Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022151/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - EdezaUB / - mahAgraMtha jenI thaOS GROSS saMpAdaka pa.pU. AcAryazrI ratnAkarasUrIzvarajI ma.sA. nA ziSya muni ratnatraya vijayajI ma.sA. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana I>> upadeza pada mahAgraMtha mULakartA bhavavirahAMka zrI haribhadra sUrijI ma.sA. TIkAkAra bRhadgacchIya zrI municaMdra sUrijI ma.sA. bhASAMtarakAra AcArya deva zrI hemasAgara sUrIzvarajI ma.sA. punaHsaMpAdana pa.pU.yuvAcArya zrI ratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. nAM ziSya ratanamuni zrI ratnatraya vijyajI prakAzana zrI raMjanavijyajI jaina pustakAlaya mAlavADA ji. jAlora (rAja.) . Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanuM nAma | : upadeza pada mahAgraMtha mULakartA : bhavavirahAMka zrI haribhadra sUrijI ma.sA. prakAzaka : raMjana vijayajI jaina pustakAlaya- mAlavADA TIkAkAra : bRhadgacchIya zrI municaMdra sUrijI ma.sA. anuvAda kartA : AcArya deva zrI hemasAgara sUrIzvarajI ma.sA. punaHsaMpAdana : muni zrI ratnatraya vijyajI AvRtti : prathama - nakala 500 vi. saMvata 2061 mUlya : 200 rUpiyA prApti sthAnA zrI pArasa gaMgA jJAna maMdira C/o rAjendrabhAI bI-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITala sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380004 phona (ghara) 22860247 zrI maNIlAla yu. zAha DI.1-203, sTAra geleksI, lokamAnya tilaka roDa, borIvalI (ve.) muMbai-400 092 phona (gha) 28011469, (o) 2831011 jaina prakAzana maMdira dozIvADA poLa, kAlupura, amadAvAda-380001. sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-1 phona : 25356692 mudraka : navanIta prinTarsa (nikuMja zAha). 2733, kuvAvALIpoLa, zAhapura, amadAvAda-1 mobAIla : 98252 61177, 94273 26041 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda prastAvanA parama puruSArtha mokSa meLavavAnI preraNA ApatAM prastuta upadezapadothI racanA prAkRta bhASAmAM 1039(40) jeTalI gAthAomAM parama prabhAvaka prauDha upadezaka tarIke suprasiddha jainAcArya zrI haribhadrAcArya karI che. jemaNe 1400 jeTalA prakaraNa - graMthonI racanA karI hatI, jemAMthI vartamAnamAM paNa 75 jeTalA graMtho upalabdha che, temAMnA keTalAka graMtho prakAzita thaI Adara - pUrvaka paThana - pAThanAdimAM jaina samAjamAM pracalita che. A ja graMthakAranA prAkRtabhASAmaya "samarIzva-'no anuvAda, A ja anuvAdaka AcArya zrI hemasAgarasUrijIe 6 varSo pahelAM karyo hato. anete "samarAditya-mahAkathA' nAme Ananda - hema granthamAlAnA 11mA puSpa tarIke saMvata 2022mAM prakAzita thaI gayela che. tyAM, meM A AcAryazrIno saMkSipta paricaya karAvyo che, jijJAsu vAcako ene vAMcaze - vicAraze, ethI ahi tenI punarukti karato nathI. granthakAre prastuta upadezapada granthanA aMtamAM chellI be gAthAo dvArA, A granthanI racanAno AdhAra, prayojana e katajJatA-garbhita potAno spaSTa nAma - nirdeza karyo che. "lesuvaeseNete, uvaesavAyA ihaM samakkhAyA / samayAduddhiruNaM maMdamati - vibohaNaTTAe // 1038 // jAiNimayahariyAe, raitA ete udhammaputteNaM / haribhaddAyarieNaM, bhavaviraha IcchamANeNaM // 1039 // " arthAtu - A graMthamAM leza upadezavaDe A upadezapado, samaya-siddhAMtathI uddharIne maMdamatione vizeSa prakAre bodha thAya te mATe jAINiyAkinI) mahattarA (pravartinI)nA dharmaputra bhava-viraha (mokSa)ne IcchatA haribhadrAcArye racyAM che. upadepadanI prAcIna pratio (1) vikrama saMvata 1171mAM lakhAyelI upadezapadanI eka tADapatrIya prati, jesalamera killAnA baDAbhaMDAramAM che. (juo je. bha. granthasUcI, gA. o. si. naM. 21 pR. 34. 36) tathA (2) bIjI eka tADapatrIya pothI saMvata 1193 jyeSTha 2. 2 ravivAre lakhAyelI che. (ja. bha. sUcI pR. 7) tathA (3) trIjI eka tADapatrIyapothI saMvata 121ramAM ajameradurgamAM mahArAja vigraharAjA rAjyamAM lakhAyelI che, te vardhamAnasUrinI TIkA sAthe che. (je. bha. sUcI pR. 6/7). (4) saM. 1354mAM lakhAyelI pattana (pATaNa)mAM gujerajJAtinA mAladeve kharataragacchanA jinacaMdrasUrine samarpaNa karI hatI (ja. bha. sUcI pR. 20). evI rIte (5) pATaNanA saMghavI pADAnA bhaMDAramAM mULa graM. 1040 jaNAvela tADapatrIya prati che. jUo pattana sthapAvyarnanAeArIyagranthamUvI (gA. o. si.bhA. 1. pR. 118) anyatra mULa prakAzita dazAzAstrImAM upadezapadanI gAthA 1040 che. pro. piTarsananA riporTa (1, pR. 34) ane 3, pR. 46mAM khaMbhAtanA bhaMDAramAMnI tADapatrIya pothInI noMdha che. (1) vardhamAnasUrInI TikA prastuta upadeza pada granthanI prAcIna prathama TIkA zrIvardhamAnasUrie vikrama saMvata 1055mAM racI hatI, jenA Adi, aMtabhAganA gadya-padya ullekho ame jesalamera prasthabhaMDArasUcI gA.osi.naM. 21, pU. 6-7mAM darzAvyA che tathA tyAM aprasiddha grantha - prathakRtyaparicayamAM (pR. 37mAM) saMkSipta paricaya karAvyo che. chatAM durbhAgye te TIkA (vRtti) hajI sudhI prakAzamAM AvI nathI. te TIkAnA maMgalAcaraNamAM "vanTe Teva -narendra -vRndravita sthApavAmAM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda che, tathA tenA aMtamAM "siddhyai saMsArabhayAt pAzvilagaNivacanataH prathamameSA / snehAdalekhi zIghraM muninA natvAmmradevena // karmakSayAya vRttiyaireSA varNitA yazovimukhaiH / pArivalagaNinA teSAM stutiriyamupavarNitA bhaktyA // iyamupadezapadAnAM TIkA racitA janAvabodhAya / paMcAdhikapaMcAzadyukte saMvatsarasahastre (1055) // kRtiriyaM jainAgamanabhAvanAbhAvitAntaHkaraNAnAM zrIvardhamAnasUripUjyapAdAnAmiti / " A vardhamAnasUrinI bhaktithI stuti, samakAlIna nAgendragacchIya pArzivala gaNie karI che, jemaNe zaka saM. 910-vikrama saMvata, 1045mAM bhRguccha (bharUca)mAM jinatraya (pratimA) karAvyA hatA, vizeSa mATe juo je. bhaM. sUcI, tathA 'zaka saMvata 910nI gujarAtanI manohara jaina pratimA' nAmano amAro lekha "aitihAsika lekha - saMgraha" sayAjI sAhityamAlA puSpa 335. vardhamAnasUri, vikramasaMvata, 1080mAM jAvAlipuramAM haribhadrasUrinA aSTaka prakaraNa para vRtti racanAra, tathA gujarAtanI prAcIna rAjadhAnI pATaNamAM durlabharAjanI rAjasabhAmAM caityavAsIo para vijaya meLavI vasativAsa sthApana karanAra jinezvarasUrInA ane saM. 1080mAM paMcagraMthI (vyAkaraNa) vagere racanAra buddhisAgarasUrinA guru hatA. e rIte navAMgIvRttikAra abhayadevasUrinA dAdAguru gaNAya. = (2) TIkA sukhasaMbodhanI municaMdrasUri ahiM jeno anuvAda prakAzita thAya che, te upadezapadonAM vivaraNanA aMtamAM 'sukha saMbodhanI' TIkA tarIke jaNAvela che, tenA prAraMbhamAM spaSTa nAma - nirdeza vinA je gahana vRttinuM sUcana karyuM che, te uparyukta vardhamAnasUrinI vRttine udezIne jaNAya che " pUrveryadyApi kalpiteha gahanA vRttiH samastyalpadhIH, kokaH kAlabalena tAM sphuTatayA boddhuM yato na kSamaH / tat tasyopakRtiM vidhAtumanaghAM svasyApi tattvAnugAM, prItiM saMtanituM svabodhavacano yatno'yamAsthIyate // " A TIkAmAM mULa prAkRtanI saMskRtamAM vyAkhyA karyA pachI kathAo bahudhA prAkRtamAM gAthAbaddha zabdAlaMkAro ane arthAlaMkArothI susamRddha racI che. aMtamAM A 'sukhasaMbodhanI' TIkAnuM zloka - pramANa lagabhaga sADAttera hajA2nuM (mULa sAthe 14550) jaNAvyuM che, tenI racanA saMvata 1174mAM sUcavI che. racanAno prAraMbha nAgarapura (nAgora)mAM ne samApti aNahillapATaka (pATaNa)mAM spaSTa jaNAvela che. aMtima prazastimAM vivaraNakAre potAne bRhadgacchanA sarvadevasUrithI thayelA 8 AcAryomAMnA yazobhadrasUri ane nemicaMdrasUrinA, tathA vinayacaMdra adhyapAkano ullekhakarI potAne temanA anuyAyI jaNAvyA che. A vistRta vivaraNa racavAmAM sahAyatA karanArA potAnA ziSya rAmacaMdragaNino, tathA anya ziSyono kRtajJatAthI nirdeza karyo che, tathA prathama Adarza pustaka lakhanAra, zuddhi, azuddhi jANanAra, satata upayukta vipra kezavano paNa ullekha karyo che. saMskRta-prAkRta bhASAnA prauDha vidvAna viziSTa kavi municaMdrasUri, gujarAtanA eka viziSTa vibhUtirUpa thaI gayA. temanuM janmasthAna dambhanayarI-dadbhavaI-darbhAvatI (DabhoI) hatuM, temanuM kula - pitAnuM nAma ciMtaya(ka) jaNAya che. temanI mAtAnuM nAma mahandhiyA (moMghI) jaNAya che. temano svargavAsa saM. 1178 kArtika vadi pa jaNAya che. pATaNamAM sirAja jayasiMhanI rAjasabhAmAM di. vAdI kumudacaMdrane vAdamAM parAsta karI vijaya meLavanArA tathA pramANanayatattvAlokAlaMkAra svAdavAdaratnAkara jevA anupama viziSTa grantha racanArA vAdI devasUri jevA aneka pratibhAzAlI vidvAna ziSyo A municaMdrasUrinA hatAM. 2 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda ratnAkarAvatArikA, upadezamAlA - vRtti (dadhaTTI), neminAthacarita (prA.) vagere racanArA ratnaprabhasUri jevA aneka vidvAna kavio temanA praziSyo hatA. prAkRta bhASAmAM municaMdrasUrinI stuti, tathA municaMdrasUrino viraha, je temanA ziSya devasUrijInI kRti pATaNanA saghaLIpADAnA bhaMDAramAM che, jenA Adi -aMtano ullekha ame pATaNa jainabhaMDAra - granthasUcI (gA.o.si.76, pR. 134)mAM karyo che. devasUrie municaMdrasUri guruno viraha vilApa, je prAkRta bhASAmAM 55 gAthAmAM racyo hato, temAM temanA guNonuM saMsmaraNa che, tenI 26mI gAthAmAM temanA kulanuM (pitAnuM), 27mI gAthAmAM mAtAnuM, 28mI gAthAmAM janma - nagarInuM., 29mI - 30mI gAthAmAM guruonuM, tathA 31mAM gAthAmAM gurubaMdhuonuM A pramANe smaraNa che - bhavyajIvarUpI kamalonA bAMdhavA ! sUrya ! udayAcalanA zikhara jevuM, te ciMtaya (ciMtaka pitA ?) nuM kula, jagatamAM jayavaMta raho jemAM aMdhakArane haranArA tema utpanna thayA. te mahagliyA (moMghI), caramasamudranI velA jevI sAcI rIte mahathreiyA-mahAmUlyavALI kahI zakAya, jenA udararUpa chIpasaMpuTane vize motI-maNi jevA tame skurAyamAna thayA. te dalmanagarI (darbhAvatI-DabhoI) sadA nagaromAM zekharapaNAne dhAraNa karo ke, he puruSazekhara ! je nagarImAM tamAro janmadina mahotsava thayo. te yazobhadrasUri, nirmala yaza ane bhadra pAmyA, he nAtha ! jemaNe tamane ziSya tarIke prApta karyA viMdhyAcala jevA zrI vinayacaMdra adhyApakanA caraNo jayavaMto varto, jemane viSe bhadra gajakalabhanI jema tamArI lIlA thaI hatI. jagamAM prakhyAta AnaMdasUri vagere tamArA bAMdhavo jayavaMtA vartA, jemane tame dikSIta karyA, zikSita karyA ane sUrio karyA.' - T kArtika mAsanI te kRSNapaMcamI, kharekhara kRSNa ja thaI, je tithie sUrya jema kSetrAntaramAM Azrita thAya, tema he sUrijI ! tame svargamAM Azrita thayA. saM 1178 saMvatsaranA he pApI kAla! tArA para kAla paDo, ke teM muniratnane yazaH zeSa karyuM." municaMdrasUrie ghaNAM kulako, paMcAzata, saptati, zatako vagerenI racanA karI hatI, ___ "taM jayau ciMtayakulaM, . jayammi siriudayaselasiMharaM va / bhavvajiya-kamalabaMdhava ! jammi tumaM tamaharo jAo // 26 // saccaM mahagghiyA sA, mahagghiyA caramajA hevela vva / mottiyamaNi vva jIe, taM pha riu uddha-sippiuDe // 27 // sA dabbhanayarI nayara-seharataM sayA samuvvahau / jIe tuha purisasehara ! jambhadiNamahAmaho jAo // 28 // jasabhaddo so sUrI, jasaM ca bhadaM ca nimmalaM patto / ciMtAmaNi vva jeNaM, uvaladdho nAha ! taM sIso // 29 // siriviNayacaMda-ajjhAvayassa pAyA jayaMtu viMjhassa / jesu tuha Asi lIlA, gayakalahasseva bhaddassa // 30 // ANaMdasUri -pamuhA, jayaMtu tuha baMdhavA jayappayaDA / jetumae dikkhaviyA, sikkhaviyA sUriNo ya kayA // 39 // " "saccaM sA kasiNa cciya, kattiyamAsassa paMcamI kasiNA / khettaMtaraM va sUro, jIe taM saggamallINo // egArasa aTThUttara, saMvaccharakAla ! paDau tuha kAlo / jasasesaM jeNa tae, taM maNirayaNaM kayaM pAva ! // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda - prAkRta - saMskRtAdibhASAmaya ekonapaMcAzat prakaraNamaya prakaraNasamuccaya-patra 47 mAlava - dezIyaratnapurIsthA (pra. zreSThi RSabhadevajI kezarImalajI saMsthA saMvata 1980) - devasUrikRti municaMdrasUriguru-viraha vilAba (25 gAthAnI apabhraMza municaMdrAcArya - stuti pachI) temAMnA keTalAkanA Adyanta ullekho ame pATaNa jaina bhaMDAra granthasUcI (grA. o. si. naM. 76)mAM karyA che. jesalamera graMthabhaMDArasUcImAM aprasiddha grantha - granthakRtparicaya pR. 25mAM vRttiyo, paMjikAo, saptatiyo vagerenuM sUcana karyuM che. - municaMdrasUrinA praziSya ratnaprabhasUrie prAkRtamAM racela, vikrama saMvata 1233mAM aNahillanagara (pATaNa)mAM vIrabhavanamAM samApta karela nemicaritanA aMtamAM vahugacchano ullekha karyA pachI potAnA dAdAguru municaMdrasUrino paricaya karAvyo che.- te vaDuMgaccha (bRhaddaccha)mAM, AlaMda ApanAra, amRtamaya, kuvalaya (kumuda, bhUmaMDala)ne AnaMda ApanAra pUrNimAnA caMdra jevA zrI municaMdra munIndra thaI gayA. je pramAdathI kaluSita jalavALA, potAnA gaccha sarovaramAMthI nIkaLI gayA, pAtra (suyogya) parivArathI yukta thaI jemaNe yaza -sugaMdha samUhathI bhuvanane bharI dIdhuM hatuM. AraMbha karelAM zuddha dharmanAM ramya anuSThA rUpI suMdara makaraMdavALA padma (kamaLa) jevA jemane koNe mastaka upara dharyA nahatA ? jemaNe potAnA pati mahAsyathI "kammapayaDI" (karmaprakRti)ne pAra karIne, vivaraNa karIne vidvAnone sugama padArthavALI karI hatI. temaja jemaNe anekAntajayapatAkA, upadezapado, zAstravArtA (samuccaya), sArdhazataka, dharmabindu vagere graMthonAM vivaraNo karyA hatAM. temanA ziSyomAM zreSTha, jemano yaza daze dizAmAM phelAyelo che, tevA zrIdevasUrie sUripadane cirakAla sudhI alaMkRta karyuM hatuM." "sumahe deu pavitto, amayamao, vihiyakuvalayANaMdo / sirimuNicaMdamuNiMdo, pavvaNacaMdo vva tatthAsi // niyagacchasarAu pamAyaMpakilajalAu nIhario / / pattaparivArajutto, jasa-parimala-bharabhariya bhuvaNo // bhAraddha-suddha-dhaH-HpuTTAkha-takru-mayarala | jo keNa paumo vva matthayae ettha na hu dhario ? // 'niyamaimAhappAu pArikAUNa vivariUNeva / jeNa viusANa vihiyA, kammapayaDI supayatthA // NegaMtajapaDAyA uvaesapayANi satthavattAu / sar3aDhasayaga-dhammabiMdubhayAiNo vivariyA jeNa // siridevasarisugurUhi tassa sIsAhiehiM sUripayaM / tanisipariyanasafhaM tamanaMkiya viruM " - pATaNa prAcIna jaina bhaMDAra-granthasUcI (gA.o.si.naM. 76, pR. 251) - jesalamera granthabhaMDArasucI (gA.o.si.53. 35-36)mAM ame anekAta-jayapatAkA-TippananI saM. 1171nI prAcIna pratino, tathA dharmabindu - vRttinI tADapatrIya pratino nirdeza karyo che. tapAgacchanA munisuMdarasUrie saMvata 1466mAM racelI saMskRta gurnAvalImAM ene anusaratuM, thoDI vizeSatA sAthe AvA AzayanuM jaNAvyuM chuM - A Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda "39mAM sarvadeva guru thayA, temanAthI diggajanI upamA apAya tevA ATha sUrIzvaro thayA pahelA yazobhadraguru tathA bIjA nemicaMdrasUri (40) thayA. te baMnethI municaMdrasUri (41) thayA, jemaNe potAnI buddhithI bRhaspatine parAsta karyA hatA. kahyuM che ke - "te nemicaMdra gurue gurubaMdhu vinayacaMdra adhyApakanA ziSyane jemane gaNanAtha karyA hatA, te municaMdrasUri guru jayavaMta varte che." bhuvanottama cintAmaNi jevA je ziSyane prApta karI yazobhadra gaNAdhipeyaza ane bhadra prApta karela che. zrIvinayacaMdra vAcakarUpa viSNagirinA te pAdo (caraNo) jayavaMtA vartA, jemane viSe zrImunicaMdra bhadragajakalabhanI lIlA dhAraNa karI hatI. zuddha cAritrIomAM rekhA prApta karanAra, jainAgama-sAgarathI jemaNe buddhine svaccha karI hatI. vidhijJA jemaNe, te eka pANI pIvAthI "sauvIrapAyI" evuM biruda dhAraNa karyuM hatuM. dehane viSe paNa sadA nimama saMvigna - ziromaNi evA jemaNe samasta vikRtiyone tajI hatI. vidvAna ziSyorUpI bhamarAothI jemano prabhAva prasaryo che, prabhA ane guNasamUhothI je gauttama sadaza che. zrIharibhadrasUrie racelA anekAntajayapatAkA vagere grantha-parvato, je hAlamAM vibudhone paNa durgama che, vizvahitanI buddhithI je bhagavaMte te sarvane zreSTha paMjikA vagere pAjanI racanA karI, maMdabuddhivALAone paNa sugama karyA che. cha tarka (darzano)nA paritaka-krIDAmAM rasika evA jemaNe prajJAvaDe bRhaspatine nIcA banAvanAra zaivavAdIzvarane rAjasabhAmAM vidvAnonI samakSa ugahetu-bANo vaDe jitane zAsanane vijayazrInuM pAtra karyuM hatuM, evA A municaMdrasUri sugurU kayA buddhizAlIone vaMdana karavA yogya nathI? A lokamAM, AnaMdasUri pramukha munIzvaro temanA baMdhuo, kayA manuSyothI prazaMsA karavA yogya nathI ? jemane municaMdrasUrie dikSIta karyA, zikSita karyA ane sUripadeje pratiSThita karyA hatA. vikrama saMvata 1178mAM bhagavAn municaMdra munIndra divaMgata thayA, te saMghane bhadro Apo." -municaMdrasUrie saM. 1466mAM racelI saMskRta gurvAvalalI ya.vi.jaina granthamAlA naM. 4, glo. 61 thI 72 no bhAvArtha. prastuta savivaraNa upadezapadano viSayAnukrama A sAthe darzAvyo che, tethI ahi tenuM sUcana karyuM nathI. manuSyabhavanI durlabhatAnAM dasa draSTAMto, autpattikI, vainAyikI, karmansa (kArmikI) ane pAriNAmikI e cAra prakAranI buddhi saMbaMdhanAM draSTAMto, tathA ratisuMdarI, RddhisuMdarI, buddhisuMdarI ane guNasuMdarIe kevI rIte zIlanI rakSA karI ? e vagere ghaNA bodha levA lAyaka vicArothI bharelAM udAharaNo A graMtha vAMcavA - vicAravAthI jaNAze. A anuvAda prakAzita thatAM ghaNA vyAkhyAtAo upadezapada mahAna grantha vyAkhyAnamAM vAMcavA, zrotAone saMbhaLAvavA paNa prerAze - evI AzA che. prastuta upadezapada (mULa) vaDodarAnI zrImukti-kamala-jaina-mohanalAlanA 19mA, 20mA puSpa tarIke be bhAgamAM saMvata 1979 nae 1981mAM zrImunicaMdrasUrinA vivaraNa sAthe pothI-pratAkAranA rUpamAM prakAzita thayela che. jenA saMpAdaka sva. A zrI vijamohanasUrijInA ziSya paM. pratApavijaya gaNi (vartamAnamAM AcArya zrI vijayapratApasUrijI) tarIke prasiddha che. tyAM saMskRtamAM kici vaktavyamAM tathA viSayAnuMkramamAM ghaNuM sUcavyuM che. e mudrita pustakanA AdhAre A gujarAtI anuvAda, sadgata AgamoddhAraka pU. A. zrIAnandasAgarasUrijInA yazasvI suziSyaratna A. zrIharasAgarasUrIjIe gatavarSamAM karyo hato. te anuvAdanAM krAuna AipejI pR. 608 prakAzita thaI gayAM che, graMthanuM kada bahu vadhI na jAya, te mATe prastAvanAne paNa maryAdita rUpamAM ja lakhavAnI che, AthI paNa vAcako saMtoSa mAnaze. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda A upadezapadanuM eka bhASAntara nAgarilIpImAM saMvata 1965mAM, pAlItANAmAM jaina dharma vidyAprasAraka varga taraphathI prakAzita thayuM hatuM, teno prathama bhAga mArA jovAmAM Avela che, je zeTha vasanajI trikamajI je. pI. graMthamAlAnA 10mA maNakA tarIke temanI Arthika sahAyatA hovAthI temanA jIvana - caritra phoTA sAthe chapAyela che, bIjo bhAga joyo nathI, chapAyela grantha paNa alabhya prAya che. temAM bhASAMtarakAre municaMdrasUrinuM vivaraNa hovA chatAM temanuM nAma darzAvyuM nathI, haribhadrasUrinI ja racanA samajyA jaNAya che. tyAM prastAvanAM mULa granthanI gAthAone prAkRtane badale mAgadhI jaNAvI che. tathA vRttinA zlokane mULa granthakArano jaNAvyo che. anuvAdaka pUjya AcArya zrIhemasAgarasUrijIe (1) samarAditya mahAkathA (zlo. 10000), (2) savivaraNa yogAzAstra (glo. 12000), (3) copana mahApuraSa-carita (glo. 12000), (4) pahemacariya (pAcarita)-jaina mahArAmAyaNa (zlo. 10000) pachI A (5) savivaraNa upadezapada (glo. 14550)nA anuvAdanA sahasaMpAdana zubhakAryamAM mane yazobhAgI banAvyo che - e rIte mane paNa ardhApoNA lAkha zlokonA svAdhyAyanI taka ApI - te mATe huM anuvAdaka AcAryazrIno aMtaHkaraNathI AbhAra mAnuM chuM. sAvadhAna rahevA chatAM maMdamatine lIdhe, ke draSTidoSathI kaI skUlanA thaI hoya, to kSantavya gaNAze. - be varSa pahelAM jaina mahArAmAyaNanAM sahasaMpAdana mATe be mahinA mATe pAlItANAmAM rokAvuM paDyuM hatuM, tema prastuta upadezapada anuvAdanA sahasaMpAdana mATe keTalIka agavaDo veThIne paNa cAreka mahinA mAre pAlItANAmAM vasavATa karavo paDyo hato. tyAMthI vaDodarA AvIne A prastAvanA pUrNa karuM chuM. AzA che ke jijJAsu vAcako ane grantha vAMcI - vicArI zeyane jANI, heyano tyAga karI, upAdeyane grahaNa karI, zAzvata siddha prApta karavA zaktizAlI thAya - e ja zubhecchA. saMvata 2028 jeTha suda vaDIvADI, rAvapurA, vaDodarA (gujarAta). saguNAnurAgI lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI (nivRtta "jaina paMDita" vaDodarA rAjya) upakramaNikA (le.pro. hIrAlAla 2. kApaDIyA ema e.). (saMketa sUcI) A da. dI. -Ahata darzana dipIkA. u. - uttarA jajhayaNa. u. 5. - uvae sAya. u. mA.-viesamAlA. R. ke. je. saM. -RSabhadeva kesarImala che. saMsthA. jai. sa. pU.-jaina satya prakAza. de. lA. jaina pu. phaM. -devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa. 1 pattana. sUci-pattanastha jaina bhAMDAgArIya granthasUcI. pra. sa. - prakaraNasamuccaya. bhrAM. prA. vi. saM. maM.-bhAMDArakara prAcya vidyA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda gA. pa. graM. - gAyakavADa pauvatya prasthamALA. saMzodhana maMdira. gu.vi.-guruvirahavilAva. mu. ka. mA. mA. - muktikamala jaina mohanalAla. ji. 2. ko-jinaratnakoza. vi.-vivaraNa. jai. A. sa.-jaina AtmAnanda sabhA. suM. saM.-sukha saMbodhanI. jai. gaM.-jaina granthAvalI. zrI hari.-zrIharibhadrasUri. jai. sA. saM. I.-jaina sAhityano saMkSipta D. C. G. C. M., -Descriptive catoluge | itihAsa of the government Collections of jai. dha. pra.-jaina dharma prakAza. Manuscripts. jaina sAhitya. ane dharmakathAnuyoga - samagra vizva sAhityanA eka aMgarUpa jaina sAhitye enI vividhatA, vipulatA ane vareNyatAne laIne deza-videzamAM gauravAMkita sthAna prApta karyuM che. e bhinna bhinna bhASAomAM racAeluM che ane Aje paNa racAya che. e samagra sAhitya nimna likhita cAra anuyoga sAthe saMbaMdha dharAve che. 1. caraNakaraNa, 2 dravya, 3 gaNita ane 4 dharmakathA. A anuyogo paikI pratyekane lakSIne nyUnAdhika pramANamAM viziSTa grantho racAyA che. e saumAM kathAtmaka kRtio bALajIvone paNa grAhya hovAthI eno pracAra vizeSa thayo che. ane thAya che. kathAo anekavidha bodhapATho pUrA pADe che. AthI to aupadezika sAhityamAM paNa kathAone sthAna apAyuM che. aupadezika sAhitya ane uvaesapaya- jaina sAhityanA dArzanika, aupadezika, vaijJAnika, A cAra di bhinna bhinna vargo paDAya che. prastutamAM ApaNe aupadezika sAhityano vicAra karIzuM. A saMbaMdhamAM jaina granthAvalImAM "jaina aupadezika" pR. 168-295mAM ene aMgenI kRtionI noMdha levAI che. e saumAM dharmadAsa gaNikRta uvaesamAlA mahatvanuM sthAna bhogave che. enA anukaraNarUpe samabhAvabhAvI haribhadrasUrie pAIya-prAkRtamAM 1039 paghomAM "AryA-chaMdamAM ucaesapaya-upadezapada racyuM che. ema jinavijayajInuM kahevuM che. A u. 5.mAM haribhadrasUrie keTalIkavAra purogAmIonI kRtiomAMthI paDyo vaNI lIdhA che. dA. ta. u. panI pAMcamI gAthA uttarajajhayaNanI nittinI 160nI gAthA che. gA. 39-51e nadInI gA. 29-71 che. gA. 164 e sammaIpayaraNanA tRtIya kAMDanI pa3mI gAthA che. vizeSamAM prastuta anuvAdamAM saMgrahagAthA ane saMgrahagAthA - akSarArtha evA ullekha che. te uparathI ema lAge che ke municaMdrasUrine mate ene lagatI gAthAo saMgrahAtmaka che - "saMgraha gAthA" rU5 ulalma nimna likhita pRSThomAM che : 6, 30-32, 34, 40, 44, 45, 1pa2, 65,202 ? 222, 275, 292, 346, 490, "saMgrahagAthA -akSarArtha' tarIkenA ullekhone lagatA puSTako nIce mujaba che : 30, 263. 266, 286, 346. A maje saMgrahAtmaka gAthAono nirdeza che, te sarvenAM mULa darzAvyAM nathI, to have e saMzodhananI sAmagrI pUrI pADe che. | mukhyatayA dharmakathAnuyogAtmaka A. u. 5. nA prAraMbhamAM manuSyabhavanI durlabhatAnAM daza draSTAMto che. tyArabAda emAM jaina zAstrono abhyAsa, azrutanizrita matijJAnanA cAra "prakAro-autpattikI, vanayikI, kArtikI ane pariNAmikI buddhinAM kAraNo, baTunI parIkSA, rohiNI yo "pAMca photarAvALA DAMgaranI kathA, mahAgirI ane mUkanAM vRttAnto, kArya-siddhinAM pAMca kAraNo, dravyAjJA ane bhAvAttA, mohanuM nirUpaNa, caityadravya, jIrNa zreSThInI kathA, jinadharma vagerenAM draSTAMta, gurukulavAsa, upavAsa tema Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda ja dhArmika zikSaNa levA - ApavAnI paddhati ItyAdi vividha bAbato rajU karAI che. vizeSamAM gA. 29885mAM vAkyartha, mahAvAkyartha ane audaMparyArthinuM nirUpaNa che. vivaraNo - u. 5. upara traNeka vivaraNa racAyAM che. (1) vardhamAnasUrie vi. saM. 1055mAM saMskRtamAM racelI 'TIkA. A aprakAzita jaNAya che. (2) municaMdrasUrie potAnA ziSya rAmacaMdra gaNinI sahAyatAthI sukhasaMbodhanI nAmanI saMskRtamAM vi. saM. 1174mAM racelI vivRtti. emAM arthadraSTie gahana evI koIka vRttino ullekha che. to te zuM uparyukta TIkA che ke kema ? te jANavuM bAkI rahe che. A vivRtti patra 1 AmAM dvitIya padyamAM u.pa. ne tattvAmRtano samudra ane samasta vibudho (davo ane sAkSaro)ne Anandajanaka kahela che. (3) ajJAtakartaka TIkA A koI sthalethI chapAyAnuM jANavAmAM nathI. sArAMza - nyAyAcArya yazovijaya gaNie u. 5. no sArAMza pAIyamAM 'vieza rahassa' nAmanA potAnA granthamAM hRdayaMgama rIte Apyo che. anuvAda - u. 5. temaja prastuta sukhasaMbodhanI nAmanI A vivRttinA kArmikI buddhI sudhInAM pR. 93 sudhInA bhAgano koIke gujarAtI anuvAda karyo che. sauvIrapAthI bRhadgacchIya municandrasUri jIvana ane kavana sAmagrI - "sauvIrapAyI" bRhadgacchIya municaMdrasUrinA jIvana vRttAntanI nyUnAdhika sAmagrI nigna likhita kRtiomAM apAI che - (1) municaMdrasUri kRta vivaraNonI prazastio. (2) municanTa cariya thaI - municandra caritra stuti - A prastuta municaMdrasUrinA vibudha vinaya vAdi devasUrInI apabhraMzamAM 25 padyonI racanA che. (3) wguruviraha vilAva - guru viraha vilApa. A uparyukta vAdi devasUrIe pAIyamAM 55 padyamAM racyo che. (4) "sahastrAvadhAnI munisundarasUri kRta "gurnAvalI. AnAM pada 60-70 atre prastuta che. (5) jaina granthAvalI pR. 205-206 gata municaMdra sUrikRta era kulakonAM nAma ItyAdi (6) devinda - naraInTa - paraNanI prastAvanA. (7) paM. becaradAsano glekha nAme "municaMdrasUri ane vAdi devasUrikRta zrI municaMdragurustuti. (8) sukhasaMbodhanI TIkA sahita zrI upadeza pada mahAgrantha (bhAra. 2)nuM kicita vaktavya, je vi. saM. 1981mAM lakhAyuM che. (9) jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa pR. 241, 243. AnA lekha sva. mohanalAla dalIcaMda desAI che. (10) D, , G, M, cv, WI-XIX. A varNanAtmaka sUcipatra mArA hAthe sane 1930 thI 1936mAM taiyAra thayuM che. emAM khaMDa 18, pR. 271-274mAM municaMdrasUrinI jIvanarekhA tema ja temanA kRti kalApanI noMdha lIdhI che. (11) anekAnta jayapatAkA khaMDa 1 no mAro aMgrejI upoddAta. (12) * jinaratnakoza. jIvanarekhA-mAMnI pAMcamI ane sAtamI sAmagrI mArI sAme nathI. ethI e sivAyanIne lakSIne huM nIce pramANe keTalIka vigato rajU karuM chuM. janma-municaMdrasUrino janma darbhanayarI (darbhAvatI nagarI)mAM thayo hato. juo gu. vi. padya 28. ene lagatuM varSa ke emanAM mAtA-pitAnAM nAma tema ja emanAM sAMsArika jIvana paikI eke ya bAbata jANavAmAM nathI. - dIkSA - "bRhata' yAne "vaDa' gacchanA sarvadevasUrIne be ziSyo yazobhadrasUri ane nemicaMdrasUri hatA. emAMthI koI eka emanA dIkSAguru haze. emaNe laghuvaye dIkSA laI akhaMDa brahmacarya pALyuM hatuM. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda vinayacaMdra pAThaka emanA vidyAguru hatA. juo A TIkAnI prazasti. nemicaMdrasUrie municaMdrane "sUri padavI ApI hatI. paMDita, vAdI ne tapasvI - municaMdrasUrine A traNe prakAre prasiddhi maLI hatI. biruda - teo sadA sauvIra arthAta kAMjI pIne rahetA, AthI temane "sauvIrapAyI' tarIke oLakhAvAelA che. jo gurnAvalI zro. 69 vihArabhUmi - municaMdrasUrie gujarAta-lATadezomAM nAgapura vagere nagarIomAM vihAra karyo hato. AjJAMkita zramaNo ane zramaNIo - temanA AjJAvartI zramaNonI saMkhyA pAMcasonI hatI, jayAre zramaNInI saMkhyA jANavAmAM nathI, paraMtu e paNa moTI hovA saMbhava che. svargavAsa -municaMdrasUri vi. saM. 1178mAM pATaNamAM svarge sidhAvyA hatA. gu. vi. zlo. 72. parivAra - municaMdrasUrine vAdidevasUri temaja ajitadevasUri nAmanA be vidvAna ziSyo hatA. temAM vAdi devasarInA tAkika vineya ratnaprabhasUrie potAnA gurunA grantha nAme pramANanayatattAloka upara ratnAkarAvatArikA nAmanI vRtti ane dharmadAsagaNita u. mA. upara "dodhI' tarIke nirdezAelI vizeSavRtti racI che. vizeSamAM ameNe vi. saM. 1233mAM neminAhacariya 4ra.... che. zatArthika somaprabhasUri municaMdrasarinA saMtAnIya thAya che. municaMdrasUrie satIrtha - gurubhAI AnandasUrine tema ja anya satIrthya 25caMdraprabhasUrine dIkSA ApI "AcArya padavIthI vibhUSita karyA hatA. municaMdrasUrinA tamAma ziSyonAM nAma jANavAmAM nathI. emane rAmacaMdra gaNI uparAMta ziSyo hatA - ema A vRttinI prazastinA AThamA padya uparathI jaNAya che. * kRti-kalApa-municaMdrasUrinI vividha kRtionA be prakAra pADI zakAya. prathama mULabhUta - maulika kRtio ane dvitIya prakAra emaNe racelI vivaraNAtmaka kRtio paratveno che. emanI mAlika kRtionAM nAma, padyasaMkhyA, temaja tene lagatA prakAzano nIce mujaba che. nAma - padya saMkhyA prakAzana 1. "aMgula sattara-aMgula saptati - 70 mahAvIra sabhA 2 aNasAsaNa kusa kulaya - anuzAsanAMkuza kulaka 25 prakaraNasamuccaya patra 30-31 Avatsayasattari-Avazyaka saptati upadeza paMcAzikA 5 upadezAmRta kulaka (?). 25 ma. sa. patra 38-40 uvae sAmaya kula-upadezAmRta kulaka 32 ma. sa. patra 38-40 uvae sAmaya paMcavIsiyA - , paMcaviMzatikA 25 ma. sa. patra 28-30 8 kAlasayaga - kAlazataka 100(?) 9 9gAhIkoza-gAthAkoza glo. 384 jIvovaesa paMcAsiyA - jIvopadeza paMcAzikA 50 -22-25 11tisthamAlA thava -tIrthamAlA stava 111 ke 112 12 dvAdaza varga 13 dhammovaeza kulaya-dharmopadeza kulaka 25 ma. sa. patra 33-34 33 " " 36-38 15 31 10 " " 40-41 praznAvalI 17 prabhAtika jinaspati " " 18 maMDala vicAra kulaka 0 = 50. m 14 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70. 25 27 ... che upadezapada-anuvAda 19 mokSapadeza paMcAzikA 51 " 19-22 20 rayaNagya kula-ratnatraya kulaka 31 " 41-43 21 vaNasyaI sattari - vanaspati saptati 22 visaya 32nindA kalaya-viSayanindA kulaka 23 jazokaharopadeza kulaka75 24 sammagvAya* vihi - samyakatvopAya vidhi 29 pra. sa. patra 34-36 25 sAmaNa guNovaesa kulaya - sAmAnya guNopadeza kulaka 26 "hioesa kulaya - hitopadeza kulaka 25 " 31-33 25 " 27-28 vivaraNAtma kakRtio - municaMdrasUrie je je kRtio upara vivaraNo racyAM che, tenAM tathA tenA praNetAnAM nAma, pratyeka vivaraNanuM pariNAma ne tenuM racanAvarSa temaja te kyAM prakAzita karAela che. te bAbata yathAsAdhana huM nIce mujaba darzAvuM chuM. mULanAma mULa praNetA vivaraNa vi. varSa prakAzana parimANa 1 39anekAMta jayapatAkodyota dIpikA haribhadrasUri. 2000 1172 gA. pa. gaM. 40uvaesapaya-upadezapada habhidrasUri 14000 1174 | mu.ka.mI.mAlA kammapaDi-karma prakRti zivazarmasUri 1920 aprakAzita 42devindra-naraInda payaraNadevendra-narakendra prakaraNa 378 1168 jai.A.sa. . dharmabindu haribhadrasUri 3000 yogabindu lalitavistarA 482 de. lA. pu. phaMDa vaNasaI sattari-vanaspatisaptati municaMdrasUri aprakAzita 9 saDhasayaga"-sArdhazataka jinavallabhasUri(?) 