________________
शतक ६.-उद्देशक ८.
भगवत्सुधर्मस्वामिमणीत भगवतीसूत्र,
अने अवगाहनानी मात्र प्रकृति कही छे अने स्थितिनु, प्रदेशन तथा अनुभागनुं ग्रहण होवाथी तेओनी ज स्थिति यगेरे कही छे, ते स्थिति वगेरे जात्यादिनामनी संबंधी होवाथी नाम-कर्मरूप ज कहेवाय माटे बधे स्थळे कर्म अर्थमाळो 'नाम' शब्द घटे छे, तेथी स्थितिरूप नाम कर्म ते स्थितिनाम, तेनी साथे निधत्त जे आयु ते स्थितिनाम निधत्तायु कहेवाय. [ ' ओगाहणानामनिहत्ताउ 'त्ति ] जेमां जीव अवगाहे ते अवगाहना अवगाहना. एटले औदारिक वगेरे शरीर, तेनु नाम एटले (ते औदारिकादि शरीर नाम कर्म-) ते अवगाहना नाम अथवा अवगाहनारूप जे नाम एटले परिणाम त अवगाहनानाम, तेनी साथे जे निधत्त आयु ते अवगाहनानाम निधत्तायु. [ 'पएसनामनिधत्ताउए ' ति] प्रदेशोनु एटले आयुष्कर्मना प्रदेश. द्रव्योनु तेवा प्रकारने जे नाम-परिणमन ते प्रदेशनाग अथवा प्रदेशरूप जे एक प्रकारचें नामकर्म ते प्रदेशनाम, तेनी साथ निधत्त जे आयु ते प्रदेशनामनिधत्तायु. [ 'अणुभागनामनिवत्ताउए ' ति] अनुभाग एटले आयुष्कर्मना. द्रव्योनो विपाक, तेरूप ज जे नाम एटले परिणाम ते अनुभ ग. अनुभागनाम अथवा अनुभागरूप जे नामकर्म ते अनुभागनाम, तनो साथे निधत्त जे आयु ते अनुभागनामनिधत्तायु. शं०-आयुप्यने जात्यादिनाम शंका. कर्मवडे शा माटे विशेषित को को ? समा०-आयुष्कनी प्रधानता दर्शाववा माटे ज अहीं आयुषने विशेष्य राखीए छीए अने जात्यादि नामने समाधान, तेना विशेषण रूपे वापरीए छीए, अहीं आयुष्कनी प्रधानता दर्शाश्वानुं कारण ए छे के, नारकादि आयुष्नो उदय थ.य, त्यारे ज जात्यादि नामकानो उदय थाय छे अने एकलं आयुकर्म ज नैरिकादिना भवनु उपग्राहक होय छे, आ ज हकीकतने आ ग्रंथमा आगळ आप्रग जगावली छः "हे भगवन् ! नैरयिक, नैरयिकोमा उपजे छ ? के अनैरयिक नैरयिकोमा उपजे छे ? हे गौतम ! जे नैरयिक होय ते ज नैरयिकोगां नरमिक, उपजे छ पण अनेरयिक, नैरयिकमा उपजतो नथी. " आनुं तात्पर्य आ छे के, नैरयिक संबंधी आयुष्यने संवेदवाना प्रथम समये ज संवेदन करनारा ते ते जीयो-जेभो हजु नरकने पंथे पडेला छे-नरयिको कहेवाय छे, अने ए संवेदन समय ते नरयिक आयुष्यना सहचर पंचंद्रिय जात्यादि नामकोनो पण उदय थइ जाय हे, अहीं मूळमां प्रश्नकारे आयुष्ना बंधना छ प्रकार संबंधे पूलधुं छे तो पण उत्तरकारे जे आयुषना छ प्रकार कह्या आयुष्य अने तनो बंध. छे, तेनुं कारण मात्र ए ज के, आयुष अने बंध ए बन्ने बच्चे अन्यतिरेक-अमेर-छे एट ए वे बच्चे अहीं भेदभावने कल्प्यो नथी अने बंधा लं होय तो ज ' आयुष् ' ए प्रमागे व्यवहार थतो होवाथी — आयुष् ' शब्दना भावनी साथे ज ' बंध ' नो पण भाव भळलो छे. [ ' दंडओ' ति] "हे भगवन् ! नरयिकोने केटलाप्रकारनो आयुषबंध करो छ ? ” ए रीते नैरयिकथी मांडी मानिक सुधी चोवीश दंडक कहेबाना छे, माटे ज चोवीश दंडक. कहे छ के, आव वेमाणियाणं ' ति ] अहीं एक प्रकारना कर्मनो अधिकार होवाथी ते कर्मथी विशषित धरला जीवादिपदोना बार दंडकोने कार दंडकः हवे कहे छ:-[ जीवा णं भते' इत्यादि. ] [ ' जातिनामनिहत्त ' ति ] ओए जातिनाम निषिक्त कर्यु छ वा विशिष्ट बंधवारों को छ ते 'जातिनामनिधत्त' कहेवाय, ए प्रमाणे गतिनामनिधत्त, यावत् करवाथी · स्थितिनामनिधत्त, अवगाहनानामनिघत्त, प्रदेशनामनिधत अने अनुभागनामनिधत्त' एटलं अधिक जाणवू अने तेनी व्याख्या पण तेम ज जाणवी, विशेष ए के, जात्यादि नामोनी जे स्थिति, जे प्रदेशो तथा जे अनुभाग ते