંચો છો કે આવો કચરો જ મગજમાં ભરાય. કોઈ સાધુએ એમ કહ્યું કે વગર જ્ઞાને ક્રિયા નકામી ? અને જો કોઈ સાધુ એવું કહે તો તે ઓછું ભણેલો છે.
સભા ઃ- જ્ઞાન વગર ક્રિયા શુષ્ક છે.
:
સાહેબજી ઃ- બરફીના ગુણધર્મો ન જાણો અને ખાઓ તો શું સ્વાદ ન આવે ? બરફીના માસ્ટર બનો તો જ તેનો સ્વાદ આવે ? બરફીના માસ્ટરને જે સ્વાદ આવે તે શું ગામડિયો ખાય તો તેને સ્વાદ ન આવે ? અજ્ઞાની પણ જો વિધિપૂર્વકની ક્રિયા કરે તો ચોક્કસ સ્વાદ આવે. અજ્ઞાની પણ જો ચારિત્ર પાળે તો ફળ મળવાનું છે. જેમ જાણ્યા વગર ઝેર ખાઓ તો પીડા એટલી થાય, અને જાણીને ખાઓ તો પણ એટલી જ પીડા થાય. જાણીબૂજીને ઝેર ન ખાઓ તો પણ બચો અને વગર જાણે પણ ઝેર ન ખાઓ તો બચો ને ? માટે સર્વત્ર ક્રિયા સાથે ફળ છે. જે ધર્મના ક્ષેત્રમાં ક્રિયાને ભૂલે છે તેને પાયાના સિદ્ધાંતોની સમજ નથી, અને એકલો જ્ઞાનવાદ પકડે તો પણ તેને સિદ્ધાંતોની સમજ નથી. આ બધી કાન પકડાવે તેવી વાતો છે. તમે જ્ઞાનના નામથી ક્રિયાને કેમ ઉડાડી દો.છો ?
બરફીનું જ્ઞાન નહિ હોય,અને ખાય તો ફળ નહિ મળે, તે વાત ખોટી છે. તેનું જ્ઞાન હોય અને ખાય તો પણ ફળ મળશે. જ્ઞાનને અમે નકામું નથી કહેતા. ડૉક્ટર પોતે પણ દવા ખાય તો સાજો થાય છે ને ? માટે જ્ઞાન મેળવો તો વાંધો નથી, પણ ફળ તો ક્રિયાથી જ મળશે. જે આત્મા ક્રિયાના માર્ગે ચઢ્યો તેનું આત્મકલ્યાણ નક્કી છે. ક્રિયાને ગૌણ કરવાની નથી, પણ અતિશય મહત્ત્વ આપવાની જરૂર છે. તમે તમારી રીતે વિચારજો. હોમવર્ક કરશો તો વધારે સારું સમજાશે... અત્યારે આરાધના કરનાર વર્ગને ગેરસમજ ઘણી છે. માટે વ્યવહારનયની પણ વાતો વિચારવા જેવી છે. આ દૃષ્ટિકોણને ભૂલવા જેવો નથી. નહિતર એકાંગી થશો. પરંતુ સાથે એકલી ક્રિયા પણ પકડવાની નથી. તેની દલીલો આગળ આપીશું.
જ્ઞાની ચારિત્ર લે તો લાભ મળે. વગર જ્ઞાને પણ ચારિત્ર લઈને સારું પાળે તો લાભ મળે છે. જેમ માતુષમુનિને બે શબ્દ પણ યાદ રહેતા નથી. આ મહારાજની બુદ્ધિ આપણા બધા કરતાં ઓછી ને ? તમે આવાં દસ વાક્યોને ગોખી આપો ને ? તેમની બુદ્ધિ- સમજણ ઓછી હતી, છતાં ચારિત્ર સરસ પાળ્યું, તો તેમનું કલ્યાણ થઈ ગયું ને ?
જેમ જાણીને ભીંત સાથે માથું ભટકાવો તો વાગે, અને વગર જાણે માથું ભટકાય તો વાગે નહિ ?
* * * * અનેકાંતવાદ
P-૧,
* ૧૩૯
