________________
છોકરાં પણ વિફરે તેટલી વાર રમકડાં તોડી નાંખતાં હોય છે. માટે વગર ઈરાદે થાય તેવું નથી. પૂતળાને બાળો તો પાપ લાગે, પણ તે વખતે જો તે વ્યક્તિ હાથમાં આવે તો શું કરો? તેનો નાશ કરવાની, ખેદાનમેદાન કરી નાંખવાની, ઈરાદાપૂર્વકની હિંસા હોય છે. માટે જડ કે ચેતન બન્નેની હિંસામાં પાપ લાગે છે. તેથી નૈગમના જડ-ચેતન બંનેની હિંસા માને છે.
હવે એકાત્તે અજીવની હિંસા માનો તો ખોટી વાત છે, પણ અપેક્ષાએ અજીવની હિંસા માનો તો બરાબર છે. કેમ કે જેને જીવન નથી તેને તો મરવાનો સવાલ જ ક્યાં આવે? માટે બધે બધા નયથી વિચાર કરો તો કાન પકડવા પડે તેવું તત્ત્વ છે. બધે તર્કો આપેલા છે. તમને મળેલ ધર્મમાં કેટલું ભર્યું છે! દુનિયામાં ક્યાંય આવી ચર્ચાવિચારણા નથી. ક્યાંય નયવાદસ્યાદ્વાદ નથી બતાવ્યો.
સભા - અન્ય દર્શન પણ કેવળજ્ઞાનને માને છે?
સાહેબજીઃ- હા, કેવળજ્ઞાન માનવું જુદી વસ્તુ છે. પણ તેને પૂછો કે દેહ અને આત્મા એક કે જુદા? તો જવાબ આપી શકશે ખરા? ગોટાળા જ કરશે. '
તેઓ કેવળજ્ઞાન માને, પણ તેમને પૂછો કે તમે પૂર્ણજ્ઞાન માનો છો? કે અપૂર્ણ જ્ઞાન? અપ્રતિપાતિ જ્ઞાન છે કે પ્રતિપાતિ જ્ઞાન છે? આ બધું સાપેક્ષતાથી વિચારવું પડશે. .
આત્મા અજ્ઞાની કે જ્ઞાની? જો જ્ઞાની છે તો પછી જ્ઞાનીને જ્ઞાન મેળવવાનું જ ક્યાં રહ્યું? અને જો આત્મા અજ્ઞાની છે તેમ કહેશો, તો તે ડોબો જ છે, તો પછી તેને જ્ઞાન ક્યાંથી આવવાનું? તે કેવી રીતે જ્ઞાન મેળવી શકવાનો? માટે બધે સ્યાદ્વાદ લગાડવો પડશે. જ્યારે અન્યદર્શન પાસે આ દૃષ્ટિકોણ જ નથી.
પરમ શાંતિ માટે મોક્ષ મેળવવાનો છે. પણ પહેલો સિદ્ધાંત શું? વગર સાદ્વાદે મોલે જવાની જરૂરિયાત જ ઊભી થતી નથી. એટલે બધે કેન્દ્રબિંદુ તરીકે સ્યાદ્વાદ જ આવશે. આ તમારા મગજમાં ઠસી જવું જોઈએ. પરંતુ આખો સ્યાદ્વાદ આમાં આવી ગયો છે તેમ સમજતા નહિ. આ સિદ્ધાંત બહુજ ગહન છે, સર્વવ્યાપી છે. અભુત વાતો આમાં સમાયેલી છે. આ તો તેના પરિચયની વાતો જ હજુ કરી છે. પરંતુ આમાં પણ જો ઊહાપોહ કરશો તો આગળ ઘણું જાણવાનું મન થશે. સ્યાદ્વાદની વાતો તો વર્ષો સુધી બોલવા બેસીએ તો પણ તત્ત્વ ખૂટે તેમ નથી. ફીલોસોફીની દષ્ટિએ જૈનશાસનનું આ તત્ત્વ બધાથી જુદું પડે છે. તેને સમજવા ઘણી બુદ્ધિ-મહેનત, ઊહાપોહ જોઈએ. જેટલો રસ વિશેષ કેળવશો તેટલો ઊહાપોહ કરી સ્યાદ્વાદને પકડી શકશો.
* *
* *
*
* *
* #ક #હ
કે જે એક સ્ત્રી
જ
જ
* * ૧૨૬
લ ક જ જ ન . અનેૉંતર =