1170 " A nava mULa kRtio paikI kRti 1, 2, 5, 6 ane 7 ane enAM vivaraNano paricaya meM zrI hari0 mAM Apyo che. uparyukta kRti-kalApa jotAM jaNAze ke, municaMdrasUrinuM saMskRta tema ja pAIya ema baMne bhASAo upara prabhutva hatuM. amaNe je 27 maulika kRtio ane vivaraNAtmaka nava kRtio racyAnuM manAya che. e sarvenA vistRta paricaya mATe atra avakAza nathI. maulika kRtio paikI prathama kRti gaNitane lagatI ane emAM utsadhAMgula ItyAdi traNa prakAranA aMgulonuM vivaraNa che. kRti 2, 4, 7, 10, 13, 15, 19, 22, 23 ane 25-27 upadezAtmaka che ane e 15 kRtio AtmonnatinA arthI mATe mArgadarzaka che. trIjI kRtimAM Avazyaka kriyAnuM nirUpaNa che. ane eno AdhAra mahAnisIha, kaSpa vavahAra vagere Agamo che. A kRtine "pAkSika saptati' paNa kahe che. AThamI ane navI kRtinA viSaya sunizcita rUpe jANavAmAM nathI. kRti 11 e 17 stuti rUpa chate. bAramI kRtinA viSazayanI tapAsa karavI bAkI rahe che. soLamImAM keTalAka prazno haze. aDhAramI kRti jyotiSa viSayaka che ane ene AdhAre vinayakuzale 99 gAthAmAM maNDalapayaraNa vi. saM. 165ramAM ja da m 0 1 10 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda racyuM che. zuM municaMdrIya kRti pAIyamAM che? 20mI kRtimAM mokSamArga mATenA samyagdarzana, samyajJAna ane sammacAritra rUpa traNa ratnonuM nirUpaNa che. 21mI kRti vanaspatizAstra aMgenI che ane e paSNavaNAne AdhAre racAI che. 24mI kRti samyakta -prAptino upAya sUcave che. - nava vivaraNo paikI prathama jaina darzananA prANarUpa syAdvAdane aMgenuM che. dvitIya vivaraNano paricaya AgaLa upara meM Apelo che. trIjuM ane navamuM vivaraNa karma siddhAMta saMbaMdhI che. caturtha vivaraNa svarga e naraka sAthe saMbaMdha dharAve che. pAMcamuM vivaraNa mukhyatve caraNa - karaNAnuyogadane lagatuM che. e gRhastha - zrAvakone paNa mArgadarzaka che. chaThuM vivaraNa adhyAtmane lAgatuM che. sAtamuM vivaraNa mukhyatve zakrastavane lagatI TIkAnA spaSTIkaraNa rUpa che. AThamuM vivaraNa jo kharekhara racAyuM hoya to te vanaspatizAstra viSayaka paricaya - u. 5. upara "sukhasaMbodhanI nAmanI vivRtti municaMdrasUrie vi. saM. 1174mAM cauda hajAra zloka-pramANa mukhyatayA saMskRtamAM racela A kavivaraNa vivRttinuM nAma che. A vivaraNa lakhavAnI zarUAta nAgapuramAM ane pUrNAhuti "aNahilla pATaka"-pATaNamAM karAI hatI. enA prAraMbhamAM maMgala maMgalAcaraNAdi rUpe traNa padyo che, to aMtamAM prazasti tarIke nava paDyo che. mULagata gAthAono gadyamAM apAyo che. te uparAMta keTalIkavAra eno bhAvArtha paNa gadyamAM rajU karAyo che. | mulyAMkananu. . TIkAnuM mUlyAMkana have pachInI je mahatvapUrNa vigato rajU karuM chuM, tenAM zIrSako jovAthI aMzataH to samajAze. udAharaNo - kathAo - u. 5. mAM aneka sthaLe upadezane sacoTa banAvavAnA hetuthI drAkhaMntikono ullekha karAyo che. enuM spaSTIkaraNa A TIkAmAM sArI rIte karAyuM che. ethI e uhAharaNano - kathAono bhaMDAra banela che. buddhinA cAra prakArone lagatAM ra9+19+12+23=43 udAharaNo saMbaMdhI pakathAothI su. saM.no moTo bhAga rokAyo che. autpattikI buddhinA AThamAM dvAra pachI eka koyaDo che. kathAo prasaMgAnusAra pAIa ane saMskRta ema be bhASA paikI game te ekamAM ane te paNa gadya ke padyarUpe apAI che. moTe bhAge kathAo padyamAM che, e sahumAM pAIyamAM racelI brahmadattanI kathA sauthI moTI che. emAM 505 padyo che. pR. 294-299mAM AgaLa upara e ja brahmadattanI kathA sauthI enA pUrvabhavone udezIne paNa apAI che. zaMkha-kalAvatInuM nidarzana 451 pAIa padyomAM che. to zukana udAharaNane aMge 382 pagho pAIyamAM che. ratnazikhanuM kathAnaka pAIya-gadyamAM che. enA aMtamAnAM thoDAMka padyo jinezvaranI stutirUpa che. saMskRta kathAo pAIyanA hisAbe ghaNI thoDI che. be putronI kathA, govinda vAcakonA vRttAnta temaja vasudevanuM udAharaNa saMskRtamAM padyarUpe nirdezAela che. daza draSTAMta paikI pAMcamA "naSTa' ratnanuM tema ja paramANu - staMbha aMgenuM draSTAMta AvayanI yuNimAM judI rIte apAyuM che. e paNa atre raju karAyuM che. juo anukrame pR. 36 e 46. Ama keTalIka vakhata koI koI kathA anyatra bhinna svarUpe je AlekhAyelI jaNAI, tene paNa A vivRttimAM sthAna ApyuM che. kSullaka-kathA vicAraNIya jaNAya che. pR. 365mAM kathAmAM kathA ane 382 AkhyAna para che. u. 5. upakramaNikAnI TippaNI 1. A kRti anya sAta kRtio sahita 8 ke che. saMsthA taraphathI. sa. 1928mAM prakAzita karAI che. vizeSamAM u. 5 nI gAthAono akArAdi krama anya nava kRtione aMgenA evA krama sahita A ja saMsthA taraphathI I. sa. 1929mAM chapAvAyAM che. 2 juo "dharmopadezamAlA - vivaraNanuM prAstAvika vaktavya' (pR. 13-14) atre u.mA. vikramanI 11 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ta che aa 1. upadezapada-anuvAda cothIthI chaThThI sadInA gALAmAM racAyAno ullekha che, paraMtu u. mA. nA. vivaraNakAro vagere to dharmadAsagaNine zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA hastadIkSita ziSya mAne che. to e hisAbe e moDAmAM moDI I. sa. pUrve para7mAM racAyelI gaNAya. 3. juo hasu anumorAlArADuM 1 (pu. 20-22). 4 ahIM "bAkInI saMgrahaNI gAthA" evo ullekha che. A cAreyanuM svarUpa udAharaNa-pUrvaka meM Ahata darzana dIpikA (pR. 217-226)mAM AlekhyuM che. vizeSamAM "sAta zarato" nAmaka mAro lekha "gAMDIva" (va. 26, aM. 14)mAM chapAyo che. A kathA sauthI prathama nAyAdharmakahA (suya. 1, a. 7)mAM apAI che. A viSaya ane 1926mAM chapAyela stuticaturvisaMtikA (zlo. 11)nA spaSTIkaraNa (pR. 1859)mAM, temaja I. sa. 1944mAM prakAzita mArA pustaka the gaina Religion and Literature)mAM carcAya che. "kriyAnI siddhi zAthI che?' e nAmanI mArI padyAtmaka racanA "gujarAtI'nA tA. 14-51nA aMkamAM prasiddha thaI che. vizeSa mATe juo zrI hari. (pR. 85) 9 eo "sUri' banatAM emanI "vAdidevasUri' tarIke prasiddhi thaI che. 10 A Aje aprApya che, tethI temaja Adhunika yuganA mAnasane je pariziSTAdi joIe, te emAM nathI, to e pharIthI chapAvavI ghaTe. 11 A anuvAda "jainadharma vidyA prasAraka varga taraphathI I. sa. 1909mAM chapAyo che. 12 A sane 1923mAM "R. ke. je. saMsthA taraphathI prakAzita prakaraNasamuccaya (paratra 44-46)mAM chapAyela che. 13 A paNa pra. sa. (patra 46-499mAM siddha karAI che. A "yazovijaya jaina granthamAlAmAM vi. saM. 1961mAM prasiddha karAyuM che. 15. A "zrI jaina zvetAMbara konpharansa" taraphathI I.sa. 1909mAM chapAvAI che. 16. A "A jaina AtmAnaMda sabhA" taraphathI mULa kRti ItyAdi sahita sane 1922mAM chapAvAI che. 17 A lekha "jaina che. ko. heralDa" (pu. 13, aMka 9-11, pR. 324-335)mAM chapAyo che. 18. A "jaina zve. ko. ophisa" taraphathI I.sa. 1933mAM chapAvAyo che. 19. Ano prathama bhAga "bhAMDArakara prAcyavidyA - saMzodhana maMdira" taraphathI sane 1952mAM prakAzita karAyo che. 20 A saMpUrNa kRti svopajJa vyAkhyA, temaja municaMdrasUrikRta vivaraNa sahita gAyakavADa pauvaMtya (prA) granthamALAmAM mArA upoddAta sahita be khaMDamAM anukrame sane 1940 ane 1947mAM chapAvAI che. 21 A bhAM. prA. saM. maMdira taraphathI sane 1944mAM chapAyo che. 22 juo su. saM.nI prazasti (glo. ) 23 emano saMkSipta paricaya ujaina sA. saM. I." (pR. 248-249)mAM temaja D. E. G. M. c. XVII Rt IPSOmAM Apoya ce. 28 gaul D. E. G. M. V. (Vol XVIII Pt Is 288) 25 emaNe vi. saM. 1159mAM "paurNamayaka" mata sthApyo hato, emanA pratibodhanArthe AvarsIyasattari racAyAno ullekha jovAya che. 26. AnI noMdha meM. "pAIpa (prAkRta) bhASAo e sAhitya" nAmanA mArA sane 1950mAM prakAzita pustakamAM pR. 162mAM lIdhI che. jyAre sane 1937mAM Ano saMkSipta paricaya "saTIka gaNita 12 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda tilaka"nA upodmAtamAM Apyo che. 27 AnuM apa2nAma "movaesa paMcavIsiyA" (dharmopadeza paMcaviMzatikA) che, AnI noMdha "pattana) sUcI" (bhA. 1, pR. 131) mAM che. 28 juo jai. graM. (pR 208) 29 AnuM bIjuM nAma "rasAula" che. juo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 104) 30 Ane pratimA-stuti paNa kahe che. 31 AnuM upadezakulaka evuM nAmAntara che. 32 zuM "maghu strI paripRcchatithI zarU thatI kRti, te ja A che. ? 33 juo lIMbaDI. sUcI. 34 juo jai. gaM. (pR. 305) 35 zuM Ane ja "zokanivAraka dharmopadeza' kahe che ? 36. juo ji. 2. ko. (vi. 1, pR. 427) 37 "zrAmaNyaguNopadeza kulaka' ema paNa sUcavI to zakAya, to tema karavuM samucita che ? 38 Ano pattana-sUcimAM "upadezakulaka' tarIke ullekha che; A kRtine "hitopadezamAlA' paNa kahe 39 AnA uparanA vivaraNane "TippaNaka kahe che, emAM "dAsI-gadarzI' nyAyano ullekha che. Ane lagatA vivaraNanuM nAma "sukhasaMbodhanI' che. 41 Ane aMgenA TippaNaka mATe juo jaina graM. (pR. 115). 42 A kRti nandIgata vimANapaNatti, nirayavibhatti ItyAdi granthone AdhAre yojAI che. vizeSa mATe juo zrI hari0 (pR. 95). 43 AnA upara zuM kharekhara municaMdrasUrie vRtti racI che, ke AvI mAnyatA nirAdhAra che ? 44 Ane kammAIviyAralava (kamaMdivicAralasava), temaja suhumatyaviyArala (sUkSmAthe vicAralava) paNa ' kahe che. 87-88mAM Apyo che. AnA uparanA vivaraNano "cUrNi" tarIke nirdeza karAyo che. 45 Ama kahevAnuM kAraNa e che ke, "municaMdra nAmanA vividha munio thayA che, A vAta meM "samAna nAmaka munivaro" "municandra nAmaka munivaro nAmanA mArA lekhamAM darzAvI che. A lekha jaina sa. pra. (varSa 16, aM. 9-10)mAM chapAyo che. 46 A nAma meM puSpikAnA AdhAre darzAvyuM che. D. . G. c. M. (Vol. XVIII, Pt I. P 320) 47 su. saM. nA dvitIya padyamAM "vivaraNa' zabda che. 48. su. saM.nI prazastimAM pAMcamAM padyamAM "vivRtti zabda che. 49 juo su saM.nI prazati (padya 6). 50. A kathAo bAlabhogya zailImAM racavA mATe prastuta anuvAdano upayoga thaI zake tema che. ethI e rIte rUpAntarita karavA mArI anuvAdakazrIne sAdara vijJapti che. teo e svIkAraze. athavA atyAre to e kathAo pUratuM anuvAdanuM lakhANa svataMtra pustakarUpe prasiddha karavAno prayAsa karaze, to paNa ene aMge "upakramaNikA' lakhI ApavAnI huM abhilASA sevuM chuM. su. saM. gata kathAo paikI meM vairAgyarasamaMjarImAM ApI che, tenAM nAmo, pRSTAMko sahita nIce mujaba che - kUragaDuka 441-443, jaMbusvAmI 176-181. nadiSeNa 410-412, puSpacUlA 440-402, mAlatuSa 3309-310, sudarzana 181-184, sthUlabhadra-kozA-rathika 184-191, 456. ceTaka dvArane maLatI AvatI kathA meM kumAro vAMdarA banI gayA'nA nAmathI ApI hatI. e jaina . 18 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 zA >> pa8 upadezapada-anuvAda satya prakAza varSa 14, aM. 1mAM chapAI che. hAthInA vajanavALI kathA temaja zreNika ane caMDALane lagatI kathA mArI "AhaMtajIvanajyoti"nI anukrame bIjI ane trIjI kiraNAvalImAM sacitra svarUpe apAI che. A saMbaMdhamAM govinda-nijajAtti ane enA praNetA "govinda vAcaka" nAmano mAro lekha "jaina" nA tA. 12-2-72nA aMkamAM prasiddha thayo che. para AnuM nAma jaNAveluM nathI. 4 AmAM tIrthakara - nAmakarma bAMdhanArI ATha vyaktiyonAM nAmo apAyAM che. emAM poTTilano ullekha che, to teo koNa ? e jANavuM bAkI rahe che. 55 A mahAvIrasvAmIe kahyuM che, juo pR. 183 56 A puMDarIka - kaMDarIka adhyayana nAyAdhammakahA (suya. 1)nuM 19muM adhyayana che. pa7 A AyArano eka aMza che. (mahAparijJA). A niryuktinuM nAma darzAvAyuM nathI. 59 A 419 pRSThamAM "nitu nItinipuNA' thI zarU thatA padyano anuvAda che. 60 anvaya ane vyatirekanuM ekeka udAharaNa pR. 53-54mAM apAyuM che. 61 A bAbata udAharaNamAM sauthI prathama noMdhAyela che. 62. A pRSThamAM "aSTApada' parvata uparanA jinabhavananuM varNana che. vizeSa mATe juo A. da. dI. (pR. 226-227) 61. A saMbaMdhamAM juo mAro lekha nAme mahApANa (mahApAna ki. vA mahAprANa?) A lekha "jainadharma prakAza" (pR. 77, aM. 9)mAM prasiddha karAyo che. 62 rathamazula ane zilAkaMTaka A baMne yuddhane aMge keTalIka mAhitI meM "gujarAta mitra tathA gujarAta darpaNa'nA tA. 20-9-61nA vadhArAmAM prakAzita mArA lekha nAme "prAcIna yuddha sAmagrI - mahAzilAkaMTaka ane rathamuzala"mAM ApI che. 63 nA sA ? sA sA ] 64 Ane aMgeno grantha zabare racyo che, zuM e maLe che ? 65 Ane aMge "ratnakalaMba te zuM ?' nAmanA mArA lekhamAM keTalIka vigato meM ApI che. A lekha "jai sa. pra.' (varSa 14, aM. 10)mAM chapAyo che. 66. dA. ta. tattvArthadhigama zAstrInI bhAgyAnusAriNI siddhasenIya TIkAno anuvAda. upasaMhAra-antamAM mahAmUlyazALI hAribhadriya u. 5. nA, AtmonnatinA arathIone upakAraka, kathArasikone AnandadAyaka, prAkRta sihatyanA anurAgIone AhalAdaka, vividha sAMskRtika ne saMzodhanArthaka sAmagrIthI samRddha tema ja paMdareka hajAra blokapramANaka evI sukhasaMbodhananI rUpa vivaraNanA A guje anuvAda dvArA pa. pU. AgamoddhAraka zrI AnandasAgarasUrivaryanA eka satata kAryarata viyaratna zrIhemasAgarasUrijIe jaina prauDha granthonA gUrjara anuvAdomAM vRddhi karI che - ema sUcavato, e anuvAda mArA svAdhyAyamAM sahAyaka banyAno sAbhAra nirdeza karato, anuvAdaka zrI taraphathI ApaNane AdaraNIya 66 anuvAdo avAra-navAra maLatA rahe, te mATe emane vinamrabhAve vinavato, tema ja mane to bahuzruta ane vizeSataH saMyamI jIvana jIvanArA su. saM. nA vivaramakAra municaMdrasUrinA paricaya pUratuM ja kArya soMpAyuM hatuM, tene meM yathAsAdhana karyuM che - eno ullekha karato huM A laghu upakramaNikA pUrNa karuM chuM. hIrAlAla 2. kApaDiyA bloka naM. 15, madhuhaMsa, . enI basenTaroDa, varalI muMbaI-25. D. D, tA. 7-6-72 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ...... 28 8 % 1 1 2 ja ....38 41 upadezapada-anuvAda anukramaNikA) vivaraNakAranuM maMgala ane prayojana............... manuSyabhavanI durlabhatAnA draSTAMto ........ 4 (1) cakravartInA ghare bhojananuM daSTAMta....... (2) jugArapAsAnuM dRSTAMta ...... mizrIta sarasava ....................................**** (4) rAjasabhA jItavI .................... (5) ratnadRSTAMta -.................... (6) candrapAnasvapna mUladevanI kathA ..................... (7) daSTAMta rAdhA-vedha samudradattanI kathA ...... (8) daSTAnta kAcabAne caMdra-darzana. 11 (9) dhUsarAnA chidramAM khIlIno praveza........... ........41 12 (10) paramANu-staMbha yojanA ... .............. 13 te ja pRthvIkAyika, ekendriyAdika pAMca bhedone AzrIne kAyasthiti jaNAvatAM kahe che ........... 14 pramAda tyAga ............................................................................. 15 sUtragrahaNa upadeza ................. ........ 45 vinayathI vidyA-siddhi-zreNika kathA 17 kumArI kanyA kathA 18 anvaya vyatirekathI vinayaphaLa ...................... .......... 49 sAta prakAranAM mithyAtva......... .............50 20 sUtradAna-krama... ............... ...... 51 21 akAlacArI sAthvI saMbaMdhI siddhAcArya-kathA............... ................. 22 naMda ane suMdarInI kathA............ ........pa7 23 najIkanAM mokSagAmI AtmAnI ucitapravRtti . ........57 24 buddhinA 4 bhedo......... **************** 25 kArmikI buddhinAM udAharaNo . 26 pAriNAmika buddhinAM daSTAMtonI sUcI .. rohAnI kathA .............. 28 gADaranuM daSTAMta .............................. 29 kUkaDAnuM dRSTAMta ............... 30 tilanuM dRSTAMta.................... 31 retInAM doraDAnuM daSTAMta............ ******. 43 ***.. 44 .... 45 47 59 : : s ' 0 UK : 0 U cha V W ja , ja , 16 , Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 45 46 47 48 49 50 51 para 53 54 55 56 57 58 59 zastra-zAstra nAmanA dvAra lakSapati dhUrta dvAra.. vainayikI buddhinAM udAharaNo siddhaputra draSTAMta vinaya ratna sAdhunuM draSTAMta 60 hAthInuM dRSTAMta. kuvAnuM dRSTAMta . vanakhaMDanuM dRSTAMta khIranuM dRSTAMta rohakanuM rAjA pAse javuM ane autpAtikI buddhithI javAba vRkSa nAmanuM dvAra.... 61. 62 63 64 pANI vagaranA khADAnuM dvAra zreNika-abhayakumAra nuM dRSTAMta paTanuM dRSTAMta saraDAnuM dRSTAMta kAkanuM dRSTAMta vRddha, brAhmaNa, tarUNa strInuM dRSTAMta uccAra ane gajanuM dvAra dhayaNa nAmanuM dvAra lAkha guTikAnuM dvAra . kSullaka nAmanuM dvAra mArga dvAra strI dvAra patidvAra .. cAramitronI kathA madhapuDAnuM dvAra mudrikA dvAra aMka nAmanuM dvAra thApaNa oLavanAranuM dRSTAMta bhikSudvAra ... ceTaka dvAra be mitranuM dRSTAMta. chANAmAM dhana chUpAvyAnuM dRSTAMta sAcI ane sAvakI mAtA naMdarAjA kalpakamaMtrInI kathA. citrakAranA putranuM draSTAMta .. 16 64 64 65 65 65 70 71 71 74 .74 .75 75 76 76 99 77 .78 .78 .78 79 .81 .81 82 82 .83 .84 84 85 85 86 87 88 90 ...94 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhA................ 101 .... 102 , 1OY 8 upadezapada-anuvAda 65 jAsAsA sonAranI kathA.. .......................97 dada magAvatInI kathA ....................................................************ **********........:99 67 lIpInA bhedo .... .................. 68 gaNita dvAra ............. 69 kUpa nAmanuM dvAra ...................... 70 azva dvAra ........................................... .. 103 71 gardabhadvAra .................... ...... 103 72 sItAjI upara ALa caDAvavAnI kathA...................... 73 murUMDa rAjA ane pAdalipta sUri ( 74 viSaprayoga auSadha dvAra ................ .. 106 75 sthUlabhadranI kathA............................................................................................................................................ ..... 107 76 suchAtronI kalAcArya pratye kRtajJatA .................................................... 77 nevANanuM pANI ................. 114 baLada viSayaka draSTAMta .... ...... 114 79 kArmikI buddhinAM daSTAMto ............ ........ 115 80 coranI kathA.......... 115 81 vaNakara, motI parovanAra, taranAra suthAra, kuMbhAra AdinAM daSTAMto . ........ 117 83 pAriNAmikI buddhinAM daSTAMto ....... ....... 117 84 abhayakumAranuM daSTAMta ......... ..................... 117 85 koi zeThe zAsana prabhAvanA kevI rIte karI ?.............. ................ 124 86 mullakakumAra kathA ............ ................ 125 87 puSpacalA - arNikAputrAcArya .. 127 88 uditodaya rAjA ................ 129 89 zreNikaputra naMdiSeNamuni ... . 130 90 susumA cilAtIputra ............ ....... 131 91 zrAvaka patnIe patinAM vratanuM kevI rIte rakSaNa ......... 133 92 saMgata rAjA prANAdhika priyAmanadayitA............. ..... 134 kuragaDu kathA ..... ..... 135 maMtrI putra kathA ........................................ .... 137 95 cANakya kathA .................................................................. .......... 138 96 suMdarInaMda kathA............... .......... 148 97 zAla-mahAzAle karela prabhuvIranI stuti . 98 bhagavaMtanI dezanA 82 .. 149 11 1 1 . Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra upadezapada-anuvAda 99 zAlamahAzAla-gAgAlanI dIkSA.. ............ 151 100 gautama svAmInuM aSTApada gamana.............. **************** 101 puMDarIka-kaMDarIka kathA........... ........ 154 102 dhanagiri vajasvAmI caritra ......................... ...... 1pa6 103 cAra prakAranAM ziSyo ................ ... 162 104 vajasvAmI dvArA zreSThIputrIne pratibodha ................. ........ 166 105 gaganagAminI vidyA ane zAsanaprabhAvanA................... .... 167 106 gautamasvAmI caritra. ...... 169 107 jabhAIonI parIkSA ....................................................................................................................... ....... 171 108 devadattA gaNikA ..... ......... 172. 109 caraNAdhAta dvAra ...... ....... 172 110 AmaLA nAmanuM dRSTAMta ................... ................ 111 maNidvAra .... ................................ 112 caMDakauzika kathA .......... 173 113 zrAvaka putramAMthI vicitra geMDo 175 114 kulavAlaka muninI kathA. ........ 176 115 koNika ceTakanuM yuddha ...................... ***************** 177 116 sumatinI kathA.................................... 117 buddhi viSayaka vaktavya ................ 118 kALavAda .................. ***.... 185 119 svabhAva vAda.. .... 186 120 niyativAda ...... ... 186 121 karmavAda ...... 187 ' 122 ziSyabuddhi parIkSA .............. 189 123 rohiNI vadhunuM daSTAMta ane upanaya............... 191 124 pradhAna paLa viSayaka jayotiSIne prazna............. 195 125 ahi 195 126 AjJAmAM upayoga sahita-rahita nAM dRSTAMta.. 197 127 AjJAbAhya ane svecchAe zubhakriyA kare to paNa pariNAma azubha che. .... 198 128 traNa prakAranAM rAganuM svarUpa. ......... 199 129 deDakAnuM cUrNa ane bhaSmanuM daSTAMta............................................... 130 mAsatuSa muninuM daSTAMta............................................... .... 201 131 dharmanI prApti gurUkulAsa thI thAya.................... 202 132 gurUAjJAviSe candragupta dRSTAMta.............. .............. 203 18' svarUpa ..... Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , , , , , , , , , . : 213 ********* 217 ny 0 228 tya sa upadezapada-anuvAda 133 cAritrI muninuM lakSaNa ............. ................... 204 134 AryamahAgiri Arya suhastinI kathA..... ...... 206 135 rAtribhojana vrata bhAMganAranI kathA ................. ..... 212 136 dazArNabhadra rAjAnuM daSTAMta................... 137 sAta prakAranI eSaNA ...... ......... 215 138 elakAkSanagara ane gajAgrapadanI utpatti 216 139 tIrtha zabdanI vyutpatti ............. 140 avaMti sukumAla caritra ................ ******************************...... 217 141 ucita pravRtti mATe upadeza ane phaLa............................................. 221 142 bodhi prAptimAM vighna karanAra be coronuM daSTAMta .............................. 223 143 dharmabIjanAM kAraNo 144 vaiyAvRtyanuM svarUpa ................................................................................ 145 AjJA bahumAnanuM svarUpa.... 146 rAjaputra bhImanI kathA 229 147 laukikoe paNa AjJA prAmANya svIkArela ............. .......... 231 148. graMthabheda na karelane AjJA pArataMtra nathI............. 149 apunabaMdhakanuM lakSaNa ane dravya zabdano artho ..... 150 abhavya sakRbaMdhaka ne dravya AjJAthI kayolAbha................ ................ .... 233 151 abhavya aMga madakAcArya ..... 15ra govinda vAcakano vRttAnta...... 235 153 vanaspati jIvanI siddhi................ 236 154 bhAvAttAnuM svarUpa ............. 237 155 meghakumAranI kathA ............... 238 156 meghakumArano pUrvabhava................. ********************.............. 157 tAva sarakhA vipnamAM dahana devatAnuM udAharaNa .................................. 158 adattanuM udAharaNa ........ ............... *... 248 159 dharmabIja zuddhinuM sAkSAta phaLa.. ................ 160 jJAnagarbha maMtrInI kathA...... ............ 161 karmasaMjJAvALA daiva ane AtmavIrya purUSAkAranI samAnatA..................... 162 bhAgya upara puyasAra-vikramasAranI kathA 270 163 bharata cakravartI.......... 272 164 brahmadatta cakravartI........... 273 165 zuddha AjJAyoga upara citrakAranuM dRSTAMta .............. ........... 278 166 adhyAtmanuM lakSaNa .... by 234 243 262 267 * * * * * * * * * * * * * *,, ,,,,,,,,,,,,,,, 2 9 ra. 280 19 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 283 .... 284 281 . 293 ....... 303 BOX .......... ........... ............ 312 upadezapada-anuvAda 167 graMthabheda karyA vagara zuddha AjJA yoga thato nathI.............. 281 168 prAyazcittamAM laukika daSTAMta ................. 169 lokottara vAta no vicAra ............................... 170 rUdra-zullaka kathA .......... 171 caitya dravya upayoga karanAra ne anarthanuM phaLa ............. 172 caitya dravyanI rakSA karanArane phaLa ........ 292 173 zItalavihArI devanuM daSTAMta............ 174 dravya auSadha sAthe bhAva auSadhanuM svarUpa.. 121. *****........... 294 175 sat asanuM svarUpa . 300 176 jIvaNazeTha-abhinava zeThanuM dRSTAMta. .................. 177 yamuna rAjAnuM dRSTAMta ................. 178 abhigraha dvArA karma nirjarA ................ 306 179 ArAdhaka virAdhaka nuM dRSTAMta .... 309 180 agnizikhane arUNa muni .. 310 181 vinaya ratna nuM daSTAMta ..... 311 182 kuMtala devInuM dRSTAMta. 183 AjJA upara upadeza 184 zrAvakaputra jinadharmanuM dRSTAMta. . 314 185 satya vrata upara satyaputra kathA ....... 316 186 sadAcArI zrAvakaputranuM dRSTAMta ..................... . 317 187 sudarzana kathA ........................................................................................ ..... 318 188 zIladhArI sudarzana zeThanI kathA................ ....... ..... 321 189 vasaMtavarNana......... .. 324 190 sudarzana kevaLIno dharmopadeza. .............. ....... 328 191 naMdazrAvaka ane mithyAtvI ........... *****************..... ........ 330 192 arogI brAhmaNa zrAvaka ........ 331 193 ArtadhyAnanuM svarUpa.. 334 194 aNuvrata pAlanamAM zrImatI ane somazrAvikA ................. 336 195 (AMtara kathAo) jhuMTaNa vaNikanI kathA.... 337 196 gobara vaNikanI kathA ................ 197 hiMsA prapaMco upara municaMdranuM daSTAMta ........ ..... 343 198 asatya prapaMca upara zubhaMkara vepArInI kathA ............. ..... 345 199 asteya vrata upara talacoranI kathA........... . 346 200 brahmacarya vrata upara pati mArikAnI kathA ....... ..... 347 | \ 20 ........... , , , , , , 339 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ......... upadezapada-anuvAda 201 parigraha parimANavrata upara lobhAsakata purUSanI kathA ........................... 348 202 rAtribhojana tyAga upara kathA ........ ........................... 348 203 somA ane sAdhvIjInAM praznottaro ................ .............. 349 204 samiti-guptinuM svarUpa ......................... ..... 354 205 IryAsamiti upara varadatta sAdhunI kathA............... .... 3pa6 206 bhASA samiti upara saMgata sAdhunI kathA........... ........ 3pa7 207 eSaNA samiti upara naMdiSaNanuM udAharaNa ............ 358 208 AdAnabhaMDamatta nikaMvaNA samiti upara somila muninuM daSTAMta............. ....... 368 209 pAriSThApanikI samiti upara dharmarUcinuM daSTAMta............ ************* ....... 369 210 kaDavI tuMbaDI vahoravAnAra nAgazrInuM daSTAMta . ....... ....... 370 211 traNe guptinAM udAharaNo ........... ................. . 385 212 uttama sattvavALA cAritrIne vipno Avato nathI. 387 213 cAritra nirmala banAvavA mATe AjJA sAdhanA upayogI .......................: 390 214 gurUkulavAsano tyAga e alpakarma nirjarA che. .. 391 215 zabara daSTAMta ........... .......... 391 216 gurUkulavAsa dharmanuM prathama aMga............................... ....... 393 217 gurUkulavAsamAM doSonuM sevana paNa lAbhakArI . ..... 395 218 tIrthAntarIyo pApa akaraNa niyama mAne che............... 219 akaraNa niyamanuM lakSaNa ............... ...... 398 220 ratisuMdarInI kathA...... ......... 398 221 buddhi suMdarInI kathA. ........ 407 222 Rddhi suMdarInI kathA ......... 410 223 guNasuMdarInI kathA.... 415 224 ratisuMdarI Adi cAreya sakhInAM pachInAM bhavo. ......... 422 225 pApa akaraNano niyama ane bhAvArtha ............................................. 427 226 zaMkha kalAvatInI kathA............................................................................ 429 227 AjJAnu sAra yatanAnuM phaLa................................ ************************************************ 453 228 samyagadarzananuM svarUpa ....................................... ................ 454 229 yatanAnuM svarUpa......................................................................**** 455 230 AjJA ArAdhanA.................... ........ 231 zaMkharAjAnA bhavo ane mokSa.......................... ....... 459 232 coranuM udAharaNa......... ........ 460 233 AjJA pAlanamAM cAritra che. 461 234 rAjAne Avela ATha svapnanuM phaLa. 235 ATha draSTAMtanA drASTAntika artho .......... ....... 468 ********* 396 . 456 : Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 236 pAMDavonuM laukika udAharaNa 237 jainetara anuSThAna karanArA pratye zuM karavuM. 238 agItArthane prANabhUta nagaNavAM 239 subuddhi maMtrInuM dRSTAMta . 240 gurUnuM vizeSa svarUpa 241 sUtra levAnI vidhi. 242 aidaMparyArthanuM lakSaNa ane svarUpa 243 - zrAvaka nirjarA kyAre kare ? 244 sUtra viSayaka padArthanuM svarUpa. 245 kramika vyAkhyAnamAM zruta jJAna nI prApti . 246 zruta-cintA-bhAvanA jJAnanAM lakSaNo 247 lokottara dRSTAMta dvArA laukika padArthanuM svarUpa. 248 tattvajijJAsu rANInuM cAritra. 249 ratnaparIkSaka chAtranI kathA 250 kAcAkAnavALA rAjAnuM dRSTAMta 251 saMjIvanI auSadhi ane kRtrimabaLanuM dRSTAMta 252 agItArthanuM svarUpa. 253 apramAda upara teladhAranuM udAharaNa 254 rAdhAvedhanuM dRSTAMta 255 pravajyA divasa thI apramatta bhAvavALAne zubha bhAvanI vRddhi. 256 brAhmaNa vaNika ane rAjAnuM dRSTAMta 257 satata abhyAsa viSayaka udAharaNa 258 viSayAbhyAsa upara menA popaTa nuM dRSTAMta 259 coda ratnanuM svarUpa 260 nava nidhionuM svarUpa 261 bhAvAbhyAsa upara nara suMdara rAjAnuM dRSTAMta, 262 tathAbhavyatvanI vicAraNA.... 263 alpaaticArathI dArUNa phala upara zUratejanuM dRSTAMta 264 jinapUjA upara durgatADozInuM dRSTAMta 265 zubha anuSThAna upara ratnazikhanI kathA. 266 - vIrAMgada - sumitranI kathA 267 upasaMhAra 268 vivaraNa kAranI prazasti. 269 anuvAdanI prazasti ... 