स्थित्यादिनाम, अवगाहनानाम अन शरीरनाग, आ एक दंडक वैमानिको सुधी जाणवो, तथा [ 'जातिनामनिहत्ताउय ' ति] प्रथम. जेओए जातिनाम साथ आयुने निधत. कयु छे ते जातिनामनिधत्तायुध कहेवाय, ए प्रमाणे बीजां पो पण जाणी लेवां, आ बीजो दंडक. [ 'एव- द्वितीप. मते दुवालस दंडग' ति] आ प्रकारे ए बार दंडक थाय छ, तेमा प्रथमना बे दंडक दाव्या छे तो पण संख्यापूर्ति माटे तेने फरीथी पण अहीं दर्शावे छः [ 'जातिनामनिधत्ता' इत्यादि.] एक दंडक, [जाइनामनिधचाउया' इत्यादि ] बीजो, 'हे भगवन् ! जीवो अ॒ जातिनामनियुक्त आयुषवाळा छ ?' इत्यादि चीजो, जातिनामनियुक्त एटले ओए ज.तिनामने नियुक्त-संबद्ध-यु- छ, निकाचित कयु छ अथवा तृतीच. वेदवामां नियोज्यु छ ते 'जातिनामनियुक्त :-ए प्रमाणे बीजां दो पण जाणयां, [जाइनामनिउत्ताउया' इत्यादि ] चोयो, तमां जेओए चतुर्व. जातिनामनी साथे आयु ने संबद्ध कवु छ, निकाचित कयु छ अथवा वेदवु शर कयु छ ते ' जातिनामनियुक्तायु' कहेवाय, ए प्रमागे वीजा पग पदो जाणी लेवां [ ' जाइगोयनिहत्ता' इत्यादि ] पांचो, तेमा जाति एटले एवं द्रियादिकायने लगती जाति अन गोत्र एटल ते एकेद्रियादि पचग. जातिने उचित नीच गोत्र वगरे; ते जाति अने गोत्र जेओए निधत्त कयु छे ते 'जातिगोत्रनिधत्त' कहेवाय, ए प्रमाणे बीजां पण पदो जाणी लेवा. [जाइगोयनिहत्ताउया' इत्यादि ] छटो, तेमां, जातिगोत्रनी साथे जेमओए आयुने निधत्त कयु छे ते आतिगोत्रनिधत्तायुष ' कहेवाय, ष४. एम अन्यपदो पण जाणवां. [ 'जाइगोयनिउत्ता' इत्यादि ] सातमो, तेमां जेओए जाति अने गोत्रने नियुक्त कर्यु छ तओ जातिगोत्रनियुक्त' सप्तम. कहेवाय, ए प्रमाण बीजा पण पदो जागी लेवा. [ ' जाइगोयनिउत्ताउया' इत्यादि ] आठमो, तेगा जोए जाति भने गोवनी सार्थ आयुएने अष्टन. नियुक्त कयु छे ते · जातिगोत्रनियुक्तायुष' कहवाय, एम बीजा पण पदो जाणवां. [ 'जाइनामगोयनिहत्ता' इत्यादि ] नवमो, तेमां जेओए नवम. जातिनाम अने गोत्रने निधत्त कर्यु छ ते । जातिनामगोत्रनिधत्त ' कहेवाय, 'ए प्रमाणे बीजां पण पदो जाणी लेया. 'हे भगवन् ! शुं जीवो जातिनामगोत्रनिधत्तायु छ ? ' इत्यादि द. मो, तेमां जेओर जातिनाम अने गोत्रनी साथे आयुने निधत्त कर्यु छ तेओ · जातिनामगोत्र- दशम. निधत्तायुष ' दाईवाय, ए प्रमाणे बीजां पण जाणवां. [ 'जाइनागगोयनिउत्ता' इत्यादि ] अग्यारमो, तेमा जेओए जातिनाम अने गोत्रने एकादशतम. नियुक्त कर्यु छ त । जातिनामगोत्र नियुक्त' कहेवाय, ए प्रमाण वीजा पण जागवां, । हे भगवन् ! जीवो शुं जातिनामगोबनियुत्तायुश्क हे?" इत्यादि बारमो दंडक, तेमां ओर जातिनाम अने गोवनी साथे आयुष्कने नियुक्त कर्य छे तेओ .जातिनामगोत्रनियुक्तायुष्क' कहेवाय, द्वादसतम. ए प्रमाण बीजां पण जागत्रा, अहिं जात्यादि. नागनुं अंने गोत्रनुं तथा आयुष्यन भवना उपग्रहमा प्रधानपणुं जणाववा माटे यथायोग जीवोंने विशेषित कर्या छ. बीजी वाचनाभां तो प्रथमना आठ दंडको ज देखाय छ.
बीजी वाचना, लवण समुद्र. १९. प्र०-लवणे ण मंते ! समुद्दे कि उमिओदए, पत्य. १९. प्र--हे भगवन् ! शुं लवणसमुद्र उच्छळता पाणी डोदए; खुभियजले, अखुभियजले ?
वाळो छ, समजल्याळो छ, क्षुब्धपाणीवाळो छे के अक्षुब्धपाणी
वाळो छ। १. जओ भगवतीसूत्र, खंड बीजो (पृ.१३३-३४) अनु. १. मूलच्छाया:--लवणो भगवन् । समुद्रः किम् उचिनोदकः, प्रस्तृतोदक क्षुब्धजलः, अक्षुब्धजलः अनु०
Jain Education international
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
