________________
પુરુષાર્થ છે, માટે તમે સુખી છો. બેઉના અભિપ્રાયો એક નથી થવાના, સામસામાં જ રહેવાના છે, છતાં પણ સત્ય છે; અને એ જ જૈન શાસનની ખૂબી છે. માટે દરેક ક્ષેત્રમાં સ્યાદ્વાદ એપ્લાય કરવાનો છે.
શુભ નિમિત્તોથી જીવો ચઢ્યા છે; જેવાં કે દેવ-ગુરુ-ધર્મના આલંબનોથી. અને આ વાત સાચી છે કે આ શાસનને પામીને અનંતા તરી ગયા છે, તે રીતે આ શાસનને પામીને અનંતા ડૂળ્યા પણ છે. તેથી નિશ્ચયનય આત્માની ગેરલાયકાત કે લાયકાતને મુખ્ય કારણ માને છે,
જ્યારે વ્યવહારનય માને છે કે તમને શાસનરૂપ નિમિત્ત મળ્યું, પરંતુ તેને તમે પકડ્યું નહિ, પણ અવગણ્યું. એટલે કે શુભ નિમિત્તની અવગણના કરી અને અશુભ નિમિત્તને પકડ્યું માટે ડૂળ્યા.
નિશ્ચયનય કહેશે આ શાસન પામીને જેટલા ચઢ્યા તેના કરતાં અનંતા તૂળ્યા છે. ડૂબેલા પાછા ઉપર આવીને આ શાસનને પામીને ફરીવાર ડૂબી શકે છે, કારણ કે ભવચક્રમાં અનેકવાર શાસનને પામેલા તેની જ આશાતના કરીને ડૂબી શકે છે, પરંતુ જે તર્યા છે તે પાછા સંસારમાં આવવાના નથી. દુનિયામાં મંદિરો છે, સાધુસંતો છે. તેઓની આશાતના કરીને, ઉપેક્ષા કરીને ડૂબનારા કેટલાય છે. તેઓની નિંદા કરનારા બોલે છે કે “સાધુસંસ્થા સમાજને બોજારૂપ છે, ખાઈ પીને તેઓ પડ્યા રહે છે, પોતે મહેનત કરે નહિ અને બીજાના પૈસે તાગડા થાય છે.” આમ, સંતોની નિંદા કરીને પાછા ડૂબે છે.
સભા:- નિમિત્તોથી આત્મા તરી શકે તેવું એકાંતે કહી શકાય?
સાહેબજી:-નવ્વાણ પોઈન્ટનવાણ ટકાએ વિધાન કરી શકાય. આજ દિવસ સુધીમાં જેટલા ચંત્યા છે, તેમાં નવાણુ ટકા જીવો શુભ નિમિત્તોથી જ ચહ્યા છે. બેઠાં બેઠાં ચિંતન કરીને આપમેળે ધર્મ સૂઝયો હોય તેવા ઓછા હોય છે, જેમ કે મરુદેવા માતા. હા, એટલું ખરું કે કોઈકને નજીવું નિમિત્ત કે કોઈકને મોટું નિમિત્ત મળ્યું હોય, પણ રાજમાર્ગ તો આ જ છે. જેમ માલપાણી ખાવા તે વિકારનું સાધન છે, પરંતુ કોઈકને વિકાર ન થાય તે તેની લાયકાત ઉપર છે. માટે વ્યવહારનયને સામે રાખીને આ વિધાન છે. નિશ્ચયનય કહે છે, જો ભાવ સારા હોય તો ખરાબ કર્મ બંધાતું નથી. દહેરાસર જાઓ પણ જો ભાવ સારા ન હોય તો કોઈ અર્થ નથી, ભાવ સારા હશે તો ઘરે ગંગા છે. વ્યવહારનય કહેશે ઘેર બેઠાં કેટલું મન સારું રહેશે? માટે બેઉ નય સાચા છે. બન્નેને બન્નેની અપેક્ષાથી વિચારાય.
" ઘણા કોલેજિયનો પૂછે કે ઘેર બેઠાં ભગવાનને યાદ કરીએ તો શું યાદ કર્યાન કહેવાય? સામે પૂછીએ કે તમને જેના પ્રત્યે પ્રેમ હોય તેનું મોં જોવાનું મન થાય કે નહિ? ન જુઓ ત્યાં
જ સ ક લ ક ક ક ક ક ક ક ક ક ક # # # # # # # # # # અનેસંતવાદ
૧૧૩