270 punaH saMpAdakanI prazasti 22 469 470 470 472 473 475 477 481 482 482 483 484 485 488 489 489 491 493 497 498 498 500 504 pa21 522 parapa 527 530 532 534 535 533 556 557 55 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAnazAsanAdhipatizrIvardhamAnasvAmine namaH / bRhadgacchIya zrImunicandrasUri-racita vivaraNa sahita bhavavirahAka zrIharibhadrasUri-viracita prAkRta upadezapada mahAgranthano gurjarAnuvAda yasyopadezapadasaMpadamApadaMta saMpAdikAM sapadi saMghaTitazriyaM ca / AsAdya santi bhavinaH kRtinaH prayatnAt, taM vIramIritarajastamasaM praNamya // 1 // tattvAmRtodadhInAmAnanditasakala vibudhahRdayAnAm / upadezapadAnAmahamupakrame vivaraNaM kiMcit // 2 // ja vivaraNakAranuM maMgala ane prayojana - je bhagavaMtanA Apattino aMta karanAra upadezapadonI ane tatkAla ekatra karela kSAyikAdi guNa-saMpattine meLavIne bhavyAtmAo kRtArtha thayA che evA, tema ja dUra karela che karmarAja ane ajJAna-aMdhakAra jemaNe evA vIra paramAtmAne apramattabhAve praNAma karIne tattvAmRtanA samudra samAna ane paMDito tathA devonAM hRdayone AnaMda pamADanAra evA upadezapada mahAgranthanuM kaMIka vistArathI vivaraNa karIza. jo ke, pUrvAcAryoe A grantha upara kaThina vRtti racelI che, paraMtu alpabuddhivALA lokane kAlanA prabhAvathI spaSTapaNe samajI zakAya tevI na hovAthI tevAone upakAra karavA mATe tema ja mArI potAnI nirdoSa tattva tarapha prIti vadhAravA ane mArA AtmAne bodha thAya, te mATe upayogI evA vacanano A (vivaraNa karavAno) prayatna karuM chuM. A saMsAramAM AryadezamAM janma maLavA chatAM nirdoSa svaccha kAdavavagaranA kamalasamUha samAna ujajavala kula-jAti vagere maLavA chatAM guNa-ratnothI alaMkRta hovA chatAM, tevA prakAranA zAstrAbhyAsanA yogathI utpannathayela anupama buddhinA prabhAvathI bRhaspatine paNa parAbhava pamADanAra hovA chatAM udAratA-dAkSiNya-priya vacana bolanAra, anupama aneka paropakAranAM kAryo karavA dvArA samagra catura lokonA manane harSa utpanna karanAra hovA chatAM, svabhAvathIja mohamadirAno mada ghaTavAthI nirvANa nagaranA mArgane anUkUla evo viSayano jarIka vairAgya prApta thavA chatAM paNa, ghaNAbhAge samagra kuzala-puNya kAryanA mULabIja samAna, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 upadezapada-anuvAda vaLI nava vidhAna, kAmadhenu, kalpavRkSa, ciMtAmaNi ratnAdikanA prabhAvane tiraskAra karanAra, atizaya mohAMdhakAranA samUhane ukheDIne dUra karanAra evAM jinezvaroe kahelAM upadezonAM pado (sAMbhaLyA) sivAya samyag-darzanAdithI paripUrNa evA mokSamArgamAM praveza thavAnI lAyakAta jIvomAM AvatI nathI. kadAca koi paNa rIte temAM praveza thayo hoya to paNa anAdikALanI coMTelI vAsanA rUpI viSano vega vRddhi pAmavAthI caMcaLa thayelA manane sthira karavA samartha banI zakAtuM nathI. "A upadeza bhavyone guNaThANAno AraMbha karanArane, tathA prAye guNaThANAthI patana pAmanArane mATe saphala samajavo, paraMtu viziSTa guNaThANAmAM sthiratA pAmelA mATe saphala na samajavo. ema vicArIne ekAMta parahita karavAnI sajjaDa buddhivALA smaraNa karavA lAyaka nAmavALA zrIharibhadrasUrijI mahArAje zrI upadezapada nAmanuM prakaraNa karavAnI icchAthI maMgala, nAma, prayojana jaNAvanAra evI be gAthA zarUAtamAM kahI che - namiUNa mahAbhAgaM, tiloganAhaM jiNaM mahAvIraM / loyAlo yamiyaMka, siddhaM siddho vade satthaM // 1 // vocchaM uvaesapae, kaii ahaM taduvadesao suhume / bhAvatthasArajutte, maMdamai - vibohaNaTThAe // 2 // ahiM A prathama gAthAthI samagra akuzala-pApasamUhane nirmUla unmUlana karanAra iSTa zAstranI racanA nirvighne pUrNa thAya te kAraNe Adi maMgala jaNAvyuM. bIjI gAthA vaDe buddhizALIonI pravRtti mATe sAkSAt upadezapadanuM nAma jaNAvyuM, mandumativALo zrotAvarga bodha pAme evuM prayojana paNa jaNAvyuM. sAmarthyathI abhidhAna abhidheyamAM vAcya-vAcaka, bhAva ane abhidheya prayojanamAM sAdhyasAdhanarUpa saMbaMdha kA.ke abhidheya - viSayavyAkhyA karavAmAM prayojana hetu bane che eTale paNa kahevAyo. have gAthAnA dareka zabdanA vistArapUrvaka artha kahe che prazasta mana, vacana ane kAyAnA vyApAra viSayaka bhAvapUrvaka mahAvIra bhagavaMtane namaskAra karIne. bhagavaMta kevA ? janmAbhiSeka samaye indrane thayela zaMkA dUra karavA mATe DAbA paganA aMguThAnA eka bhAgathI dabAvela meruparvata kaMpavAnA kAraNe samagra pRthvI DolavA lAgI. arthAt bAlyakALamAM AvA parAkramavALA hatA. indrasabhAmAM indre karelI bhagavaMtanI prazaMsA sahana nahIM karanAra evo deva 2mata ramavAnA bahAnAthI potAnI hAra svIkArI zarata pramANe bhagavaMtane khAMdhe besADI potAnI kAyAne uMce AkAzatalane oLaMgI nAkhe eTalI vRddhi pamADI, to paNa bhagavaMta te devathI bhaya to na pAmyA, paraMtu vajra sarakhI kaThina muThThI vAMsAmAM evI ThokI ke te deva vAmana banI gayo. eTale ke tevI nAnI vayamAM paNa adbhuta parAkramarUpa bhAgyane varelA hatA. samagra traNe lokanI sahAyatAthI nirapekSa hovAthI dIkSA lIdhA pachI tarata ja divyAdi mahAupasargo Ave to azlAnie samabhAvathI sahana karavA dvArA kevalajJAnaprApti samaye ATha mahAprAtihArya lakSaNa pUjA pAmatA hovAthI, tyAra pachI AtmAnA ajJAna aMdhakArane dUra karavAmAM samartha samagra lokonA manane haraNa karanAra, yathArtha kathanamArgane samRddha karanArA, janma, jarA ane maraNane dUra karanAra pradhAna ardhamAgadha bhASA vizeSathI ekI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vakhate mitra svarUpa manuSya vagere dareka prANIonA saMzaya-samUhane dUra karanAra, potAnA vihAra samaye sparza thayelA pavananA prasArathI cAre dizAnA pRthvImaMDalamAM pacIza yojana sudhI sarva vyAdhinA paramANu samUhane - dhULarAzine dUra karanAra, samagra suro ane asuronA saundaryathI caDIyAtA zarIranA saundaryAdi guNasamUhavazathI je bhagavaMta traNe bhuvanamAM prasiddha che. vaLI bhagavaMta kevA prakAranA ? kevalajJAnarUpa locanabala vaDe kevaliovaDe je dekhAya te loka, ane te dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIva, pudgalAstikAya sahitano AkAzadeza hoya. te mATe kahevu che ke -dharmAstikAyAdi dravyo jemAM vartatA hoya te dravyo sahita hoya te loka ane tethI viparIta arthAt A chae dravyo rahita je AkAza vibhAga te aloka kahevAya." traNe lokanA samUhane triloka kahevAya. traNe lokamAM rahelA bhavyalokanA nAtha. na prApta karelA samyagdarzana Adi guNo prApta karAvanAra ane prApta karelA guNone tevA tevA upAyo batAvIne rakSaNa karavA rUpa yogakSemane karanAra te nAtha kahevAya, mATe traNe lokanA nAtha. duHkhe karIne aMta lAvI zakAya tevA aMtaraMga zatru kAma-krodhAdikanA samUhane jitanArA hovAthI jina. vaLI kevA ? adhama saMgamAsura tema ja bIjA halakA prANIoe karelA aneka upasargomAM paNa aDola parAkramavALA-mahAna zUrAtanavALA hovAthI mahAvIra-chellA varlDamAna nAmanA tIrthaMkara. pharI kevA ? kevalajJAnathI dekhI ane jANIne vacana candrikA dvArA padArthanA yathArtha svarUpane prakAzita karanArA hovAthI lokAlokamAM caMdra samAna tathA siddha thayelA-jemaNe samagra prayojano sAdhI lIdhAM che. "junAM karmo jemaNe bALIne bhasma karyA che, athavA to mokSamahelanA zikhara para jeo kAyama mATe pahoMcI gayA che, jemanAM samagra kAryo pUrNa thayAM che tevA siddha paramAtmA mAruM maMgala karo." tathA pramANAdikanA balathI jIvAjIvAdi rUpa upadezapravacanano paramArtha jeNe yathArtha jANela che. athavA samagra kalezathI sarvathA jIva mukta thAya, te ja upadezano paramArtha che. kAraNa ke, tIrthaMkara bhagavaMtoe je upadeza Apelo che, tenuM koI paNa phala gaNeluM hoya to mAtra mokSa-prApti, mATe siddha thayelo che upadeza jemano evA vIra bhagavaMta. ahIM ghaNAM vizeSaNa eTalA mATe jaNAvyAM ke je na jANelA guNone jANI zakAya, paraMtu vyavaccheda karavA mATe na jANavA. jemake kALo bhramara, sapheda bagalA vagerenI jema. upadeza-pado kahIza. ahIM samagra puruSArthomAM mokSa e ja pradhAna puruSArtha gaNelo hovAthI buddhizALIoe te ja puruSArthano upadeza Apavo ane mokSamArga viSayaka hitazikSA rUpa padone ja upadezapado mAnelAM che. jemake "manuSyajanma durlabha che," vagere. te upadezapado sUtrathI alpa che ane arthathI aparimita che. jinezvaranA AgamamAM sarva sUtro anaMta arthane kahenArAM che. pUrvanA maharSioe kahela che ke - "sarva nadIonI retInA jeTalA kaNIyA che, sarva samudronA jeTalAM jaLabinduo che, tenA karatAM eka sUtrano artha anaMtaguNo che.' AgaLa jaNAvelA mahAvIra bhagavaMtanA vizeSaNo-guNo, temanA kahelA AgamanA anusAre kahIza, paraMtu svataMtrapaNe nahIM, kAraNa ke chAsthane upadeza ApavAno svataMtra adhikAra nathI. chadmastha sAdhuo kevalibhagavaMtanA kahelA AgamanA anusAre ja upadeza ApavAno adhikAra che. upadezapado kevAM kahIza ? sUkSma arthane jaNAvanArAM hovAthI kuzAgrabuddhivALA grahaNa karI zake Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda tevAM. arthAt padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyarthamAM je tAtparyArtha hoya te bhAvArthanA sAravALAM upadezapado. zA mATe upadezapada granthanI racanA karI ? zaMkA thavI, avaLo artha karavo, vicAra ja na karavo, AvA ajJAnavALA, alpabuddhivALA jaDAtmAone tattvapratIti prati buddhi utpanna thAya ane saMzayAdi dUra karIne teo satya arthanA jANakAra bane-evA zubhAzayathI A granthanI racanA karuM chuM. (1-2) have upadezapadomAM sarva pradhAna evA upadezapadane jaNAve che - labhrUNa mANusattaM, kahaMci aidullahaM bhava-samudde / sammaM niuMjiyavvaM, kusalehi sayA vi dhammammi // 3 // bhava-samudramAM koI prakAre ati durlabha manuSyapaNuM pAmIne kuzala puruSoe haMmezA teno dharmakAryamAM suMdara upayoga karavo joIe. prakRti - svabhAvathI pAtaLA kaSAya, dAnaruci, madhyama guNovALo hoya te jIva manuSyaAyuSya bAMdhe. AgaLa collaka vagere daSTAnto jaNAvIzuM, te pramANe manuSyatva pharI prApta thavuM atidurlabha che. aneka yoni-jAti rUpa jaLathI bharelA pAra vagaranA saMsAra-samudramAM durlabha manuSyapaNuM pAmIne mana-vacana-kAyAnuM sAmarthya gopavyA vagara kuzala puruSoe haMmezA potAnI avasthAne ucita anuSThAna-zruta-cAritra lakSaNa jinadharmanI ArAdhanAmAM udyama karavo joIe. jIvita anitya hovAthI bAlyakAlathI ja dharmanuM sevana karavuM joIe. jema pAkelAM phaLane haMmezA patanano bhaya che, tema. Aje nahIM to AvatI kAle pAkelAM phaLanI jema zarIra TaNakAra (avAja) karatuM nIce paDaze. (3) (4 manuSyabhavanI durlabhatAnA draSTAMto che aidullahaM ca eyaM, collaga-pamuhehi attha samayammi / bhaNiyaM diTuMtehiM, ahamavi te saMpavakkhAmi // 4 // arihaMtanA zAsanamAM colaka vagere daza daSTAMtonI jema manuSyapaNuM atidurlabha jaNAveluM che. te ja daSTAMto kaMIka vistArathI huM paNa kahIza.bhagavAna bhadrabAhusvAmIe niyukti AdimAM kahelA collakAdi daSTAntAnusAra. pratipAdana karIza. jo pUrvAcAryoe upadezapado kahelAM ja che, to pachI tamAre piSTapeSaNa karIne pharI kahevAnuM zuM prayojana che? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke pUrvAcAryoe te kALamAM thanArA prauDha buddhizALI zrotAo pote ja bhAvArtha samajI zakaze tema samajIne bhAvArtha pragaTa karavAno prayAsa na karyo, atyAranA kALamAM alpabuddhivALA zrotAo pote bhAvArtha samajavA mATe zaktimAna nathI -ema dhArIne temanA upara upakAra karavAnI buddhithI bhAvArthanA sAra sahita upadezapadanI racanA karI. che. (4) collaka vagere daSTAnto kahe che - Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ collaga-pAsa'ga-dhaNe, jU"e rayaNe ya sumiNa ca ke ya / rama- paramA, rUsa viheMtA mayya-saMkhe 5 / collaga 1, pAsA 2, dhAnya 3, dhUta 4, ratno 5, svapna 6, cakra 7, carma 8, dhuMsaruM 9, paramANu 10. A daza daSTAMtonI jema manuSyapaNuM muzkelIthI prApta thAya che. pramANathI prApta thayelA padArthane zrotAnA pratItipathamAM pahoMcADe te daSTAMta. daSTAntanI bhAvanA A pramANe vicAravI. anumAna prayoga "jIva manuSyapaNuM prApta karIne pharI te duHkhathI meLavI zake che" - e pratijJA, dharma na karyo hoya tethI te gati maLavAmAM ghaNA aMtarAyo Ave che-A hetu, je je ghaNA aMtarAyothI avarAyela hoya te te pharI ghaNA duHkhathI meLavI zakAya che". brahmadatta cakravartInA mitra brAhmaNane eka vakhata cakravartInA ghare bhojananI prApti thaI, tyAra pachI tenA rAjyanA AkhA bharatakSetramAM nivAsa karatA samagra rAjAdika lokanA dareka ghare dararoja bhojana karavAno vAro nakkI karyo. pharI cakravartIne ghare bhojana karavAno vAro Avavo durlabha gaNAya. collaka zabdano artha bhojana 1, cANakyanA jugAra ramavAnA pAzaka sIdhA paDavA mAphaka 2, bharatakSetramAM ugelA sarva dhAnyanA DhagalAmAM eka prastha pramANa sarasava bheLavIne vaLI pAchA teTalA meLavavA mAphaka 3, ekaso ATha staMbha, dareka staMbhane 108 khUNA che, te darekane 108 vakhata vagara hArye jitI javAnI jema 4, moTA zeThe ekaThAM karelAM aneka vividha ratnone videzI vepArIone putre vecI nAkhyA pachI pharI pAchAM meLavavA mAphaka 5, svapnamAM mahArAjaya-prApti ekavAra thayApachI pharI tevuM svapna lAvavA-meLavavA mATe prayatna karanAra musAphara mAphaka 6, maMtrIputrInA putra rAjaputra surendradatta viruddha dizAmAM pharatA ATha cakranA ArAmAMthI dhanuSa-bANathI TAMkI vadhelI pUtaLInI jema 7, mahAsarovaramAM jADI zevAlamAM paDelA chidramAM kAcabAe potAnI Doka nAkhI zaradacaMdra joyo ane kuTuMbane bolAvavA gayo. pharI e chidra prApta thavA mAphaka 8, mahAsamudramAM pUrva-pazcimamAM nAkhelAM ghuMsarI ane khIlI svayaM mojAmAM aphaLAtAM-kUTAtAM khIlInuM ghuMsarAnA chidramAM praveza pAmavA mAphaka 9,anaMta paramANuMvALA staMbhanuM koIka deva cUrNa banAvI-paramANuo chUTA karI dUra dUra pheMkI de ane pharI dareka paramANuo ekaThA karavA mAphaka 10, bIjI bIjI aneka jAti ane vividha yonio pAmavA rUpa ghaNA aMtarAyothI pharI manuSyabhava ghaNA lAMbA kALe prApta thAya che - ema upanaya samajavo. (5) e ja daSTAMto have vistArathI kramasara kahe che - colla tti bhoyaNaM, baMbhadatta-parivAra-bhArahajaNammi / / sayameva puNo dulahaM, jaha tattha tahettha maNuyattaM // 6 // colla eTale bhojana, brahmadattanA parivArane ghare tathA bhAratanA tamAma lokonA ghare dararoja karavAnuM hovAthI pharI brahmadatta cakravartIne tyAM vAro potAne maLavo durlabha che, tevI rIte manuSyapaNuM pharI maLavuM durlabha che. gAthAno vistArathI bhAvArtha A kathAnakathI jANavo. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da upadezapada-anuvAda (1) cakravartInA ghare bhojananuM dRSTAMta A bharatakSetramAM dakSiNArdha bharatanA madhyakhaMDamAM zatrubhayathI haMmezAM akaMpita evuM kAMpilyapura nAmanuM nagara hatuM. jyAM pavitra zIla ane ghaNA dhanavALA hovAthI svapnamAM paNa koI parastrI tarapha najara na karatA hovAthI tyAMnA lokonI kIrti dezAvaro sudhI pahoMcI hatI. dAkSiNyAmRtathI paripUrNa, priyavacana bolanAra, sthira ane gaMbhIra cittavALA hamezAM pramoda karatA aneka nagarajano tyAM vAsa karatA hatA. te nagaranI aMdara uttama jAtivaMta atimanohara, ati suMdara tilakayukta uttama puruSanA samAgamathI saubhAgyavALI, ramaNIya stanavALI, suMdara kAMtivALI, prauDhavayavALI, sarala, surabhigaMdha yukta yuvatIo hatI ane nagara bahAra suMdara jAtinAM puSpo, ati vikasita tilaka vRkSothI yukta, sopArInA vRkSa sAthe lAgela pAnanI latAyukta, ramaNIya jaLAzayovALI suMdara chAMyaDAvALI, vizALa, saraLa sugaMdhavALI ArAmazreNIo hatI. je nagaramAM sajjanonA gharamAM ujjavala kAMti vALI ane suvarNa (suMda2) yauvanavayavALI chatAM duSkara vratavALI vidhavA strIo hatI ane ujjavala suvarNa ane rajatanA UMcA DhagalA rUpe rahIne (sthira rahevA rUpa) lakSmI duSkara vrata pAlatI hatI. vaLI jyAM jinamaMdiro upara saMjjaDa pavanathI pharakatI dhvajAo jANe dharmI lokonI kIrti svarge saMcaratI hoya tema zobhatI hatI. aneka AzcaryothI pUrNa te nagarane vipula sainya baLathI yukta ikSvAkuvaMzamAM uttama evo brahma nAmano rAjA pAlana karato hato. te rAjAnA atipuSTa atilAMbA kyAMya paNa nahIM tUTelA guNo rUpI doraDAvaDe jANe bAMdhelI hoya tema tenI lakSmI haMmezAM sthira hatI. je rAjAe samaya Ave tyAre sAma, dAma, daMDa ane bheda nIti vAparI potAno yaza dUra sudhI phelAvyo hato, tenA udbhaTa duzmananA kroDo subhaTone bhaya pamADanAra evA te parAkramI rAjAne ati sneha-ratnanI khANa samAna culaNI nAmanI priyarANI hatI. te rAjAne niSkapaTa maitrIbhAvane dhAraNa karanArA brahmA sarakhI catura buddhivALA cAra rAjAo hatA. eka kAzIdezano kaTaka rAjA, bIjo gajapurano svAmI kaNerudatta, trIjo kozalasvAmI dIrgharAjA ane cotho caMpAno svAmI puSpasUla rAjA. prAmANikapaNe rAjyaciMtAnI dharA dharanAra dhanu nAmano mahA amAtya hato, tene pitAnA guNone dhAraNa karanAra varadhanu nAmano putra hato. te brahmAdika pAMce rAjAo gADha snehAdhIna hovAthI paraspara virahane na icchatA A pramANe maMtraNA karavA lAgyA ke, ApaNe dareka pAMce rAjyomAM eka eka varSa saparivAra sAthe ja rahevuM. bahu puNyathI pAmI zakAya evA prakAranA bhoga sukhane bhogavatA evA udAra manavALA te rAjAono keTaloka kALa pasAra thayo. have koIka samaye rAtrinA madhyakALe calaNI rANIe ati udAra phalavALAM cauda svapno dekhyAM. te A pramANe-1 hAthI, 2 vRSabha, 3, siMha, 4 ati zveta puSpamALA, 5 caMdra, 6 sUrya, 7 dhvaja, 8 abhiSeka karAtI lakSmIdevI, 9 kuMbha, 10 kamaLothI yukta sarova2, 1 samudra, 12 devatAI vimAna, 13 1 artha zleSa strI ane AmazreNIno samajavo. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnono rAzi, 14 nidhUma agni; tatkAla jAgelI te bhalIbhoLI rANI brahmarAjAne kahevA lAgI ke, "he svAmI ! hamaNAM ja meM AvA prakAranAM cauda svapno joyAM. meghadhArAthI siMcAyela nIpa (kadaMba) puSpanI jema vikasita banela romarAjI vALo khIlelAM kamaLa sarakhA praphullita netravALo rAjA kahevA lAgyo ke, "he devI ! ApaNA kuLamAM kalpavRkSa samAna, dhvaja samAna, dIpaka samAna, pRthvImaMDalano mugaTamaNi, guNaratnonI khANa evo uttama putra utpanna thaze, kaMIka adhika nava mahinA pasAra thayA pachI vAyu ane dhULanI DamarI zAnta thaye chate, samagra dizAone prakAzita karanAra, Azcarya utpanna kare tevo putra janmyo. vadhAmaNAM ane vividha jAtinA janmotsava kAryo karyA pachI "brahmadatta' evuM tenuM nAma sthApana karyuM. zukalapakSanA caMdramaMDala mAphaka te hameMzA vadhavA lAgyo. tenA vakSasthalamAM lakSmInA nivAsa sthAna evuM zrIvatsanuM cihna zobhavA lAgyuM. koIka samaye kaTakAdika cAra rAjAo brahmarAjA pAse AvyA hatA, tyAre brahmarAjAne svajanone zoka karAvanAra evo mastakano roga utpanna thayo. tyAre vaidyaka zAstranA arthanA pAragAmI mukhya mukhya vaidyoe sArI rIte auSadho karyA chatAM mastakanI vedanA zAnta na thaI. "A jagata maraNanA cheDAvALa che." - ema manamAM nizcaya karIne kaTakAdika mitrone bolAvI temane brahmadatta soMpyo. teone bhalAmaNa karI ke, "A mAro putra samagra kaLAmAM kuzaLa bane, samagra rAjya kArabhAra calAvI zake tevo tamAre taiyAra karavo.' tyAra pachI brahmarAjA krame karI mRtyu pAmyo. lokaprasiddha evAM sarva maraNottara kAryo karyA. te traNe rAjAo dIrgharAjAne A rAjya bhaLAvIne potapotAnA rAjyamAM cAlyA gayA. calaNI ane dIrgha baMne rAjyakArya citavatA citavatA teo vacce sneha pragaTyo ane zIlarUpI vanane bALI nAkhavA samartha agni sarakho kAmAgni utpanna thayo. mananI caMcaLatAthI calaNI kuLanI malinatA na gaNakAratI lokonI lajjA choDIne pApI dIrgharAjAmAM mohita banI. dIrgharAjA paNa chidra dekhanArA, kuTila gativALA viSayAsakti rUpa viSayathI bharelA sarpa sarakho calaNImAM rakta banyo. dhana pradhAne calaNInuM zIlabhaMga-phalavALuM samagra caritra jANyuM eTale vicAryuM ke, have kumAranuM kuzaLa bhayavALuM gaNAya. pradhAne potAnA varadhanuM putrane kahyuM ke, "he putra ! rAjaputranA zarIranI apramattapaNe rakSA karavI. kAraNa ke tenI mAtA palaTAI gaI che, te ThIka thayuM nathI. evo yogya samaya jaNAya, tyAre kumArane mAtAnuM sarva caritra jaNAvI devuM ke jethI karIne koIka bahAnAthI te na ThagAya. mAtAnuM duzcaritra jANavAthI kumAra tIvra krodhavALo banyo. kAlakrame yauvanavaya pAmyo. mAtAne vAkepha karavA mATe asamAna jAtivALA kAgaDo anekoyala ane evA bIjA prANIone viruddha AcaraNa karanArA batAvyA. aMtaHpuramAM teone laI jaI mAtAne batAvIne kopa vacana bolato kahevA lAgyo ke, "he mAtA ! huM Ane zikSA karIza, kAraNa ke viruddha AcaraNa karanArA che. mArA rAjyamAM bIjA paNa koI tevA anAcAra sevana karaze, teone paNa huM nirapekSa manavALo banI AkarI sakhata sajA karIza." A pramANe aneka vakhata sajA karatA ane te pramANe bolatA brahmadattane sAMbhaLIne dIrgha calaNIne kahyuM ke, "tAro putra je A pramANe bole che, tenuM pariNAma ApaNA mATe azubha samajavuM. tyAre culaNIe kahyuM ke, "e to bALakabuddhithI bole che, tenA bolavA upara Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda vicAra na karavo." he mugdhA ! A kumAra have bALaka na samajavo, paNa yauvanavaya pAmelo che, tArA ane mArA mRtyu mATe thaze." ema dIrthe kahyuM. "to have te na jANe tevA koIka upAyathI tene mArI nAkhavo joIe. huM tane svAdhIna chuM, to tane bIjA putro utpanna thaze." ratirAgamAM paravaza banelI A bhava ane parabhavanA kAryanI ciMtA na karatI evI calaNIe tenI vAtano svIkArakaryo. strIonAM AvAM caritrone dhikkAra thAo, ke je sarva lakSaNavALA cauda svapnathI sUcita, lAvaNyanI uttamAthI kAmadevanA rUpane paNa jitanAra, sarva avinItAdi avaguNothI rahita evA potAnA putrane mATe Avo vyavasAyakaravA taiyAra thaI ! tyAra pachI teoe brahmadatta mATe eka rAjaputrIno vivAha nakkI karyo ane vivAha karavA mATenI sAmagrI taiyAra karAvI. atigupta praveza nirgamanA dvAravALuM so staMbha yukta evuM kumArane rahevA mATe lAkSAgRha banAvyuM. rAjyakAryamAM kuzala evA dhanumaMtrIe A guptavRttAnta jANI lIdho. dIrgharAjAne dhanu pradhAne kahyuM ke, "varadhanuM nAmano A mAro putra che. have te yauvanavaya pAmelo che, tema ja rAjyakArya nirvAha karavA samartha thayo che. have mArI vaya paralokanAM kArya sAdhavAnI thayelI che, mATe vAnaprasthAzrama karavAnI mane anumati Apo. tyAre kapaTa sahita dIrthe kahyuM ke, "he amAtya ! A nagaramAM rahIne ja dAnAdika paralokanA anuSThAnanuM sevana karo." dIrgharAjAnuM vacanasvIkArIne nagara bahAra gaMgAnadInA kinArA upara dhanue eka moTI zreSTha dAnazALA ane pANInI paraba karAvI. tyAM AvatA parivrAjako judA judA prakAranA bhikSuko, musApharone bhadra gajendranI jema dAna ApavA lAgyo. te sAthe sanmAna-dAnathI saMtoSelA potAnA sarakhA vizvAsu puruSo pAse lAkSAghara sudhInI cAra gAunI suraMga karAvI. AvI sthitimAM potAnA parivAra-sahita te rAjakanyA vivAha mATe pharakatI dhvajAvALA kAMpilyapuramAM AvI pahoMcI. pANigrahaNa-vidhi thayA pachI rAtre varadhanu sahita kumAra lAkSAgRhavALA vAsabhavanamAM gayo. rAtre be pahora vItyA pachI bhavana ekadama saLagavA lAgyuM. te vakhate ati bhayaMkara kolAhala uchaLyo. zobhAyamAna samudra sarakho lokono eka sAmaTo karAto ghoMghATa sAMbhaLIne kumAre varadhanune pUchayuM ke, "ociMtu A zuM tophAna che ?" "he kumAra ! tamArA anartha mATe A vivAhano prasaMga ubho karyo che. A rAjakanyA nathI, paraMtu tenA sarakhI A bIjI ja koI kanyA che. eTale sneha maMda thayo ane kumAre pUchayuM ke, "have ApaNe zuM karavuM ?" to varadhanue kahyuM ke, "paganI pAnIthI nIce prahAra kara." paga aphALyo eTale khodelI suraMgano mArga maLI Avyo. teo baMne gaMgAnadInA kinArA para dAnazALAvALA pradezamAM pahoMcI gayA.dhanumaMtrIe AgaLathI taiyAra rAkhelA uttama jAtinA be azvo ApyA eTale tarata tenA upara svAra thaIne pacAsa yojanano mArga kApI nAkhyo. ghaNA lAMbA mArganI musApharIthI thAkelA azvo ekadama paTakAyAH eTale page cAlIne jatAM jatAM eka kuTTa nAmanA gAme pahoMcyA tyAre kumAre varadhanune kahyuM ke, "mane sudhA lAgI che, tema ja have huM sajjaDa thAkI gayo chuM." gAmanI bahAra kumArane besADIne maMtrIputra gAmamAM gayo. gAmamAMthI eka hajAmane lAvI kumAranuM mastaka muMDAvI nAkhyuM, bhagavA raMganuM vastra paherAvyuM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane lakSmIkulanA sthAnarUpa zrIvatsane DhAMkI devA mATe cAra AMgaLa pramANa vacano pATo bAMdhI dIdho. "jo koI prakAre dIrgharAjAne amArI mAhitI maLe to kadAca mArI nAkhe e kAraNe varadhanue paNa potAno veSa palaTI nAkhyo. AvA prakAranA bhayane vahana karatA, "pakaDAI jaIe teno pratikAra karatA koIka gAmanAM eka brAhmaNane ghare gayA. gharanA eka sevake AmaMtraNa ApyuM ke, "ahIM ja Aje bhojana karo." tyAM rAjAne ucita evA sanmAnathI bhojana karyuM. bhojana pUrNa thayA pachI eka mukhya strIe kumAranA mastaka upara akSata vadhAvyA ane kahyuM ke, "baMdhumatI kanyAno A vara hojo." potAne atyaMta gupta rAkhavAnA kAraNe pradhAnaputre kahyuM ke, "A mUrkha baTuka mATe kema parizrama karo cho ?" vikasita netravALA gharasvAmIe kahyuM ke, "he svAmI ! pahelAM koI nimittiyAe amane kahyuM hatuM ke chAtI pATo bAMdhIne ane bhagavAM vastra paherIne mitra sahita je tamAre tyAM bhojana karaze, te A bAlikAno pati thaze, paNa bIjo nahiM te ja divase kumAre tenI sAthe pANigrahaNa karI lagna karyuM ane te ja kSaNe teono paraspara gADha sneha thayo. te kanyAno lAMbA kALanA paricita evA pitAdika ane loko uparano sneha pIgaLI gayo. paMDita puruSo A kAraNe ja kahe che ke, "bAlyakALamAM pitA, mAtA, bhAI, svajana, sakhI varga priya hoya che, paraMtu yauvanArUDha thayela yuvatine mAtra eka pariNaya pati ja priya hoya che." kautukakrIDA karavAmAM kumAre tenI sAthe rAtri pasAra karI. atilajjAnA kAraNe baMdhumatIe sarvAga arpaNa na karyuM. bIjA divase varadhanue kahyuM ke, "haju tAre ghaNuM dUra sudhI javAnuM che. baMdhumatIne potAnI sAcI hakIkata jaNAvIne bane tyAMthI AgaLa cAlyA. ghaNe dUra gayA, tyAre eka gAma AvyuM, tyAM AgaLa varadhanuM jaLa levA mATe gayo. paNa tarata pAcho Avyo ane kahevA lAgyo ke, "gAmamAM evI vAta saMbhaLAya che ke, "dIrgharAjAe brahmadattane pakaDavA mATe sarve mArgo rokI rAkhyA che. to have ahIMthI dUra nAsI chUTIe ane cAlu mArgano tyAga karI bIjA mArge AgaLa vadhIe." ema karatAM teoe mahA aTavImAM praveza karyo. tyAM kumAra ekadama tarasyo thayo. varadhanue kumArane vaDa nIce besADyo ane pote jaLa zodhavA nIkaLyo. sAMja paDavA AvI, paNa kyAMyathI jaLa prApta na thayuM. dIrgharAjAnA subhaToe varadhanune joyo ane teo paNa roSathI tene khUba mAravA lAgyA. koI prakAre kumAranI najIka Avyo ane vRkSanI othe saMtAyelA kumArane AgaLa zIkhavela saMketa karyo ke, "ati dUra dUra palAyana thaI jA." eTale kumAra tIvra vegathI duHkhe karI ullaMghI zakAya tevI aTavImAM nAsavA lAgyo. kAyaralokane zoka karAvanAra evA jaMgalamAM pahoMcyo ke, "jyAM bhayaMkara siMhanAdathI parvatanI guphA bharI detA evA siMho garjanA karatA hatA. vaLI vRkSonAM ghaNAM gIca pAMdaDAMothI avarAyelA sUryanAM kiraNo paNa aMdara praveza karI zakatAM nathI. huM mAnuM chuM ke, bhaya karanArI navIna navIna ugatI darbha-sUcI DAbhanI soyanAbhayathI nIce AvatA nathI. ? siMhoe mArI nAkhelA hAthInA kuMbha sthaLamAMthI sarI paDelAM muktAphalo je aTavImAM camakatAM hatAM, te unnata vRkSonA zikharanA agrabhAgathI tArAonI zreNio alanA pAmI jaNAtI hatI - arthAt vRkSo ghaNA uMcA hatA. jyAM bhIlonA bhAlAthI ghavAelA cittAonA vahetA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. upadezapada-anuvAda lohIthI kharaDAelI pRthvI jANe vanadevatAnA caraNonA alatAno rasa hoya tevI dekhAtI hatI. jemAM eka sthale bhIloe haNelA ane vRkSazAkhAnA zikhara para laTakAvelA bhayaMkara siMhonA cAmaDAthI ane bIjA sthale siMhoe mArelA madavALA gajendronA hADakAnA moTA DhagalAthI haMmezA yamanagarI mAphaka pathikalokane mahAtrAsa pamADanAra aTavI jaNAtI hatI. hAthInA madanI gaMdha samAna gaMdhavALA saptaparNa nAmanA gIca vRkSomAM hAthI haze evI zaMkAthI siMho jemAM niSphala chalAMga mAratA hatA. je aTavImAM hemaMtaRtumAM vRkSonI Toca upara caDIne nIsAsAthI unA thayelA pavanavaDe vAnaro ThaMDIno samaya pasAra karatA hatA. AvI bhayaMkara aTavImAM bhUkha ane tarasanI pIDA sahana karato karato ullaMghana karato hato, tyAre trIjA divase tApathI zoSAyelA aMgavALA, prasanna vadanavALA eka tApasa kumAranAM darzana thayAM. tenA darzana mAtrathI kumArane have jIvavAnI AzA utpanna thaI. tApasanA pagamAM paDyo ane tene pUchayuM ke, "he bhagavaMta ! Apano Azrama kayAM che ?' te paNa ahIM che' ema kahI kumArane kulapati pAse laI gayo. kulapatie paNa premapUrvaka tene bolAvyo. "he mahAbhAgyazALI ! aneka upadravothI pUrNa ane sajajanothI rahita A araNya che, to temAM tAruM Agamana kevI rIte thayuM ? "A kulapati sAcA hitakArI puraSa che." ema dhArIne kumAre potAnA gharano sarva yathArtha vRttAnta temane jaNAvyo. durbhAgya ane prItithI paravaza banelA kulapatie kumArane kahyuM ke, "tArA pitA brahmarAjAno huM nAno bhAI chuM, mATe he vatsa ! tAro ja Azrama che ane tuM ahi nirbhayatAthI rahe. have AvA prakAranA viSAdano tuM tyAga kara. kAraNa ke, saMsAranAM caritro AvA prakAranAM ja hoya che. jema pANInA reTayaMtranI aMdara rahelI ghaTikAo bharelI ane UMce rahelI hoya che, paraMtu kSaNamAM khAlI, ane vaLI pAchI nIcI thaI jAya che. (100) tevI rIte bhavacakramAM lakSmIne varelA tema ja uttama kula pAmIne kAla-baLathI jIvo viparItapaNAne pAme che. strIcaritranA viSayamAM koIe kaMI paNa vismaya ke viSAda na karavo.kAraNa ke, teo anArya ane caMcaLa manavALI hoya che. potAnA mananI asthiratAthI te vagara rAgavALA para paNa rAga karanArI thAya che ane vagara kAraNe rAgavALA viSe paNa virakata banI jAya che. kSaNamAtra rakta-lAla raMgavALI krUra, chevaTe aMdhakAra karanAra sabhbhA mAphaka strIone AdhIna banelo kayo puruSa kuzaLatA pAme? mATe have tuM viSAdano tyAga kara, kAraNa ke, dhIra puruSo ja viSama dazAno pAra pAme che. bAkI kAyara puruSo UMDA jaLamAM taravAnuM na jANanAranI mAphaka jaldI DUbI jAya che. kulapati pAse abhiprAya pAmIne te tyAM rahevA lAgyo. te daramyAna vAdaLAthI AkAza talane AcchAdita karato varSAkAla Avyo. navIna lIlA varNavALA vastra dhAraNa karyA hoya, tema lIlA ghAsathI pRthvI DhaMkAI gaI. virahI jananA kaMdarpanI jema indragopa nAmanA jaMtuo utpanna thavA lAgyA. uttama munionA mAnasanI mAphaka ujjavala megho vistAra pAmavA lAgyA. sajjananA samAgama mAphaka lokone ukaLATanI zAMti thaI. bhuvanatalane ajavALAvALuM karatI ane AvatAM ja aMdhakAra samUhane dUra karanArI dhArmikajananI kathA mAphaka vijaLI ekadama camakavA lAgI. ati gaMbhIra meghanA gaDagaDATa zabda sAMbhaLI kSobha pAmelI priyAo upara prema karIne pathika Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lokonI zreNio potAnA sthAna tarapha gamana karavA lAgI. have kulapatie pUrve nahi zIkhavela evI sarva dhanurveda vigere kaLAo kumArane sArI rIte zIkhavI. tyAra pachI ujavala vAdaLAMothI chavAyelA AkAzavALo zaradakALa Avyo. jemAM khIlelA kamalavanamAM capaLa haMso madhura ramaNIya zabda karatA hatA. koIka samaye kaMdapula ane jaLanI zodha karavA mATe gaelA tApasInI pAchala pAchaLa kumAra jato hato, tyAre kulapatie rokavA chatAM kutUhaLathI caMcaLa thayo chato vananA sImADe gayo. manohara vanapradeza nIhALato hato, tyAre aMjanagiri sarakho UMco hAthI teNe joyo. sthira ane sthUla suMDhavALA, zveta daMkUzaLanA agrabhAgathI vanakhaMDanA vRkSone bhAMgI nAkhato, kuMbhasthalamAMthI jharaNAnI jema gaLatA madajaLathI AkarSAyela capaLa bhramara zreNIthI gherAela sattApA sAte aMgomAM pratikti, kuMbhasthaLathI AkAzatalanA vibhAgane jitanAra, pralayakALamAM megha sarakhI gaMbhIra zabda-garjanAthI dizAonA aMtane pUrato evo hAthI kumArane sanmukha Avato dekhI roSavALI zIghagatithI pratyakSa bhayaMkara jANe yamarAjA na hoya, tevo hAthI sanmukha AvavA lAgyo. tenI sAthe krIDA karavAnA kautukathI kumAre talanA photarA jeTalo paNa pAchA haTaTyA sivAya goLAkAra uttarIya vasano daDo banAvIne tenI sanmukha phekyo. hAthIe paNa te daDAne sUMDhathI pakaDIne AkAzamAM uchALyo ane krodhathI aMdha banI gayo. A araNyanA hAthIne dakSatAthI chetarIne vasa grahaNa karI lIdhuM. lobha pAmyA vagara kumAra tene ramADavA lAgyo. sUMDhanA agrabhAgano sparza karyo, eTale te vanatAthI vegathI tenI sAme doDyo, vaLI kumAra tenI AgaLa doDyo. eTalAmAM hAthIno paga alanA pAmyo eTale kumAre tenI pAchaLa jaI tenI pITha para muSTiprahAra mAryo, jethI te hAthI ujha cIsa pADavA lAgyo. hAthI bIjI dizAmAM jevo pharavA lAgyo, te vakhate kumAre be paganI vaccethI hAthInA talabhAgane hatheLIthI paMpALyo. A pramANe kuMbhAranA cakranI jema bhamADyo, eTale te ghaNo parizrama pAmyo ane thAkI gayo. tyAra pachI te pradezamAM caratA mRgalAnA ToLAMne thaMbhAvI de tevuM ati madhura kAkalI svarathI kumAre gIta gAyuM.eTale hAthI saravA nizcala kAna karIne gIta zravaNa karavA lAgyo. hAthI bIjA kazA tarapha najara na karato, sUMDha sthira karIne cAlavAnI gati aTakAvIne jANe citrAmaNamAM citarelo hoya tevo kSaNavAramAM sthira banI gayo. tyAra pachI daMtazULa upara caraNakamalaTekAvIne sarva prakAranI herAnagati karavAnI baMdha karIne kumAra pIThapradeza upara majabUtAIthI ArUDha thayo. kautuka pUrNa karyA bAda dhIme dhIme hAthI parathI nIce utarIne AgaLa cAlavA lAgyo, paraMtu avaLe mArge cAlavAthI dizAcakra mAluma na paDavAthI muMjhAI gayo. pachI maMda gatithI Ama-tema paribhramaNa karatA te pradezamAM rahelA eka parvatanI khINamAMthI vahetI eka nadInA kinAre jIrNa paDI gayelA gharavALuM chatAM khaMDita bhIMta mAtrathI oLakhAtuM eka nagara kumAranA javAmAM AvyuM. jotAM jotAM kUtuhala utpanna thayuM eTale nirIkSaNa karavA lAgyo to tyAM atigupta evuM vAMsanuM baneluM poluM jhuMDa jovAmAM AvyuM. bAjumAM eka khagaratna bahAra mUkeluM hatuM. kautukathI te khaganI parIkSA karavA mATe te vAsanI zreNI kApavA mATe vahana karyuM. tarata ja vAMsanuM jhUMDa nIce paDyuM ane tenI aMdaranA bhAgamAM pUrNacaMdra-maMDala Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 upadezapada-anuvAda samAna varSoMna-kamaLa dekhIne bolI uThyo ke, meM A apakRtya karyuM ke, AvA niraparAdhI sajjana svarUpavALA koI manuSyane meM mArI nAkhyo. kharekhara mArA bAhubalane ane mArA khoTA kutUhaLane dhikkAra thAo.' * ema pazcAttApamAM paravaza banelo 'have mAre zuM karavuM ?' tema kumAra vicAravA lAgyo. bIjI dizAmAM najara karatAM kumAre UMcA addhara paga bAMdhelA, dhUmrapAna karatA pradhAnavidyAnI sAdhanA karatA koIka puruSanuM mastaka sivAyanuM dhaDa joyuM. eTale kumArane adhika dIlagIrI thaI ane kahevA lAgyo ke, 'meM AnI vidyA-sAdhanAmAM vighna karyuM. have mAre teno zo pratiupAya karavo ? A pramANe jhurAtA hRdayavALA kumAre AgaLa cAlavA mAMDyuM, tyAre sIdhA saraLa AkAravALA zAlavRkSonA samUhathI zobhatuM eka udyAna joyuM. sarva RtumAM thatA vikasita vRkSonA puSpasamUhanI sugaMdhathI bahalAtuM jethI karIne bhramaronAM ToLAM AvIne guMjA2va karatAM hatAM, te kAraNe udyAna haMmezAM zobhatuM hatuM. tema ja tyAM UMcA tADanA vRkSonI zreNI pavanathI kaMpAyamAna thatI zobhatI hatI. jANe kumAranuM navuM rUpa jovAthI vismayarasathI mastaka bhAga dhUNAvatI kema na hoya tema jaNAtI hatI. te udyAnamAM moTAM patra ane navIna kuMpaLothI yukta azoka vRkSanA samUhathI vIMTaLAyela, jenA upara dhvajA pharakI rahI che, evo sAtamALano mahela kumAre joyo. potAnI bhIMtonI phelAtI kAMtirUpI jaLathI dhovAyelA dizAovALA arthAt mahela ratnonI bhIMtovALo camakato hato. mahelanI uMcAI eTalI UMcI hatI ke sUryaratha mahelanA zikharothI skhalanA pAmato hato. tenI bAjumAM rahela sarovaranA jaLavaDe ThaMDA thayela pavanathI tApano ukaLATa zAnta karanAra jenA talamAM maNio jaDelA che, evuM sarovara paNa dekhyuM. te mahelanAM pagathIyAM caDato caDato anukrame sAtamA mALe pahoMcyo, to tyAM kamalapatra sarakhA netravALI lAvaNyajaLa-pUrNa samudra na hoyatevI sundara kanyA dekhI. eTale tenA rUpathI AkarSita thayelo pharI pharI netra vikasita karIne jotAM jotAM ema vicAravA lAgyoke, 'brahmAjIe koIka uttama prakAranAM paramANuo ekaThAM karI amRtanuM mizraNa karI potAnuM uttama prakAranuM zilpa jaNAvavA mATe ja nakkI A rUpanuM nirmANa karyuM che - ema huM mAnuM chuM.' tenA mukha para irSyA rAkhanAra caMdrano kharekhara enA caraNoecUro karI nAkhyo che, nahIMtara paganA nakhonA bAnAthI kaDakA kaDakA thayelo kema dekhAya che ? te kanyAnA nitaMboe gaMgAnA retInA kinArAne jitI lIdho hato. ane traNe jagatane jitavAthI thAkelA kAmadevane suvAnuM sthAna hoya tevA zobhatA hatA. teno kaTIno madhyabhAga kAmagajendranI sUMDhathI pakaDelo hovAthI pAtaLo thayelo jaNAya che ane madhyabhAgamAM romarAjI che, te hAthInA madajaLanI rekhA hoya ema jaNAya che. svabhAvathI gaMbhIra nAbhi to jagatanovedha karanAra kAmadevanI vAvaDI hoya tema loko mAne che. te kanyAe potAnA zarIrathI traNe jagatane jitelA che, tethI ja vidhAtAe tenA udaramAM trivalInA bAnAthI traNa rekhAo AMkI che.tenA unnata pIna-puSTa stanamaMDalayukta vakSa-sthalanI zobhA ne koNa pAmI zake ke je kAmadevane jugAra ramavAnA phalaka samAna jaNAtI hatI. tenA be bAhuo kalpavRkSanI latAo mAphaka zobhe che. snigdha rUpALA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 be hAtha pallava-samAna che ane camakatA nakho jANe puSpo na hoya tevA zobhatA hatA.atizaya camakatA kezakalApa yukta tenuM vadana jANe ati kALA vAdaLAnA paDalamAMthI bahAra nIkalela caMdramaMDala hoyatema zobhatuM hatuM. tenA lAMbA netro rUpa nadImAM kAmadeva-pAradhI hamezA snAna kare che, nahIMtara kAMThA upara dhanurlatA sarakhI bhamaro kema dekhAya ? te kanyAnA gauravarNavALA mukhamAM svAbhAvika lAla kAMtivALA hoTha sapheda kamaLamAM rahela lAla utpalakamalanA gucchA rahelA hoya tema zobhatA hatA,tenA karNo netra-nadInA pravAhane rokavAmAM kuzaLa hoyatema tathA bhRkuTI rUpa dhanuSavALA kAmadeva-pAradhInA jANe pAza hoya tema zobhatA hatA. kharekhara AnA dehamAM je je avayavo dekhAya che, te te sarve kalpavRkSanI latA mAphaka mananI nivRtti-zAMti karanArA che. kanyAe kumArane dekhyo, eTale UbhI thaI Asana ApyuM. tyAra pachI pUchyuM ke, 'he sundarI ! tuM ahiM kema nivAsa kare che ?' lajjA ane bhayathI ruMdhAI gayelA svaravALI teNe kahyuM ke, 'he mahAbhAgyazALI ! mAro vRttAnta ghaNo moTo che, huM jAte kahevA samartha nathI, to have tame ja tamAro vRttAnta kaho.Apa koNa cho ? ane ahiM kyAMthI padhAryA cho ?' A sAMbhaLIne tenI madhura koyalanI sarakhI komala ati nipuNatAthI bolavAmAM kuzaLa evI vANIthI prabhAvita thayelo kumAra yathAsthita hakIkata kahevA lAgyo ke, 'he suMdarI ! paMcAla dezanA svAmI brahmarAjAno huM brahmadatta nAmano putra chuM ane kAryavaza huM araNyamAM AvI pahoMcelo chuM.' tenuM vacana sAMbhaLatAM ja jenAM netrapatro harSAzruthI pUrNa thayAM che, sarvAMge romarAjIno kaMcuka dhAraNa karyo che evI saumya vadanavALI kumA2I kumAranA caraNa-kamalamAM paDI ane ekadama rudana karavA lAgI.eTale karuNAnA samudra sarakhA kumAre vadana-kamala UMcuM karIne kahyuM ke, 'karuNatA pUrNa rudana na kara ane AkraMdananuM yathArtha je kA2Na hoya te jaNAva.' azrubhInI AMkho lUchIne te kahevA lAgI ke, 'he kumAra ! calaNIdevInA bhAI puSpacUle mAro vivAha tamArI sAthe ja karelo ane tamane ja huM arpaNa karAyelI chuM. tema ja huM puSpasUla rAjAnI ja putrI chuM. trIjA divase mAruM lagna thanAra che, tenI rAha jotI huM gRha udyAnanI vADInA kinAre vividha prakAranI krIDA karatI hatI, tyAre koIka adhama vidyAdhare mAruM haraNa karyuM. baMdhu AdinA virahAgnithI baLIjhaLI rahelI huM jeTalAmAM ahIM rahelI chuM, teTalAmAM aNadhArI suvarNanI vRSTi thavA mAphaka mArA puNyayoge kyAMyathI paNa tamo AvI pahoMcyA. have mane saMpUrNa jIvavAnI AzA baMdhAI. kumAre puchyuM ke, 'te mAro zatru kyAM che ? huM paNa tenA balanI parIkSA karuM.' kumArIe kahyuM ke, 'teNe mane pAThasiddha zaMkarI nAmanI vidyA ApI kaheluM ke, 'AnuM smaraNa mAtra karavAthI parivAra pragaTa thaI kaheluM kAryakaraze ane zatruthI rakSaNa karaze. vaLI te mAro vRttAnta paNa tane jaNAvaze mATe tAre AnuM smaraNa karavuM. te bhuvananI aMdara nATyamatta nAmathI prasiddha che. mArI adhika puNyAInA kAraNe mAruM teja sahana na karI zakavAthI vidyAsiddhi mATe mane A mahelamAM mUkIne gayo che. potAnI bahenone 'vidyAsiddha thaI che' ema jaNAvavA mATe vidyA moklIne atyAre gIca vAMsanI jhADImAM pravezelA che. Aje tene vidyA siddha thavAno divasa che, eTale te mane Aje ja paraNaze.' tyArekumAre kahyuM - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upadezapada-anuvAda ke, tene to meM Aje ja haNyo che. harSathI vikasita thayela zarIravALI te kahevA lAgI ke, 'bahu sAruM bahu sAruM karyuM.' tevA prakAranA kharAba AcaraNa karanAra mATe maraNa suMdara gaNAya. snehanI khANa sarakhI tenI sAthe te ja kSaNe gAMdharva-vivAhathI lagna karyuM. tenI sAthe jeTalAmAM rahelo che, teTalAmAM amRtavRSTi samAna karNane AnaMda pamADanAra devatAI valayono zabda saMbhaLAyo. eTale pUchyuM ke, 'A avAja zAno saMbhaLAya che ? 