________________
હિંસા કે અહિંસા તો કાયમ વ્યવહારનયથી છે. સ્વદયા કરવી, સ્વહિંસાથી બચવું-આમ નિશ્ચયનય પ્રેરણા કરે છે.
* ત્યારે વ્યવહારનય શું કહે છે? જો એક દ્રવ્યની બીજા દ્રવ્ય પર અસર ન થાય તો મારો ગાલ ઉપર થપ્પડ, શરીર ઉપર સોયો ખોસો; જો પરદ્રવ્યની અસર નથી તો કૂદકો કેમ મારો છો? વ્યવહારનય કહે છે કે સૂફિયાણી વાતો ઘરે મૂકો, અમે તો અનુભવસિદ્ધ બોલીએ છીએ. આમ બંને નયની વાત સાચી છે, માટે બન્ને વાતમાં સાપેક્ષતા જોડવી જોઈએ. તેથી જ સ્યાદ્વાદ આવશે.
સભા:- સાહેબ! મોક્ષમાં નવા નવા આનંદ છે, તેનો નમૂનો દેખાડો ને
સાહેબજી:- તમે કેવી વાત કરી? કંદોઈની દુકાને જઈને કહો કે “યાર પાકિટ ખાલી છે, પણ મારે તારી મીઠાઈ ચાખવી છે. માટે મને આપ” આ વખતે તે તમને મીઠાઈ ચખાડે કે કાન પકડીને બહાર કાઢે ? મફતમાં કાંઈ મળે ખરું? તેની જેમ મોક્ષના સુખને ચાખવા માટે પણ તમારે કાંઈક સ્તર તો કેળવવું પડશે. મોક્ષનું સુખ મોક્ષમાં મળશે તેવું નથી. તેના સુખની ઝાંખી અહીંયાંથી જ મળશે. જેવા તમે મોક્ષમાર્ગમાં ચઢો એટલે તેનો સ્વાદ મળવાનો ચાલુ થઈ જશે. મોક્ષમાં જતાં પહેલાં તેના સુખનો અનુભવ અહીંયાંથી કરતા કરતા જવાનું છે, કાંઈ દુઃખ વેઠતાં કે કષ્ટ વેઠતાં મોક્ષે જવાનું નથી, મજા માણતાં માણતાં મોક્ષે જવાનું છે. - કષ્ટ કદાચ બાહ્ય દષ્ટિએ વેઠવું પડે, તે પણ કાંઈ બધા આત્માને વેઠવું પડતું નથી. જેને પાપનો ઉદય હોય તેને વેઠવું પડે. મલ્લીનાથ ભગવાન, મરુદેવા માતા કેવી રીતે મોક્ષે ગયાં? તીર્થકરોને પણ જેવું જેમનું કર્મ તેવું તેમને કષ્ટ આવે. સાધના કરવા નીકળો તો આંતરિક કષ્ટ તો રતીભાર પણ ન આવે, જેમ જેમ તમે સાધનામાં આગળ વધ્યા એટલે મોક્ષનો આનંદ વધવા માંડ્યો. બાહ્ય દૃષ્ટિએ પણ જેનો પાપનો ઉદય હોય તેને જ કષ્ટ આવે.
સભા:- તો તપસ્યાની શું જરૂર ?
સાહેબજી - આત્માના સુખને માણવાનું સાધન અનુભવ છે, અને તે આત્મસુખનો અનુભવતપસ્યામાં છે. આત્માના સુખની વ્યાખ્યા કરવાની તમને કહે તો શું કરશો? એકબીજાનું મોટું જ જુઓ ને?
સભા - બધા દુઃખથી રહિતપણું તે આત્માનું સુખ ?
સાહેબજી:- ના, સુખ એ સ્વતંત્ર ચીજ છે, દુઃખનો અભાવ એ સુખ નથી. જો દુઃખનો * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * પર
અનેકાંતવાદ
