________________
श्रीरायचन्द्र-जिनागमसंग्रहे
शतक ५.-उद्देशक. ३.
३. उ०--गोयमा। पुरिमे भवे कडे, पुरिमे भवे समाइण्णे; ३. उ०-हे गौतम ! ते जीवे, ते आयुष्य पूर्व भवमां बांध्यु एवं जाव-वेमाणियाणं दंडओ.
अने ते आयुष्य संबंधी आचरणा पण पूर्व भवमा आचर्या. ए
प्रमाणे यावत्-वैमानिको सुधी दंडक कहेवो. . ४. प्र०-से णणं भंते ! जे जं भविए जोणि उववजित्तए४. प्र०-हे भगवन् ! जे जीव, जे योनिमां उपजवाने योग्य से तमाउयं पकरेड, तं जहा-नेरड्याउयं वा, जाव-देवाउयं वा? होय, ते जीव, ते योनि संबंधी आयुष्य बांधे ? जेमके; नरक योनिमां
उपजवाने योग्य जीव नरक योनिनुं आयुष्य बांधे यावत्-देवयो
निमां उपजवाने योग्य जीव देवयोनिनुं आयुष्य बांधे ? ४. उ०-हंता, गोयमा! जे जं भविए जोणि उवव जित्तए ४, उ०-हे गौतम! हा, तेम करे अर्थात् जे जीव, जे से तमाउयं पकरेइ, तं जहा-नेरइयाउयं वा, तिरि-मणु-देवाउयं योनिमां उपजवाने योग्य होय, ते जीव, ते योनि संबंधी आयुष्य वा. नेरझ्याउयं पकरमाणे सत्तविहं पकरेइ. तं जहा:-रयणप्प- बांधे-नरकने योग्य जीव नरकनुं आयुष्य बांधे, तिथंचने योग्य भापढविनेरइयाउयं वा, जाव-अहेसत्तमापुढविनेरइयाउयं वा, जीव तिर्यचन आयुष्य बांधे, मनुष्यने योग्य जीव मनुष्यनु आयुष्य तिरिक्खजोणियाउयं पकरेमाणे पंचविहं पकरेड, तं जहा-एगिं- बांधे अने देवने योग्य जीव देवनुं आयुष्य बांधे. जो नरकन दियतिरिक्ख जोणियाउयं वा भेदो सव्वो भाणियबो. मणुस्साउयं आयुष्य बांधे तो ते, सात प्रकारना नरकमांथी कोइ एक प्रकारना दविह, देवाउयं च उब्विहं.
नरक संबंधी आयुष्य बांधे-रत्नप्रभापृथिवी-नरकनुं आयुष्य के यावत्-अधःसप्तमपृथिवी-सातमी नरक-नुं आयुष्य बांधे. जो ते, तिथंचन आयुष्य बांधे तो पांच प्रकारना तिथंचमांथी कोइ एक तिर्यंच संबंधी आयुष्य बांधे-केंद्रिय तिर्यंचनुं आयुष्य इत्यादि-ए संबंधी बधो विस्तार-भेद-विशेष-अहीं कहेवो. जो ते, मनुष्यनुं आयुष्य बांधे तो ते बे प्रकारना मनुष्योमाथी कोइ प्रकारना मनुष्यनु आयुष्य बांधे अने जो ते, देवनुं आयुष्य बांधे तो-चार
प्रकारना देवोमांथी कोइ एक प्रकारना देवोनुं आयुष्य बांधे. -सेवं भंते !, सेवं भंते ! त्ति.
-हे भगवन् ! ते ए प्रमाणे छे, हे भगवन् ! ते ए प्रमाणे
छे एम कही यावत्-विहरे छे. भगवंत-अजसुहम्मसामिपणीए सिरीभगवईसुत्ते पंचमसमये तइओ उद्देसो सम्मत्तो. २. आयःप्रस्तावाद इदमाह:--'जीवे गं' इत्यादि. 'से णं भंते । ति अथ तद् भदन्त !.'कहिं कडे' ति का भवे बद्धम्, 'समाइण्णे' त्ति समाचरितं तद्धेतुसमाचरणात्. 'जे जं भविए जोणिं उपवजित्तए 'त्ति विभक्तिपरिणामाद यो यस्यां योनावुत्पत्तुं योग्य इत्यर्थः. 'मणुस्साउयं दुविहं' ति संमूर्छिम--गर्भव्युत्क्रान्तिकभेदाद् द्विधा. 'देवाउयं चउब्धिहं' ति भवनपत्यादिमेदादिति.