'he Aryaputra ! A tamArA zatru nATyamattanI rUpavaMtI khaMDA ane vizAkhA nAmanI be baheno che. tenA bhAInA vivAha mATe vivAha sAmagrI laIne ahIM Ave che, mATe Apa jaldI A sthAnathI thoDAka AdhA cAlyA jAva. huM temano bhAva jANIza ke, 'teo baMne tamArA tarapha anurAgavALI che, to mahela upara lAla dhajA caDAvIza ane anurAga nahIM haze to dhoLI dhajA caDAvIza.' Avo saMketa Apyo ane thoDA vakhata pachI dhoLI dhajA pharakatI jovAmAM AvI. te dhoLI dhajA dekhI te pradezathI parvatanI khINonI aMdara gayo ke, jyAM eka mahAsarovara dekhavAmAM AvyuM. te kevuM hatuM ? sajjananA mana sarakhuM svaccha, bIjAnuM priya karanAranA jema zItalasvabhAvavALuM, AvegavALuM, saMgraha karavAnI ceSTAvALuMhoya tema kAmI puruSanA kulanI jema ghaNA capala kallolavALuM, caMdra samAna ujjavala rUpALuM, sphaTikaparvatanA hRdayasarakhuM, samudranA jaLanI jema pAra vagaranuM, AkAza sthala jovA mATe darpaNa samAna, vaLI Ama-tema najara karavAthI ema jaNAtuM hatuM ke, kezanAM puSpo kharI paDelAM hatAM, netranAM aMjana, zarIra parathI kuMkuma, paga parathI aLato, ane tilakanA caMdanathI mizrita thayeluM jaLa-e kAraNathI sUcita thatuMhatuM ke, temAM vidyAdharIoe snAna karyuM haze ane enI sugaMdhathI bhamarAothI sevAyeluM hatuM. AvA prakAranA sarovaramAM icchA pramANe kumAre snAna karyuM. mArgamAM lAgelo thAka dUra karyo, tema ja vikasitasapheda kamalanI pavitra gaMdha grahaNa karI.sarovarano kinAro utaratAM vAyavya dizAmAM UMcA stanavALI navayauvanA eka kanyAne dekhI.tatkAla dhanuSamAMthI chUTelA kAmabANathI ghavAelo kumAra tene varNavavA lAgyo. 'aho ! mArA puNyanI saphaLatA ke, AvA araNyamAM A mRga sarakhA netravALI koI prakAre mArA dRSTipathamAM AvI.snehapUrNa ujjavala netrathI kumAranAM darzana karatI te ekadama te pradezamAMthI vijaLI mAphaka addezyathaI gaI. tyAra pachI muhUrta mAtramAM eka dAsIne ahiM mokalI. teNe AvIne atikomala mahAkiMmatI vajrayugala kumArane ApyuM. vaLI tAMbUla, puSpo ane bIjI paNa zarIrane upayogI vastuo mokalI ane kahyuM ke, 'tamoe sarovarane cheDe je kanyA dekhI hatI, teNe Apane A prItidAna mokalAvyuM che.tema ja mArA dvArA Apa mATe kahevarAvyuM che ke - 'are sikha ! vanalatA pAse mahAbhAgyazALI puruSa che,teo koI prakAre mArA pitAnA maMtrInA ghare vAsa kare tevI vyavasthA kara.' mATe Apa maMtrInA ghare padhAro. tyAra pachI te kumArane maMtrInA ghare laI gaI. kapALa para be hAtha joDI aMjali karIne maMtrIne dAsIe kahyuM ke, 'Ane ApanA rAjAnI zrIkAntA nAmanI putrIe mokalAvela che, to gauravapUrvaka tenI dareka sAra-saMbhALa karavI.' maMtrIe paNa te ja pramANe kumAranI dareka sarabharA sAcavI.bIjA divase kamalavanane vikasita karanAra sUryano udaya thayo. (200) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 maMtrI kumArane vajAyudharAjA pAse laI gayo, tene dekhI rAjAe ubhA thaI satkAra karI potAnI najIkamAM Asana ApyuM. rAjAe teno vRttAnta pUchayo, eTale potAno sarva vRttAnta yathArtha jaNAvyo. bhojana karyA pachI rAjAe kahyuM ke, "amo tamAruM viziSTa prakAranuM svAgata kArya karavA samartha nathI. to atyAre mArI zrIkAntA nAmanI putrI sAthe pANigrahaNa karo. koIka sArA zubha divase vivAhavidhi karyo. tyAra pachI kumAre zrIkAntAne pUchayuM ke, "ekAkI ane aparicita hovA chatAM mane tuM kema arpaNa karAI ?" zveta daMtapaMktinI kAMtithI hoThane ujjavala karatI zrIkAntA kahevA lAgI ke "A mArA pitAjIe bahu sainikovALA pitarAIothI pIDA pAmatAM ativiSama pallI mArgano Azraya karyo eTale ke bahAravaTe caDIne dararoja nagara ane gAmomAM jaI A killAmAM bharAI jAya che. zrImatI nAmanI patnIthI temane cAra putro janmyA, tenA upara mAro janma thayo. pitAjI mane potAnA prANa karatAM paNa adhika vallabha gaNe che. taruNapaNAne pAmI eTale pitAjIe mane kahyuM ke, "he putrI ! A sarve rAjAo mArA virodhI che, to ahIM koI tevo puruSa tane dekhAya che, jenA tarapha tAruM mana kheMcAya evo bhartAra dekhe, to tuM mane jaNAvaje, jethI huM yathAyogya karIza. koIka divase kutUhalathI A pallIno tyAga karI tame jayAM snAna karyuM, te sarovara pAse huM AvI pahoMcI tyAM sArA lakSaNavALA ! saubhAgyazALI mAninIone mada utpanna karanAra evA ApanAM darzana thayAM. Ape je pUrve prazna karyo hato, teno A uttara samajavo. kumAra zrIkAntA patnI sAthe gADha viSayasukha anubhavato potAno kALa pasAra karato hato. koIka divase pallInAtha potAnA sainya sahita najIkanA deza uparacaDAI karavAnI icchAthI nIkaLyo, tyAre kumAra paNa tenI sAthe cAlI nIkaLyo. je gAma lUMTavAnA hatA, tenI bahAra kamala-sarovaranA kinAre ekadama varadhanuM mitra jovAmAM Avyo. teNe paNa kumArane joyo. te vakhate te banne prathama varaselA meghanI jaLa-dhArAthI sicAela marusthalanAM sthAnonI mAphaka, pUrNimAnI caMdrakaumudIne pAmIne khIlelA unALAnA kumudanI jema kaMI na kahI zakAya tevI dAhazAMti anubhavIne teo rudana karavA lAgyA. tyAra pachI varadhanue kumArane zAnta karyo ane besADyo. kumArane pUchyuM ke, "he bhAgyazALI ! mArI gerahAjarImAM tame zuM zuM anubhavyuM ? tyAre kumAre paNa anubhaveluM potAnuM sarva caritra jaNAvyuM. varadhanue kahyuM ke, "he kumAra ! mAro vRttAnta paNa sAMbhaLo - te vakhate huM tamone vaDalAnA vRkSa nIce sthApIne pANI levA mATe gayo. eka moTuM sarovara dekhyuM. eTale nalinIpatranA paDIyAmAM jaLa bharIne tamArI pAse jayAre Avato hato, tyAre kavaca paheralA hathiyArasajelA dIrgharAjAnA sainikoe mane joyo ane mane ghaNo mAra mAryo. mane pUchyuM ke, "are varadhanuM ! bola brahmadatta kyAM che ?" kahyuM ke, "mane khabara nathI.' to mane sajjaDa mAra mAryo.vadhAre bhAra sahana na thavAthI meM kahyuM ke, "tene vAghe phADI khAdho." tyArapachI kapaTathI Amatema pharatA huM tuM dekhI zake tevA sthAnamAM Avyo ane tamone isAro karyo ke, "ahIMthI palAyana thAva." tyAra pachI parivrAjake ApelI rogavedanA dUrakArI guTikA meM mukhamAM nAkhI eTale maDadA jevo banI gayo. "A marI gayo che' ema samajIne Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. upadezapada-anuvAda teoe mane choDI dIdho.teo gayA pachI lAMbA samaye meM guTikA bahAra kADhI. tamone zodhavA lAgyo, paNa svapnamAM paNa kyAMya na joyA. eka gAmamAM gayo. tyAM eka parivrAjakanAM darzana thayAM. AdarapUrvaka temane praNAma karI komaLa vacanathI pUchayuM. teNe kahyuM ke, "tArA pitAno huM vasubhAga nAmano mitra chuM. sAthe kahyuM ke, "tArA pitAjI palAyana thaI vanamAM gayA. dIrgharAjAe tArI mAtAne caMDAlanA pATakamahollAmAM sthApana karI che. tenA duHkhathI huM gAMDo banI gayo ane kAMpilyanagara tarapha cAlyo. ahIM kApAlika saMnyAsIno veSa dhAraNa karI koI na jANe tenI rIte cAMDAlanA pADAmAMthI mArI mAtAnuM apaharaNa karI pitAnA mitra devazarmAnA ghare mUkIne tane zodhavA huM ahIM Avyo chuM. A pramANe ame baMne paraspara sukha-duHkha pUchatA hatA, tyAre eka manuSya AvI A pramANe kahyuM ke, "are mahAnubhAvo ! atyAre tamAre musApharI karavI yogya nathI kAraNake dIrgharAjAnA mokalelA yama sarakhA puruSo AvI pahoMcyA che. tyAre te baMne koI prakAre tyAMthI nIkaLI jaMgala vaTAvI pRthvImaMDalamAM bhramaNa karatA kauzAmbI nagarIe pahoMcyA. tyAM bahAra udyAnamAM be moTA vaibhavavALA zreSThIputro-ekanuM nAma sAgaradatta ane bIjAnuM nAma buddhila hatuM. teoe ahIM zaratapUrvaka kukaDAonI laDAI cAlatI joI. temAM eka lAkhanI zarata hatI. have sAgaradattanA joradAra kukaDAe buddhilanA kukaDA upara hallo karyo. eTale te kukaDAe bIjA kakaDAne evo sakhata mAryo eTale sAgaradattane kakaDo laDAIkaravAnA pariNAmathI pAcho haThI gayo. vAraMvAralaDAI karavA preraNA kare, to paNa laDavA icchA karato nathI. koI prakAre yuddha thayuM ane temAM buddhilanA kukaDAthI sAgaradattanI hAra thaI. eTalAmAM varadhanue baMne zeThaputrone kahyuM ke, "A uttama jAtino kukaDo hovA chatAM zAthI hArI gayo? to jo Apa kopa na karo to huM kukaDAone jouM." sAgaradate harSa karatAM kahyuM ke, "mane A viSayamAM dravyano lobha nathI, paraMtu amAre abhimAna na tUTe tenuM ja prayojana che." tyAra pachI maMtrI putre buddhilanA kukaDAne tapAsyo,to tenA pagamAM bArIka loDhAnI soyo nakhomAM bAMdhelI jaNAI. eTale buddhila samajI gayoke, "mAruM kapaTa pragaTa thavAnuM." pachI dhIme dhIme buddhile najIka AvIne gupta rIte jaNAvyuM ke, "A vRttAnta tamAre pragaTa na karavo. jitelA dhanamAMthI ardha dhana tamone ApIza." tyAre varadhanue kahyuM ke, "ahIM mane kaMI dekhAtuM nathI. tema ja buddhila na jANe tema bIjAne izArAthI sAcI hakIkata jaNAvI dIdhI. tyAra pachI sAgaradatte buddhinA kukaDAnA nakhomAMthI bAMdhelI soyo kheMcI lIdhI.tyAra pachI pharI yuddha karAvyuM. to buddhilanA kukaDAne hAra apAvI. tyAre baMne jaNa lAkha lAkhanI hAravALA sarakhA thaI gayA. sAgaradatta ghaNo tuSTa thayo. te baMnene suMdara rathamAM besADIne potAnA ghare laI gayo. ucita Adara-satkAra karyo. ema keTalAka divaso pasAra karyA. teo temanA snehane lIdhe rahyA. eTalAmAM eka divase eka manuSya AvI varadhanune ekAMtamAM laI jaI A pramANe kahyuM ke, "soyavALI hakIkatamAM zaratamAM buddhile je kabUla karyuM hatuM, te alAkha dInAra ApavAnA hatA, te mATe cAlIza hajAranA mUlyavALo hAra mokalAvyo che.' hArano karaMDaka ApIne te cAlyo gayo. te pachI maMtrakumAre te hAra kADhIne joyo. AmaLAM sarakhAM moTAM ane anupama nirmala motIono Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 hAra zaradaRtunA caMdranAM kiraNonI mAphaka samagra dizAone prakAzita karato hato.te hAra maMtrIkumAre rAjakumArane batAvyo, tyAre bArIkAIthI jotAM jotAM potAnA nAmathI aMkita patra tenA eka pradezamAM rahelo joyo. kumAre varadhanune pUchyuM ke, 'A kono lekha che ?' varadhanue kahyuM ke, A viSayano paramArthakoNa jANI zake ? kAraNa ke, 'tArA sarakhA nAmavALA puruSo pRthvImaMDalamAM aneka rahelA che.' A pramANe prazna uDAvI nAkhavAthI brahmadattakumAra mauna rahyo. varadhanue paNa lekha ukelyo-vAMcyo. tyAM evI gAthA jovAmAM AvI. atitIvra kAmane uttejita karanArI A rItanI gAthA vAMcI.te gAthA A pramANe - jo ke A jagatamAM bIjA aneka mANaso bheTavAne prayatna kare che, to paNa ratnavatI nakkI tamane ja mANavAcAhe che.' varadhanu ciMtAsAgaramAM DUbI gayoke, A lekhano paramArtha zI rIte jANI zakAze. evAmAM bIjA divase eka paztriAjikA AvI. kumAranA mastake puSpo ane akSata nAkhyA ane bolI ke, 'hai putra ! hajAra varSa jIvato rahe.' tyAra pachI varadhanune ekAMtamAM laI jaI tenI sAthe kaMIka gupta maMtraNA karIne jaldI cAlI gaI. tyAra pachI kumAre varadhanune pUchyuM ke, 'te zuM kahI gaI ?' kaMIka hAsyakarato varadhanu kahevA lAgyo ke, 'A pravrAjikA pelA lekhano pratilekha-uttara mAge che.' meM kahyuM ke, 'e lekhamAM brahmadattanuM nAma che. mATe kahe ke, 'e brahmadatta koNa ?' teNe kahyuM ke, he saumya ! sAMbhaLa. tAre A vAta pragaTa na karavI. A ja nagarImAM eka zeThanI ratnavatI nAmanI putrI che.te bAlyakALathI ja mArI sAthe sneha rAkhe che ane hAla te traNe jagatane jitavA tatpara thayela kAmarAjA rUpa bhIlanA moTA bhAlA samAna yauvanavaya pAmI che. koIka divasehatheLImAM lamaNuM rAkhI ciMtA-sAgaramAM DUbelI ane vicAratI tene meM dekhI.tenI pAse jaI meM pUchayuM ke, 'he putrI ! ciMtArUpI samudramAM tuM jholA khAya che - evuM mane jaNAya che.' tyAre tenA parivAre kahyuM ke, 'ghaNA divasothI Ama udAsIna dekhAya che. vAraMvAra pUchavA ` chatAM paNa kaMI kahetI nathI.' tyAre tenI priyaMgulatikA nAmanI sakhIe kahyuM ke, 'he bhagavatI ! - zaramanA kAraNe atyAre tamane kaMI paNa kahevA samartha nathI, paraMtu kharI hakIkata zuM banI che, te huM tamane kahuM chuM. thoDAka divasa pahelAM caMdrAvatAra vanamAM potAnA buddhila nAmanA bhAI sAthe e gaI hatI.kukaDAonuM yuddha cAlatuM hatuM, tyAre tyAM koI apUrva rUpavALo kumAra AvI caDelo, te teNIe joyo. tyArathI A kSINa dehanI kAMtivALI ane paDI gayelA caherAvALI thaI che.' te sAMbhaLI meM jANI lIdhuM ke, caMdrano udaya thAya, tyAre samudra UMcA taraMgovALo thaI uchaLe che, tema tenA manamAM kAmakallolo uchaLI rahelA che. tyAra pachI snehanAM vacana kahevA pUrvaka meM kahyuM ke - 'he putrI ! tuM sAcI hakIkata hoya, te mane kahe.' tyAre teNe kahyuM ke - 'he bhagavatI ! tuM to mArI mAtA samAna che. evI koI gupta hakIkata nathI ke, je tArAthI chUpI rakhAya.to ekAgra cittathI sAMbhaLa. A priyaMgulatAe tene oLakhyo ke, te paMcAladezanA rAjAno brahmadatta nAmano putra che ane sAthe tenA keTalAka guNo paNa varNavyA. tyArathI mAMDI mAruM mana tene svapna samaye paNa vIsarI zakatuM nathI. jo e mAro pati nahIM thAya, to mane maraNanuM ja zaraNa che.' meM pharI AzvAsana ApatAM kahyuM ke, he vatse ! dhIraja rAkha. huM teno Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 18 udyama karIza ke, tAruM ciMtaveluM kArya saphaLa thAya.' tyAra pachI kaMIka svastha thaI,eTale tenA manane AzvAsana ApavA meM kahyuM ke, 'gaI kAle nagarImAM te kumArane meM joyo hato. A sAMbhaLIne harSa pAmelA manavALI te bolI ke, 'he bhagavatI ! tArIkRpAthI mAruM sarva suMdara thaze, paNa tene vizvAsamAM levA mATe buddhilanA bAnAthI hA22tna ane tenA cheDe lagADelo eka lekha arpaNa kara.' A pramANe A lekhasahita hAra eka kadaMDakamAM goThavI puruSa dvArA tenAkahevAthI meM mokalyo che. A pramANe kumArInA lekhanI vAta jaNAvI. have tame sAmo javAbano lekha Apo, to tamArA nAmathI aMkita meM lekha Apyo. te A pramANe - 'prabhAvazALI varadhanu yukta zrIbrahmarAjaputra pUrNacaMdra jema kaumudI sAthe tema ratnavatI sAthe 2mavAnA manavALo che.' varadhanue kahelA A vRttAntathI kumAra na dekhelI ratnavatIne paNa meLavavA utsuka banyo. nalinI kamalapatranA bIchAnAmAM ke caMdanarasanuM vilepana karavA chatAM paNa tIvra virahAgnithI jaLI rahelo te koI prakAre zAMta pAmI zakato nathI. koIka divase nagara bahArathI AvI varadhanu kumArane kahevA lAgyoke, 'tamAre have ahIM rahevuM ucita nathI. kAraNa ke, kozalapati dIrgharAjAe tamArI zodha karavA mATe ahiM puruSo mokalyA che ane A nagaranA rAjAe ApaNane zodhavA mATe tathA pakaDavA mATe cAre bAju cokIo mUkI prayatna karyo che - evI lokomAM vAta cAlI che.' A hakIkata jANIne sAgaradatte baMnene bhoMyarAmAM chUpAvI dIdhA. rAta paDI eTalekAjala anekoyala sarakhA kALA varNavALA aMdhakArathI rAtri gherAI gaI. kumAre zeThaputrane kahyu ke, 'tevA prakArano upAya karo ke, amo ahiMthI jaldI bahAra nIkaLI jaIe.' e sAMbhaLI zeThaputra sAgaradatta te baMnene sAthe laI nagara bahAra nIkaLI gayo. traNe thoDeka dUra gayA eTale mahAmuzkelIthI sAgaradattane roMkIne te baMne AgaLa javA prayANa karatA hatA. daramyAna te ja nagarInI bahAra yakSanA maMdira pAse gADha jhADInI vacamAM rahelI eka yuvatI aneka prakAranA hathiyAro bharelA rathamAM besI najIka AvelI hatI. te temane dekhI Adara-sahita kahevA lAgI ke, 'tame ATalA badhA moDA kema AvyA ?' te sAMbhaLI teoe kahyuM ke - 'he bhadre ! ame koNa chIe ?' pelI yuvatI kahevA lAgI ke, 'tame brahmadatta ane varadhanuM.' teM amone kevI rIte oLakhyA ? to pratyuttaramAM kahyuM ke sAMbhaLo-'A ja nagarImAM dhanapravara nAmanA zeTha vase che. dhanasaMcayA nAmanI tenIbhAryA che. tenI kukSIthI janmelI huM temanI putrI chuM. ATha putro upara janmelI chuM. yauvanavaya pAmI chuM. koI paNa vara pasaMda na paDyo, tethI meM yakSanI ArAdhanA karI. yakSa mArI bhaktithIprasanna thayo ane pratyakSa thaIne mane kahyuM ke, 'he vatse ! tAro pati cakravartI thaze, tenuM nAma brahmadatta che.' 'mAre tene kevI rIte oLakhavo ?' yakSe kahyuM ke, 'jyAre kukaDAonuM yuddha cAlyuM, tyAre dekhyo hato ane tArA manamAM gamelohato, tene tAre brahmadatta jANavo.' vaLI kukaDAnA yuddha bAda varadhanu sAthe tamAro je vRttAnta banyo te kahyo, tathA tamone hAra mokalyo vagere je kAryo karyAM, te paNa meM ja karelAM. A vRttAnta sAMbhaLIne vicAryuM ke, 'mArA rakSaNa mATeno ANe AdarathI prayatna karyo, nahiMtara hathiyAra sAthe mArA mATe ratha kyAMthI hAjara kare ?' ema vicArIne tenA viSe Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 atizaya rAgavALo banIne kumAra ratha upara ArUDha thayo ane jANyuM ke, A ja ratnAvatI che. tyAra pachI pUchayuM ke, "ApaNe kaI tarapha cAlIzuM ?' (300) tyAre ratnAvatIe kahyuM ke, magadhapuramAM mArA pitAjInA laghubadhu dhana nAmanA che,te tyAM zreSThI pada pAmelA che. teo mAro ane tamAro vRttAnta jANIne atiharSathI ane gauravathI ApaNuM Atithya karaze mATe te tarapha gamana karo. tyAra pachI tamane je ThIka lAge tema karazo." tyAra pachI kumAra te tarapha prayANa karavA lAgyo. varadhanue sArathipaNuM karyuM. ane aneka killAvALA kosAMbI dezathI nIkaLIne parvatanI khINamAM vRkSonI gADha ghaTA hovAthI aMdara sUryanAM kiraNo praveza pAmI zakatAM na hatAM-evA pahADI pradezamAM AvyA. tyAM kaMTaka, sukaMTaka nAmanA coronA adhipati rahetA hatA. zreSTha ratha, strIratna, zaNagArela zarIravALA alpa parivAravALA kumArane dekhIne hathiyAro sajI anebazvara paherIne teo dhanuSa-dorI kheMcIne navIna megha mAphaka bANonI vRSTi karavA lAgyA. pairyanA maMdira samAna kumAre paNa lagAre kSobha pAmyA sivAya siMha jema mRgalAone nasADI mUke, tema corone hAra ApI nasADI mUkyA.teonAM chatra ane dhvajAo nIce paDI gayAM, vividha prakAranA AyudhothI ghavAelA zarIravALA Ama-tema bhramaNa karatA niSphala prayatna karatA dareka dizAmAM palAyana thavA lAgyA. tyAra pachI te ja ratha para ArUDha thaI kumAra javA lAgyo, tyAre varadhanue kumArane kahyuM ke, "hamaNAM tuM sakhata parizrama karavAthI thAkI gayo che, to rathamAM muhUrtakALa jeTalI nidrA laI le tyAre ati snehALa ratnavatI patnI sAthe suI gayo. A samaye parvata parathI vahetI nadI AvI ane rathanA azvo thAkI gayA.kumAranI nidrA uDI gaI. bagAsuM khAtAM jyAM dizAotarapha najara karI to varadhanune na joyo. vicAryuM ke, kadAca Ama-tema jaLa zodhavA mATe gayo haze. navIna megha sarakho gaMbhIra zabda karavA lAgyo. (graMthA 500) paraMtu pratyuttara na maLyo. vaLI rathanuM dhuMsaruM ghaNI lohInI dhArAthI kharaDAyeluM joyuM, eTale gabharAyo ke varadhanune koIke mArI nAkhyo jaNAya che. ema saMkalpa karato rathamAM mUcha khAIne DhaLI paDyo. kumAranI sarva cetanA ekadama rokAIgaI, eTale ratnAvatIe zItaLa jaLa chAMTyuM ane paMkhAthI ThaMDo pavana nAkhyo. eTale mUcha zAnta thaI ane "he banyu " ema bolIne rovA lAgyo. ratnAvatIe koI prakAre samajAvIne rudana baMdha karAvyuM. pachI ravatIne kahyuM ke, varadhanu jIvato che ke mRtyu pAmyo te spaSTa samajI zakAtuM nathI. to tenA samAcAra meLavavA mATe he priyA ! have mAre pAchA javuM paDaze. tyAre ratnAvatIe kahyuM ke, "phADI khAnAra aneka jAnavarothI vyApta evA A araNyamAM mAMsapezI sarakhI bahu sAmAnya (ghaNAne sAdhAraNa - nArI abalA hovAthI aneka mANaso tene herAna karavA - bhogavA lAlAyita thaI jAya che mane choDIne Apa javAnI icchA karo cho ? bIjuM vastIvALuM nagara have najIkamAM ja hovuM joIe kAraNa ke ghAsanAM taNakhalAM, kAMTA tema ja lokonI avarajavarathI pagalAM paDelo mArga paNa ahi dekhAya che. mATe vastImAM cAlo,pachI Apane ThIka lAge tema karajo." tyAra pachI magadhapurI tarapha cAlatAM dezanA sImADA para rahelA eka gAmamAM gayo. tyAM koIka bhAvika gAmanA mAlike temanuM rUpa joIne manathI vicAryuM ke, "A koIka bhAgyazALI devane Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 upadezapada-anuvAda AdhIna thaIne ekalo paDI gayo jaNAya che. tene nimaMtraNa karI mahAgauravathI potAnA ghare lAvI,sukhAsana para besADI pUchayuM ke, "he mahAbhAgyazALI ! Ama udvegavALA kema jaNAva cho ?' azrujaLa lUchato te kahevA lAgyo ke mAro laghubandha coro sAthe laDato hato, atyAre te kevI avasthA pAmyo haze tenI tapAsa karavA javuM che. eTale gAmasvAmIe kahyuM ke, "A viSayamAM ciMtA na karavI. jo A vananI jhADImAM haze to nakkI te maLI Avaze. kAraNa ke, A aTavI mAre AdhIna che, tyAra pachI potAnA sevakone cAre tarapha tapAsakaravA mokalyA. temaNe pAchA AvIne kahyuM ke, "tyAM koI jovAmAM Avyo nathI, paraMtu koI subhaTanA zarIramAM lAgIne jamIna para paDeluM yamanI jillA sarakhuM A bANa maLI AvyuM che." tenuM vacana sAMbhaLIne utpanna thayelA tIvra kheravALo kumAra lAMbA samaya sudhI kheda karavA lAgyo. koI prakAre divasa pasAra karavA lAgyo ane rAtri paDI. ratnAvatI sAthe suto. eka pahora rAtri vItyA pachI te gAmamAM coroe dhADa pADI. eTale kumAre sakhata dhanuSa kheMcIne evAM bANo pheMkayA ke, pracaMDa pavanathI jema AkAzamAM megha dUra cAlyA jAya tema coro dUra bhAgI gayA. tyAre gAmaloko sahita gAmasvAmI snehathI tene abhinaMdana ApI kahevA lAgyA ke, jayalakSmInA maMdira tamArA sarakho kayo puruSa hoI zake ? prAtaHkALa thayo, eTale gAmasvAmIne pUchIne tenA putra sAthe rAjagRha nagara tarapha cAlyo. bahAra eka parivrAjakanA AzramamAM ratnavatIne mUkIne kumAra nagaramAM gayo. tyAM seMkaDo staMbhayukta, tAjAM citarelAM hoya ane bIlakula bagaDelAM na hoya tevA citrakarmavALA UMcA zikhara upara zobhatI dhvajamALA sahita eka ujajavala ghara devuM. tyAM potAnA rUpathI devAMganAnA rUpane jitanAra evI be sundarIo jovAmAM AvI. kumArane dekhIne suMdarIoe kahyuM ke, "tamArA sarakhA svabhAvathI paropakArI evA puruSe bhakta ane anurAgavALA janano tyAga karIne pRthvImAM paribhramaNa karyA karavuM, te tamone ucita che?" kumAre kahyuM ke, "te koNa jana che ke, meM teno tyAga karyo ? te tame kaho." "amArA upara kRpA karIne ahIM Asana upara birAjamAna thAva." A pramANe vijJapti karAyelA kumAre tyAM Asana grahaNa karyuM. yogya sArasaMbhALa-sarabharA karI. AdarapUrvaka AhAranuM bhojana karAvyuM. tyAra pachI teo kahevA lAgI ke, "A bharata kSetramAM vaitADhya nAmano parvata che, jemAM aneka vahetA pANIvALAM nirjharaNAMo che. te eTalo lAMbo che ke, pUrva-pazcimamAM rahelA samudra vacce rahelI pathvIne mApavA mATe mApadaMDa tarIke rahelo che ane uMcAImAM sUryanA mArgane roke che. jayAM vividha prakAranI maNionI prabhAthI aMdhakAra samUha dUra haThI jAya che, jethI sUrya ane caMdranI bIlakula upayogitA thatI nathI. te parvatanA AjubAjunA pradezamAM nIce vahetI gaMgA ane siMdhunA pravAhathI sImADAnopradeza zobhe che ane tyAM jago jago para auSadhionA samUho jovAmAM Ave che. zAMti-saMtoSa anubhavI rahelA kriIDAmAM tatpara evA vidyAdharo jyAM sarvatra bhogo bhogavavA Ave che,jayAM hajAro Azcaryo dekhAya che, jenAM zikharo maNionI kAMtithI jaLake che, jANe AkAzatalamAM UMcI zilAo ekabIjA sAthe athaDAIne vijaLI sAthe nIce paDelAM vAdaLAM hoya tevI dekhAya che. jenI ghaNI UMcI mekhalAomAM jANatArAo tenA cheDe cAlatI sphaTika Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 maNionI ghugharIo hoya tevI zobhe che. jyAM vidyAdharIo rAtre mahelanI agAzImAM potAnA mukhanI zobhA karatI hoya, tyAre caMdra temanA ArIsAnuM kArya kare che. tema ja jyAM nAgadamanI vigere mahAauSadhonI gaMdhathI jemanI zakti (kAtila jheranI tAkAta) saMdhAI gaI che evA sarpovALA caMdananA vanomAM vidyAdharonAM yugalo nirbhayapaNe krIDA kare che. potAnA prabhAvathI samagra sAmaMtonA mastakanA maNIonA ghaNA kiraNa-samUharUpa jaLa vaDe jenA caraNakamala-(taLeTI) haMmezA siMcAya che. tyAM sArA levAtAM gAmo, nagarovALI dakSiNazreNimAM zivamaMdira nAmanA puramAM jvalanazikhI nAmanA rAjA che. tene caMdranI kaumudI jevI saubhAgya saMpattinI khANa vidyutazikhA nAmanI rANI che, ame be temanI putrIo chIe. nATyamanAmano amAro moTo bhAI hato. koIkasamaye amArA pitAjI mahelanI agAzImAM agnizikhI vagere vidyAdhara mitro sAthegoSThI-vinoda karatA hatA, teTalAmAM AkAzamAM aSTApada upara jinabiMbone vaMdana mATe devo ane asurono samUha mahA ADaMbara pUrvaka jato hato. tenedekhIne vRddhi pAmatI zraddhAvALA rAjA, mitro ane amArI sAthe te parvata para pahoMcyA. utkaTa gaMdhavALA suMdara rIte goThavelA aneka bhramarazreNithI vyApta evA kalpavRkSa, pArijAta vagere divya vRkSonA puSpasamUhathI jinezvaronAM biMbonI pUjA karI. kapUra, agaru Adino sugaMdhI dhUpa ukhevIne caityavaMdana-stavanAdithI prabhune stavanA karI. caityagRhamAMthI bahAra nIkaLatAM pratyakSa samatAnA DhagalA samAna, azokavRkSanI nIce beThela madarahita evuM cAraNa muniyugala dekhyuM.temane bhaktithI praNAma karIne te temanI sanmukha beThA ane tyAra pachI temAMnA eka zramaNasiMhe jalapUrNa megha sarakhI gaMbhIra vANIthI dhamadazanA zaru karI. temanI sanmukha bIjA devo, asuro ane khecaro besI dezanA zravaNa karatA hatA. "A zarIra-kalevara keLanA patra sarakhuM komala-asAra, aneka rogonuM ghara, vijaLI daMDanA ADaMbara mAphaka viSayasukho nAza pAmavAnA svabhAvavALAM che. jIvita zaradaRtunAM vAdaLAM sarakhuM kSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che. A jagatamAM jIvonA sneha-sabaMdho kipAkavRkSanA phaLanI jema bhayaMkara duHkha-vipAka ApanArA che. pracaMDa pavanathI calAyamAna ghAsanA patra para rahela jaLabindu samAna lakSmI caMcaLa che. dareka kSaNe loko nirnimitta duHkha dekhe che. jemAM samagra puruSArtha karI zakAya tevo A manuSyabhava durlabha che. A jIvanI cAre bAju najIkamAM mRtyupheryA kare che. saMsAra-tyAga karavAnI icchAvALA kuzala puruSoe sarvAdarathI jinezvaroe kahela zuddha dharmanuM sevana karavuM joIe." e pramANe munivaranAM dharmavacano sAMbhaLIne nirmala samyakatva prApta karIne jeo jayAMthI AvyA hatA, teo tyAM cAlyA gayA. amArA pitAnA mitra agnizikhIe avasara meLavIne pUchayuM ke, "A bAlAono bhartAra koNa thaze ?" bhagavaMte kahyuM ke, "A bAlAonA bhAIno vadha karanAra temano bhartAra thaze." te sAMbhaLIne rAjA zyAma mukhavALo thaI gayo. A avasare amoe pitAjIne kahyuM kehe pitAjI ! A saMsArane jJAnI bhagavaMtoe Avo asAra ja kahelo che. mATe have AvA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 upadezapada-anuvAda duHkhadAyaka viSayothI saryuM. pitAjIe e sarva vAta aMgIkAra karI. amo bhAInI prItine lIdhe potAnAM zarIranAM sukhano tyAga karIne rahevA lAgI. temanA mATe ame bhojana AdinI sAra saMbhALa karatA hatA. te daramyAna koIka divase gAma-nagarothI bharapUra pRthvI para bhramaNa karatA amArA bhAIe tamArA mAmAnI putrI puSpavatI kanyAne dekhI. tenuM rUpa dekhI tenuM mana temAM AkarSAyuM. tethI te tene haraNa karI lAvyo. paraMtu tenI daSTine na sahana karI zakato te vidyAnI sAdhanA karavA mATe vAMsanI jALamAM peTho. te pachInI hakIkatathI tamo vAkepha cho. te samaye tamArI pAsethI AvIne amone puSpavatIe mIThAM vacanothI A pramANe kahyuM ke, "tamo paMcAla dezanA rAjAnA kumArane pati tarIke svIkAro." temaNe taravAranI parIkSA karatAM ajANapaNAmAM tamArA bhAIne mRtyu pamADyo che." tyAre bhAInA asahya zokathI aTavInA khAlI pradezo bharAI jAya tevA moTA zabdothI teo rudana karavA lAgI.puSpavatIe ati catura vacanothI koI prakAre samajAvI.tema ja nATyamattanA mukhathI teNe amAro vRttAnta jANAyo hato ke "emano pati brahmadatta thaze." tethI teNe kahyuM ke, "A vAtamAM bIjo vicAra karazo nahi ane muninuM vacana yAda karI brahmadattane bhartAra karo." te vacana sAMbhaLI ame anurAgavALI banIne te vAtano svIkAra karyo, paraMtu te vakhate utAvaLamAM lAlane badale dhoLI dhvajA pharakAvI. dhvajAno saMketa pharI javAthI tamo tyAMthI bIje sthaLe cAlyA gayA. ame tamone zodhavA mATe bhUmimaMDalamAM pharatI rahelI tamane kyAMya na joyA, eTale kheda pAmI ahIM AvyA. aNadhArI uttama suvarNanI vRSTi thAya tema nahiM dhAreluM evuM sukhanidhAna sarakhuM ApanuM darzana thayuM, to have prArthanA karanArane kalpavRkSa samAna che mahAbhAga ! puSpavatIno vRttAnta yAda karIne amAruM ISTakArya Acaro." snehAvegathI paravaza banelA teNe udyAnamAM temanI sAthe vivAha karIne rAtre temanI sAthe vAsa karyo ane prabhAta thatAM kahyuM ke, jyAM sudhI mane rAjya-prApti na thAya, tyAM sudhI tamAre vinIta banI puSpavatI pAse rahevuM," "ApanI AjJA pramANe karIzuM.' ema kahI teo cAlI gaI. eTale mahela tarapha najara karI to dhavalagRha vagere kAMI dekhAyuM nahi. kuMbhAre vicAryuM ke, "nakkI teoe A sarva indrajALa sarakhI mAyAkarI. nahIMtara vidyAdharIo kema na dekhAya?" have ratnAvatIne yAda karI tene zodhavA mATe Azrama tarapha cAlyo, to te paNa na dekhAyo. "kone puchuM?" ema vicArI dizAnuM avalokana karavA lAgyo, to javAba denAra koI na hato, eTale tene yAda karato ja ubho rahyo. evAmAM kalyANa AkRtivALo ane pAkaTa vayavALo eka puruSa AvI pahoMcyo. tene puchayuM ke, "he mahAbhAga ! tame ATalAmAM Aje ke gaI kAle AvA prakAranAM paherelAM kapaDAvALI koI bhaTakatI bolA A aTavImAM dekhI hatI kharI?" teNe kahyuM ke, "he putra ! zuM tuM teno bhartAra cho ?" toke hA. meM bapora pachI rudana karatI bAlAne joI hatI. meM pUchayuM ke, "kyAMthI ane kema ahiM AvavAnuM thayuM? kaI tarapha javuM che?" tyAre gada svare teNe kahyuM, tyAre meM tene oLakhI. meM tene kahyuM ke, he putrI ! tuM mArI ja dauhitrI che. tyArapachI meM tenA kAkAne vAta karI, eTale te AdarapUrvaka potAnA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 ghare laI gayo ane tArI paNa tapAsa karI, paNa tuM kyAMya dekhAyo nahi, chatAM atyAre maLI gayo, te ThIka thayuM," ema kahI kumArane te sArthavAhanA ghare laI gayo. tenI sAthe vivAha karyo. ratnAvatInA avirata samAgamamAM rahevAnI IcchAvALo kumAra divasa pasAra karato hato. eTalAmAM varadhanunA maraNano divasa Avyo ane brAhmaNone jamADavA mATe bhojana taiyAra karAvyuM, brAhmaNo bhojana karatA hatA, tyAM brAhmaNano veSa dhAraNa karanAra varadhanuM bhojana karavA mATe Avyo. teNe AvIne kahyuM ke, bhojana jamADanArane tame jaIne kaho ke, "dUra dezAvarathI cAre vedono jANakAra samagra brAhmaNomAM mugaTanA ratnasamAna bhojana mAge che. vaLI jenA mATe bhojana karAvyuM hoya, tene bhavAMtaramAM paNa te bhojana maLI jAya che. tamArA pitAdika mRtyu pAmyA hoya, temane paNa teNe kareluM bhojana pahoMcI jAya che. (400) bhojana mATe nakkI karelA puruSoe te vAta kumArane jaNAvI. eTale te bahAra nIkaLyo ane dekhe che, to varadhanu jaNAyo. koIka apUrva sneharasane anubhavato kumAra tene bheTyo ane maMdiramAM praveza karAvI snAna karAvyuM. bhojana karyA pachI pUchayuM ke, "he mitra ! ATalo kALa teM kyAM pasAra karyo ? tyAre varadhanue kahyuM ke -jaMgalanI gADha jhADImAM te rAtre tame sukhethI sUI gayA hatA.. eka gIca jhADImAMthI koI eka corapuraSe mArI pAchaLa doDI AvIne mArA dehamAM tIkSya bANa mAryuM. tenA ghAnI vedanAthI mUcha pAmI huM bhUmitalamAM paDyo. mUcha utarI ane bhAnamAM Avyo eTale "mArI vedanAthI tamane duHkha thaze' ema vicArI mArI ghAyala avasthAne chUpAvato te ja jhADIvALA pradezamAM rahyo. tamAro ratha tyAMthI pasAra thayA pachI dhIme dhIme huM te gAmamAM Avyo ke, jyAM tame rAtre rokAyA hatA. gAmanA mAlike tamAro vRttAnta mane kahyo ane vicitra auSadhio vaDe mAro ghA rUjhAvyo. sthAne sthAne tamArI zodha karato karato ahi Avyo. bhojananA bAnAthI tamane meM ahIM joyo. eka bIjA mitro kSaNavAra paNa viraha na icchatA zAMtithI rahelA hatA, tyAre koIka samaye paraspara A pramANe maMtraNA karI ke- "Ama ne Ama ApaNe keTalA kALa sudhI nirudyamI besI rahevuM ? have ApaNe koI puruSArtha karavo joIe. AmAMthI nIkaLavAno suMdara upAya meLavIe." evAmAM darekane kAma utpanna karanAra ane caMdananI suMgaMdhavALo malayavanano pavana jemAM sukha Ape che, tevo vasaMta-samaya Avyo. nagaranA loko vividha prakAranI vasaMta kriIDAo pravartAvavA lAgyA. kuberanI nagarInI vilAsa kriIDAo bhUlI javAya tevA prakAranI krIDAo nagarImAM cAlatI hatI. ati moTA kutUhalavALA te baMne kumAro paNa nagara udyAnamAM gayA. tyAM gItanA zabdathI dAnajaLa (madajaLa) jharAvanAra eka hAthI joyo. mAnavane jamIna upara paTakI pADI niraMkuza banI cotarapha pharato, keLanA staMbha mAphaka lokonI krIDAone toDI nAkhato hato. lokonI doDAdoDImAM karuNa svarathI vilApa karatI, bhayathI kaMpanI eka kulabAlikAne hAthIe pakaDI lIdhI. jANe komala bAhuthI bAla kamalinI ukheDAtI hoya, tema hAthInI bhayaMkara suMDhamAM pakaDAyelI. bhayathI kaMpatA ane samagra dizAmAM Amatema jotA netravALI, vIkharAyelA kezapAzavALI, potAnuM rakSaNa nahIM dekhatI, maraNa-samayanI kriyAnuM smaraNa karatI, "o mA ! Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 24 o mA ! A hAthI-rAkSase mane pakaDI che. jaladI mane choDAvo ane mAruM rakSaNa karo. meM manamAM kaMIkaciMtavyuM ane daiva kaMIka viparIta ja karyuM.' ema bolatI bAlikAne dekhI. tyArekaruNArasathI paravazabanelA aMtaHkaraNavALo kumAra AgaLa dhasI AvI dhairyathI hAthIne Aka mArI ke, are duSTa nirdaya kujAta adhama hAthI ! A bhayabhIta yuvatIne pakaDIne A tArI moTI kAyAthI paNa tuM lajjA pAmato nathI ? are niNa ! A ati durbala azaraNa ane niraparAdhI abalAne mAravAthI tuM tArA mAtaMga (caMDAla) nAmane saphala kare che. A pramANe ThapakAvALA dhIra svarUpa zabdanA paDaghAthI pUrva thayela AkAza jemAM evA kumAranI hAka sAMbhaLIne hAthIe kumAra sanmukha najara karI.te bAlikAne choDIne roSathI lAla thayelA netrayugalavALo ane tethI na dekhavA lAyaka kumAranA vacanathI kopapAmelo kumAra sanmukha Avyo. karNayugala aphALI, gaMbhIra zabdothI AkAzanA polANane bharI deto lAMbI prasArelI sUMDhavALo kumAranI pAchaLa pAchaLa AvavA lAgyo. kumAra paNa potAnI Doka lagIra lagIra vAMkI karato karato tenI sanmukha jato hato. vaLI tenI sUMDhanA cheDA sudhI potAnA hastane laMbAvato ane lalacAvatosAme doDato hato.kumAra jema AgaLa cAlato, tema hAthI adhika krodha karato, vadhu vegathI doDato 'hamaNAM pakaDyo' ema vicArato hAthI doDato hato. tyAra pachI kumAre avaLuM bhramaNa karAvI evo zAnta pADyo ke, te madonmatta hAthI citramAM citrelA citrAmaNa sarakho sthira banI gayo. tyAra pachI nIlakamalasamAna netravALI suMdarIthI darzana karAto kumAra tIkSNa aMkuza hAthamAM rAkhInehAthInI kaMdharA paracaDI beTho. tyAra pachI madhura vANIthI evI rIte samajAvyo ke, jethI hAthIno roSa osarI gayo ane AlAnastaMbha sAthe sAMkaLathI bAMdhI lIdho. (430) kumArano jaya jayakAra zabda uchaLyo ke, kharekhara kumAra parAkramano bhaMDAra che, duHkha pAmelA jIvonuM rakSaNa karavAmAM suMdara manavALo che. te samaye te nagarano aridamana rAjA tyAM AvI kumAranuM AvuM vartana jovA lAgyo, pUchavA lAgyo ke, 'A koNa ane kyA rAjAno putra che ?' tyAra pachI tenA vRttAntane jANanAra maMtrIe hakIkata jaNAvI. tyAre nidhAna-prApti karatAM adhika AnaMda pAmI rAjA potAnA mahelamAM laI gayo snAnAdika karAvI, bhojana karyA pachI ATha kanyAo ApI. zubha divase kumAra sAthe ghaNA ADaMbarathI kanyAonAM lagna karyAM. keTalAka divaso gayA pachI, teo AnaMdathI rahelA hatA, tyAre eka strI kumAra pAse AvI ema kahevA lAgI ke- 'he kumAra ! A ja nagaramAM vaizramaNa nAmano sArthavAhaputra che, tenI zrImatI nAmanI suputrI che. bAlyakALathI meM ja tene pALI-poSI moTI karI che. ke subhaga ! tame hAthInA bhayathI te vakhate bacAvI, te kanyA tamArA gRhiNIbhAvane pAmavAnI abhilASAvALI che. te ja samaye A mArA jIvitadAna ApanArA che' e pramANe abhilASAvALIdRSTithI lAMbA kALa sudhI tamArI tarapha najara karI hatI, to tenA mananI abhilASA pUrNa karo.' hAthIno bhaya dUra thayA pachI mahAmuzkelIthI teno snehI parivAra tene ghare laI gayo. tyAM paNa snAnAdika zarIra-sthiti karavAnI paNa abhilASA karatI nathI. mukha sIveluM hoya tema mauna dhAraNa karIne rahelI che. meM kahyuM ke, 'he putrI ! vagara kAraNe A tane Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 zuM saMkaTa prApta thayuM?' A pramANe jyAre meM kahyuM, tyAre te bolI ke, tane to sarva jaNAvIza. jo ke A viSayamAM lajajA aparAdhI che, to paNa tane to kahIza ja. rAkSasa sarakhA hAthathI jeNe potAnA prANadAnathI paNa mAruM rakSaNa karyuM, jo tenI sAthe mAruM pANigrahaNa na thAya, to nakkI mane maraNane zaraNa che." A sAMbhaLIne sarva vRttAnta pitAjIne jaNAvyo. pitAjIe paNa mane A mATe tamArI pAse mokalI che, to tamo A bAlAno svIkAra karo." A kAlane A ucita che ema varadhanue paNa e vAta mAnya karI, tathA amAtye paNa naMdA nAmanI kanyA ApI. vivAha-maMgala pravarte. A pramANe baMnenA divaso sukhamAM pasAra thaI rahelA hatA. paMcAla rAjaputrano dareka sthale jaya jayakAra uchaLI rahelo che, evA niSkalaMka samAcAra sarvatra phelAyA. himavAna parvatanA vanamAM jema gajendra niraMkuza bhramaNa kare che, tema pRthvImAM niraMkuzapaNe bhramaNa karavA lAgyA. dhanu maMtrInA putra varadhanuM sAthe paMcAlarAjaputra phare che. koIka samaye teo vArANasI gayA, tyAre kumArane bahAra rAkhIne varadhanu paMcAlarAjAnA mitra kaTaka rAjA pAse gayo. sUryodaya-samaye jema kamalavana vikasita thAya, tema varadhanunA AvavAthI ekadama kaTakarAjAnAM netro vikasvara banyAM ane kumAranA samAcAra pUchayA. (450) varadhanue paNa jaNAvyuM ke, "kumAra ahIM AvelA che. kaTaka rAjA potAnA sainya, vAhana, parivAra sAthe tenI sanmukha gayo. brahmarAjAnI samAna ja kumArane mAnato jayakuMjara hAthI upara besADIne zveta cAmarothI vIMjAto, pUrNa caMdramaMDala-samAna chatra jenA mastaka para dhAraNa karAyeluM che, cAraNo jenuM caritra pagale pagale gAI rahelA che, evA satkArathI rAjA potAnA nagaranI aMdara thaI mahelamAM laI gayo ane tyAM rAkhyo, tene kaTakavatI nAmanI potAnI putrI ApI. vividha prakAranA hAthI, ghoDA, uttama ratho vigere sAmagrI ApavA pUrvaka zubha divase teono vivAha pravaryo. viSayasukha anubhavato tyAM rahelo hato, tyAre dUta mokalIne bolAela puSpacUla rAjA, dhanumaMtrI, kaNerudatta, siMharAjA, bhavadatta, azokacaMdra vagere aneka rAjAo AvI pahoMcyA. ekaThA maLIne varadhanuno senApatipadano abhiSeka karI caturaMga vizALa sainya sahita dIrgharAjAne mahAta karavA kAMpilyapura tarapha mokalyo. teo vagara aTakya prayANa karatA hatA,daramyAna dIrgharAjAe kaTaka vagere rAjAo upara potAno dUta mokalyo ane kahevarAvyuM ke - dIrgharAjA tamArA upara ghaNA ja gusse thayA che. kAraNa ke, tamoe A brahmadattane AgaLa paDato karyo che. jo pralayakALanA vAyarAthI uchaLatA samudranA jaLa sarakhA vizALa sainyavALA dIrgharAjA tamArA upara caDAI karaze, to nakkI temAM tamAruM bhaluM thavAnuM nathI, to haju paNa te kAryathI aTako. A tamArA aparAdhanI mAphI ApIza. kAraNa ke, sajjana puruSo vinayavALA manuSya upara gusso karatA nathI. te samaye bhUkuTicaDAvIne, atizayagusso karIne te rAjAoe dUtano tiraskAra karyo ane pote paMcAla deza upara caDAI karI. jyAre tyAM pahoMcyA tyAre najIkanA gAma-samUhane bALI nAkhelA, sarovaro jaLathI khAlI karelAM hatAM. paraMtu nagarInI aMdara ghaNuM dhAnya ekaThuM kareluM che, ghaNuM ghAsa ane InphaNAM bharelAM che, lAMbA kALa sudhI cAle tevA vAvaDI, kUvA, nadI, killA vagere sApha karAvyA che. nagarInI rakSA karavA mATe apramatta vaphAdAra manuSyone rokelA che. avara-javara baMdha karAvI che. cAre bAjunA cheDA para satata Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 26 ghoDesvAro pharatA rAkhelA che. killA upara vicitra yaMtra goThavI rAkhela che. A pramANe dIrgharAjAe caDI AvatA lazkarane pahoMcI vaLavA mATe sarva prakAranI taiyArI prathamathI rAkhI hatI. A bAju aneka rAjAnA samUha sahita brahmadatta cAlyo Avato hato ane AvIne kAMpilyapurane cAre taraphathI ghero cAlyo. aMdara talabhAgamAM rahelA ane bahAranA sainikoe killA upara caDIne paraspara dussaha irSyAnuM jhera dhAraNa karavAthI ati bhayaMkara saMhAra karanAra bANono ane pattharono varasAda varasAvyo. kAyara subhaTo jorathI Dhola vagere vAjiMtro vagADI sainikone sUrAtana caDAvavA lAgyA. koIka sainiko yaMtramAM tapAvela tela nAkhIne pAyadaLa senAne vikherI nAkhavA lAgyA. DhAlathI adRzya thayelA arasaparasa rakSA karI killA nIce rahelA. krodhe bharAyela koIka hoTha dabAvI, dAMta bhIMsI niSThura vANI bolatA, koIka baLatuM ghAsa pheMkI zatru-subhaTonA baLataNane saLagAvI detA hatA. koIka tIkSNa kuhADAnA ghA koThIne moTA daravAjAne toDI nAkhatA hatA. keTalAka loko moTI bUmarANa pADIne hAthIonI zreNIo toDI pADatA hatA. A pramANe dararoja teo vacce bhayaMkara kutUhala karAvanArI, hAsya karAvanArI, bhayaMkara roSa prasarAvanArI laDAI cAlI yuddha varNana have dIrgharAjAnA subhaTo kaMTALyA ane laDavAnuM sAmarthya na rahyuM, eTale dIrgharAjA AgaLa AvIne potAne jIvavAno bIjo upAya na dekhavAthI nagaranA daravAjA ughADIne ekadama ghaNA lazkara sAthe puruSArthanuM avalaMbana karIne bahAra nIkaLyo. baMne senAonA jago jago para moTA saMgrAmo thayA, camakatAM bhAlAo bhAMgIne nIce paDavA lAgyAM. mArgamAM dhULanI DamarI uDavA lAgI. prauDha dhanuSakaLA jANanArAo dhanuSanI jema kuMDalAkAra karI manuSyone maraDavA lAgyA. bherInA bhaNakArAnA zabdothI bhavana bharI dIdhuM. arthAt AkAza gAjI uThyuM. bhAlAM, zilA talavAra, bANothI bhaya pAmanArAonI bhujAo kaMpavA lAgI. vaLI ekabIjAnAM zastro paraspara athaDAvAnA kAraNe temAMthI vijaLI camakavA lAgI.keTalAka zUravIra subhaTo potAnA prANanI darakAra rAkhyA vagara sAmA khaDA rahI sAmasAmA mAravA lAgyA. uMcI khAMdha karI tyAM vetAlo nRtya karavA lAgyA. zAkinIo lohI pIvA lAgI.zastronA sapATA lAgavAthI chatro sAthe dhvajAo chedAI gaI, nadInA vegathI subhaTonA lohInA pravAho lAgyA. pragaTapaNe zUravIra loko pAchA haThavA lAgyA ane teo bhAgavA lAgyA. lAkhonI saMkhyAmAM sainikonAM mastako dhULamAM ragadoLAvA lAgyAM. yamanA nagaranA lokone moTo utsava thayo. baMnenA sainyomAM bhayaMkara yuddha cAlyuM. 480. tyAra pachI eka muhUrta mAtramAM ja potAnA sainyamAM bhaMgANa paDeluM dekhIne dhIThAithI dIrgharAjA brahmadatta tarapha doDyo. have brahmadatta ane dIrgharAjAnI vacce tIkSNa bhAlA ane zilAo vagerethI devo, asuro ane manuSyone Azcarya pamADanArI laDAI thaI. te samaye Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 navIna sUryamaMDala sarakhuM, atIva tIkSNa agravAravALuM, atighora, zatru sainyasamUhano kSaya karanAra, hajAro yakSa devothI adhiSTha cakra paMcAla rAjAnA putra brahmadattanA hastakamalamAM ArUDha thayuM ane teja kSaNe te cakra brahmadatte dIrgharAjA upara pheMkyuM ke, tarata ja dIrgharAjAnuM mastaka chedAI gayuM. gaMdharvo, siddhapuruSo, khecaro ane manuSyoe tenA upara puSpavRSTio karI ane kahyuM ke, "A bAramA cakravartI atyAre utpanna thayA." cauda ratno ane nava nidhAnanA svAmI evA te brahmadatta cakravartI bhogo bhogavatA hatA. tyAre dezomAM hiDana karatAM karatAM koIka samaye eka brAhmaNane joyo.te brAhmaNa keTalAka sthAnake musApharImAM vividha prakAranI sahAya karato hato.atyaMta bhaktivALo hovAthI snehanuM sthAna banI gayo. cakravartIno rAjyAbhiSeka bAra varasa sudhI cAlyo, jethI tenA dvAramAM A brAhmaNane praveza maLato nathI. ema chevaTe dvArapALa sevakanI sevA karI.tenI kRpAthI bArame varSe rAjAnAM darzana thayAM. koIka ema kahe che ke, "cakravartInA darzana na maLyAM eTale junAM pagarakhAM ekaThAM karI lAMbA vAMsa upara bAMdhI cakravartInA bahAra javAnA samaye rAjamArgamAM ubho rahyo, eTale cakavartIe tenA tarapha najara karI. vaLI pUchayuM ke, "AvI junAM pagarakhAMnI dhvajA kema banAvI ?" "A tamArI sevAno kAla-mApadaMDa che. ApanAM darzana karavA mATe ATalAM pagarakhAM ghasAyAM, tyAre ApanAM darzana pAmyo chuM." kRtajJahovAthI pUrve karela upakAranuM smaraNa karI tuSTa thayelA manavALA cakravartIe kahyuM ke, "he bhadra ! eka varadAna mAMga !" tyAre brAhmaNe kahyuM ke, "huM mArI patnIne pUchIne tene ja priya haze, te mAMgIza." ema kahIne potAnA ghare gayo. patnIne pUchayuM. "ghaNe bhAge strIo ghaNI nipuNa buddhivALI hoya che. patnIe vicAryuM ke, "baha vaibhavavALo parAdhIna banI jAya che. mATe teNe kahyuM ke, "dararoja eka eka navA ghare amone bhojananI prApti ane dakSiNAmAM eka sonAmahora maLe to - ATalAthI ja saMtoSa." A pramANe patnIvaDe kahevAyelA te brAhmaNe rAjAne vinaMti karI ke, "dararoja navA navA ekaeka ghare bhojananI ane sonAmahoranI prApti thAya-eTaluM ja basa." rAjAe kahyuM ke, "AvuM tuccha alpadAna kema mAgyuM ? huM jenA upara tuSTathAuM, teNe calAyamAna dhoLA cAmaranA ADaMbaravALuM rAjya mAgavuM joIe." eTale brAhmaNe kahyuM ke, "brAhmaNo rAjaya meLavIne zuM karavAnA?" tyAra pachI brAhmaNane prathama divase rAjAe potAne tyAM sonAmahoraApavA sahita bhojana karAvyuM ane tyAra pachI potAnA aMtaHpuranI rANIone tyAM, pachI batrIsa hajAra rAjAone tyAM, dareka rAjAnA kroDo kuTuMbIone tyAM ane te te nagaromAM je loko nivAsa karatA hatA, teonA sarvenA ghare. ema karatAM cha-- kroDa gAmo ane temAM rahela seMkaDo-hajAro kuTuMbIonA ghare Ama bharatakSetranI aMdara tene bicArAnejamavAnA divasono cheDo kevI rIte Ave? te samaye manuSyanuM AyuSya vadhAremAM vadhAre eka hajAra varSanuM saMbhaLAtuM hatuM. ATalA kALa sudhI jIvanArane mAtra nagarano ja cheDo kevI rIte Ave ? to pachI pharI cakravartIne tyAM bhojananI prApti jema durlabha che, tema saMsAracakramAM jIvone manuSyapaNAnI durlabhatA samajavI. (505 gAthA) 1 ekAnta thanAra kevala sukha ja. 2. atyanta - kadApi nAza na pAmanAra. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 upadezapada-anuvAda ahIM pUrvAcAryoe kahelo vizeSa upanaya A pramANe jANavo : - jema samagra bharatakSetra sAdhanAra brahmadatta cakravartI, te pramANe samagra jIvalokanI aMdara dharmacakravartIpaNAnuM sAmrAjya utpanna karanAra dharmacakravartI, jema mahA aTavInuM paryaTana karanAra brAhmaNa, tema manuSya, nArakAdi paryAyone bhogavanAra, pAra vagaranA saMsAramAM A jIve aneka vakhata pUrve bhramaNa kareluM che. jema cakravartInAM darzanane ApanAra dvArapALa tathA mithyAtvamoha vagere ghAtakarmo ApeluM vivara, jema brAhmaNa bIjI bhAryAmAM Asakta na bane, tethI brAhmaNI bhojana mAtramAM ja saMtuSTa banI, tevI rIte jIva ekAMtika ane AtyaMtika muktivadhUnAM sukha meLavavAnI icchA kare ane rAjya samAna saMyama prApta kare. tene badale karmaprakRtirUpa bhAryA patine bhojana mAtra jevA vaiSayika sukhamAM lalacAvI rAkhe che. jema tene cakravartInA gharathI mAMDIne bharatakSetranAM sarva kSetromAM bhojana karavAnuM hovAthI pharIne cakravartInA ghare jamavAnuM asaMbhavanIya che. tema A jIvane samyagudharma svarUpa samyagdarzanAdi muktibIjanA lAbha samAna manuSyajanma pharI meLavavo durlabha che. saMgrahagAthAno akSarArtha : collaka eTale bhojana AgaLa kahelA daSTAMtanI dvAra gAthAmAM je "collaka evuM pada kaheluM che, te dezIzabda hovAthI bhojana kahenAra zabda che. te bhojana parivAra-bhArahajazmi " prathama cakravartInA ghare, tyAra pachI aMtaHpura vagere parivAranA ghare, tyAra pachI bharatavAsI lokonA ghare kararUpe brAhmaNane ApavAnuM rAjAe jaNAvyuM, bhojananA cheDe jAte te brAhmaNane, nahIM ke putra-pautrAdikanI apekSAe pharI brAhmaNane cakravartInA ghare bhojananI prApti durlabha che, tema manuSyapaNAnI prApti jIvane pharI durlabha samajavI. (6) 6 (2) jugArapAsAnuM dRSTAMta ne nojiyapariccha-para-raLa-tIkhA-patti jUthanA jaha ceva jao dulaho, dhIrassa taheva maNuyattaM // 7 // yaugika pAsAovaDe jugAranI ramatamAM IcchA pramANe pAsAo pADIne dInArasonAmahorono paNa (=zarata) karIne cANakya ramato hato. tevA jugAramAM jita meLavavI durlabha che, tema buddhizALI puruSane pharI manuSyabhava-prApti durlabha che. prathama cANakyanI utpatti jaNAvavI, te naMda sudhInI hakIkata kahevI. pATalIputra nagaramAM mULa sahita tenuM rAjya ukheDI nAkhyuM. A hakIkata graMthakAra pote ja AgaLa kahevAnA che, tethI ahi teno vistAra karatA nathI. caMdragupta rAjaya para beTho,tyAre vicAravA lAgyo ke, "naMdarAjAnI moTI lakSmI meLavI zakAI nathI, lakSmI vagara rAjya zA kAmanuM ? mATe lakSmI meLavavA koI upAyakapIza" tyAra pachI yaMtravALA pAsA banAvyA. bIjA koI AcArya kahe che ke, "devatAnA prasAdathI pAsA meLavyA pachI eka ghaNo dakSapuruSa rAkhyo. cANakya tene kahyuM ke, A sonAmahorathI bharelo thALa ane pAsA laIne tuM traNa mArgo, cAra mArgo, cauTA,zerI vagere sthaLamAM jaIne lokone kaheje ke, "A jugAranI ramatamAM mane koI jite, to sonAnI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 mahorathI bharelo Akho thALa maLaze ane jo koI rIte huM jituM, to mane eka sonAmahora ApavI." e pramANe te niraMkuzapaNe jugAra-krIDA karavA lAgyo, paraMtu tene koI jilI zakatA na hatA. te ja sarvene tito hato. jemAM ati catura puruSa paNa tene jitI na zake, tema manuSyapaNuM je hAryo, tene pharI prApta thavuM durlabha che. (7) have trIjA daSTAnnanI saMgrahagAthA kahe che : - (3) dhAnya-mizrIta sarasava dhaNNe ti bharahadhaNNo, siddhatthaga-pattha-kheva therIe / avagicaNa-melaNao, emeva Thio maNuya-lAbho // 8 // bharatakSetramAM utpanna thayelAM tamAma dhAnyo ekaThAM karI temAM 1 pAlI sarasava nAkhI bhegAM meLavavAM. tyAra pachI koI vRddhA-gharaDI DosI te pAlI sarasava pAchA-vINI vINIne pAlI pUrI kare, te kArya jema muzkela che, tema manuSyapaNuM pharI maLavuM muzkela che. - eka kalpanA karI mAnI laIe ke,kahaLathI koIka deve bharatakSetramAM sarva dhAnyo ane tRNo ekaThAM karyAM. eka sarasava bharelo prastha (dhAnya mApavAnuM bhAjana) bharIne temAM upara nAkhyo. sarva sarasavo dhAnya sAthe ekaThAM karI nAkhyAM. tyAra pachI durbala dehadhArI daridratAmAM sabaDatI, koI rogathI pIDAtA aMgavALI DozI sUpaDA vatI jhATakI jhATakIne sarasavane dhAnyothI chUTA pADe. jyAM sudhI sarasavano prastha pUro bharAya nahIM, tyAM sudhI te pramANe te DozI supaDAthI sarasava chUTA pADavAnI mahenata karyA ja kare. kadApi te DozI sarva sarasava pharI meLavI zake kharI ? e pramANe anekayonimAM paribhramaNakaranAra mohamalina jIvane A bhavamAMthI bhraSTa thayA pachI manuSyabhava pharI maLavo ati durlabha che. (8) cothA daSTAMtanI saMgrahagAthA : - - (4) rAjasabhA jItavI jUyammi theraniva-suyarajja-sahaTThasayayaMsidAeNa / etto jayAu ahio, muhAi neo maNuya-lAbho // 9 // eka vRddha rAjAne putra rAjya meLavavAnI abhilASAvALo thayo. tene pitAe kahyuM ke, "A rAjasabhA tArAthI tyAre ja jitelI gaNAya, jo tuM mahelanA darekastaMbhanA khUNAone akhaMDapaNe 108 vakhata jite. vacamAM eka vakhata paNa hAra na pAme. mArI sAthe tuM ramatamAM dareka vakhata jitI jAya to rAjya meLavavA mATe tuM yogya gaNAya. nahIMtara nahIM." A jaya karatAM paNa adhika kiMmatI manuSyabhava che, mATe tene zuddha dharmArAdhananA mUlya vagarano nakAmo na gUmAvazo. daSTAMta kaMIka spaSTatAthI kahe che - dhana-dhAnyAdikathI samRddha vasaMtapura nAmanA nagaramAM prauDha parAkramayukta jitazatru nAmano Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 upadezapada-anuvAda rAjA hato. te rAjAne IndrANInA rUpane jitanAra evI dhAriNI nAmanI bhAryA hatI.teone rAjyabhAra vahana karanAra evo puraMdara nAmano putra hato. vaLI teone cAra prakAranI buddhithI yukta ati nirmala vipula kulamAM utpanna thayela, satya bolanAra, haMmezAM rAjyakAryamAM sajja evo pradhAna hato. te rAjAne ekaso ATha staMbhavALI camakatI aneka citrelAM rUpovALI, zatranA cittane Azcarya pamADanArI eka sabhA hatI. vaLI dareka staMbhone ekaso ATha, ekaso ATha evA khUNAo hatA. ema sarva maLI agyAra hajAra, chazo cosaTha kula khUNAo hatA. ema ghaNo kALa pasAra thayo ane rAjA rAjaya bhogavato hato, tyAre koIka samaye durbuddhivALo kuMvara vicAravA lAgyo ke "koIpaNa prakAre meLaveluM rAjaya suMdara gaNAya evI lokazruti che. mATe gharaDA pitAne mArIne rAjaya svAdhIna karuM. kuMvarano abhiprAya pradhAna jANI gayo ane rAjAne jaNAvyo. rAjAe kuMvarane bolAvIne kahyuM ke, "tAre kulaparaMparAgata krama jALavavA mATe rAha jovI paDaze, ema chatAM tene rAjaya meLavavA mATe utAvaLa ja hoya, to dareka staMbhanA dareka khUNA eka dAva ApI satata 108 vakhata jite. vacamAM eka vakhata paNa hAra thAya, to zarUthI jitavA paDe. ema dareka staMbhanA dareke dareka khUNA eka vakhata paNa hAra pAmyA sivAya jItavA joIe. to rAjaya ApuM." lAMbA kALe paNa te dareka khUNA jitavA muzkela che, tema bhava-gahananI lIlAmAM rakhaDatA jIvane manuSyapaNAnI durlabhatA jANavI. (9) have pAMcamA daSTAntanI saMgrahagAthA kahe che - rayaNe ti bhinnapoyassa, tesiM nAso samudda-majjhammi / aNNesaNammi bhaNiyaM, tallAha-samaM khu maNuyattaM // 10 // che (5) ratnadRSTAMta samudradatta nAmanA ratna vepArIe ratnadvIpamAM meLavelAM ratno vahANano bhaMga thavAthI samudramAM nAza pAmyAM tyAra pachI te vepArIe samudramAM zodha karAvI. tene jevo lAbha thAya, tenI mAphaka pharI manuSyabhavano lAbha muzkela che. e ja kathA kaMIka vistArathI kahe che - ratna vepAranA kAraNe prasiddhi pAmelI tAmralipI nagarImAM udAramanavALo samudradatta nAmano vahANavaTI hato. koIka samaye te vividha prakAranAM vastrothI vahANa bharIne ratnadvIpe Avyo. tyAM teNe ghaNAM ratno kharIda karyA. potAnI icchA pramANe ratnono saMgraha karI tAmraliptI tarapha javA mATe samudramAM vahANanI musApharI karavA lAgyo tenA puNyano kSaya thavAthI ati uMDA samudramAM vahANa bhAMgI gayuM ane meLavelAM sarva ratno dareka dizAmAM chUTAM chUTAM verAI gayAM. samudradattane hAthamAM eka pATIyuM maLI javAthI koI prakAre kinAre pahoMcI gayo. ghaNo viSAda pAmyo. AkhA zarIre khAruM pANI lAgyuM, eTale rogI banyo. zarIra svastha thayuM, eTale ratnonI teNe zodha karAvI. jema samudramAM verAyelAM ratno pAchAM meLavavA muzkela, tema ahi manuSyajanma pharI prApta karavo muzkela che. Avazyaka-cUrNimAM A daSTAMta judA prakAre dekhAya che : - Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 nyAyapriya lokothI vaselI sukozalA nagarImAM ati adbhuta vaibhavavALo dhanadatta nAmano zeTha raheto hato.tene dhanazrI nAmanI vallabha bhAryA hatI. temane ATha putro hatA. vaLI tenI pAse ghaNAM zreSTha ratnono samUha hato, tema ja gharamAM paNa puSkaLa bIjA upayogI sArabhUta padArtho hatA. te nagaramAM vasaMta-mahotsava samaye jenI pAse jeTalIkoDI dhana hoya, teTalI dhvajA potAnA mahela para pharakAvatA hatA. paraMtu A zeTha pAse aneka mUlyavAna ratno hovAthI tenI kiMmata AMkI zakAtI na hovAthI te dhvajAo pharakAvato na hato. kAlakrame te zeTha vRddha thayA ane game te kAraNe dezAntaramAM bahu dUra gayA. taruNa -TUMkI buddhivALA tenA putro dhvajAnA kautukathI ratnone vecI nAkhavA lAgyA ane kroDo nI saMkhyA mAM dhana ekaThuM karyuM. mahotsavamAM dareka mahela upara pAMca varNavALI pavanathI kaMpatI, khaNa khaNa zabda karatI ghugharIovALI koTidhana vALI eka so dhvajAo pharakAvI. potAnA mahela upara seMkaDo pramANa dhvajAo pharakI rahelI che, te daramyAna temanA pitA paNa dezAntaramAMthI pAchA AvI gayA. pitAe putrone kahyuM ke, "AvuM akArya kema AcaryuM ? kema ke, te ratno amUlya hatAM, te vecI kema nAkhyAM? have te ratnanA vepArIone mUlya pAchuM ApIne jaldI mArAM ratno pAchA gharamAM dAkhala thAya tema tamAre karavuM. to te AThe putro te ratnone khoLavA mATe pArasakUla (parziyA) vagere sthale gayA. ghaNI kALajI pUrvaka te ratnone khoLavA chatAM dareka ratnono dareka vepArIono pharI meLApa-saMyoga na thayo. jema gayelAM ratno pharI pAchAM meLavavAM muzkela, tema jIvo jo manuSya-AyuSya cUkI gayA, to pharI Avo manuSyabhava prApta thavo durlabha che. (10). have chaThThA dAMtanI saMgrahagAthA kahe che : - - - sumiNammi caMdagilaNe, maMDaga-rajjAI doNha vINaNao / nAe'NutAva sumiNe,tallAhasamaM khu maNuyattaM // 11 // (E candrapAnasvapna mUladevanI kathA che svapnamAM caMdra gaLatAM ekane pUDalo ane bIjAne rAjaya maLyuM, tyAre pharI tevuM svapna lAvavA prayatnakaravA mAphaka manuSyapaNuM durlabha che. tenA upara vistArathI kathA A pramANe avaMtI nAmanA dezamAM amarApurIne jitavA samartha atinirmala vaibhavanAM kAraNe zreSTha ujeNI evAM nAmanI parama nagarI che. pracaMDa parAkramavALo hovAthI jeNe samagra dizA-maMDalo jitelAM che, tathA kaLAomAM catura jitazatru nAmano rAjA te nagarInuM pAlana karato hato. tyAM samagradezomAM vepAra calAvato, meruparvata mAphaka sthira, tyAgI, bhogI evo acala nAmano sArthavAha hato. te nagaramAM lAvaNyanA samudra jevI, kamalapatra sarakho netravALI, tene tyAM AvanAra lokanAM manane anusaranArI, dhanathI samRddha evI devadattA nAmanI gaNikA hatI. tathA dhUrtA, coro ThagArA, vyasanI, kautukI, catura, vidvAna ane dhArmikomAM je mukhyarUpa prasiddhine pAmelo, rAjakuLamAM janmelo, seMkaDo rAjalakSaNothI saMpUrNa evo mUladeva nAmano dhUrta (dhUtakAra) raheto hato ane te khUba prasiddhi pAmyo hato. devadattA gaNikA sAthe sAcA snehathI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 upadezapada-anuvAda viSayasukha bhogavatA tenA divaso AnaMdamAM pasAra thatA hatA. koIka vasaMta mahotsavamAM ughAna-krIDA mATe nIkalela acale mUladevanI sAthe devadattAne dekhI. te vakhate devadattA pAlakhImAM ArUDha thayelI, acala tenA upara atizaya snehAdhIna thayo ane vicAravA lAgyobhAgyazALIne ja Ano yoga thAya' to have kayA upAyathI A mArA manorathone pUrNakaranAra thAya ?' ema vicArI aneka jAtanA dAnAdika upacAro zarU karyA 'gaNikAo bheTa-sogAdathI svAdhIna thanArI hoyache.' tethI acalane sneha batAvyo ane atimAna ApavA lAgI.haverAtri zaru thavAnA samaye zreSTha citrAmaNothI yukta bhittivALA, nirmala maNiothI jaDita bhUmitalavALA, upara caMdaravA bAMdhelA, dIpatA ratnanA dIvaDAthI dUra thayela aMdhakAravALA, suMdara sajelA zRMgAravALA vAsabhavanamAM AvI pahoMcyo. eTale devadattAe asana vagere ApI teno satkAra karyo. A pramANe tenI sAthe atizaya AnaMdathI bhoga-vilAsamAM samaya pasAra karatI hatI, paraMtuhaMmezA hRdayano sneha to mUladevane viSe ja rAkhatI hatI. potAnI mAtA akkAnA bhayathI mUladevane potAnA gharamAM praveza karAvatI na hatI, paraMtu te kAraNe tenA manamAM ajaMpo to raheto ja hato ane te ajaMpo mAtAnA jANavAmAM Avyo. tyAre mAtAe kahyuM ke, he putri ! tane jo te rucato hoya, to bhale tene praveza karAva, nirarthaka zA mATe jhure che ?' devadattAe mUladevane samaye - avasare=samayamaLatA potAnA vAsabhavamAM praveza karAvyo. akkAe mUladevane A pramANe kahyuM ke - 'strI apAtra sAthe rame che, varasAda parvatamAM adhika varase che, lakSmI nIcano Azraya kare che ane ghaNe bhAge catura mANasa nirdhana hoya che.' te sAMbhaLI devadattAe mAtAne kahyuM ke, 'huM dhananI lobhI nathI, paraMtu guNamAM lubdha chuM, A sarva guNo mUladevamAM rahelA che' tyAre mAtAe kahyuM ke 'acala aneka guNayukta che.' devadattAekahyuM ke, 'to temanI parIkSA karo.' tyAra pachI teNe acala pAse dAsI mokalAvI ane kahevarAvyuM ke, 'tArI vallabhAne zeraDI khAvAno manoratha thayo che.' A mAgaNI thavAthI te potAne nazIbadAromAM agresara mAnavA lAgyo ane zeraDIthI bharelAM aneka gADAMo mokalAvI ApyAM. eTale mAtAe kahyuM ke, 'acalanI udAratA tuM jo, ke eka vacanamAM jeNe ATalo moTo kharca karyo !' devadattA dIlagIrI pUrvaka kahevA lAgI ke, 'zuM huM hAthaNI chuM ? ke, cholyA samAryA vagara pAMdaDA sAthe AkhA sAThAo mokalAvI ApyA ! to have mUladevane kahevarAvo, te zuM kare che, te joIe' jugArakhAnAmAM mUladeva hato, eTale dAsIne tyAM mokalAvI kaherAvyuM ke - 'devadattAne zeraDI khAvAnI icchA thayelI che.' eTale mUladeva daza koDI laIne bajhAramAM gayo. be koDI kharacIne zeraDInA sAMThAnA mULa ane pAMdaDA vagaranA vacalA rasavALA bhAga kharIda karyA. be koDIthI be navAM korAM koDIyAM kharIdyAM. bAkI vadhelI kaoNDIthI taja, tamAlapatra, elacI, cArolI vagere mazAlo kharIdyo. tIkSNa churIthI sAMThAnI chola utArI, sArI rIte samArI, gaMDerI rUpa TukaDAo karyA, vaLI aMdara zULa parovI jethI hAtha cIkAzavALo thAya nahIM. tenA upara taja, tamAlapatra, elacI,cArolI vagere svAdiSTa sugaMdhI vastu bhabharAvI koDIyAmAM goThavI dAsI sAthe mokalAvI. mAtAne batAvInekahyuM ke, 'baMnemAM vijJAna ane viveka kevA che ? te jo. mUladeve vagara mahenate sukhethI khAI zakAya -- Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 tevA TUkaDA taiyAra karIne zeraDI mokalAvI che. acale kharca moTo karyo, paNa ekeya zeraDI mane kAma lAge tevI na mokalAvI !" A sAMbhaLI viSAda pAmelI mAtA vicAravA lAgI ke, "putrI ekAMte mUladevanA ja guNa tarapha jonArI che. have mAtA ciMtavavA lAgI ke, "evo kayo upAyakaruM? ke acalathI A zikSA pAme ane mArA gharamAM praveza karI zake nahi." (30) koIka samaye akAe acala sArthavAhane zIkhavADI rAkhyuM - kapaTathI paragAma jAuM chuM." - ema kahIne tAre aNadhAryuM saMdhyA-samaye ahIM AvavuM. te pramANe karyuM. eTale khuza thayelI devadattAe mUladevane gharamAM dAkhala karyo ane tenI sAthe krIDA