________________
शतक ६.-उद्देशक ९.
भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीत भगवतीसूत्र.
३३९
एवं दो दो गरुयलहुय-सीयउसिण-णिद्धलुक्खवन्नई सव्वत्थ प्रमाणे ए क्रमवडे गंध, रस अने स्पर्श संबंधे समजवु यावत् कर्कशपरिणामेइ. आलावगा दो दो-पोग्गले अपरियाइत्ता, परियाइत्ता. स्पर्शवाळा, कोमळ स्पर्शवाळा पुद्गलपणे (परिणमावे.) ए प्रमाणे
बे बे विरुद्ध गुणोने-गुरुक अने लघुक, शीत अने उष्ण, स्निग्ध अने रूक्ष-वर्णादिने सर्वत्र 'परिणमावे' छे. परिणमावे छे ए कियाना अहीं बबे आलापक कहेवाः एक तो, पुद्गलोनुं ग्रहण करीने परिणमावे छे, अने बीजो पुद्गलोनुं ग्रहण नहि करीने नथी परिणमावतो.
२. जीवाऽधिकाराद देवजीवमधिकृत्याहः-'देवे णं' इत्यादि. 'एगवनं' ति कालादि-एकवर्णम्, एकरूपम्-एकविधाऽऽकार स्वशरीरादि. ' इहगए 'त्ति प्रज्ञापकाऽपेक्षया इहगतान् प्रज्ञापकप्रत्यक्षा-ऽऽसन्नक्षेत्रस्थितान् इत्यर्थः. 'तत्थगए। ति देवः किल प्रायो देवस्थान एव वर्तते इति-तत्र गतान् देवलोकादिगतान् ; ' अण्णस्थगए' ति प्रज्ञापकक्षेत्रात् , देवस्थानाचाऽपरत्र स्थितान् ; तत्र च स्वस्थान एवं प्रायो विकुर्वते, यतः कृतोत्तरवैक्रियरूप एव प्रायोऽन्यत्र गच्छतीति · नो इहगतान् पुद्गलान् पर्यादाय ' इत्यायुक्तमिति. 'कालयं पोग्गलं नीलपोग्गलत्ताए' इत्यादी काल-नील-लोहित-हारिद्र--शुक्ललक्षणानां पञ्चानां वर्णानां दश द्विकसंयोगसूत्राणि अध्येयानि. 'एवं एयाए परिवाडीए गंध-रस-फास-' ति इह सुरभि-दुरभिलक्ष गगन्धद्वयस्य एकमेव, तिक्त-कटु कषाया ऽम्ल-मधुररसलक्षणानां पञ्चानां रसानां दश द्विकसंयोगसूत्राणि अध्येयानि, अष्टानां च स्पर्शानां चत्वारि सूत्राणि-परस्परविरुद्धेन कर्कश-मद्वादिना द्वयेन एकैकसूत्रनिष्पादनाद् इति.
२. जीवनो अधिकार चालतो होवाथी देवना जीवने ज उद्देशीने कहे छः [ देवे णं' इत्यादि.] ['एगवन्नं ' ति ] 'काळो' वगेरे एकवर्ष. अनेक वर्षों छे तेमांना कोइ एक वर्णवाळू, एक रूप-- एक प्रकारना आकारवाढं-पोतानुं शरीर वगेरे. [' इहगए' ति] प्रश्न करनारनी अपेक्षाए एकरूप. इहगत-प्रश्न करनारने प्रत्यक्ष एवा नजीकना क्षेत्रमा रहेलां-पुद्गलोने, [' तत्थगए 'त्ति ] जाजे भागे देवो देवस्थानमां ज रहे छे माटे देवलोक वगेरेमा रहेलां पुद्गलोने, [ 'अण्णत्थगए' ति] प्रज्ञापकनुं क्षेत्र अने देवर्नु स्थान, ए वे स्थानोथी बीजे स्थाने हेला पुद्गलोने. देवो जाजे भागे पोताना स्थानमा ज विकुर्वणा करे छे, कारण के, जेणे उत्तरवैक्रिय रूप कर्यु छ एवो ज देव घणुं करीने बीजे स्थाने जाय छ, माटे एम को छे के, 'अहिं रहेलां पुद्गलोनुं ग्रहण करीने विकुर्वण न करी शके. ' [ 'कालयं पोग्गलं नीलपोग्गलत्ताए ' इत्या दे. ] आ सुत्रमा काल, नील, पुद्गलनो परिणाम. लोहित, हारिद्र अन शुक्ल खरूप पांच वर्णानां द्विक संयोगवाळा दश सूत्रो कहेबां. [' एवं एयाए परिवाडीए गंध-रस-फास-'त्ति ] आह सुरभि वर्णसूत्र-१०. अने दुरभि स्वरूप बे गंधेनुं एक ज सूत्र छे, तिक्त, कटु, कषाय, अम्ल अने मधुर रसरूप पांच रसोनां द्विकसंयोगना दश सूत्रो कहेवां, आठ गंधसूत्र-१-रसभूत्र १० स्पर्शीनां चार सूत्रो कहेवां, कारण के, परस्पर विरुद्ध कर्कश अने मृदु वगेरे बे स्पर्शो वडे एक एक सूत्रनुं निष्पादन थाय छे अर्थात् बे स्पर्शन मन एक सूत्र थतुं होवाथी आठ स्पर्शनां चौर सूत्र थाय छे.
१. मूलच्छायाः-एवं द्वौदी-गुरुकलघुक-शीतोष्ण-स्निग्धरूक्षवादीन् सर्वत्र परिणमयति, आलापका द्वै दा-पुद्गलान् अपादाय, पादायः-अनु० १. पांच वर्णना दस विकल्प आ प्रमाणे छः १ काळाने नील रूपे.
६ नीलने हारिद्र रूपे. २ , लोहित, ३ , हारिद्र
८ लोहितने हारिद्र रूपे.
१० हारिद्रने
शुक्ल रूपे.
६ कटुने अम्ल रूपे.
५ नीलने लोहित रूपे. २. बे गंधनो एक विकल्पः
१ सुगंधने दुर्गधरूपे अथवा दुर्गधने सुगंधरूपे. ३. पांच रसना दस विकल्पः
तिक्तने कटु रूपे.
, कषाय,. ३ , अम्ल ,. ४ , मधुर,.
५ कटुने कषाय रूपे. ४. आठ स्पर्शना चार विकल्पः
१ गुरुने लघु रूपे. २ शीतने उष्ण रूपे. अथवा ३ स्निग्धने रूक्षरूपे. है कर्कशने कोमळ रूपे.
८ कषायने अम्ल रूपे.
९ , मधुर,. १० अम्लने मधुर रूपे.
१ लधुने गुरु रूपे. २ उष्णने शीत रूपे. ३ रूक्षने स्निग्ध रूपे. ४ कोमळने कर्कश रूपे:-अनु०
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org.