________________
શક્તિનો સવાલ છે, સંખ્યાનો સવાલ નથી. તેમની પાસે પાંચ કોડીના દાનની જ શક્તિ હતી. બાકી તેમની પાસે શક્તિ હોય તો વિપુલ સંખ્યામાં ચઢાવવાની ભાવના હતી.
બેઉનયો સામસામા તર્કો કરે છે. એક કહે એકમાં લાભ છે, બીજો કહે ૧૦૦માં વધારે લાભ છે.
સભા:- નિશ્ચયનયને લક્ષમાં રાખીને વ્યવહાર કરવાનો છે?
સાહેબજી- એમ નહિ, નિશ્ચયનયને લક્ષમાં રાખવાનો અને વ્યવહારનયને પણ લક્ષમાં રાખવાનો નિશ્ચયનયનું સાધન વ્યવહાર છે, તેમ બોલો તો મંજૂર છે; વ્યવહાર દ્વારા નિશ્ચય પામી શકાય છે. નિશ્ચયનયની દષ્ટિને આદર્શ તરીકે લક્ષમાં રાખવાની અને વ્યવહારનયનું જ આચરણ કરવાનું છે, આ ખોટું અર્થઘટન છે. મોક્ષ પામવામાં નિશ્ચયનય સાધન છે, વ્યવહારનય પણ સાધન છે. આંતરિક આચરણરૂપે નિશ્ચયનયનું સ્થાન હૃદયમાં છે, બાહ્ય આચરણમાં વ્યવહારનયનું સ્થાન છે, માટે બેઉનયને આચરણમાં લેવાના છે. એક નયને આંતરિક દૃષ્ટિએ, બીજા નયને બાહ્ય દૃષ્ટિએ આચરણમાં સ્વીકારવાનો છે. વ્યવહારનય ક્રિયાને માને છે, નિશ્ચયનયભાવને માને છે. માટે બન્નેને પહેલેથી જ સાથે જ પકડવાના છે. જુદી જુદી ભૂમિકા પ્રમાણે વ્યવહારનયને બાહ્ય ક્રિયારૂપે સ્વીકારવાનો છે. જો તમે તમારી ભૂમિકા પ્રમાણે તેને ન પકડો તો દોષ લાગે. •
ઉપાદાનવાદ-નિમિત્તવાદને તમે જેટલા સમજી શકો તે પ્રમાણે તે આત્મકલ્યાણમાં ખૂબ જ ઉપયોગી થશે. આત્મકલ્યાણ કરવા માટે પ્રારંભથી છેલ્લે સુધી તે બંનેને પકડી રાખવાની વાત છે. બેઉમાંથી એકને પકડો અને બીજાને ન પકડો તો મુશ્કેલી થાય. ૧૩માં ગુણસ્થાનકમાં કેવળી પણ નિશ્ચયનય, વ્યવહારનય નથી મૂકતા. મોક્ષમાર્ગની પહેલી ભૂમિકાથી માંડીને છેલ્લી ભૂમિકા સુધી આ બેઉ વાદ લેવાના છે, માટે આ મહાવાદ છે.
નિશ્ચયનય કહે છે ખાલી કપડાં બદલી લેવાથી સાધુ થવાતું હશે? જયારે વ્યવહારનય કહે છે, કપડાં બદલે છે અને આચાર પાળે છે માટે નક્કી સાધુપણું કહેવાશે. નિશ્ચયનય કહેશે ભાવ જોઈશે. અહીં બેઉ નય પોતપોતાની અપેક્ષાએ સાચા છે, ખાલી એકને જ સત્ય ન
કહેવાય,
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
* *
* *
*
* * * * * અનેકાંતવાદ
* * * ૧૧૫