karavAlAgI. acala sArthavAha vijaLI mAphaka jhaDapathI tyAM AvI caDyo. gharamAM Avyo eTale mUladevane palaMga nIce saMtADI dIdho. e hakIkata jANI eTale acale gaNikAne kahyuM ke, "Aje mAre ahi zayAmAM besIne ja snAna karavuM che." devadattAe kahyuM ke, "nirarthaka zA mATe zavyAno nAza karo cho?' acale kahyuM ke, "mArI zavyA vinAza pAme temAM tuM zA mATe jhUre che ?" zarIra mAlIsa karavuM, vagere karIne snAna-vidhi zaru karyo. have kaLaza reDavAnA samaye mUladeva vicAravA lAgyoke, "are re ! vyasanonA kAraNe huM A sthitimAM mUkAyo ! kaheluM che ke - "dhana meLavIne koNa garva nathI karato ? viSayabhogone AdhIna thayelo hoya, tevAne Apattio kyAre nathI AvatI? A jagatamAM strIoe konuM mana khaMDita nathI karyuM? jagatamAM rAjAne priya koNa hoya che? mRtyuthI koNa chUTI zake che? kayo mAgaNa mAna pAme che? durjananA sakaMjAmAM AvI paDelo kayo manuSya kSemakuzaLa rahI zake che ?" viTapuruSa - vezyAnA nokara sarakho pANIthI bhIMjAla evo mUladeva palaMga nIcethI jeTalAmAM nIkaLyo, teTalAmAM acale mastakanA vALa hAthathI pakaDIne tene kahyuM ke, have tane zuM karuM?" tyAre mUladeve kahyuM ke, "tamane ruce tema karo, potAnA duzcaritrathI ja huM tamArI najare caDyo chuM." tenI bolavAnI sArI paddhatithI AkarSAyela acale tene kahyuM ke, "daivayoge sajjana puruSo paNa Apatti pAme che. tamAma aMdhakArano nAza karanAra jagatamAM cUDAmaNi padane pAmela sUrya paNa kAlayoge grahaNakallola (rAhu)thI saMkaTa pAme che. arthAt sUryanuM ane caMdranuM paNa grahaNa thAya che. he bhadra ! koI vakhata huM saMkaTamAM paDuM, to mane sahAya karaje." ema kahI teno satkAra karIacale mUladevane choDI dIdho. pahelAM koI vakhata na pAmela tevA nigraha ane kalaMkathI lajjA pAmyo ane vilakho thaI gayo. tyAra pachI bennA nadInA kinAre rahelA bennAtaTa nagara tarapha javAno AraMbha karyo. pAse khAvAnuM bhAthuM paNa na hatuM. ema cAlatAM cAlatAM aTavInA mukhe Avyo, tyAre mArgamAM vAto karanAra eka lobhasarpathI DaMkhAyela, sAthe bhAthuM rAkhela che sAme doDatA AvatA Takka jAtinA eka saddhaDa nAmanA musApharane joyo. tenI pAsenA bhAthAthI have huM aTavInuM ullaMghana karI zakIza.te mane Thagaze to nahIM ja ema paraspara baMne vArtAlApa karatA cAlavA lAgyA. gAma ane saDaka vinAnI aTavImA trIjA pahore jaLAzayavALuM sthAna maLyuM. tevA jaLavALA pradezamAM vizrAma karavAnA manoratha karyA. jaMgala jaI Avyo, tyAra pachI saddhaDe kothaLImAMthI sAthavo bahAra kADhI patrapuTamAM jaLa sAthe masaLIne ekalAe ja teno AhAra karyo. mUladeva sAme beTho hato. tene niSpharatAthI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 upadezapada-anuvAda vAcAmAtrathI paNa khAvAnuM nimaMtraNa na karyuM ! "kRpaNanAM caritro dhikkAra-pAtra che.' nakkI Aje te bhUlI gayo, tethI nimaMtraNa na karyuM, paNa AvatI kAle jarUra Apaze." ema vicArI sAthe cAlavA lAgyo. evI rIte bIjA divase paNa teNe lagAra paNa na bolAvyo. trIjA divase baMnee aTavI pUrNa karI(50) ane vasativALA gAmamAM AvI pahoMcyA, tyAre mUladeve vicAryuM ke, "bIjuM to kaMI nahIM, paNa mane AzAthI ATalo ahIM kheMcI lAvyo, tethI A upakArI che. teNe kahyuM ke, "he bhadra ! have tame tamArA mArge jAva, koIka vakhata meM rAjaya prApta karyuM che-ema sAMbhaLe, to mArI pAse Avaje, to huM tane gAma ApIza. barAbara divasanA be prahara vityA pachI madhyAhna samaye te gAmamAM hAthamAM paDIyo laIne akalezamanavALA teNe bhikSA mATe praveza karyo. bAphelA aDadanA bAkaLAthI patrapuTa-paDIyo bharAI gayo, eTale utsukatA rahita dhIme dhIme taLAvanA kinAre gayo. te samaye eka mahinAnA lAgeTa upavAsa karanAra durbala dehavALA eka munine pAraNA mATe udyAnamAMthI gAma tarapha jatA dekhyA. praphullita netravALA teNe manathI vicAryuM ke, "mArA puNya haju baLavAna che, ciMtAmaNiratna paNa maLI jAya che, kadAca kalpavRkSa paNa maLI jAya, paraMtu nibhaMgIne bhojana samaye AvA tapasvI muni bhagavaMtano yoga thato nathI. ahi te kSaNe dAtAranI pAse je hoya, te ApavuM kiMmatI gaNAya. to atyAre mArI pAse aDadanA bAkaLA sivAya bIjuM kaMI nathI. atiromAMcita dehavALo harSanA azruthI bhIMjAyela netrayugalavALo munine vinaMti karavA lAgyo ke, "he bhagavaMta ! karuNA karI mArA A bAkaLAne Apa svIkAro." pUjanIya nAmavALA munIe paNa dravyAdika zuddhi joIne jarUra pramANamAM pAtramAM grahaNa karyA. (60) mUladeve paNa kahyuM ke, "kharekhara bhAgyazALI puruSo ja sAdhunA pAraNAmAM bAkaLAnuM dAna ApI zake che." eTalAmAM munibhakta devI bolI ke - "he mUladeva ! tuM varadAna mAga." te sAMbhaLI mUladeve devadattA gaNikA ane hajAra hAthIvALArAjayanI mAgaNI karI." have bAkI rahelA aDadanA bAkaLAthI pote traNa divasanuM pAraNuM karyuM. jANe amRtathI bhojana karyuM hoya tevI tRti pAmyo. have saMdhyA-samaye bennAtaTa nagaramAM Avyo. tyAM dharmazALAmAM sUtelA teNe prabhAtasamaye "atizaya ujjavala prabhAvathI dizAone prakAzita karanAra pUrNacaMdra-maMDalanuM pote pAna karyuM." ema svapnamAM joyuM tevuM ja svapna bIjA eka musAphare paNa dekhyuM. te baMne sAthe jAgyA. nirbhAgI anya musAphara bIjA musApharonI AgaLa moTA zabdo bolIne pUchavA lAgyoke, "mane A pramANe svapna AveluM che, tenuM zuM phaLa thaze." tenA pratyuttaramAM eka musAphare jaNAvyuM ke, "tane ghI, goLavALo puDalo prApta thaze." bIjA divase koIka makAna upara chAparuM naMkhAtuM hatuM, tyAre tenA gharasvAmIe tevo ja pUDalo tene Apyo. ati nipuNa buddhivALA mUladeve vicAryuM ke - "ATalA ja mAtra phaLavALuM A svapna na hoya A sarve ajJAnI che." have sUryodaya thayo, eTale prabhAta-kAryonI paTAvIne puSpothI pUrNa aMjali bharIne te svapnazAstrakAra pAse pahoMcyo. te paMDitanA caraNanI pUjA karIne, tene pradakSiNA ApIne Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mastakathI namaskAra karIne be hAtha joDI potAne savAre Ave caMdrapAna svapnanuM nivedana karyuM. svapna-pAThakane rAjyaphaLano nizcaya thavAthI prathama teNe potAnI lAvaNya-amRtathI pUrNa kanyA sAthe mUladevanAM lagna karyA. " A svapnanA phaLathI tane sAta divasamAM nakkI rAjaya-prApti thaze." e pramANe paMDitanuM kathana svIkArI teNe mastaka sAthe aMjali joDI praNAma karyA. anukrame bennAtaTa nagare pahoMcyo ane vicAryuM ke, "huM taddana nidhana chuM. AvI sthitimAM mAre nagaramAM kevI rIte bhramaNa karavuM ?" eTale rAtre koIka dhanavAnanA gharamAM khAtara pADavA gayo. rAjapuruSo dekhI gayA, eTale pakaDyo ane bAMdhyo. pachI rAjA pAse laI gayA. nItizAstramAM corI karanAra mATe vadhano daMDa kahelo che-ema smaraNa karatAM pradhAne jaNAvyuM. tene vadha karavAnI AjJA thaI ane vadhabhUmie laI jAya che, tyAre A vicAravA lAgyo ke, "pahelAnI vAta zuM jUThI paDaze ? evAmAM tenuM sajjaDa puNyakarma udayamAM AvavAthI te vakhate nagaramAM ugra zUlavedanAthI herAnagati bhogavato aputriyo rAjA mRtyu pAmyo. have navo rAjA meLavavA mATe pAMca divyo -hAthI, ghoDA,chatra, cAmara-joDI ane kaLaza adhivAsita karyA. eTale rAjayanA adhiSThAyaka devatAo temAM adhiSThita thayA. te divyo samagra nagarImAM paribhramaNa karI rAjyayogyapuruSane zodhatA hatA.anukrame pharatA pharatA cokamAM AvyAM, tyAre gadheDA upara svAra thayela, sUpaDAnA chatravALo, sarAvalAnI banAvelI mALA paheralo, geraMgathI raMgAyela zarIravALo, meza copaDela ane mezathI kharaDAyela zarIravALo sanmukha Avato mUladeva cora dekhAyo.eTale hAthI gulagula zabda karavA lAgyo, ghoDo cheSArava karavA lAgyo. tyAra pachI hAthIekaLaza grahaNa karI mUladevano abhiSeka karyo, tema ja tene potAnI khAMdha para besADyo. baMne bAju be cAmaro vIMjAvA lAgyA ane chatra ApoApa upara jaIne sthira thaI gayuM. te samaye samagra AkAzatala bharAI jAya tevA zabdo karatAM vAjIMtro vAgavA lAgyAM. cAraNo vagere jaya jayakAra zabda bolavA lAgyA. motI, maNi Adi ratnothI alaMkRta corasa siMhAsana upara beTho, eTale sAmaMta vageree tene praNAma karyA. mahArAja banIne potAnA pratApathI vairI rAjAone vazakaryA ane te sajajana manuSyone mAna ApavA lAgyo. e pramANe icchA mujaba rAjya bhogavavA lAgyo. lokavAyakA cAlI ke, "A rAjAne caMdrapAna karyAnuM svapna AveluM, tenA pratApathI AvuM rAjya prApta thayuM. A vAta pelA musAphare sAMbhaLI ane te vicAravA lAgyoke, mane paNa tenuM svapna AveluM, to mane rAjya kema na maLyuM ? lokoe tene kahyuM ke, "svapnagupta na rAkhatAM game tevA loko pAse pragaTa karyuM, tethI na phaLyuM. have jo mane bIjIvAra tevuM svapna Avaze, to tevA svapnapAThaka pAse vidhi-pUrvaka nivedana karIza ke, jethI mane rAjaya-saMpatti prApta thAya. dahi, chAza Adi pracuratAvALA bhojanamAM parAyaNa banI icchA pramANe sUI raheto ane svapnanI jhaMkhanA karyA karato. lAMbA kALa sudhI kaleza pAmyo. jevI rIte AvuM dhArela svapna durlabha che, tema meLaveluM manuSyapaNuM hArI gayA pachI pAra vagaranA saMsAra samudramAM pharI manuSyapaNuM pAmavuM ati durlabha che. have ahIM cAlu kathAno bAkIno bhAga paNa kahIe chIe. mUladeva rAjA eka vakhata vicAravA lAgyo ke, "mane rAjaya maLyuM, mada jharatA hajAra hAthIo maLyA, paNa devadattA vagara sarva zUnya jaNAya che. (93) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 upadezapada-anuvAda je mATe kahyuM che ke - "sneha karIne pachI teno apalApa kare nahi, vinA kAraNe prIti rAkhe, seMkaDo kaSTo AvI paDe to paNa muMjhAya nahi, dhana Ave, to paNa lubdha na bane ane abhimAna na kare, sajjana ane saraLa svabhAvavALo hoya, caMdra sarakho saumya sthiratAvALo hoya-evA mANasa sAthenA samAgamamAM svarga che ke, parvatanA zikhara upara ?" ujeNInA rAjAne dAna-mAnathI vaza karI tenI sAthe prIti karavA lAgyo. ghaNI prArthanA karavAthI tene devadattA samarpaNa karI. A bAju saddhaDa bhaTTa sAMbhaLyuM ke, "mUladevane rAjaya maLyuM che, eTale te jaldI bennAtaTa nagare Avyo. rAjAne maLyo. eka sAruM gAma ApyuM ane kahyuM ke, "pharI mArI najare na Ave, tema tAre karavuM' ema kahI rajA ApI. koIka samaye dhanopArjana karavA mATe ujjaiNIthI dezAntaramAM ghaNA parivAra sahita acala gayo. tyAM ghaNuM dhana upArjana karI, kariyANAnAM aneka gADAM bharIne daivayoge bennAtaTa nagare Avyo. tyAM jagAta bacAvavA mATe maMjiTha vagere kariyANAmAM kiMmatI padArtha chUpAvI rAkhyA. dANa lenArAone khabara paDI, eTale rAjA pAse laI gayA. bhaya pAmelA netravALA acalane rAjAe joyo ane vicAryuM ke, "A sArthavAha ahiM kyAMthI AvI caDyo ? A to Azcarya kahevAya." (100) rAjAe pUchayuM ke, "mane oLakhe che?" "zaradanA pUrNacaMdranI ujajavala kAMti sarakhI jenI kIrti bhavanamAM vyApelI che, evA Apane koNa na oLakhe ?" rAjAe potAno vRttAnta kahyo ane duSkara satkAra karIne tuSTa manathI tene vidAyagiri ApI. tyAra pachI acala ujeNIe Avyo. baMdhu vargane maLyo. mUladeve jevA prakArano stakAra karyo te sarva kuTuMbIone jaNAvyuM. have benAtaTa nagaramAM eka ghaNo catura cora dararoja vaibhavavALA zrImaMtonA gharamAM khAtara pADato hato. catura evA koTavALo tathA rakSako ghaNo prayatna kare che, paraMtu pakaDI zakAto nathI. rAjAne nivedana karyuM ke, A cora dekhI zakAto ke pakaDI zakAto nathI. nakkI te core adazya thavAnI vidyA sAdhI haze. athavA to koI AkAzamAM gamana karanAra khecara ke devatA haze. koI paNa kyAMya tene joI zakatA nathI. tyAra pachI mUladeve pote ja nIlavastra paherI pracaMDa kaTAra hAthamAM laIne prathama pahore ja tene zodhavA nIkaLyo. devakulo, pANInI parabo, dharmazALAo, sUnAM gharo, udyAno vagere sthaLomAM ghaNA upAyo karI zodhavA lAgyo. have eka musApharakhAnAmAM rAtre ke jemAM gADha aMdhakAramAM kaMI paNa dekhI zakAtuM nathI. najara baMdha thaI jAya che, jyAre dareka musApharo UMdhI gayA tyAre kapaTathI mUladeva paNa sUvA lAgyo. eTalAmAM tyAM pelA meDika nAmano cora Avyo. dhImethI teNe tene jagADyo. pelA maMDika core pUchayuM ke, "he bhadra ! tuM koNa che ? pelAe kahyuM ke, "anAtha musAphara chuM." to mArI pAchaLa Ava, jethI tane icchita arthanI prApti thAya." "bahu sAruM' emakahIne rAjA tenI pAchaLa cAlyo. koIka dhanavAnanA gharamAM khAtara pADyuM ane tyAMthI bahAra nIkaLyo, tyAMthI ghaNI ghaNI sArabhUta vastuo lAvI rAjAnA khabhA upara ucakavA ApI. jIrNa udyAnanI aMdara rahelA devamaMdira ane maThanI vacce bhoMyaruM hatuM, temAM rAjAne laI gayo. tyAM rAjAe rUparatnanI khANa Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 37 samAna tenI bahenane jaI. maMDika core bahenane kahyuM, "AnA pagane pakhALI nAkha." kUvA najIka laI jaI tene tyAM besADI jeTalAmAM rAjAnA caraNane sparza kare che, sparzatAM ja anumAna karyuM ke, "A bhAgyazALI rAjA che tenA viSe sneha utpanna thayo, eTale guptapaNe rAjAne saMjJAthI jaNAvI dIdhuM, eTale te ekadama bahAra nIkaLI gayo. jo koI bIjo A sthAne Ave, to paga dhovAnA bAnAthI atyaMta uMDA kUvAmAM nirdayapaNe pheMkI devAya che. rAjA gayA pachI bahene kolAhala karyo ke, "A cAlyo jAya che ahiMthI gayo. A bAjuthI mArI pAse thaIne cAlyo gayo." te taravAra laIne tenI pAchaLa doDyo. mUladeve jANyuM ke, "utAvaLA pagale mArI pAchaLa Ave che." te nagaranA coTAmAM zivamaMdiranI aMdara peTho. bhaya pAmato tyAM rahelo che. cora roSAvezathI bhramathI taravArathI zivaliMgane bhAMgI potAne kRtArtha mAnato jaldI pAcho vaLyo bIjA divase rAjA hAthInI khAMdha para besIne jyAre nagaramAM bhramaNa karato hato, tyAre kapaTathI hAtha, paga upara pATA bAMdhI jeNe potAnA zarIrane DhAMkI dIdhuM che, evA te corane joyo. cauTA ane zerImAM pharatAM junI kaMthA paherI hatI, tene tarata ja oLakhI lIdho. tyAra pachI tene tarata ja bhavanamAM laI gayo. rAtre je vyavahAra thayo hato, te pragaTa karyo. baMnenAM mana ekarUpe maLI gayAM. ati nipuNa buddhivALA mUladeve tene rAjyamAM sAro hoddo Apyo. pachI rAjAe tenI bahenanI mAgaNI karI, teNe gauravathI tene ApI. tenI sAthe viSayabhoga bhogavatAM keTaloka kALa pasAra thayo. coranA gharamAM sArabhUta vastuo hatI,te sarva rAjAe vizvAsathI jANI lIdhI hatI.tevA tevA upAyathI tene vizvAsamAM laIne tenI sarva vastuono kabajo karI lIdho. pahelAnA aparAdho yAda karAvI. vartamAnakALano paNa koIka guno ubho karI zUlI upara caDAvI maraNa pamADyo. ahiM vizeSa upanaya A pramANe jANavo ke, jema rAjA, tema A dhArmikaloka, jema cora tema A deha, jema te coranuM dhana meLavavA mATe prayatna karyA, tema A deha pAsethI vividha upAya karI tapasyAdika ArAdhanA sAdhI levI, jayAre cora dhanarahita thayo, tyAre zULI para caDAvIne pUrvanA aparAdhone yAda karAvIne tene jIvitathI mukta karyo, tema A zarIramAM jJAna, darzana, cAritra, tapa vagere Atmahita sAdhavAnuM sAmarthya na rahe, tyAre zULI samAna anazana vidhithI zarIrano aMta lAvavo. (11) have sAtamA draSTAMtanI saMgrahagAthA kahe che : - cakkeNa vi kaNNa-haraNa, aphiDiyamacchigaha cakkanAlAhe / annattha NaTTha-tacchedaNovamo maNuyalaMbho tti // 13 // eka jaLakuMDamAM staMbha upara avaLI avaLI dizAmAM pharatA yaMtravALA ATha cakro upara rahelI pUtaLInI DAbI AMkha paDachAyAmAM cakra pharatI, jyAre AThenA ArA eka sarakhA bhegA thAya ane nIce najara karI ArAonI ArapAra abhyAsI kumAra bANa pheMkI uparanI pUtaLInI DAbI AMkha vIMdhI nAkhe, tenI samAna manuSyabhava durlabha che. gAthAno A saMkSepathI bhAvArtha, kathA dvArA vistArathI samajavo - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 upadezapada-anuvAda R() dRSTAMta rAdhA-vedha samudradattanI kathA BIndrapurI samAna manohara Indrapura nAmanA nagaramAM paMDitone AdaraNIyaIndra sarakho indradatta nAmano rAjA hato. tene bAvIza rANIo hatI ane te darekane kAmadeva sarakhA rUpavALA zrImALI Adi putro hatA.koIka samaye pratyakSa rati ja hoya tevI ja maMtrInI putrIne vividha prakAranI krIDA karatI mahelamAM jaI. tyAre parivArane pUchayuM ke, "A konI putrI che?" he deva ! A maMtrInI putrI che. tenA upara utpanna thayela rAgavALA rAjAe vividha prakAre tenI mAgaNI karI. pote lagna karyA, pachItene aMtaHpuramAM rAkhI. aMtaHpuramAM bIjI aneka zreSTha rANIonA samAgamamAM tallIna banelo rAjA tene bhUlI gayo. lAMbA samaye vaLI tenA upara najara paDatAM pUchayuM ke, "caMdra samAna prasarela kAMti -samUhavALI, kamala sarakhA netravALI A suMdara yuvatIkoNa che ?' sevake kahyuM ke "A maMtrInI putrI te che ke, jene tame keTalAka samaya pUrve paraNIne aMtaHpuramAM choDI dIdhI che." e pramANekahyuM, eTalerAjA rAtre tenI sAthe vasyo ane te ja divase RtusnAna karela, jethI te ja rAtre garbha utpanna thayo. have AgaLa maMtrIe putrIne kahI rAkhela hatuM ke, "he putrI ! je vakhate tane garbha pragaTa thAya anerAjA tane je kahe, te mane te samaye jaNAvaje." teno svIkAra karI putrIe sarva vRttAnta pitAne kahyo ane bhojanapatranA khaMDamAM te lakhI lIdhuM. rAjAne khAtarI karAvavA mATe te vRttAnta haMmezAM apramattapaNe yAda rAkhato.tene putra janmyo, surendradatta tenuM nAma pADyuM. te ja divase tyAM cAra dAsIone tyAM cAra putro janmyA. tenAM agnika, parvata, bahulI ane sAgara evAM nAmo pADyAM. tyAra pachI pradhAne tene lakhAcArya pAse bhaNavA mUkyo. pelA cAra dAsIputro sAthe A paNa kaLAo grahaNa kare che. pelA zrImAlI vagere rAjaputro bhaNavA AvatA hatA, paNa kaMI abhyAsa karatA na hatA. lagAra kaLAcArya mAre, to potAnI mAtA pAse jaI pharIyAda karatA hatA ane rudana karatA hatA. A pramANe putronI vAta sAMbhaLI kupita mAtAo paMDitane kahevAlAgI ke, "he kUTa paMDita ! amArA putrone mAra kema mAro cho ?" "putraratnanI prApti jema tema thatI nathI eTaluM paNa tame jANatA nathI ? atigUMcavaNa bharelA niSphala bhaNatara bhaNavAthI saryuM. putrone niSkaruNapaNe mAratA tamane thoDI paNa dayA AvatI nathI? A pramANe kaThora vacanothI tiraskAra karAyelA gurue tenA putronI upekSA karI, eTale te rAjaputro atizaya, mUrkha rahyA A hakIkta rAjAne khabara na hovAthI te manamAM vicArato ke, "mArA putro ghaNA kaLAkuzaLa che, paraMtu ahIM surendradatta rAjaputre samagrakalAsamUhano abhyAsa karyo. samAna vayavALA dAsa bALako aneka vighna karatA hatA. chatAM tenI darakAra karato na hato ane potAnA abhyAsamAM haMmezAM sAvadhAna raheto hato. have mathurA nagarImAM parvatanagarano rAjA potAnI putrIne pUche che ke, "he putrI ! tane je vara gamato hoya, tenI sAthe tane paraNAvuM." putrIe kahyuM ke, "he pitAjI ! Indradatta rAjAnA putro kalA-kuzaLa, zUravIra, vairyavALA ane rUpavALA saMbhaLAya che. temAMthI eka putranI rAdhA-vedhanI vidhithI sArI rIte parIkSA karIne, pachI Apa kaho to tyAM jaIne svayaMvara karuM? Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (graMthAgra 1000) putrInI vAtano rAjAe svIkAra karyo ane tyAra pachI puSkala rAjaRddhi sahita Indrapura nagare javA prayANa AdaryuM. tenuM Agamana sAMbhaLIne indra narapatie dhvajApatAkA ane vicitra zobhA vaDe potAnI nagarI zaNagArI. have rAjaputrI AvI gayA pachI tene utaravA mATe suMdara prAsAda Apyo. bhojana-dAna vagere karAvyAM ane potAnuM gaurava vadhe tevI ucita satkAra-vidhi karI. teNe rAjAne vinaMti karI ke, "ApanA je putra rAdhA-vedha karaze, te mane paraNaze. teTalA mATe ja huM AvelI chuM." rAjAe kahyuM ke, "he putrI ! ATalo kaleza zA mATe kare che ? kAraNa ke, mArA sarva putro eka ekathI adhika guNavALA che. tyAra pachI yogya sthaLe ekAMtare ekAMtare avaLA avaLA bhramaNa karatAM cakronI zreNIyukta, upara zobhAyamAna pUtaLIyukta eka moTo staMbha khaDo karAvyo. eka moTo akhADo-maMDapa racAvyo. temAM mAMcaDAo (sTeja) karAvyA. upara caMdaravA baMdhAvyA. harSathI ullAsa pAmatA rAjA siMhAsana para birAjamAna thayA. nagara loko paNa hAjara thayA. tyAra pachI rAjAe potAnA putrone bolAvyA. varamAlA grahaNa karIne te rAjaputrI paNa AvI pahoMcI. tyAra pachI rAjAe zrImAlI nAmanA moTA putrane AjJA karI ke, "he vatsa ! mArA manovAMchita saphala kara. ApaNA kuLane ajavALa, A mArA rAjyanI unnati kara, jayapatAkA jitI le, zatruonuM apriya kara, evI rIte rAjyalakSmI sAthe pratyakSa AnaMdamUrti samAna A rAjaputrIne rAdhA-vedha karIne jaldI paraNa.' A pramANe kahevAyela rAjaputra kSobha pAmyo, tenI mukhakAMti uDI gaI, parasevAthI palaLI gayo, zUnya cittavALo thayo, mukha ane netradIna banI gayAM, teno kaccha DhIlo paDI gayo. zarIranuM te ja uDI gayuM. lakSmIzobhA pAmyo nahi, lajjA pAmavAlAgyo, abhimAna utarI gayuM, nIce jovA lAgyo, pauruSane mUkI khaMbhita thayo hoya tema, athavA majabUta paNe jakaDelo hoya, tevo thaI gayo, pharI pitAe kahyuM ke "he putra ! kSobhano tyAga karIne Icchita kAryanI siddhi kara.tArA sarakhAne ATaluM kArya zA hisAbamAM gaNAya ? he putra ! saMkSobha to tene thAya ke, jeo kaLAomAM nipuNa na hoya, tamArA sarakhA niSkalaMka kalAguNane varelAne kema kSobha thAya ? A pramANe uttejita karAelA teNe kAryanA ajANa chatAM thoDI dhIThAInuM avalaMbana karIne dhrujatA hAthe dhanuSya grahaNa karIne zarIranI sarva tAkAta ekaThI karIne koI prakAre bANa AropaNa karIne "game tyAM bANa jAya" ema dhArI zrImAlI putre bANa choDyuM. te bANa staMbha sAthe athaDAIne bhAMgI gayuM, eTale loko moTo ghoMghATa karI hasavA lAgyA. A pramANe kaLAvihIne bAkInA rAjaputroe jema tema game tyAM bANo choDyAM, paraMtu koIthI kAryasiddhi na thaI. A samaye rAjA ghaNo vilakho banI gayo. lajjAthI tenI AMkho bIDAI gaI, jANe vajano agni zarIra para paDyo hoya, tema mukhanI chAyA uDI gaI ane AmaNodumaNo banI zoka karavA lAgyo. A samaye pradhAne rAjAne kahyuM ke, - "he deva ! kheda karavo choDI do, haju tamAro eka putra bAkI che, mATe atyAre tenI paNa parIkSA karo. rAjAe pUchayuM ke, "kayo putra ?" tyAre Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 upadezapada-anuvAda maMtrIe AgaLarAjAnAM lakhela vacanavALA abhijJAna karAvanAra bhojapatro vaMcAvyAM. rAjAe kahyuM ke, "bhale tene paNa lAvo. atizaya abhyAsa karAvela A duSTa putrone je AcaryuM, tevuM ja A paNa Acaraze. AvA prakAranA putrone dhikkAra thAo. havetAro Agraha che, to tenI paNa bhale parIkSA karo. te vakhatete maMtrIputrInA surendradatta putrane upAdhyAya sahita hAjarakaryo.have kalAbhyAsa karatAM, vicitra hathiyAro vAparavAnA parizramanA kAraNe zarIra para paDelA ujaraDA ane aNaraoNjhAyelA ghAvALA putrane khoLAmAM besADI AnaMdapUrvaka kahyuM ke - "he putra ! A pUtaLIne vIMdhIne mArA manoratha pUrNa kare ane A nivRtti nAmanI rAjakanyAne paraNa, eTale tane rAjya prApti paNa thaze." (50) - tyAra pachI surendradatta, rAjAne tema ja vidyAgurune namaskAra karIne AlIDhAsane besI hiMmatapUrvaka dhanuSadaMDa upADI, nirmala telathI bharelA kuMDamAM pratibiMbita thayelA cakronA ArAnI vaccenAM chidrone dekhato hato.bIjA kumAro vaDe mazkarI karato hato. agnika vagere dAsIputro bUmarANakarI vidhdha karatAhatA, gurujI be bAju ughADI taravAravALA be puruSone ubhA rAkhI ema saMbhaLAvatA ke, "jo lakSya cUkyo, to haNI nAkhIzuM' Ama vAraMvAra saMbhaLAvatA hatA.tema chatAM A rAjaputre lakSya tarapha daSTi rAkhI mahAmunIzvaranI jema ekAgra citta rAkhI cakronA ArAnAM chidro ekarUpe thayAM, tyAre chidra dekhI ekadama bANa choDI rAdhAne vIMdhI nAkhI. rAdhA vIMdhAI, eTale nivRtti kanyAe tenA gaLAmAM mALA paherAvI. rAjA AnaMda pAmyo ane jaya jayakAranA zabdo uchaLavA lAgyo. moTo vivAha-mahotsava pravartAvyo, tema ja rAjAe rAjaya paNa tene ja ApyuM. jemAM te kumAre lakSya tAkIne cakranA chidramAMthI bANa ArapAra kADhI pUtaLInI DAbI AMkha viMdhI, paraMtu bAkInA kumAro te kAryasAdhI na zakayA, tema koI puNyanI adhikatAvALo AtmA pAra vagaranA bhava-araNyamAM athaDAto manuSyapaNuM prApta kare che, paraMtu puNayanI adhikatA vagara bIjA jIvo manuSyapaNuM na pAmatAM naraka, tiryaMcanI halakI gati meLave che. (58). zrImAlI vagere bAvIza rAjaputroe A kaLA keLavelI na hovAthI, abhaNa rahevAthI rAdhAvedha karavAnuM lakSya na meLavI zakayA kAraNa ke,lakSya bIje rAkhavAthI bANo nAza pAmyAM. AthI cAlu vAtamAM zuM samajavuM ? jema rAdhAvedha sAdhavo duSkara che, te pramANe manuSyabhavanI prApti muzkela ane durlabha samajavI. gAthAmAM Itizabda samApti mATe che. (12) have AThamA daSTAntanI saMgrahagAthA jaNAve che - vAvaNa-6manna-chidya-kuti-rIva-caMdra-pAsIyA ! aNNattha buDDaNa-gavesaNovamo maNuyalaMbho u // 13 // gAthArtha> cAmaDA sarakhI jADI sevAlathI patharAela-chavAyela sarovaramAM zaradapUrNimAne divase sevAlamAM phaTa-chidra paDyuM. upara AvelA eka kAcabAne te chidramAMthI caMdra-darzana thayuM. potAnA kuTuMbane koI divasa na dekhela evA caMdranuM darzana karAvuM." tema dhArI nIce temane bolAvavA gayo. pAcho Avyo, tyAre pavanamAM jhapATAthI phATa-chidra pUrAI gayAM. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 Amatema ghaNA AMTA-pherA mAryA, paNa pharI te caMdra jovA na maLyo. tema cUkI gayelo manuSyabhava pharI meLavI zakAto nathI. (tu zabda gAthA pUrNa karavA mATe che.) gAthAno saMkSepa artha kahI have kathA dvArA vistArathI artha samajAve che - (8) daSTAnta kAcabAne caMdra-darzana thanuM koIka gahanavanamAM aneka hajAra yojana-pramANa ati uDo aneka jaLacara jIvothI vyApta eka draha hato. tenA pANI upara ati jADA paDavALI sevAla patharAyelI hatI.dareka sthaLe bheMsanuM cAmaDuM jANe DhAMkI dIdhuM hoya, tema jaNAtuM hatuM. koIka samaye caMcaLa DokavALo eka kAcabo Ama-tema bhaTakato bhaTakato uparanA bhAgamAM Avyo ane Doka lAMbI karI. te samaye sevAlamAM chidra paDyuM. te rAtrie zarada-pUrNimAno caMdra samagra kaLAo sAthe khIlyohato.vaLI tenI cAre bAju nakSatratArAmaMDala hovAthI caMdravizeSa AhalAdaka jaNAtohato. svaccha AkAzanA madhyabhAgamAM kSIrasamudranI lahero sarakhI caMdrikAvaDe samagra dizAone nahavarAto hoya, tevo ujjavala-AkarSaka jaNAto hato. AnaMda-pUrNa netravALo kAcabo A caMdrane dekhI ciMtavavA lAgyo ke, "A zuM haze ? zuM A svarga ke koI Azcarya haze ? mane ekalAne jovAthI zo lAbha ? mATe mArA sarva kuTuMbI lokone bolAvIne temane A batAvuM.' ema vicArI temane khoLavA mATe pANImAM DUbakI mArI potAnA sarva kuTuMbIone bolAvI lAvI pharI te pradezanI khoLa karavA lAgyo. paraMtu vAyarAthI sevAlanuM chidra (phATa) pUrAI gayuM hatuM. eTale te pradeza, caMdra vagere pharI joI zakAyA nahi. kadAca chidra paNa maLI jAya, paraMtu zaradapUnama, vAdaLA vagaranuM svaccha AkAza, tArAothI parivarela pUrNacaMdra pharI dekhAvo kAcabA mATe durlabha hato, tevI rIte A saMsArarUpI dehanI aMdara DUbelA puNyahIna samagra jIvone manuSyajanma pharI maLavo atidurlabha che. (13) navamA daSTAMtanI saMgrahagAthA - udahijuge puvvAvara-samilA-chiDDu-ppavesa-dihratA / aNuvAyaM maNuyattamiha dullahaM bhava-samuddammi // 14 // gAthArtha... svayaMbhuramaNa nAmanA mahAsamudranA pUrva-pazcima dizAmAM dhuMsarA tathA tenA chidramAM nAkhavA yogya tenI khIlI ema baMne sAmasAmI dizAmAM pheMkI. anukrame samudranAM mojAMthI aphaLAtA-kUTAtA baMne bhegA thAya ane dhuMsarAnA chidramAM khIlI parovAI jAya, tenI jema bhavasamudramAM mohamAM mUMjhAelA jIvone manuSyapaNuM durlabha che. e ja artha vivaraNakAra kaMIka spaSTapaNe samajAve che - ( (9) dhaMsArAnA chidramAM khIlIno praveza kara koIka kahaLI be devo dhUsarAnA chidramAMthI samilA eTale lAkaDAnI khIlI chUTI pADIne pharI A dhuMsarAmAM kevI rIte praveza pAme ema manamAM dhAraNA karIne meruparvatanI upara AvyA. eka hAthamAM dhuMsaruM pakaDyuM, bIjAe samilA lIdhI ane avaLI dizAmAM doDI dhuMsaruM Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 upadezapada-anuvAda ane samilA samudramAM sAmasAmA kinAre pheMkyA. tyAra pachI baMne jovA lAgyA ke, "pAra vagaranA samudrajaLamAM te khIlI ane dhuMsaruM baMne ati pracaMDa pavanathI Ama-tema bhramaNa karatAdhakelAtA ghaNo kALa pasAra karyo ane baMne bhegA thAya te mATe ghaNA samaya sudhI rAha joI, paNa be bhegA na thayA. bhegA thavA chatAM dhUsarAnA chidramAM samilAno praveza na thayo. jema te samilAne chidramAM praveza atIva durlabha che, tema mohamAM mUDha banelA cittavALA manuSyane pharI manuSyapaNuM durlabha che.(14) have dazamAM dRSTAntanI saMgrahagAthA : - paramANu-khaMbhapIsaNa-suranaliyA-merukheva-diTuMtA / tapaDakhevALuvayA, mayya mava-samumi || 2 || gAthArtha - paramANuo e daSTAntanuM nAma-kASThAdikanA staMbhane koIka kutUhaLI devatAcUrecUrA karI tenuM bArIka cUrNa karI tene eka nalikAmAM bharI meruparvatanA upara caDI daze dizAmAM phUMka mArI staMbhanA tamAma paramANuone uDAvI nAkhe. dekhuM ke,tyAre pharI ekaThA thaI teno staMbha thAya. e dekhatAM dekhatAM aneka hajAra varSo vItI gayAM. chatAM te paramANuono yoga ke staMbha na thayo. have pharIthI te tamAma paramANuone ekaThA karI thAMbhalo asala pramANe pharI taiyAra karavo jema muzkela che, tema bhavasamudramAM pharI manuSyapaNuM meLavavuM ghaNudurlabha che. ja (10) paramANu-staMbha yojanA BparamANu viSayaka A daSTAntanI Avazyaka cUrNimAM bIjA rUpe vyAkhyA karelI che, te A pramANe - aneka seMkaDo pramANa staMbhavALI moTI sabhA taiyAra karI hatI. koIka kALe agninI javALAthI saLagIne te nAza pAmI. have evo koI Indra, caMdra ke cakravartI che ke je, te ja aNu ane paramANuo ekaThA karI pharI durghaTa te kAryakarI zake? jema te ja aNuo vaDe pharI A sabhA ghaDIne taiyAra karavI muzkela che, tema jIvone gUmAveluM manuSyapaNuMpharI meLavavuM duSkara che. daza daSTAMtono upasaMhAra karatAM jaNAve che ke, eka vakhata daze dRSTAntanA bhAva koIka devatAnI sahAyathI pharI meLavI zakAya, paraMtu te saumya ! dAntika bhAvamAM raheluM manuSyapaNuM pharI na meLavI zakAya. AvA prakAranuM durlabhatAthI prApta thanAruM manuSyapaNuM pAmIne je jIva paralokanA hitanI - sAdhanA karato nathI, te mRtyakAle zoka karanAra thAya che. jema pANImAM-kAdavamAM kheMcI gayelo hAthI, kAMTAmAM phasAyelo matsya, jALamAM pakaDAyelo mRga, vaMToLIyAmAM sapaDAyela pakSI zoca kare, bhaya pAme, tema mRtyu ane vRddhAvasthA samaye lAcAra banI cothI nidrAmAM dhakelAelo arthAt maraNa-samaye zoka karaze. te samaye karmanA bhArathI pIDA pAmato jIva potAne oLakhaze. aneka janma-maraNanAM seMkaDo bhramaNa karIne jo-kadAca duHkhathI-muzkelIthI A manuSyapaNuM meLave che. to tenA durlabha ane vijalInA jhabakArA sarakhA caMcaLa manuSyapaNAne Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 pAmIne je viSaya. kaSAya, rAga-dveSa dhana, kuTuMba, IndriyanAM viSayomAM pramAda karI niSphaLa banAve che te kApuraSa kAyara-tuccha che, nahi ke satpaSa. (15) pahelAM ame je kahela hatuM ke, "bhAvArtha sAra-yukta upadezapado kahIzuM.' ityAdi, tenA saMdarbhamAM cAlu adhikAramAM manuSyapaNAnI durlabhatAne aMge AgamathI pramANita yuktithI siddha karatAM jaNAve che ke - evaM puNa evaM khalu, aNNANa-pamAyadosao neyaM / jaM dIhA kAyaThiI, bhaNiyA egidiyAINaM // 16 // gAthArtha> pahelAM manuSyapaNAnI durlabhatA sAmAnyathI jaNAvI, te ja vAta yukti ane pramANathI siddha karatAM jaNAve che ke - sArAsArano viveka na hovAthI ajJAna doSathI, athavA viSaya-sevanAdi rUpa pramAdathI manuSyapaNAthI vilakSaNa evI ekendriyAdika jAtimAM ahaTTaghaTikA yaMtranA nyAyathI vAraMvAra jIva bhramaNa karyA kare che. A vAta kevI rIte mAnavI ? te jaNAve che ke, ekendriya, beindriya Adika jIvonI vAraMvAra pharI pharI mRtyu pAmIne te ja kAyAmAM utpanna thavA rUpa-kAyasthiti siddhAMtamAM ghaNI lAMbI pratipAdana karelI che. te ja pRthvIkAyika, ekendriyAdika pAMca bhedone AzrIne kAcasthiti nuM pramANa asaMkhosappiNi-sappiNIu egidiyANa u cauNhaM 1." tA ceva u aNaMtA, vaNassaIe u boddhavvA // 17 // ekendriyAdika-pRthvIkAya, apUkAya, agnikAya, vAyukAya e cAranI kAyasthiti asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI kALa pramANa jANavI. temAM samaye samaye anaMta guNa pramANa paryAyo vaDe karIne niraMtara bhAvanI-rUpa, rasa, gaMdha, sparzanI vRddhi kare, te utsarpiNI. temATe paMcakalpabhASyamAM kaheluM che ke, - dravyonA varNa, rasa, gaMdha, spardhAdi anaMtaguNa pramANa samaye samaye vRddhi pAme, te ja pramANe rAta-divasa paNa vadhatA ja rahe te utsarpiNI kALa kahevAya. tethI viparIta arthAt varNAdiko jemAM dareka samaye anaMtaguNA ghaTatA jAya te avasarpiNI kALa kahevAya. vanaspatikAyanI kAyasthiti to anaMtI utsarpiNI-avasarpiNI kALapramANa jANavI. A kAyasthiti utkRSTa samajavI. kahevAno matalaba e che ke-pRthivI,pANI, agni, vAyukAyamAM jIva marIne pharI pharI temAM ja utpanna thAya-ema eka eka kAyamAM asaMkhyAtI utsarpiNI-avasarpiNI kALa sudhI temAM utpanna thAya, mare, pharI te ja kAyamAM utpanna thAya, te rUpa kAya-sthiti.ane vanasapatikAyamAM to te ja pramANe anaMtI utsarpiNIavasarpiNI kALa sudhI rahe vanaspatinI kAyasthiti A utkRSTa samajavI. jaghanya to aMtarmuhUrtakALa. utsarpiNI-avasarpiNInuM kALa-pramANa keTaluM ? te kahe che baMne ekaThA maLIne bAra ArAvALuM kAlacakra bane che. tenuM svarUpa A pramANe samajavuM. - daza koTAkoTI sAgaropama pramANa kALa pUrNa thAya, te utsarpiNI ane teTalo ja kALa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda avasarpiNIno jANavo. bharatakSetramAM avasarpiNInI aMdara cha prakAranA nAmavALA ArAo kahelA che. tenA anukrame nAmavibhAgo jaNAvIza. 