________________
તા. ૦૯-૧૦-૯૪, રવિવાર, ચોપાટી.
અનંત ઉપકારી અનંત જ્ઞાની શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા જગતના જીવમાત્રની અનંતકાળની પૂર્ણ સુખની તમન્નાને પરિપૂર્ણ કરવા ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરે છે.
- જ્ઞાનીઓની દષ્ટિએ જીવમાત્રની અંતરની અભિલાષા જો કોઈ હોય તો તે પૂર્ણ સુખને પામવું તે જ છે. પછી ભલે જીવને બોલતાં આવડે કે ન આવડે, પણ પરાકાષ્ઠાના સુખને તે ઝંખે છે. તે પામવા માટે અનેકાન્તવાદની દૃષ્ટિને રાજમાર્ગ તરીકે બતાવી છે. .
હવે આપણો આત્મા પૂર્ણ સુખની ઇચ્છા ધરાવે છે, છતાં તે કેમ પામ્યો નથી? અનંતકાળથી તેને દુઃખ જોઈતું નથી, છતાં તેમાં જ કેમ સબડે છે? ઇચ્છા મુજબ દુઃખ નથી ટળતું અને ઈચ્છા મુજબ સુખ નથી મળતું, આમાં કારણ શું? જૈન શાસનને પૂછવામાં આવે તો સ્યાદ્વાદની દષ્ટિએ બે જવાબ આપશે. તેમાં નિશ્ચયનય જુદું કારણ આપશે અને વ્યવહારનય જુદું કારણ આપશે. વ્યવહારનય કહેશે, જીવે ધર્મનાં આલંબનો લીધાં નથી, આચર્યા નથી, માટે જ જીવ કર્મના ફંદામાં ફસાયો છે અને તેથી જ જીવ દુઃખી છે. ત્યારે નિશ્ચયનય કહેશે, આત્માએ જોઈએ તેવો અંદરમાં પુરુષાર્થ કર્યો નથી. નિશ્ચયનયની નજર ઉપાદાન પર હોય છે, વ્યવહારનયની નજર નિમિત્ત પર હોય છે. આપણા શાસ્ત્રમાં નિમિત્તની જવાબદારી વ્યવહારનય મૂલવી આપે છે, ઉપાદાનની જવાબદારી નિશ્ચયનય મૂલવી આપે છે. આત્માનું સારું થયું કે ખરાબ થયું તેમાં આત્મા જ જવાબદાર છે. વિકાસ કરવા માટે કે પતન થવા માટે જવાબદારી પોતાની જ છે. માટે તે બધે ઉપાદાનને લક્ષ્યમાં લઈને વાત કરશે.
નિમિત્તોનો જબરદસ્ત પ્રભાવ:
વ્યવહારનય કહેશે આત્મા સારો હોય પણ નિમિત્ત ન મળે તો કલ્યાણ ક્યાંથી થાય? તે નિમિત્તવાદના સમર્થનમાં દલીલો આપશે. એવા ઘણા આત્માઓ લાયક છે કે તેમને સારાં આલંબન મળે, સદ્ગુરુનો યોગ મળે તો તેઓ ચઢી જાય. જેમ આર્દ્રકુમાર, ભવોભવની સાધના કરીને આવેલો જીવ હતો, પરંતુ સાથે ભૂતકાળમાં કાંઈક વિરાધના કરેલ, માટે અનાર્ય દેશમાં જન્મેલા હતા. આઠ વર્ષની ઉંમરે દીક્ષા લઈને આરાધના કરી શકે તેવું તેમનું ઉપાદાન હતું,
*
*
* *
*
*
*
*
* *
*
*
*
*
*
*
*
*
* *
*
* ૧૦૬
* ,
* * * * અનેકાંતવાદ
