________________
તા. ૧૮-૦૯-૯૪, રવિવાર.
અનંત ઉપકારી અનંત જ્ઞાની શ્રી તીર્થંકર પરમાત્મા જગતના જીવમાત્રને શુદ્ધ સમભાવની પ્રાપ્તિ કરાવવા માટે ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરે છે.
જ્ઞાનીઓની દષ્ટિએ જે કાંઈ પણ ધર્મની આરાધના, અનુષ્ઠાન કે ક્રિયા છે, તે આત્મા વિષમભાવમાંથી સમભાવદશામાં જાય તેના માટે જ છે. કોઈપણ આરાધનાનું અંતિમ ફળ સમતા છે. માટે જે આત્મા સમભાવમાં જઈ શકતો હોય તો તે તેની આરાધનાનું ફળ છે. સમતામાં પહોંચેલાને બીજા કોઈ આચાર પાળવાની જરૂર નથી. જ્ઞાનાચાર-દર્શનાચાર વગેરેનું પણ અંતિમ ધ્યેયસમભાવ છે, અને સમતા પછીનો મોક્ષમાર્ગ છે તેમાં તો સ્વાનુભવ આધારિત આંતરિક પુરુષાર્થથી પહોંચવાનું છે; પરંતુ સમતાએ પહોંચવા માટે તો આ જ આરાધના છે. સમતા અને વીતરાગતા વચ્ચે ભેદ છે. સમતા આવી ગઈ એટલે વીતરાગતા આવી જતી નથી. સમતા આવ્યા પછી કોઈ પણ શાસ્ત્રની સાધન તરીકે ઉપયોગિતા નથી. માટે અત્યારની આરાધના સમતા પામવા માટે જ છે. . '
મધ્યસ્થતા લાવવાની તાકાત સ્યાદ્વાદની દૃષ્ટિમાં છે. જેમ જેમ આત્માસ્યાદ્વાદનું મંથન કરતો જાય તેમ એ આત્મા વિરોધાભાસ, મતભેદોનું તટસ્થતાથી સમાલોચન કરી શકે છે. જેનામાં કદાગ્રહ નથી તે યોગ્ય રીતે સત્યાસત્યને ન્યાય આપી શકે છે. તેવી વ્યક્તિ સ્યાદ્વાદ ધારાસમતાને પામી શકે છે. સમતા ભિન્ન મતો પ્રત્યે સંપૂર્ણ નિર્લેપતા, મધ્યસ્થભાવસ્વીકારે છે. તેમાં સત્યનો સ્વીકાર જ નહિ પણ આચરણ પણ આવી જાય છે. સમકિત એ સમતાએ પહોંચવા માટેનો સેતુ અને દૃષ્ટિ બને છે. સ્યાદ્વાદશૈલીમાં જ એવી વિશેષતા છે કે તે વિરોધાભાસી વાતોનો પરસ્પર સમન્વય કરવાની શક્તિ ધરાવે છે. એક વાત સાચી માનીએ તો બીજી વાત સાચી મનાય નહિ, પણ સ્યાદ્વાદની દૃષ્ટિથી વિરોધી વાત પણ સાચી થઈ શકે છે. સમન્વયનો અર્થ શંભુમેળો નથી, સાચા-ખોટાનો સમન્વય નથી, પણ વિરોધાભાસનો સમન્વય છે અને આ સ્યાદ્વાદ દષ્ટિ જબરદસ્ત રીતે તે કરી શકે છે.
જ ર
જ
ર જ સ
જ ક સ ગ જર ત ર
જ ન
મજ આ સમય અનેકાંતવાદ