1 suSamAsuSamAkALa, 2 suSamAkALa, 3 suSamaduHSamAkALa, 4 duHkhamasuSamAkALa, 5 duHSamAkALa ane 6 atiduHSamAkALa A ja cha vibhAgo utsarpiNIkALamAM ulaTA krame jANavA.temAM suSamAsuSamA kALa cAra koDAkoDI sAgaropama pramANa, suSamAkALa traNa koDAkoDI, suSamaduHkhamAkALa bekoDAkoDI, duSamAsuSamAno kALa beMtALIza hajAra varSa nyuna eka koDAkoDI sAgaropama pramANa, duHSamAkALa ekavIza hajAra varSa pramANa ane atiduHSamAkALa paNa teTalA ja ekavIza hajAra varSa pramANa samajavo. e prakAre utsarpiNI ane avasarpiNI baMne maLIne bAra ArA rUpa kALacakra, te samagrano kALa ekaTho karatAM vIza koDAkoDI sAgaropama pramANa thAya. temAM yathottara kAlAnubhAva svarUpa bIjA granthothI jANI levuM. vikalendriya, paMcendriya tiryaMco ane manuSyonI kAyasthiti A gAthA pramANe jANavI. vikalendriyanI saMkhyAtA hajAra varSanI ane paMcendriya tiryaMca manuSyanI sAta-AThabhavanI utkRSTa sthiti jANavI. (37) ThIka, ekendriyAdikanI lAMbI kAyasthiti che, to paNa kayA nimittathI ? te jaNAvo. tenA samAdhAnamAM granthakAra jaNAve che ke - 44 esA ya asai dosA - sevaNao- dhammabajjhacittANaM / tA dhamme jaiyavvaM, sammaM sai dhIrapurisehiM // 18 // gAthArtha- A lAMbI kAyasthiti aneka bhavamAM vAraMvAra doSo sevana karavAthI, tema ja zrutacAritra dharmathI bahAra citta vartatuM hoya, tevA AtmAone baMdhAya che. mATe buddhimAna puruSoe sarva pramAdano tyAga karIne hamezAM dharmane viSe udyama karavo joIe. gAthArtha kahIne have TIkArtha kahe che pramAda tyAga aneka bhavomAM vAraMvAra pApa sevana karavAthI caMdra-kiraNonA samUha sAthe spardhA karanAra athavA nirmala svabhAvavALA AtmAne paNa gADha vedodaya, ajJAna, bhaya, mohAdika doSonuM mana, vacana ane kAyAthI kRta, kArita, anumati sahita je sevana thAya ane tenAthI rAhumaMDala jema caMdrane malina kare, tema pApakarmo nirmala AtmAne paNa malina kare che, kone ? to ke zrutadharma-cAritradharmathI jemanuM citta bahAra vartatuM hoya, svapnAvasthAmAM paNa jeonuM mana dharmamAM hotuM nathI tevAne, AvI kahelI kAyasthiti baMdhAya che. mATe ekAMte ekendriyAdi jAtimAM praveza nivAraNa karanAra, tema ja bhavamAM utpanna thanArA aneka duHkhorUpa agnine olavanAra dharmane viSe sarva pramAdasthAnano tyAga karIne potAnI zakti anusAra mArgAnusArI samyag pravRtti karavI joie. (18) samyadharmamAM prayatna karavo-ema kahyuM, eTale samyabhAvane samajAvatAM kahe che Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 sammattaM puNa itthaM, suttANusAreNa jA pavittI u / sura- tA, pavattiyaa a paDhamaM 26 gAthArthasarvajJa bhagavaMtanA AgamanA anusAra je caityavaMdana, Avazyaka kriyA AdinI pravRtti karavI, te samyaktva A mATe sUtrabhaNavA viSe prathama prayatna karavo jarUrI che. gAthArtha jaNAvI have TIkArya kahe che - zika sUtragrahaNa upadeza paramapuruSArtha-mokSane anukUla bhAvonA kalApane sUcavanAra, saMsArarUpa kedakhAnAmAMthI bahAra kADhanAra evAaMgabAhya Avazyaka tema ja aMgapraviSTa AcArAMgadizruta grahaNa karavAmAM AMdhaLAne aNadhArI AMkho prApta thAya ane tene je AnaMda thAya, tevo AnaMda zruta grahaNa karatI vakhate thAya. zruta grahaNa karavAnI prathama pravRtti karavI joIe. je mATe kaheluM che ke :"pahelAM jJAna ane jJAna pAmavAthItenA phaLarUpe dayA eTale virati-saMyama ane uttarottara sarva saMyama jJAnathI pAmI zakAya che. bicAro ajJAnI zuM puNya ane zuM pApa ? e kyAMthI jANI zakaze ? zAstra sAMbhaLIne kalyANa kema karI zakAya ke pApa kema baMdhAya ? te jANI zakAya che ane puNyake pApa e baMne zAstra zravaNa karavAthI jANI zakAya che ane e jANyA pachI je kalyANakAraka hoya, te AcarAya che." (19) te sUtra grahaNa karavuM hoya to vinayAdi guNavALA banIne ja ziSya grahaNa karavuM. te ja icchita phaLa ApanAra thAya che. vinayAdi guNa vagara dhArelAM phaLa meLavI zakAtAM nathI.te ja vAta zAstramAM kahelA daSTAntathI spaSTa karatA kahe che - callaNA rANIne dohalo utpanna thayo ke, "eka staMbhavALA mahelamAM krIDA karuM." eTale zreNika rAjAnI AjJAthI abhayakumAra vanamAM gayo, viziSTa prakAranA vRkSane dekhI adhivAsana arthAt vRkSanA adhiSThAyaka devanI AjJA meLavavA mATe puSpa, caMdanAdikathI pUjA karI kApavAnI rajA mAgI. eTale tyAM vAsa karanAra vyaMtaradeva prasanna thayo ane dhAraNA pramANeno suMdara mahela taiyAra karI Apyo. (20) gAthArtha. vizeSa hakIkata kathAthI jaNAve che - (vinayathI vidhA-siddhi-zreNika kathA jenA daDha samyakatvathI khuza thayela IndramahArAjAvaDe ati prazaMsA pAmelA zreNika nAmanA rAjA rAjagRha nagaramAM rAjaya karatA hatA. samagra aMtaHpuramAM sarva rANIomAM mukhya evI callaNA nAmanI tene vallabhA hatI ane cAra buddhiyukta evA abhaya nAmanA maMtrI tema ja putra hatA. koIka samaye cellaNA rANIne garbhanA prabhAvathI dohalo utpanna thayo ane rAjAne kahyuM ke, "mArA mATe ekathaMbhiyo mahela taiyAra karAvo.' duHkhe karIne rokI zakAya evI strIhaThathI saMtApa pAmelArAjAe rANInI vAtano svIkAra karI abhayakumArane AjJA karI. tyAra pachI te eka suthArane sAthe laI staMbha mATe mahA aTavImAM gayo. tyAM teoe ghaTAdAra ane Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 upadezapada-anuvAda ghaNI moTI DALIovALuM vRkSa joyuM. 'A vaDavRkSa koIka devathI adhiSThita haze' ema vicArIne abhayakumAre upavAsa karavA pUrvaka vividha prakAranAM puSpo ane dhUpavaDe vRkSanI adhivAsanA karI. abhayakumAranI buddhi ane bhaktithI raMjita thayelA vRkSavAsI deve rAtre sutelA abhayane kahyuM ke,'he mahAnubhAva ! A vRkSane chedIza nahiM. tuM ghare jA. huM puSpo, phalo, ane sarva Rtuo sAthe bhegI thAya evA vRkSovALA bagIcAmAM eka staMbhavALo prAsAda taiyAra karAvI ApuM chuM.' A pramANe pratiSedha pAmelo abhayasuthAra sAthe potAnA ghare gayo, deve paNa ArAma sahita tevo mahela banAvyo. tyAM devInI sAthe vicitra krIDA karatA ane ratisAgaramAM DUbelA rAjAnA divaso AnaMdamAM pasAra thatA hatA. have te nagaramAM nivAsa karanAra caMDAlanA mukhInI patnIne garbhanA kAraNe Amraphala khAvAno dohalo thayo dohalo pUrNa na thavAthI da22oja tenAM sarva aMgo durbala thavA lAgyAM. patnIne tevA prakAranI durbala thayelI dekhIne patie pUchyuM ke, 'he priye ! tame manamAM zuM ciMtA che ?' 'pAkela Amraphala khAvAno dohalo thayo che' ema jaNAvyuM. tyAre caMDAle kahyuM ke, 'te mATe atyAre akAla kahevAya. jo ke akAla che, to paNa he priye ! koI prakAre tane meLavI ApIza, mATe dhIraja rAkha. rAjAne sarva RtunAM phaLa utpanna thAya tevo bagIco che- ema sAMbhaLeluM che. te bIgacAnI bahAra UbhA rahelA teNe pAkelA AmraphalavALuM vRkSa joyuM eTale rAtre avanAminI vidyAnA prabhAvathI vRkSa-DALI namAvIne Amraphala grahaNa karyAM. pharI unnAminI vidyAthI zAkhAne visarjana karIne harSa pAmelA patie patnIne Amraphala arpaNa karyAM. dohalo pUrNa thavAthI te garbhane vahana karavA lAgI. have eka bIjA vRkSo tarapha najara karatA rAjAe AgalA divase dekhelAM phaLonI laMba Aje khAlI dekhIne rakhevALa puruSane pUchayuM ke, 'are ! ahiMthI AmraphaLanI laMba koNe toDI ?' teoe kahyuM ke- 'he deva ! ahIM koI bIjo puruSa Avelo nathI, bIjuM AvatA-jatA puruSanAM pagalAM pRthvItalamAM paNa paDelA dekhAtAM nathI. mATe he deva ! A paNa eka Azcarya jaNAya che. A koI manuSya sivAyanuM sAmarthya jaNAya che.' AmAM bIjuM zuM karI zakAya ? ema vicArIne rAjAe abhayane kahyuM ke 'he putra ! AvA prakAranA kArya karanAra corane jaldI pakaDI lAva. Aje phalonuM haraNa karyuM, to AvatI kAle strInuM paNa haraNa karI jAya.' tyAra pachI bhUmitala sudhI mastaka namAvIne eTale pitAjIne namaskArakarIne, 'mahAkRpA' ema kahIne abhayakumAra traNa mArgo, cAra mArgo upara corane zodhavA mATe prayatna karavA lAgyo. keTalAka divaso pasAra thavA chatAM coranI mAhitI maLatI nathI, eTale abhayakumAra manamAM vadhAre ciMtA karavA lAgyo. daramyAna nagara bahAra indra-mahotsavamAM naTe potAnI kaLA batAvavA mATe khela zaru karyo, temAM nagaranA ghaNA loko ekaThA thayA hatA. tyAM abhaya paNa gayo anetenA bhAva jANavA mATe kahyuM ke, 'he loko ! jyAM sudhI naTa na Ave, tyAM sudhI huM eka kathAnaka saMbhaLAvuM, te sAMbhaLo. lokoe kahyuM ke, 'he nAtha ! bhale kaho.' Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kumArI kanyA kathA vasaMtapura nAmanA nagaramAM jIrNa zeThanI kanyAne dAridrathI parAbhUta thavAnA kAraNe pitAe paraNAvI na hatI. kanyA bahu moTI vayavALI thaI, eTale vara meLavavAnI icchAthI te kAmadevanI pUjA karavA lAgI eka bagIcAmAMthI puSpo corIne jatI hatI, eTalAmAM mALI AvI pahoMcyo ane vikAra-buddhithI kaMIka kahyuM. tyAre kumArIe mALIne kahyuM ke, "tane bahena, ke beTIo mArA sarakhI nathI ke kuMvArI kanyAne tuM Ama kahe che. tyAre mALIe kahyuM ke, jayAre tArAM lagna thAya eTale pati pAse javA pahelAM mArI pAse AvavuM' e kabUlAta kare to ja tane choDIza, nahIMtara nahIM choDIza." e vAta svIkArIne te potAnA ghare gaI. koIkasamaye tuSTa thayelA kAmadeve zreSTha maMtrIputra vara Apyo. sArA muhUrta-samaye pANigrahaNa-vidhi thayo ane sUryAsta samaya thayo. kAjaLa ane bhamarA sarakhI chAyAvALI aMdhakAra-zreNI dizAmAM phelAvA lAgI, divasanA bhAgamAM plAna banelA kumudakhaMDanAM maMDalo vikasita thayA ane caMdramaMDalano udaya thayo. have vicitra ratnamaya AbhUSaNothI alaMkRta thayela sarvAgavALI te navoDhAe vAsabhavanamAM AvIne bhartArane vinaMti karI ke, "AgaLa mALI sAthe meM kabUlAta ApelI che ke, lagna karyA pachI mAre prathama tenI pAse javuM-mATe mane tyAM javAnI AjJA Apo." "A satya pratijJAvALI che' ema mAnatA patie javAnI rajA ApI. eTale zreSTha AbhUSaNo paherIne jatI hatI, tyAre nagaranI bahAra coroe dekhI. "mahAnidhi prApta thayo" ema bolatA coroe pakaDI, eTale teNe potAno sadbhAva jaNAvyo coroe kahyuM, "bhale jaldI jA, paraMtu pAchI Ave, tyAre amo tArAM AbhUSaNo lUTIne nAsI jaIzuM." "bhale, ema karIza" ema kahIne AgaLa cAlI ane ardhamArge AvI tyAM caMcaLa kIkIthI uchaLatA netravALA, raNajhaNa zabda karatA lAMbA dAMtavALA, pahoLA karelA bhayaMkara mukha polANavALA, lAMbA kALathI bhUkhyo chuM, mATe "Ava Ava' ema bolatA,atyaMta bhayalAge tevA zarIranI bIhAmaNI AkRtivALA, jenI sAmuM dekhI na zakAya tevA rAkSasane joyo. teNe paNa pakaDIne rokI, eTale tene paNa potAno paramArtha jaNAvyo, eTale choDI. bagIcAmAM jaIne sukhethI sUtelA mALIne jagADIne kahyuM ke, "he suMdara dehavALA ! te huM atre AvI pahoMcI chuM." mALIe kahyuM ke, AvA rAtrinA samaye AbhUSaNa paherelI ekalI kevI rIte AvI zakI ? A pramANe pUchAelI bAlAe je banyuM hatuM te jaNAvyuM, tyAre mALI vicAravA lAgyoke, aho ! kharekhara satya pratijJA pALanArI A mahAsatI che." ema vicAratAM tenA caraNamAM paDI namaskAra karI mALIe tene mukta karI.tyAra pachI rAkSasa pAse pahoMcI ane mALIno banelo vRttAnta jaNAvyo. "aho ! A kumArI mahAprabhAvavALI che." ema kahIne choDI dIdhI. rAkSasa paNa page paDyo. tyAMthI mukta thaIne cora pAse gaI ane pahelAMno banelo sarva vRttAnta jaNAvyo. coroe paNa atizaya prabhAvavALI dekhI tenA tarapha utpanna thayelA pakSapAtavALA teoe page paDIne AbhUSaNa sahita potAnA ghare vidAya karI. have AbhUSaNa sahita, akSata Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 upadezapada-anuvAda dehe akhaMDita zIla-sahita pati pAse pahoMcI banelo sarva vRttAnta jaNAvyo. khuza thayelA pati sAthe AkhI rAtri sUI gaI. prabhAta samaya thayo, eTale maMtrIputra vicAravA lAgyo. "icchAnusAra rahenAra, sArA rUpavaMta, sukha-duHkhamAM samAna bhAgIdAra, gupta vAtane gaMbhIratAthI chUpAvanAra, evA mitrane ane mahilAne bhAgyazALIo ja jAgIne dekhe che." ema vicArIne tene samagra gharanI svAminI banAvI.kAraNake, 'niSkapaTa prema haiyAmAM rAkhanAra pratye zuM evuM che ke je na samarpaNa karAya ?' A pramANe pati,cora rAkSasa ane mALImAMthI koNe duSkara tyAga karelo gaNAya ? te mane kaho. je irSyALuo hatA,temaNe kahyuM ke, 'he svAmI ! patie duSkara karyuM, kAraNa ke teNe parapuruSapAse javA rAtre anumati ApI.' kSudhAturo bolyA ke, 'rAkSase duSkara kArya karyuM,kAraNa ke,lAMbA samayano bhUkhyohovA chatAM paNa tema ja bhakSya sAme chatAM paNa bhakSaNa na karyuM.' parastrI bhogavanArAone kahyuM ke, 'he deva ! ekalo mALI ja duSkarakAraka gaNAya.kAraNa ke, pote meLavI chatAM paNa jeNe tyAgI.' caMDALe kahyuM ke, 'game tema hoya, paNa coroe duSka2 kAryakaryuM gaNAya. kAraNa ke ekAMta chatAM suvarNanA dAgInA sahita tene javA dIdhI.' A pramANe caMDALe kahyuM, eTale abhayakumAre corano nizcaya karyo. pachI pakaDAvIne kahyu ke, 'bagIco kevI rIte corco ?' caMDALe kahyuM ke, 'he nAtha ! mArI vidyAnA baLathI.' e samagra vRttAnta zreNikane kahyo. rAjAe kahevarAvyuM ke, tArI vidyAo jo tuM mane Ape, to tuM chUTI zake, nahiMtara tArA prANa levAze.' caMDALe vidyAdAna karavAnuM svIkAryuM. have zreNika rAjAe rAjasiMhAsana upara besIne vidyA bhaNavAnuM zaru karyuM. vAraMvAra pado bolAvI gokhe che, ghaNo prayatna kare che, paraMtu rAjAne vidyA AvaDatI nathI,eTale rAjA caMDALa upara roSAyamAna thaIne kahe che ke, 'tuM mane vidyA barAbara Apato nathI.' tyAre vacamAM abhaye kahyuM ke, 'he deva ! Apane vidyA nathI AvaDatI,temAM teno alpa paNa doSa nathI. vinayathI grahaNa karelI vidyAo sthira ane phaLa ApanArI thAya che to A caMDALane siMhAsana upara besADI Apa nIce pRthvI upara besIne vinaya sahita have bhaNo. jethI vidyA AvaDI jAya.' te ja pramANe rAjAe karyuM, eTale vidyAo jaldI rAjAmAM saMkrAnta thaI. tyAra pachI atyaMta snehIjana mAphaka teno satkAra karI vidAya karyo.mATe jo A lokanAM tuccha kArya sAdhI ApanAra vidyA paNa hRdayamAM bhAva-bahumAna rAkhIne meLavI zakAya che ane hInajAtinA guruno paNa ati vinaya karavAthI ja meLavI zakAya che, to pachI samasta manovAMchita padArtha devA samartha jinavacana ApanAra pratye DAhyo puruSa vinayathI vimukha kemabanI zake ? (67) bAkInI saMgrahaNI gAthAno bhAvArtha :- deve ekathaMbhiyo mahela banAvI Apyo, tema ja mahelanI cAre dizAmAM vasaMta, grISma varSA zarada, hemaMta ane zizira ema chae Rtu sAthe rahe-tevA prakAranAM phaLa, phUlo dararoja dareka RtunAM sAthe utpanna thAya,tevo bagIco paNa deve karI Apyo. koIka samaye caMDAlapatnIne Amraphala utpanna thAyatevA samaye Amraphala khAvAno dohalo thayo. cAMDAle potAnI Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 vidyAnA baLathI te bagIcAmAMthI AmravRkSanI zAkhA namAvIne Amraphala toDI lIdhAM. tyAra pachI zreNika rAjAe phala vagaranI zAkhA dekhI kopa karyo ane abhayane cora zodhavAnI AjJA ApI. (21) tenI zodha karatAM indramahotsavamAM naTanA khela-prasaMge ekaThA thayelA lokone abhayakumAre eka moTI kanyAnI kathA saMbhaLAvI. (22) koIka kumArI pati meLavavA mATe, kAmadevanI pUjA mATe bagIcAmAMthI vagara rajAe puSpo toDatI hatI, tene mAlIe aTakAvI. lagna karyA pachI prathama mArI pAse AvavuM" e zarate mukta karI. lagna thayA pachI Agalo vRttAnta kahI patinI rajA laI mALI pAse gaI. (23) mArgamAM jatAM jatAM coro ane rAkSasa maLyA. temane yathArtha hakIkata jaNAvI, tethI teoe paNa vaLatAM AvavAnI zarate mukta karI. anukrame te zarata pramANe mALInI pAse AvI. mALIe skUlanA karyA vagara, sphaTika upala sarakhI ujjavala zIlavALIne rAkSase bhakSaNa na karyuM, coroe paNa na lUMTI-evA prakAranI akhaMDita zIlavALIpati pAse AvI pahoMcI. tyAra pachI abhaye lokone pUchayuM ke, mAlI, rAkSasa, cora ane pati A cAramAMthI koNe duSkara kArya karyuM ? tyAre prekSakagaNe potapotAnA abhiprAyo jaNAvyA. (24) IrSyALu, bhakSaka, cora viSayaka abhayane jJAna thayuM, eTale mAtaMga-corane pakaDyo. pUchayuM ke, "bahAra rahIne te kevI rIte Amraphalo grahaNa karyAM ?" vidyAnA prabhAvathI." abhaye e hakIkata zreNikane nivedana karI. caMDAlane e vidyAdAna ApavAnI zikSA karI. caMDAle te svIkAryuM. zreNikane vidyAdAna ApavAnuM zaru karyuM. AsanabhUmi caMDAlane ApI, pote siMhAsana para beThA. zreNikane vidyA na pariNamI na AvaDI. (25) tethI rAjAnekopa thayo ke, "tuM mane barAbara vidyAdAna karato nathI.' caMDAle kahyuM ke, "temAM bilakula vitatha karato nathI." abhaye kahyuM ke, vidyA lenAre vinaya karavo joIe, avinayathI vidyA maLatI nathI." Ape bhUmi upara ane tene siMhAsana para besADavo joI. pachI rAjA pRthvI upara beThA. caMDAlane siMhAsana para besADayo. tyAra pachI rAjAne caMDAlanI DALa namAvavAnI ane uMcI karavAnI vidyAo AvaDI gaIe ja pramANe bIjA viSayamAM paNa vidyA grahaNa karanAre vinaya karavo joIe. je mATe kaheluM che ke - "vinayathI bhaNeluM zrutajJAna kadAca pramAdathI bhUlI jAya to paNa bIjA bhavamAM jaldI yAda AvI jAya, athavA to kevalajJAna pAme." (26). A ja vAta anvaya ane vyatireka-savaLI avaLI rItithI kahe che - anvaya vyatirekathI vinayaphaLa bhaNavAnI mAMDalI besavAnI hoya, te sthAna para kAjo levo, gurunuM Asana taiyAra karavuM, dvAdazAvarta vaMdana, kAyotsarga karavo vagere siddhAMtamAMkahela vidhithI, sUtra ane artha ApanAra AcAryano vinaya-Ave. tyAre ubhA thavuM, Asana ApavuM, paga pakhALavA, vizrAmaNAkaravI,yogya AhAra, pANI, auSadha lAvI ApavAM, temanA cittanI prasannatA rahe, tema temanI icchAne anusaravuM-AvA prakArano vidhipUrvakano guru-vinaya karavo. A pramANe zreNika rAjAnA nyAyathI sUtra-pariNati, sUtra-arthanI paripATI grahaNa karavAmAM Ave, to te Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5o upadezapada-anuvAda jJAna AtmAnI sAthe aikyabhAve prApta thAya che. arthAt AtmAne jJAna AvaDI jAya che. sAro upAya karyA pachI potAnuM sAdhya pAra pAmyA sivAya rahetuM nathI. te sivAya avidhi ane guruno avinaya karIne sUtra, artha grahaNa kare to, viparIta sAdhyane sAdhanAruM thAya.sUtra grahaNa karyAnuM phala to yathAvasthita utsarga apavAda sahita zuddha hoya, upAdeya padArthonuM jJAna ane tenA anusAra caraNa-karaNanI pravRtti sAcI dizAmAM thAya. avidhi ane gurunAM vinayarahita evA doSavALA AtmAne sUtra grahaNanI pravRtti kadAca thAya, to paNa jJAna ane caraNa-karaNa viparIta thAya (27) daSTAMta dvArA viparIta phala jaNAve che - javara-tAva hoyate vakhate ThaMDuM parpaTaka (pittapApaDo) auSadha paNa pittAdinA prakopathI utpanna thayela tAvamAM doSaphaLa karanArA thAya che, to pachI bIjA-prakopanA kAraNabhUta ghI vagere to sannipAta vagere mahAroganA kAraNabhUta padArthanI zI vAta karavI ? "he bhavyAtmA ! A vastu to jagatamAM siddha ane pratyakSa che." ' A pramANe daSTAnta batAvIne dArzattikamAM joDatAM kahe che. e pramANe sarvajJa bhagavaMte nirUpaNa karelA jIva, ajIva vagere padArthomAM nitya anitya vagere vicitra paryAya-paraMparA rahelI che. tenI viparIta zraddhA karavA rUpa mithyAtva, te mithyAtvarUpa javarano AtmAmAM udaya thAya. ( sAta prakAranAM mithyAtva mithyAtva sAta prakAranAMkahelAM che : 1 aikAMtika, 2 sAMzayika, 3 vaiyika, 4 pUrvavyakjhAha, 5 viparItaruci, 6 nisarga mithyAtva ane 7 mUDhadaSTi. jinezvaroe kahelA padArthonI azraddhA karavA svarUpa aikAMtika Adi sAta bhedovALuM mithyAtva kaheluM che. jIva sarvathA kSaNika ke akSaNika, saguNa ke nirguNa ja che-ema kahevuM te 1 aikAMtika mithyAtva. vitarAge sarvaze jIva, ajIvAdi padArtho kahelA che, te sAcA haze ke nahi ema saMkalpa karavo, te 2 sAMzayika mithyAtva sarve Agamo-zAstro, liMga-veSavALA sarvadevo, sarva dharmo haMmezA sarakhA ja che-evA prakAranI je buddhi hoya,tene jinezvaroe vaiyika mithyAtva kaheluM che. cAmaDIyAnA ToLAmAM cAmaDAnA TUkaDAnuM bhojana hoya tevA kuhetu ane kudaSTAMtothI bharamAvelo sAcA tattvane na pAme, te 4 pUrvavyakjhAhI mithyAtva.tAva AvelAne madhurarasa cakhADo to kaDavo lAge ane kaDavo madhura lAgetema khoTAne kharuM mAne, te 5 viparItaruci nAmanuM mithyAtva. janmAMdha puruSa jema sArA ke kharAba rUpane sarvathA na jANe, tema je tattva ke atattvane svarUpathI na jANe te 6 nisarga mithyAtva. yukta-ayuktano vicAra na karanAra rAgIne devako, strI, parigraha AdinA saMgavALAne guru kahe, prANInI hiMsAmAM dharma kahe, te 7 mUDhadaSTi mithyAtva kahevAya. AvA bhedovALuM mithyAtva duHkhe karIne nivArI zakAya tevAM gADha duHkha karanAra hovAthI javara roga-vizeSatemAM utpanna thAya. Ano tAtparyA e samajavo Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 ke, jema tAva Avyo hoya, tyAre tene utAravA mATe ApeluM auSadha guNa karanAra thatuM nathI, paraMtu ulaTuM moTA doSane utpanna karanAruM thAya che. (keTalAka auSadhothI rIekazana vadhAre darada utpanna thAya che.) e ja pramANe sUtra paNa saMsAranI vyAdhi ane pIDAone rokanAra evA zreSTha auSadha samAna hovA chatAM durvinIta svabhAvALA ane avidhi karanAra jIvane mahAmithyAtvanA udayamAM avaguNa karanAra thAya che. A ja vAta bIje sthaLe paNa jaNAvelI che ke - "sAte prakAranA mithyAtvathI mohita evA jIvane, viSa vyApelAne athavA jene sarpa karaDyo hoya ane tenuM jhera zarIramAM vyApI gayuM hoya tyAre tenI parIkSA karavA mATe sAkara khavarAve, to kaDavI lAge aneliMbaDAno rasa pAya to mITho lAge, tema mithyAtva-jhera vyApelA AtmAne tattvo viparIta jaNAya. tathA navA AvelA tAvamAM zAmaka auSadha paNa nukazAna kAraka thAya che, tema aprazAMta mativALApAse zAstranA sAcA padArtho jaNAvavAmAM Ave, to te tene doSa-nukazAna karanAra thAya che. jema sarpa dUdhapAnakare, to paNa viSano tyAga karato nathI. (2) A pramANe ziSya viSayaka upadeza ApI have guru saMbaMdhI taka guruNAvi suttadANaM vihiSA joggANa ceva kAyatvaM sutANu sArao khalu siddhAyariyA ihahiraNaM // 29 // sUtradAna-krama gAthArtha- gurue paNa vidhi sahita yogya ziSyone sUtranA anusAra sUtradAna karavuM joIe. A viSayamAM siddhAcAryanuM udAharaNa anusaravuM. have A ja gAthAno artha vivaraNakAra vistArathI kahe che. "zAstranA prApta karelA yathArtha arthane je kahe,te "guru' zabdanI vyutpattithI vyAkhyA karI. gurunA nAmane sArthaka karanAra potAnA ane anya matanA darzanonAM zAstronA jANakAra, sAmAnA Azayane samajanAra, parahitakaravA sadA tatpara evA je yati-sAdhavizeSa, te guru. teNe paNa zrata-ratna vidhi sahita kramapUrvaka yogya ziSyone ApavuM. ekalA ziSya ja vidhi ane vinaya sahita sUtra grahaNa karavuM-ema nahi, paraMtu gurue paNa AgaLa jaNAvIzuM, tevA yogya pAtra ziSyane sUtraratnanuM dAna karavuM, paraMtu ayogya ziSyane na ApavuM. kaheluM che ke, "vinayathI namra hoya, be hAthathI mastake aMjali karato hoya, cittane pArakhI gurunA kAryane jaldI karanAra hoya, te pramANe gurunA cittane prasanna karavAmAM Ave, to tevA prasanna thayelA gurumahArAja tarata mokaLA manathI ghaNA prakAranA sUtrArtho Ape." tathA "pUrNa vinaya sahita deza ane kAlAnusAra saMyamanA sAdhanabhUta yogya upadhi ane yogyadravyo lAvI ApanAra, gurunA cittane oLakhanAra, gurunI anUkULatA pramANe vartanAra ziSya zrutajJAna sArI rIte meLave che." kevI rIte ? "vyavahArabhASya sUtramAM kahelA kramathI akramathI eTale AgamamAM jaNAvela kramanuM ullaMghana karanAra jaDa mANasa nakkI teno dveSI thAya che. AgamathI ja A sarva vyavahAra Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para upadezapada-anuvAda vyavasthita rIte cAle che. jo temAM koI jiddi hoya- haTha kare, to kharekhara te ajJAnIno saradAra che." sUtramAM kahelA kramane anusAre te A pramANe samajavuM - "traNa varasano dIkSAparyAya thayo hoya tevA sAdhune AcAra-prakalpa nAmanuM adhyayana, cAra varasanA paryAyavALAne sUyagaDAMga sUtra, pAMca varasanA paryAyavALAne dazAzrutaskaMdha, bRhatkalpa ane vyavahAra sUtra, ATha varSanA paryAyavALAne sthAnAMga ane samavAyAMga sUtro, daza varSanA paryAyavALAne vivAhaprajJapti eTale ke bhagavatI sUtra yogohanapUrvaka bhaNAve. jo ke, dareka sUtro yogoddhahanapUrvaka gurumahArAja bhaNAve che. agiyAra varSanA paryAyavALAne khuDDiyA vimAna vigere adhyayano bhaNAvavAM. bAra varSa paryAyavALAne aruNovavAI Adi pAMca adhyayano, tera varSa paryAyavALAne utthAna zruta Adi cAra, cauda varSa paryAyavALAne AzIviSa bhAvanA adhyayana bhaNAvavuM-ema jinezvaroekaheluM che. paMdara varSanA dIkSitane dRSTiviSa bhAvanA adhyayana bhaNAvavuM. soLa varSa ane temAM uttarottara eka varSa paryAya vadhato jAya, temane anukrame cAraNa bhAvanA, mahAsumiNa bhAvanA, teyanganisagga sUtro bhaNAvavAM. ogaNIza varSanA paryAyavALAne dRSTivAda nAmanuM bAramuM aMga bhaNAvavuM ane saMpUrNa vIza varSanA paryAyavALA sAdhune sarva sUtro bhaNavAzrayI ane gurue bhaNAvavAno adhikAra che. sAdhvIne AzrayIne sUtrane anusAre evo vyavahAra che ke, akAlacArIpaNuM Adino tyAga karavo. akAlacAritvanuM lakSaNa A pramANe samajavuM - "aSTamI, pAkSika, tathA vAcanAkALa sivAyanA samayamAM sAdhunA upAzraya ke rahevAnA sthAnamAM AvatI sAdhvIone akAlacArI kahevAya." A viSayamAM sUtrAnusAre sUtradAna ApavAmAM siddha nAmanA AcArya dRSTAMtarUpa che. dRSTAMta AharaNa paNa kahevAya. jenAthI AkarSaNa karAya, pratIti zraddhA-vizvAsa utpanna karAya, te AharaNa athavA dRSTAMta kahevAya. (29) 30 thI 34 gAthAmAM siddhAcArya viSayaka saMgrahArtha jaNAvyo che. jeno vistAra vivaraNakAra kathA dvArA kahe che . -- akAlacArI sAdhvI saMbaMdhI siddhAcArya-kathA ?) A ja jaMbUdvIpamAM bharatakSetramAM indrapurI samAna vibudho eTale devatAo ane paMDitonA hRdayane Azcarya pamADanAra, niraMtara pravartatA mahAmahotsavavALI, zrIvAsupUjayasvAmInA vaca(da)na rUpI caMdrathI vikasita thayela, bhavyo rUpI kumudavanathI yukta, viSNunI mUrtinI jema lakSmIthI zobhatI ane jayapatAkAvALI caMpA nAmanI purI hatI. tyAM kuberanA dhanabhaMDArane parAbhava karanAra, guNothI viziSTa dhana nAmano dhanapati raheto hato.tene tApraliminA rahevAsI vasu nAmanA vepArI sAthe niSkapaTa bhAvavALI maitrI baMdhAI jainadharmanuM pAlana karavAmAM tatpara, uttama sAdhuonA caraNanI sevA karanAra evA teonA divaso pasAra thatA hatA. eka samaye potAnI paraspara prIti kAyama mATe TakI rahe te mATe dhanazeThe potAnI suMdarI nAmanI putrI vasu zeThanA naMdaputrane ApI. sArA muhUrte ghaNA ADaMbarathI, ghaNuM dhana kharacIne traNabhuvanane Azcarya pamADe tevo lagna mahotsava karyo. have naMda pUrvopArjita puNya Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 vRkSanA pratApe suMdarInI sAthe viSayasukha bhogavato divaso pasAra karato hato. te atinirmala buddhivALo hovAthI jinamatano jANakAra hato. koIka samayetene vicAra Avyo ke, "je puruSa vyavasAya ane vaibhavathI rahita hoya te lokamAM niMdAya che ane te kAyara gaNAya che. tenI pahelAnI lakSmI paNa jaldI cAlI jAya che. mATe bApa-dAdAnI paraMparAthI cAlyo Avato vahANano dhaMdho zaru karuM. pUrva puruSoe upArjana karela dhanano vikAsa karavo-emAM mArI kaI zobhA gaNAya ? je koI potAnI bhujAthI upArjana karela dravyathI dararoja yAcakonA manovAMchita pUrNa karato nathI, tevAnuM jIvatara A jagatamAM zA kAmanuM ? je vidyA ane parAkramathI prazaMsA pAmelI vartaNuka vaDe jIvana pasAra kare che, tenuM jIvatara abhinaMdanIya che. bIjAnA jIvananI kiMmata gaNAtI nathI. A jagatamAM jaLanA parapoTA samAna aneka puruSo utpanna thAya che ane vinAza pAme che, paraMtu paropakAra rahita tevAthI zo lAbha ? sajjana puruSonA guNonA kIrtana -samaye dAnAdi guNa samUhathI jenuM prathama nAma levAtu nathI, te paNa kevI rIte prazaMsanIya gaNAya ?" ema vicArIne sAme pAra na maLatAM kariyANAMothI vahANa bharAvyuM ane dariyApAra jaLa-musApharI karavAnI taiyArI karAvI.paradeza javA utsuka patine dekhIne tenA virahathI kAyara banelI, atyaMta zoka pAmelI suMdarI Ama kahevA lAgI ke, "he Aryaputra ! huM paNa tamArI sAthe ja AvIza. premathI tamArAmAM paravaza baneluM citta koI prakAre huM sthira rAkhI zakatI nathI." ema kahyuM - eTale gADha snehabhAvathI AkarSAyelA naMde te vAta svIkArI tyAra pachI nIkaLavAno samaya thayo. eTale baMne uttama yAnapAtramAM ArUDha thayA, tema ja hemakhema AnaMdathI sAme pAra pahoMcI gayA. (20) , vahANamAM bharI gayelA mAlane vecI nAkhyo, temAM sArI kamANI thaI. tyAMthI bIjuM durlabha kariyANuM kharIda karIne pAchA pharatAM samudramAM pUrvakRta karmanI pariNatinA yoge, sakhata pavana phUMkAvAnA kAraNe vahANa DolavA lAgyuM ane kSaNavAramAM tenA seMkaDo TUkaDA thaI gayA. chatAM tevA prakAranI bhavitavyatAnA yoge te baMnane pATIyAM maLI gayAM ane teo jaldI eka kinAre AvI pahoMcyA. "daiva na dhAreluM banAve che ane sArI rIte banelAno vinAza kare che." evA daivayoge eka-bIjAnA viyoganA kAraNe duHkhI banelA teono meLApa thayo. tyAre harSa ane zokanA mizrabhAvane anubhavatI suMdarI uchaLatA daDha snehAnurAgathI ekadama naMdanA kaMThamAM dainyabhAvathI valadhI paDI. aTakayA vagara eka sarakhAM gaLatAM azruothI jANe samudranA saMgathI lAgelAM jaLabiMduono pravAha choDatI hoya tema jaNAtI hatI. tyAre koI prakAre dhIraja dhAraNa karI naMde kahyuM ke - "he suMdarI ! Ama atyaMta plAnamukha karIne zoka zA mATe kare che ? he mRgAkSI ! A jagatamAM evo koNa janmyo cheke, jene saMkaTa utpanna thayAM nathI ? athavA to janma-maraNa thatAM nathI. he kamala sarakhA mukhavALI ! AkAzanA cUDAmaNi samAna sUryanI paNa haMmezAM udaya, pratApa ane asta evI dazAo thAya che. athavA to te jina-pravacanamAM ema nathI sAMbhaLyuM ke, "Indro paNa pUrvakRtasukRtanA kSayamAM duHkhI avasthA anubhave che. he sutanuM ! karmAdhIna jIvoe ATalA duHkhano zo zoka karavo ? kAraNa ke jIvanI sAthe duHkhanI zreNI paDachAyAnI jema bhamyA ja kare che." A ane evAM bIjAM vacanothI suMdarIne AzvAsana Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 upadezapada-anuvAda ApIne muhUrtakALa vizrAMti laIne bhUkha-tarasathI kheda pAmelo naMda priyAnI sAthe cAlavA lAgyo. have suMdarIe kahyuM ke, "he priyatama ! mane khUba thAka lAgelo che, mane tRSA sakhata lAgelI che, have eka paNa DagaluM AgaLa cAlavA samartha nathI." tyAre naMde kahyuM ke, "he priye ! tuM kSaNavAra ahiM vizrAma kara ke, jethI huM tArA mATekyAMyathI pANI ANI ApuM." patnIe e vAta svIkArI, tyAre naMda najIkanA pradezamAM jaLanI tapAsa karavA mATe tene tyAM mUkIne ekadama gayo. yamarAjA sarakhA kADhelA bhayAnaka mukhavALA, tIvra sudhA pAmelA, ati capaLa laTakatI jIbhavALA siMhe naMdane dekhyo. eTale bhayathI kaMpatA, anazana Adi karavA lAyaka kAryane visarI gayelA, Arta-raudra dhyAnane pAmalo, zaraNa vagaranA tene siMhe phADI khAdho. chellI vakhate vagara paccakhANe ane navakAranuM smaraNa karyA vagara ArtadhyAna sahita bAlamaraNa pAmavAnA doSanA kAraNe samyakatva ane zrutaguNathI rahita evo te naMda te ja vanakhaMDamAM vAnarapaNe utpanna thayo. A bAju rAha jotI suMdarI eka divasa vItI gayo, to paNa naMda pAcho na Avyo-eTale kSobha pAmI. atyAra sudhI pAchA na pharyA, eTale nizcaya thayo ke, jarUra mRtyu pAmyA." ema vicAratI te dhasa karIne bhUmitalamAM DhaLI paDI. mUchathI bIDAI gayelAM netrovALI, maDadAnI jema kSaNavAra nizreSTa thaI gaI. vanamAM puSponI gaMdha bharelA vAyarAthI kaMIka prApta thayelA cetanavALI teNIe dIna banI rudana zaru karyuM. sajjaDa duHkhathI mukta pokAra karatI A pramANe vilApa karavAlAgI- "he Aryaputra ! he jinendranA caraNakamalanI pUjAmAM rasika ! he saddharmanA mahAbhaMDAra ! tamo kayAM gayA? teno mane pratyuttara Apo. te nirdaya daiva ! dhana, svajana, ghara sarvano nAza karyo, chatAM haju tane saMtoSa thayo nathI ? ke jethI te anArya ! teM mArA Aryaputrane atyAre nidhana pamADayA he pitAjI ! putrIvatsala he mAtAjI ! niSkapaTa snehavALA tamo duHkhasamudramAM DUbelI tamArI putrInI kema upekSA karo cho ? A pramANe lAMbA kALa sudhI vilApa karIne sajjaDa parizramanA kAraNe thAkelA zarIravALI hatheLImAM sthApana karelA vadanavALI ati tIkSNa du:khane anubhavI rahelI