भगवत्सुधर्मखामिप्रणीते श्रीभगवतीसूत्रे पञ्चमशते तृतीय उद्देशके श्रीअभयदेवसूरिविरचितं विवरणं समाप्तम्,
२. आयुष्यनुं प्रकरण चालतुं होवाथी आ प्रकरणमा पण आयुष्य संबंधी बीजी बात कहेवाने सारु आ सूत्र कहे छे के, [जीवेणे, क्या कर्यु ? इत्यादि.][' से णं भंते ! ' त्ति ] हवे हे भगवन् ! ते [ 'कहिं कडे ' त्ति ] कया भवमां बांधेल छेपटीने 'समाइण्णे ' त्ति ] क्या भवमा ए
आयुष्यने बांधवानां कारणोने आचरणमां मेल्यां छे? [जे जं भविए जोणिं' उववजित्तए ' त्ति] जे योनिमा जे जीव उपजबाने योग्य होय. प्यना प्रकार.
[मणुस्साउयं दुविहं ' ति ] एक संमूर्छिम अने बीजा गर्भज ए रीते मनुष्यना बे प्रकार छ माटे मनुष्यनुं आयुष्य बे प्रकारचें कडं छे. ['देवाउयं चउन्विहं ' ति ] भवनपति, वानव्यंतर, ज्योतिषिक अने वैमानिक, ए रीते देवना चार भेद होवाथी देवनुं आयुष्य चार प्रकारनु कयुं छे.
बेडारूपः समुद्रेऽखिलजलचरिते क्षारभार भवेऽस्मिन् दायी यः सद्गुणानां परकृतिकरणाद्वैतजीवी तपस्वी। अस्माकं वीरवीरोऽनुगतनरवरो वाहको दान्ति-शान्त्योः-दद्यात् श्रीवीरदेवः सकल शिवसुखं मारंहा चाप्तमुख्यः ॥
१. मूलच्छायाः-गौतम ! पूर्वस्मिन् भवे कृतम्, पूर्वस्मिन् भवे समाचीर्णम् ; एवं यावत्-वैमानिकानां दण्डकः. तद् नूनं भगवन् ! यो यो भव्यो योनिम् उपपत्तुं स तद् आयुः प्रकरोति, तद्यथा:-नैरयिकाऽऽयुष्कं वा, यावत्-देवाऽऽयुष्कं वा ? हन्त, गैातम ! यो यो भव्यो योनिम् उपपत्तुं स तद् आयुः प्रकरोति, तद्यथाः-नैरयिकायुष्कं वा, तिर्यगं-मनुज-देवायुष्कं वा. नैरयिकायुष्कं प्रकुर्वन् सप्तविधं प्रकरोतेि. तद्यथाः-रत्नप्रभापृथिवीनैरयिकाऽऽयुष्कं वा, यावत्-अधःसप्तमपृथवीनैरयिकाऽऽयुष्कं वा, तिर्यग्योनिकाऽऽयुष्कं प्रकुर्वन् पञ्च विधं प्रकरोति, तद्यथाः-एकेन्द्रियति येग्योनिकाऽऽयुष्क वा भेदः सर्यो भणितव्यः. मनुष्याऽऽयुष्कं द्विविधम्, देवाऽऽयुष्कं चतुर्विधम् . तदेवं भगवन् ! तदेवं भगवन् ! इति:-अनु.
१. सही 'योनिम् ' ए बीजी विभक्तिनुं रूप छे.. पण अर्थ वशे विभक्तिनो फेर बदले करवाना नियम होवाथी ते बीजीना-रूपने सप्तमीनं कप अर्थात् 'योन्याम् ' समजीने तेनो अर्थ योनिमा ' समजवानो छः- श्रीअभय
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
