________________
તેના માટે પ્રસિદ્ધિ છે, તેનું કારણ શું? તો કહે છે કે તેણે સાપેક્ષવાદની થિયરી આપી છે. પરંતુ તેણે તો ફકત સમય, કાળ, ગતિ આ ત્રણ વસ્તુમાં સાપેક્ષતાની થિયરી બતાવી છે. આ સાચું છે કે ખોટું છે તેની હું અત્યારે સમીક્ષા નથી કરતો. પરંતુ તેણે આ ત્રણની સાપેક્ષતાથી સમીક્ષા કરી, તેમાંતો તાળીઓના ગડગડાટથયા છે, જ્યારે ભગવાને તો તમામ પદાર્થોની સાપેક્ષતાથી સમીક્ષા કરી છે. આપણો સિદ્ધાંત જેટલો વ્યાપક છે તેની સામે આ તો બહુ જ સીમિત છે. આપણા સ્યાદ્વાદની દૃષ્ટિએ તેમની થિયરી ખોટી છે. અને જો તેની સાથે સ્યાદ્વાદની સરખામણી કરીએ તો આપણા સિદ્ધાંતોનું અવમૂલ્યાંકન કર્યું કહેવાય. તેમના સાપેક્ષવાદની વાતોમાં મોટું-માથું મળે તેમ નથી. છતાં જે ત્રણ વસ્તુને જસાપેક્ષ બતાવે, તેના કરતાં સર્વ પદાર્થને સાપેક્ષ બતાવે તો તે સિદ્ધાંતમાં તત્ત્વની કેટલી ગહનતા હશે, તેટલા પૂરતી આ વાત છે. બાકી આઈનસ્ટાઇનની થિયરી સાથે આપણી એક પણ વાત માન્ય થાય નહીં. તેનું ખંડન કરવા માટે આપણી પાસે સેંકડો મુદ્દા છે. વાસ્તવિકતાની દૃષ્ટિએ તે થિયરીમાં ઘણી જ ખામી છે.
સભા:- પણ સાહેબજી ! એકાદ દાંત તો આપો ને?
સાહેબજી - “લો ઓફ રીલેટીવીટી”માં સાપેક્ષતા સિદ્ધ કરી છે. તેનો મુખ્ય સિદ્ધાંત કાળ-ગતિ-સ્થળ સાપેક્ષ છે. એટલે સમય પણ સતત સાપેક્ષ છે. તેમાં સાપેક્ષનો તેણે શું અર્થ કર્યો છે? જોનારનો જે દૃષ્ટિકોણ હોય તેની અપેક્ષાએ તે બરાબર, તે પ્રમાણે સાપેક્ષનો અર્થ કર્યો છે. દા.ત. તમે એક ઘટના જુઓ છો. તે સમયે તમારી ઘડિયાળ જે સમય બતાવે છે તે સમયે તમારે માટે તે ઘટના બની. એટલે કે નવને પાંચે તમે તે ઘટના જોઈ. ધારો કે એક માખી ટેબલ ઉપર બેઠી, ત્યારે તમારી ઘડિયાળમાં નવ ને પાંચ થઇ છે. માટે તમે કહેશો કે તે નવ ને પાંચ બેઠી. જ્યારે બીજો માણસ તેને નવ ને દસે જુએ છે. માટે તે કહેશે નવ ને દસે બેઠી તેવી - જ રીતે એક માણસ ઉપરથી નીચે પડ્યો. ત્યારે તમારી ઘડિયાળમાં નવ ને પાંચ છે. જ્યારે દૂર રહેલી વ્યક્તિ નવ ને દસે જુએ છે. એટલે જેણે નવ ને પાંચે જોઈ તેની અપેક્ષાએ તે રીતે ઘટના બની, જ્યારે નવ ને દસે જેણે જોયું તેની અપેક્ષાએ તે રીતે ઘટના બની. માણસ તો એક જ વખત પડ્યો છે. પડવાની ઘટના એક જ વખત થઈ છે. એક જ ઘટના બધાને જુદા-જુદા સમયે દેખાય છે. આમ જુઓ તો એક જ ઘટના એક જ વખત બની છે, માટે સાચી ઘટનાનો સમય એક જ કહેવાય. છતાં આઈનસ્ટાઈનના સિદ્ધાંત પ્રમાણે દ્રષ્ટાના ભેદથી કાળનો ભેદ હોવાથી એક જ ઘટના ઘટ્યાના અનેક સમય સત્ય ગણાશે; કારણ કે તેના સિદ્ધાંતમાં કોઇ યુનિવર્સલ ટાઇમનો કોન્સેપ્ટ નથી. તેથી આ બધી વાતો અવ્યવહારુ છે. કેમ કે તેમની સાપેક્ષતા અવલોકન ' આધારિત છે, જયારે આપણી સાપેક્ષતા વાસ્તવિકતા આધારિત છે. અહીં હું થિયરીને મહત્ત્વ
* * * * * * *
*
* *
* * * *
*
* * * અનેકાંતવાદ
* * * * *
૧૯