hatI. te samaye azvonIkrIDA karavA mATe tyAM AvI pahoMcelA zrIpura nagaranA priyaMkara nAmanA rAjAekoI prakAre dekhIne vicAryuM ke, "A zuM zApa pAmelI koI devAMganA haze ? ke kAmadevathI viraha pAmelI rati haze ?' ke vanadevI ke koI vidyAdharanI ramaNI haze?" Azcaryacakti manavALA te rAjAe tene puchyuM ke, "he suMdarAMgI! tuM koNa che? ane kyA kAraNe jaMgalamAM vAsa kare che ? tuM kyAMthI AvI ane ATalo saMtApa zAthI kare che ?" tyAra pachI suMdarI lAMbo uSNa nisAso mUkatI ane gadgada svare zokanA kAraNe bIDolA netravALI te kahevA lAgI ke, "he mahAsattva ! saMkaTonI paraMparA utpanna karavAmAM apUrva catura evA daivanA kAryamAM parAdhIna thayelI duHkhasamUhanA hetubhUta mArI kathAthI saryuM. (50) "Apatti pAmelI hovA chatAM paNa uttama kuLamAM janma pAmelI hovAthI A potAno vRttAnta mane nahi kaheze"-ema vicArIne te rAjA tene mIThAM vacanothI koI prakAre samajAvIne potAnA ghare laI gayo. gADha Agraha karIne bhojanAdi vidhi karAvI.rAjA tenA mananA icchita Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 sarva padArtho hAjara kare che, kaMIka anurAga ane kaMIka sajjana puruSanA svabhAvane kAraNe haMmezAM tenI sAra-saMbhALa Adara pUrvaka karato hato. sanmAnadAna, snehavALI vAtacItothI mArA pratye anurAga thayo haze-ema mAnanAra rAjAe ekAMtamAM suMdarIne kahyuM ke he caMdramukhI ! zarIra ane mananI zAMtine dUra karanAra pUrvakALanA vRttAntane visarI jaIne mArI sAthe icchA pramANe viSaya-sukhano AnaMda bhogava. niraMtara zokathI jaLI rahela A tArI kAya-latA dIpakanI zikhAthI tapela mAlanI -puSpanI mALAnI jema karamAyA kare che. he suMdaradehavAlI ! pUnamanA caMdrabiMba samAna lokonAM manane AhlAdaka yauvana ane saubhAgya maLe che. sujJasamaju puruSo atizaya suMdara managamatIke bhuvanamAM durlabha evI paNa vastu cAlI gaI hota athavA nAza pAmI hoya, to paNa teno zoka karatA nathI. to have bahu kahevAnI jarUra nathI, mATe tuM mArI prArthanA saphaLa kara. vivekI DAhyA puruSo samayAnusAra yogya pravRtti kare che." kAnane atyaMta kaDavuM lAge tevuM, pahelAM koI divasa na sAMbhaLela evuM sAMbhaLIne vratabhaMga thavAnA bhayane kAraNe gADha duHkhathI Akula manavALI teNIe kahyuM ke - "he narapuMgava ! sArA uttama kuLamAM janmelA, jagatamAM prasiddhi pAmelA, nyAyamArga batAvanArA, tamArA sarakhA zreSTha puruSone taddana anucita A loka ane paraloka ema baMne bhava bagADanAra, traNe lokamAM apayazano paDaha vagaDAvanAra hoyato pArakI ramaNInI sAthe ramaNa-krIDA che," rAjAe pratyuttara Apyoke - "he kamalamukhi ! lAMbA kALanA puNyathI upArjana karela ratnanidhine bhogavavAmAM mane kayuM dUSaNa gaNAya ?' tyAra pachI rAjAno aphara Agraha jANIne te bolI ke - "he zreSTha narapati ! meM lAMbA kALathI karelo abhigraha jyAM sudhI pUrNa na thAya, tyAM sudhI rAha juo. keTalAka kALe te pUro thayA pachI tamArI IcchA pramANe huM karIza." A sAMbhaLIne rAjA khuza thayo ane nATaka, khelakrIDA vagere manane vinoda karAvanAra padArtho bAvInekALa pasAra karato hato. have AgaLa naMda mRtyu pAmIne vAnarabhAva pAmelo hato, 'te yogya che' - ema dhArIne madArIoe tene pakaDyo, A vAnarane ghaNI kaLAo zIkhavI ane dareka nagaramAMtenI pAse khelo karI batAvato hato. ema karatAM te madArI loko koI prakAre pharatAM pharatAM tene laIne te ja nagaramAM AvyA.darekanA ghara pAsekrIDA karAvatAM have teo rAjamaMdiramAM gayA.sarva yatnathI vAnara pAse nRtya vagere krIDA karAvavA lAgyA nRtya karatAM karatAM koIka prakAre rAjAnI pAse beThelI suMdarIne jotAMlAMbAkALano snehabhAva jAgrata thavAthI vikasita netrovALA vAMdarAe dekhI. "meM Ane kyAMya paNa dekhelI che." ema vAraMvAra vicAratAM potAne jAti-smaraNa jJAna thayuM ane prathama bhavano sarva vRttAnta yAda Avyo. eTale parama nirveda pAmelo te ciMtavavA lAgyo ke, "anarthanA bhaMDAra sarakhA saMsAravAsane dhikkAra thAo. kAraNa ke, huM tevA prakArano nirmala vivekayukta hovA chatAM, dharmano anurAgI paNa hato,dareka samaye siddhAMtamAM kahelAM dharmAnuSThAno karavA chatAM paNa bAlamaraNanA kAraNe AvI viSama dazA pAmyo chuM. A tiryaMcagatimAM vartato huM atyAre zuM karI zakuM ? have A jIvitathI saryuM.' ema vicAratA te vAMdarAne sArI rIte stabdha jANIne madArI puruSotene potAne sthAne laI gayA. tyAM teNe anazana Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 upadezapada-anuvAda karyuM. zuddhabhAvanAthI paMcaparameSThInuM smaraNa karatote mRtyu pAmIne mahaddhika deva paNe utpanna thayo. te ja kSaNe avadhino upayoga mUkyo, to te deve zrIpuramAM avicalita suMdara zIlAlaMkAra dhAraNakaranArI suMdarInejoI. nirmala zIlaguNathI prabhAvita thayelA devepotAno AtmA tenI pAseprakAzita karyo. ane pUrvajanmano banelo vRttAnta rAjAnekahyAM. rAjA ciMtavavA lAgyo ke - 'jinadharmanA prabhAvathI pazuo paNa deva thAya che. jyAre amArA sarakhA puruSo dharma, artha ane kAma sAdhavAmAM ja tatpara thaI, maryAdAno tyAga karIne vivekIjanone niMdanIya evA viSayasukhamAM gADha anurAgavALA thAya che ! ema karIne durgatimAM praveza pAmIzuM, mATe kharekhara A dharma karavAno samaya che. atizaya virakta cittavALA te rAjAne devane kahyuM ke - 'have mAre zuM karavuM ? tyAre deve kahyuM ke, 'phakta jinezvareupadezela dharma karavo.' potAne khAtarI thayelIhovAthI satyapaNe tevo svIkAra karyo. have deve suMdarIne kahyuM ke, 'tuM zuM karIza ?' teNe kahyuM ke, 'sarva aMdhakArane dUrakaranAra sUryodayathayA pachI dIvAnuM zuM prayojana ? tame kaho te mane pramANa.' e pramANe tenA cittano nizcaya jANIne te deva tene zrAvastikanagarI ke, jyAM muniomAM pradhAna evA siddhAcArya nAmanA guru te kALe vicaratA hatA. tenA zIlanI parIkSA karavA mATe deve tene kapaTathIdIkSita karInetevA prakAranA akALa samaye temanI pAse sAmAyika sUtranA AlApaka zIkhavavA mATe ekAkI mokalI vAMdI, bhAlatala para be hAtha joDI, aMjali karI teNe AcAryane kahyuM 'he bhagavaMta ! roganA kAraNe mAruM sAmAyika sUtra bhUlAI gayuM che, to kRpAvaMta banI thoDIvAra mane A sAmAyikano AlAvo Apo.' upayoga mUkIne gurue vicAryuM ke, 'sAdhvIne ahIM AvavA mATe A yogya samaya nathI. eka to A ekalI che, bIjuM akAle AvelA che ane tethI A moTo avidhi thAya. to A akAle ekalI AvanAra sAdhvIne mArAthI sAmAyika sUtrano AlApaka kevI rIte ApI zakAya ? eTale kahyuM ke - heArye ! A samaye ahiM AvavuM yogya nathI.' cahero kopavALo batAvyo, ethIte tarata adRzya thaI gaI. devatAne guru viSayaka pUrNa khAtrI thaI ke,'guru vidhi tarapha barAbara lakSya rAkhanArA che' tethI temanA pratye bhaktivaMta banyo tyAra pachI potAnuM rUpa batAvI dharaNI para mastaka sthApIne gurune vaMdanA karI potAnA pUrvabhavano vRttAnta jaNAvyo. tema ja suMdarIne paNa samarpaNakarI, gurue pravartInIne soMpI dIkSA pAlana karI suMdarI svarge sIdhAvI. lokone khabara paDI ke, gurue avividhithI zrutadAna na karyuM. 'aho ! jinazAsanamAM nIti kevI suMdara ane ujjavala che.' A samaye koI AtmA bodhibIja, koI samyaktva, koIka dezivarati ane koIka sarvavirati cAritra AmyA. A pramANe bIjA zrutadharoe paNa sva-para hita jANI niraMtara vidhimAM tatpara rahevuM. :7) 30 thI 34 gAthAno artha vivaraNakAra jaNAve che : - Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 naMda ane suMdarInI kathA caMpA nagarImAMdhana nAmanA zeTha hatA. tene suMdarI nAmanI putrI hatI. pUrva samudranA kinAre tAmraliptI nAmanI nagarImAM vasuzeThane nanda nAmano putra utpanna thayo. baMne zreSThIo zrAvakadharmanuM pAlana karatA hatA. baMnee bhAvI saMbaMdha vadhAravA mATe putra-putrInA paraspara vivAha karyA.temano matiprakarSa vRddhi pAmyo. koIka samaye suMdarI sAthe naMda samudranI musApharI karato sAme pAra gayo.pAchA vaLatAM samudranI aMdara vahANa bhAMgI gayuM, eTale pATIyuM meLavI baMne eka kinAre utaryA. jaLa zodhavA gaela naMdane siMhe phADI khAdho ane marIne vAnara thayo. A bAju zrIpuranA rAjAe sundarIne potAne tyAM laI jaI sAra-saMbhALa karI.emakaratAM sundarI upara sneha thayo. vikAra sahita suMdarIne bhoganI prArthanA karI, paraMtu teNe potAnI anicchA batAvI.tyAra pachI tene rAjAe judA judA prakAranIkathAo ane vinodomAM samaya pasAra karavAnuM zaru karyuM. cittavinodanA prasaMgamAM koIka samaye nandano jIva je vAnara thayo hato, teNe nRtyAraMbha karyo.tyAre suMdarIne dekhIne tene jAtismaraNa thayuM. tepachI vAnarane vairAgya thayo anazana karyuM. pachI vAnarano jIva deva thayo. suMdarInA zIlanI parIkSA karI. tyAra pachI potAnuM rUpa pragaTa karyuM.pUrvano samagra vRttAnta jaNAvyo.rAjAne pharI yathArtha bodha thayo.tyAra pachI zrAvasti nagarImAM siddha nAmanA AcArya hatA, temanI pAse vaikriya rUpathI mAyAvI suMdarIne dIkSA ApI.sAmAyika AlApakanA bAne kasamaye laI gayo. paraMtu siddhAcArya gurue avidhi thavAnA kAraNe sAmAyika -AlApaka rAtre na Apyo. tethI bahArathI kopa, paraMtu aMdarathI deve saMtoSa karyo. A vRttAnta jANI loko saMtoSa pAmyA ane prazaMsA karI ke - 'sarvajJa-zAsana-AvA prakAranA nipuNa jJAnIone nirUpaNa karyuM che, je pratyakSa dekhAya che.' tyAra pachI keTalAka jIvone jinezvaranuM zAsana, keTalAkane samyagdarzanAdi guNasamUha rUpakalpavRkSanA mUla samAna deva-guru-dharma viSayaka kuzala mana,vacana ane kAyAnI pravRtti lakSaNa ArAdhanA prApti thaI. A pramANe prastuta sUtradAnanIjema sarvatra pravrajyA-dAna AdikamAM buddhizALIoe sUtranA anusAre ja pravRtti-vartana karavuM. (30-34) sUtrAnusAra pravRttine AzrayIne kahe che najIkanAM mokSagAmI AtmAnI ucitapravRtti 3 ) gAthA mA 35- najIkanA mokSagAmI jIvo mATe sUtrAnusAra pravRtti karavI, te tenuM cihna che. jema parvatanI guphAmAM agni hoya, te dhUmanA cihnathI jANI zakAya che. Agama sUtrArthanA anusAre ja dravya, kSetrakALa ane bhAvanI je ucita pravRtti. jema ke,potAnA kuTuMbanI ciMtA ane dravyastava-bhAvastava rUpa pravRtti ema dareka kAryamAM dharmInI pravRtti jinezvara bhagavaMta upara bahumAna-pUrvakanI pravRtti, tevo AtmA sUtrAnusAre ja pravarte. jema ke 'bhagavaMte A vAta zAstramAM A svarUpe kahelI che' ema haMmezAM manamAM bhagavaMtane yAda karato hoya tevo, bhagavAna ane temanA vacanamAM bahumAnavALo puruSa bhagavAnanA bhAvane Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 upadezapada-anuvAda bhajavAvALo thAya che. kahevuM che ke - "samudramAM paDelA jaLabindu akSayabhAvane pAme che. "akSayabhAvamAM maLelo bhAva, te akSayabhAvane nakkI sAdhI ApanAra thAya che. suvarNarasathI viMdhAyelA tAMbu pharI tAMbApaNAne pAmatuM nathI." ema dareka ucita pravRtti, te najIkanA mokSagAmI jIvanuM cihna jANavuM. (35) viparIta rIte pravartavAthI kayo doSa lAge che, te batAve che - 36 - bhagavaMtanA vacanathI ulaTArUpe vartavAthI nakkI potAnA ke bIjAnA uddhArano tyAga thAya che - e pramANe sUkSmabuddhithI samya prakAre vicAravuM. - TIkArthane potAno tema ja jemanA upara upakAra karavAno che ke, A bicArA durgatimAM paDatA bacI jAya-ema baMnenA upakArano tyAga thAya, jo bhagavaMtanA vacanathI viruddha pravRtti thAya, to nakkI sva-para ubhayanuM akalyANa-nukazAna thAya che. te mATe kaheluM che ke - "jejinezvaranI AjJA vagara vyavahAra pravartAve che, agara pote varte che, to A lokamAM apakIrti ane paralokamAM nakkI durgatipAna che." Ama hovAthI AgaLa kahelA prakAre tIkSNa buddhithI sArI rIte vicArIne pravartavuM (36) te ja mATe graMthakAra kahe che ke - 37-kharekhara buddhivALA hoya, teo ja tattvane pAme che, paraMtu sarve uMDANavALA tattvane pAmI zakatA nathI, mATe buddhinI vRddhi karavA mATe tenA bhedo ane dRSTAnto jaNAvIza. TIkArtha : -IhA, apoha rUpa atinipuNa prajJAvALA ja e tattva jANI zake che ke "najIkanA mokSagAmI jIvonI pravRtti sUtrAnusArI ja hoya. paraMtu sarve tevA prakAranA uMDI buddhivALA hotA nathI. keTalAka padArtho ghaNI tIkSNa buddhithI eTale ke, seMkaDo prayatna karavAmAM Ave to paNa samajavA samartha na thAya. te mATe kahevuM che ke - "bIjA sAmAnya jano game teTalo prayatna kare, to paNa moTAonA buddhi vaibhavane pAmI zakatA nathI.seMkaDo yatno karavAmAM Ave, seMkaDo vakhata kUTavAmAM Ave to paNa lohano daMDa sUkSma soyarUpa thato nathI. Ama hovAthI te buddhinA autpAtikI vagere bhedo ane rohaka vagere tenAM daSTAnto kahIza. zA mATe ? buddhino vikAsa thAya te mATe. buddhino prakarSa thaI zake tevA puruSo jo tenA bhedo ane udAharaNo buddhizALIo pAse sArI rIte vinayapUrvaka sAMbhaLe, to nakkI tevA prakAranA buddhidhananA bhaMDAra svarUpa thAya. kaheluM che ke - "nirmala saraLa AtmAnI sobata karanArA parAyA guNone grahaNa karI zake che. konI mAphaka ? to ke lAla pArAga-mANeka ratna pAse sphaTikane sthApana karyohoya, to tenI lAlAza pakaDI le." (37) uddezane anusAre nirdeza thAya, che - karavo joie te A pramANenA nyAye buddhinA bhedo kahe che - Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhinA 4 bhedo , 38 - 1 autpAtikI, 2 vainayikI, 3 kArmikI, ane 4 pAriNAmikI. ema cAra prakAranI buddhi zAstranA jANakAroe kahelI che. TIkArtha : - je buddhi utpatti kAraNa hoya, te autpAtikI. zaMkA - kAraNa to kSayopazama che, to kahe che ke, vAta sAcI, paraMtu te aMtaraMga kAraNa to sarva buddhimAM sAdhAraNa kAraNa che, mATe tenI vivakSA karI nathI. utpatti sivAya bIjAM zAstro ke kAryo vigerenI apekSA autpAtikI buddhi rAkhatI nathI 1. gurunI sevA-vinaya je buddhi meLavavAmAM mukhya kAraNa che, te vaiyikI buddhi 2. karma zabdathI zilpa paNa grahaNa karAya, temAM AcArya zIkhavanAra vagaranuM karma kahevAya ane AcArya - guru-zIkhavanArathI je AvaDe, te zilpa athavA koIka vakhata thanAruM te karma ane haMmezano vyApAra, te zilpa. kArya karatA karatAM utpanna thayela buddhi. te kArmikI 3. lAMbA kALa sudhI pUrvApara padArthanA artha avalokana AdithI utpanna thanAra Atmadharma jenuM mukhya kAraNa che, te pAriNAmikI 4. jenAthI jJAna thAya, te buddhi-mati, te cAra prakAranI buddhi tIrthaMkara-gaNadharoe kahI che. (38) (1) autpAtikI buddhinuM lakSaNa pratipAdana kare che : - 39- pahelAM kadI na joyela, na sAMbhaLela, na vicArela padArthane te ja kSaNe sAce sAco jANanAra avyAhata phalano yoga karAvI ApanAra buddhi, te auyAtikI buddhi kahevAya. TIkArtha : buddhi utpanna thayA pahelAM pote kadApi ne joyela, na sAMbhaLela, manathI paNa na jANela,chatAM paNa te ja kSaNe yathArtha rIte icchita padArtha jenAthI grahaNa thAya-avadhAraNa thAya-jJAna thAya, evI buddhi te autpAtikI. vaLI kevI ? ahi ekAMtika A ane paralokathI aviruddha phalAntarathI abAdhita evA avyAhata phala sAthe joDAyelI, te autpAtikI buddhi jANavI. bIjA AcAryo bIjA prakAre artha jaNAve che - avyAhata phala sAthe jeno yoga thAya, te avyAhata-phalayogA autpAtikI nAmanI buddhi (39) have tenAM udAharaNo kahe che : 40-A gAthAmAM 17 udAharaNo kahelAM che, te A pramANe : - 1 bharatazilA, 2 paNita-zarata, 3 vRkSa, 4 mudrAratna, 5 paTa, 6 kAcaMDo, 7 kAgaDA. 8 viSTA. 9 hAthI, 10 bhAMDa, 11 gola, 12 staMbha, 13 kSullaka, 14 mArca, 15 strI, 16 be pati, 17 putra A sattara pado sUcanArUpa che. (40). temAM prathama udAharaNanI saMgrahagAthA kahe che : 41-bharata nAmanA naTanA vRttAntamAM zilA te 1 bharatazilA, 2 gADara, 3 kukaDo, 4 tala, 5 retInAM doraDAM, 6 hAthI, 7 kUvo, 8 vanakhaMDa, 9 pAyasa, 10 liMDI, 11 pIpaLAnAM patra, 12 khilahaDikA (khIsakolI), 13 rAjAnA pAMca pitA. A saMgrahagAthA. graMthakAra pote ja tenI vistArathI vyAkhyA karaze, eTale ame spaSTIkaraNa karyuM nathI. (41) tathA - 42- 1 madana, 2 mudrikA, 3 aMka, 4 vyavahAranuM calaNa rUpiyo, 5 bhikSu, 6 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6o upadezapada-anuvAda ceTakanidhAna, 7 zikSA, 8 artha, 9 zastra, 10 mArI icchA, 11 so hajAra, A sarva padonI vyAkhyA AgaLa sUtrakAra pote ja karaze. pahelI saMgrahagAthAnAM 17, temAM A 11 meLavavAthI 28 mULa udAharaNo autpAtikI buddhinAM jANavAM. (42) have (2) vainAyikInuM svarUpa kahe che : - 43- duHkhe pAra pADI zakAya tevuM bhArI kArya pAra pamADavA samartha, lokarUDhithI dharma, artha ane kAmane upArjananA upAya batAvanAra sUtra ane tenI vyAkhyA rUpa artha-eTale vicAra athavA sAra tene grahaNa karanArI buddhi, A loka ane paralokanA phaLane ApanArI, vinayathI utpanna thayelI evI te, vaiyikI buddhi kahevAya (43) tenAM udAharaNo kahe che - 44-45-1 nimitta, 2 arthazAstra, 3 lekhana, 4 gaNita, 5 kUpa, 6 azva, 7 gardabha, 8 lakSaNa, 9 granci, 10 auSadha, 11 gaNikA, 12 rathikA, 13 zItasADI lAMbu ghAsa ane kauMca pakSInuM DAbI bAju javuM, 13 chAparAthI gaLatuM jaLa, 14 gAya-baLada, ghoDo vRkSAdithI patana ema vaiyikI buddhinAM cauda udAharaNo che. A sarvenI vyAkhyA zAstrakAra pote ja karavAnA hovAthI prayatna karyo nathI. (45) have karma (abhyAsa)thI utpanna thanArI. (3) kArmikI buddhinuM svarUpa kahe che - 46 - dhArelA nakkI karelA kAryamAM mana parovavuM athavA te kArya karavA mATe Agraha rAkhavo. sAra eTale karmano paramArtha jenAthI sAdhI zakAya, tevA kAryamAM abhyAsa vAraMvAra mahAvaro pADavo tathA parigholana eTale vicAra, abhyAsa ane vicAra e baMne vaDe vizALa arthAta abhyAsa ane vicArathI vistAravALI, vaLI jemAM vidvAno sArU karyuM, sAruM karyuM evI prazaMsA kare tevA phaLavALI je buddhi, te kramathI thanArI kArmikI buddhi kahevAya. (46) - kArmikI buddhinAM udAharaNo 47-1 sonAra, 2 kheDUta, 3 sAlavI, 4 pIrasanAra, 5 motI parovanAra, 6 ghI umeranAra, 7 taranAra, 8 tRNanAra, 9 sUthAra, 10 kaMdoI, 11 kuMbhAra, 12 citrakAra. ema kArmikI buddhinAM bAra udAharaNo che. eno vistAra sUtrakAra pote ja AgaLa karaze, tethI teno vistAra karyo nathI. (47). (4) pAriNAmikI buddhinuM svarUpa kahe che - 48-anumAna, hetu ane daSTAntathI sAdhya padArthane siddha karanArI, vayanA paripakavapaNAthI pariNamanArI, abhyadaya agara mokSanA kAraNabhUta arthAt baMne phaLa pamADanArI te pAriNAmikI buddhi TIkArtha - anumAna, hetu, daSTAntavaDe sAdhya arthane siddha karanArI ahIM liMgInuM jJAna, te anumAna. tene pratipAdana karanAra vacana, te hetu. athavA jaNAvanAra te anumAna ane karAvanAra hatu.sAdhyanI vyApti jyAM jaNAya, te daSTAMta. zaMkA karI ke, anumAna grahaNa karavAthI daSTAMta samajAI jAya che, mATe tene nakAmuM alaga grahaNa karyuM Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, ema jo kahetA ho to te barAbara nathI. kAraNa ke, anumAna to paramArthathI anyathAnupanna rUpa che. mATe temAM daSTAnta gAtArtha gaNAya nahi, umara moTI thAya-paripakava dazA thAya - anubhavo ghaNA thAya, tema buddhi vizeSa ghaDAya, tathA svarga ane puNyanA kAraNarUpa athavA mokSanA kAraNarUpa je samyagadarzanAdi te baMnenA phaLane karanArI evI buddhi, te pAriNAmikI buddhi. (48). (zva pAriNAmikI buddhinAM dRSTAMtonI sUcI che. 49-51-1 abhayakumAra, 2 kASThazreSThI, 3 kSullaka kumAra, 4 puSpavatI nAmanI devI, 5 uditodayarAjA, 6 naMdiSeNa sAdhu, 7 dhanadatta, 8 zrAvaka, 9 amAtya, 10 zamaka, 11 amAtyaputra, 2 cANakya, 13 sthUlabhadra, 14 nAsikyano suMdarI-naMda nAmano vepArI, 15 vajasvAmI, 16 pAriNAmikI buddhivALI brAhmaNI ane devadattA gaNikA paNa levI, 17 caraNa-ghAta, 18 banAvaTI AmaLuM, 19 maNi, 20 sarpa, 21 khaDjha, 22 stUpendra-A vagere pAriNAmikI buddhinAM udAharaNo jANavAM sUtramAM bAvIza udAharaNo kahelAM che, teno vistAra sUtrakAra pote ja AgaLa karanAra hovAthI ame vistAra karatA nathI. (49 thI 11) have jaNAvelAM udAharaNonuM svarUpa kahevAnI icchAvALA granthakAra zarumAM bharatazilA nAmanA daSTAntanI saMgrahagAthA bharata-zilA, meMDho, kukaDo vagere. 28 gAthAthI autpAtikI buddhi viSayaka rohakanI kathAkaheze. para- ujjayinI nagarI pAse zilA gAmamAM rohA nAmano bALaka hato. tene oramAna mAtA herAna karatI hatI. tethI bALake pitAne "gharamAM parapuruSa Avyo che' kahI mAtA para kopa karAvyo, pachI paDachAyo batAvI mAnItI karAvI. (para) gAthArtha kahI have vivaraNakAra vistArathI rohAnI kathAkahe che : - rohAnI kathA mAlavA dezanA AbhUSaNasamAna, dhanathI samRddha moTAM devamaMdirothI yukta ujjayinI nAmanI nagarI hatI. tyAM zatrupakSane kSobha pamADanAra,guNavAna, daDhaprema rAkhanAra, sadA nyAyathI rAjaya calAvanAra jitazatru nAmano rAjA hato. dharama, artha ane kAma evA traNe puruSArthanuM suMdara ArAdhanA karato te rAjA nyAya-nIti pUrvaka bhuvanamAM Azcarya pamADe tevI rIte rAjya bhogavato hato. vaLI nATaka, nRtya kathAnaka, gIta,vAMjitrAdi manoraMjana kAryomAM tema ja vidvAna ane kaLAvAna jana-yogya kAryomAM kutUhaLa ane rasa hovAthI tevAtevAM kAryomAM kuzaLatA meLavI hatI. have ujeNI nagarI najIka zilAothI yukta guNathI thayeluM zilAgrAma hatuM. tyAM bharata nAmano naTa hato. nATyavidyAmAM ghaNo pravINa hovAthI, te gAmamAM te kaLAnI prazaMsA ane prabhutA meLavI hatI. koIka samaye rohakanI mAtA mRtyu pAmI eTale bharate gharanuM kAmakAja karavA bIjI mAtAne lAvI sthApanA karI. "A roho bALaka che." tethI oramAna mAtA rohakane tucchakAravA lAgI, eTale autpAtikI buddhivALA rohake tene kahyuM ke, "he Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 upadezapada-anuvAda mAtA ! jo mArI sAthe sAro vartAva nahIM rAkhIza, to sAruM nahi thaze. huM tevuM karIza ke, jethI tAre mArA page paDavuM paDaze' e pramANe samaya pasAra thaI rahelo hato. have koIka samaye caMdra pUrNa khIlelo hato ane teno prakAza phelAyelo hato, tevI rAtrimAM roho pitAnI sAthe eka zayAmAM sUto hato. evAmAM madhyarAtrie jAgI ubhA thaI potAnA paDachAyAmAM parapuruSano saMkalpa karIne moTA zabda karIne pitAne jagADyA ane kahyuM ke, "he pitAjI ! dekho dekho, A koI bIjo puruSa jAya che, ekadama uThIne cAlyo" jeTalAmAM te nidrA uDADIne AMkhathI juve che, teTalAmAM to koI na dekhAyo. eTale pUchyuM ke - "he vatsa ! pelo parapuruSa kayAM che ?" tyAre rohakekahyuM ke, "A dizA-bhAgamAMthI jaldI jaldI jatAM meM joyo. he pitAjI ! mArI vAta khoTI na mAnazo." eTale bhArate potAnI strIne khaMDita zIlavALI jANIne tenI sAthe snehathI bolavuM, vartavuM choDI dIdhuM have patino sneha ghaTI javAthI zokavALI te strI pazcAttApa karavA lAgI ane rohAne kahevA lAgI ke, "he vatsa ! Ama na kare." tyAre rohAe kahyuM ke, "mArI sAthe sAro vartAva kema rAkhatI nathI ?" tyAre teNIe kahyuM ke, "havethI sArI rIte vartIza' koI prakAre tema kara ke, jethI tArA pitA snehAdarathI mane bolAve-cAle" rohe te vAta svIkArI. te paNa have rohAne sArI rIte khAvApIvA, kapaDA vageremAM sAcavavA lAgI. te ja pramANe ajavALI rAtrie koIka samaye sUtelo roho jAgIne pitAne kahevA lAgyo ke, "A te ja puruSa." pitAe pUchyuM ke, "kyAM che ?" tyAre potAno paDachAyo batAvIne kahe che ke, "juo, A puruSa." pitA vilakhA manavALA thaI puche che ke, "pelo Avo ja hato ?" teNe hA kahI "aho ! bALakonI vAto kevI hoya che !" ema vicArI patnI upara AgaLa karatAM vizeSa gADha rAgavALo thayo. "have kadAca A mAtA khorAkamAM jhera ApI dezete bhayathI roho dararoja pitAjI sAthe besI bhojana karato. koIka samaye pitAjInI sAthe ujjayinI nagarIe gayo. tyAM traNa-cAra mArgovALI ane moTA makAnothI zobhita sarva nagarI dekhI ane sUryAsta thavAnA lagabhaga samaye potAnA gAma tarapha cAlyA. kSiprAnadI pAse pahoMcyA, eTale sArI retIvALA kinArA upara putrane rAkhIne pitA bhUlelI vastu levA pAchA zaheramAM gayA. to rohAe dekhelI nagarI temAM coka, cauTA, mahela ghaNI suMdara rIte retImAM AlekhyA, tema ja pharato koTa paNa citaryo. jitazatrurAjA nagara bahAra gayo hato, te dhULa uDavAnA bhayathI ekalo pAcho pharyo. azvasvAra thaI jyAre te pradezamAM Avyo, tyAre vegathI AvatA rAjAne rohAe kahyuM ke, "ahiMthI na jAva, zuM rAjakula ane uMco prAsAda dekhAto nathI ?" rAjAe kahyuM ke, "rAjukala ahiM kyAM che ?" tyAre zakuna thatAM, atizaya guNavALo rAjA Azcarya pAmyo. tyAra pachI rohake vistArathI cItarelI nagarI, rAjakula vagere batAvyAM. tuM kyAMno rahIza cho ?"tyAre kahyuM ke, "ahi zilAgAmamAM rahuM chuM ane bharatano putra chuM.kAraNasara pitA sAthe ahiM Avelo chuM, atyAre mAre gAme jaIza." rAjAne eka nyuna pAMcaso maMtrIo hatA, paraMtu cUDAmaNi sarakhA buddhizALI eka maMtrInI te zodha karato hato (30) tyAra pachI tenA pitA kArya patAvIne kSaNavAramAM AvI gayA, eTale rohaka pitAnI sAthe potAnA gAme pahoMcI gayo. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 tyAra pachI rAjAe tenI baddhinI parIkSA karavA mATe nirNaya karyo. gAma upara saMdezo kahevarAvyo ke, "tamArA gAma bahAra moTI vizAla zilA che,tenI AsapAsanA pradezane zobhAyamAna karavA sAthe moTA staMbho taiyArakarI zilA DhAMkelo maMDapa taiyAra karAvavo." A rAjAnA hukamathI AkhuM gAma Akula-vyAkula banI gayuM. A bAju bhojana-samaya thayo ane pitA vagara rohaka jamato nathI. kAraNa ke, draSilI mAtA kadAca bhojanamAM jhera ApI de to." have prasanna vadanavALo te pitAne AvatAM vilaMba thayo, eTale pitAne kahevA lAgyo ke, sudhAtRSAthI pIDAyelA ane jamavAnuM moDuM thayuM. "he putra ! tane bIjI koI phikara che? tuM sukhI che. amAre to rAjAnI eka moTI AjJA AvI che ane e ciMtAmAM ame sarve vyAkula manavALA banI gayA chIe. A kAraNe ghare AvatAM vilaMba thayo." rAjAnI AvelI AjJAno paramArtha jANIne teNe kahyuM ke, tame pahelAM IcchA pramANe nirAMte bhojana karI lo. yogya mArga batAvIza." bhojana karyA pachI rohake gAmanA lokone kahyuM ke, "zilAtalanI nIce khodI kADho ane zilAnA TekA mATe staMbho ubhA karo." e pramANe karavAthI temano tevA prakArano maMDapa tarata taiyAra thaI gayo. rAjAne saMdezo kahevarAvyo ke, "maMDapa taiyAra thaI gayo che." rAjAe pUchayuM ke, koNa kayo ? tyAre rAjAne jaNAvyuM ke, "bharatanA putra rohakanI buddhinA prabhAvathI nIcenI bhUmi khodI ane nIce thAMbhalAnI jagyA khodyA vagaranI rAkhI TekA mATe staMbho kAyama rAkhyA. bIjA najare jonAra manuSyone pUchIne "te vAtayathArtha che ke kema ? teno nirNaya karyo. e pramANe rohAnI autpAtikI buddhi. meMDhA vageremAM paNa tenI kathA pUrNa thatAM sudhI joDavI. (55) meMDho (gADara) nAmanuM dvAra - je gADaranuM dRSTAMta pa6- tyAra pachI rAjAe te gAmamAM eka gADara pazu mokalAvyuM ane gAmanA vRddhone kahevarAvyuM ke, "A gADaranuM vajana bilakula vadhe ke ghaTe nahi, tema tamAre teTalA ja vajanavALuM paMdara divasa sudhI rAkhI pAchuM mokalAvavuM." tyAra pachI rohake karelA upAyathI-java, lIlI vanaspati Adi baLa vadhAranAra vastuo khavarAvI ane tenI sAme jaMgalI phADI khAnAra vAgha rAkhyo. java vagere khAIne jeTaluM baLa vadhAre, teTaluM sanmukha niraMtara jaMgalI bhayaMkara prANI dekhIne tenA utpanna thayelA bhayathI baLazakti uDI jAya che, tethI ochuM ke adhika vajanavALuM te gADara pazu na thayuM. (56). zira kUkaDAnuM dRSTAMta 57-rAjAe gAmamAM AjJA mokalAvI ke, "bIjA kukaDA vagara A kukaDA pAse yuddha karAvavuM. tyAra pachI kukaDA sAme Adarza (ArasI) rAkhatAM tenuM pratibiMba dekhI kukaDo pratibiMba sAthe yuddha karavA lAgyo." A paNa rohakanI buddhithI ja thayuM. tekukaDo mugdhapaNe Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 upadezapada-anuvAda potAnA pratibiMbane bIjo kukaDo mAnI tenI sAthe tIvra matsara karI utsAhathI laDavA lAgyo (57) tilanuM dRSTAMta - 58-pharI gAma upara rAjAe AjJA mokalI ke, "pote ThagAyA vagara tila(tala) je mApathI koI grahaNa kare, te ja mApathI tela paNa ApavuM." rohakanI buddhithI ArIsAnA mApathI talanuM grahaNa ane upalakSaNathI tela paNa te mApathI grahaNa karavAnuM. AdarzathI tala le ane tenAthI tela Ape. to kadApi potAne ThagAvavAnuM thAya nahi. kadAca rAjA paNatalano mAlika hoya, to paNa gAmaDiyA ThagAya nahi. (58) ( retInAM doraDAnuM dRSTAMta - 59- pharI koI vakhatarAjAe kahevarAvyuM ke, "kUvAmAMthI pANI kheMcavA mATe doraDAnI jarUra che, to tamArA gAmanI retImAMthI doraDAM vaNIne mokalI Apo." rohakanI utpAdana buddhithI gAmalokone rAjAne kahevarAvyuM ke, evAM doraDAM ame joyAM nathI, vaLI doraDAM keTalAM lAMbA, pataLAM, jADAM tamAre jarUra che ? mATe he deva ! tenA namUnA mokalI Apo. jethI tamArI jarUrapramANe nAnAM-moTAM, TUMkA, jADAM, pAtaLAM te pramANe banAvIne mokalIe. A pramANe kahevAyela rAjAe pratyuttaramAM kahyuM ke, "vaLI retInAM doraDAnA namUnA kyAMya hoya kharA? tamo gAmaDiyA ja rahyA. tyAre rohake bhaNAvelA gAmaDiyA rAjAne kahevA lAgyA, e to Apa ja jANo. (59). che hAthInuM dRSTAMta 60 - tyAra pachI rAjAe maraNa najIka AvelA eka hAthIne tyAM mokalI Apyo. vaLI kahevarAvyuM ke- "haMmezA tenA samAcAra mokalavA. "hAthI marI gayo' evA samAcAra na mokalavA." gAmaDiyA te pramANe rAjAne dararoja samAcAra mokalatA hatA. koIka divasa hAthI mRtyu pAmyo eTale gAma mUMjhavaNamAM paDyuM. eTalerohakanI buddhithI gAme pratyuttara mokalyo ke, "he deva ! A bAbatamAM amane samajaNa paDatI nathI ke, zA kAraNathI Ape mokalela hAthI uThI zakato nathI, besI zakato nathI, ApeluM kaMI cAvato khAto nathI, pANI pIto nathI,uMcone nIco zvAsa leto- mUkato nathI, netrothI sAmuM joto nathI ke puccha, kAna vagere halAvato nathI. tyAre rAjAe kahyuM ke, "to zuM te mRtyu pAmyo che ?' tyAre gAmaDiyAoe rohaka zIkhaveluM kahyuM ke, "AvA prakAranA vRttAntamAM je kaMI hoya, te Apa ja jANI zako. A viSayamAM amArI gAmaDiyAnI buddhi keTalI cAle ? (60) kuvAnuM dRSTAMta SS 61 tyAra pachI rAjAe AjJA karI ke, "tamArA gAmanA kUvAnuM jaLa madhura che, mATete kUvo ahIM mArA nagaramAM mokalI Apo. A nagaramAM ghaNI vasatInA kAraNe khALa vagerenAM Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 gaMdA pANInuM amArA nagaranA kUvAmAM mizraNa thAya che, mATe tamArA gAmanA kUvo ahIM mokalI Apo." A AjJA AvI paDI, eTale rohake ApelI buddhithI rAjAne kahevarAvyuM ke, amAro gAmaDiyo kUvo ati zaramALa che, mATe tene levA mATe tamArA nagaramAMthI eka ghaNI caturakupikA (kUI) teDavA mokalo, to tenI pAchaLa pAchaLa amAro kUvo cAlyo Avaze. A pramANe rAjA kUpikA (kUI) mokalavA zakti mAna banI zakato nathI, tema gAmaDiyA paNa potAno kUvo mokalI zakatA nathI. tethI kUvo na mokalavAmAM rAjAno aparAdha thato nathI. (61) ivanakhaMDanuM dRSTAMta 62- "tamArA gAmamAM je vanakhaMDa -bagIco pazcima dizAmAM che, tene badale pUrva dizAmAM karo" evI AjJA rAjAe mokalI, eTale gAmane pazcima dizAmAM vasAvyuM, eTale vanakhaMDa pUrvamAM AvI gayo. bagIcAthI pazcimamAM gAma thaI gayuM. (62) A khIranuM dRSTAMta 63- pharI koI vakhata rAjAjJA AvI ke, "agni ane sUryanI garamI sivAya dUdha ane cokhAnI khIra taiyAra karavI." tyAre rohAe kahelA upAyathI-ghaNA kALanA ekaThA karelA gAya vagerenAM chANa, kaMthA-kacarAnA ukharaDAmAM aMdaranA UMDANamAM dUdha ane cokhA yogya pramANamAM ekaThA karI eka mATInA bhAjanamAM bharIne goThavI tyAra pachI thoDAka pahoramAM tenI uSNatAthI khIra raMdhAI gaI ane rAjAne nivedana karyuM. (63) ( rohakanuM rAjA pAse javuM ane otpAtikI buddhithI javAba ) 64-65- A pramANe zilAmaMDapAdi AjJAono barAbara amala thayo jANI jitazatru rAjAe "rohake ekadama mArI pAse AvavuM, paraMtu jaNAvuM, te sthAnono tyAga karIne AvavuM. (64) ajavALiyA ke aMdhAriyA pakSamAM na AvavuM, divase ke rAtre na AvavuM, chAMyaDA ke taDakAmAM na AvavuM, arthAt sUryanA tApa ke AkAzamAM chatra dhAraNa karI na AvavuM. mArge ke unmArge na AvavuM. vAhanathI ke cAlatAM na AvavuM. snAna karIne ke malina dehavALA na AvavuM. (65) AvI rAjAjJA maLatAM tenI AjJAno amala karavA pUrvaka AvavA taiyAra karI te A pramANe - 66- ahi cAMdramAsanA be pakSo, temAM prathama kRSNa ane bIjo zukala. kRSNapakSa amAvAsyA sudhIno ane zukalapakSa pUrNimAe pUrNa thAya. tethI amAvAsyAne te pakSanI saMdhirUpe gaNelI che. pUnama e mAsanI saMdhi tarIke gaNAya che. AthI amAvAsyA te ekadama pakSanI saMdhirUpe najIka che. AthI teNe baMne pakSono tyAga karyo. saMdhyA samayegayo, jethI sUryAsta-samaya hovAthI rAtri ane divasa baMneno tyAga karyo. gADAnAM be cakranI vaccenA mArgathI gayo, jethI te mArga na gaNAya ane utpathaamArga paNa na kahevAya. gheTA upara gayo hovAthI cAlato ke Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 upadezapada-anuvAda vAhanavALo na gaNAya. divasanA cheDAno samaya hovAthI taDako na hoya ane cAlaNInuM chatra banAvela hovAthI chatra vagarano paNa na gaNAya. AkhA zarIre snAna na karyuM, paraMtu zarIranA amuka bhAgonuM prakSAlana-sApha karI nAkhyuM, AkhA zarIre snAna kare, te snAna kahevAya. mastaka zivAyanAM aMgo sApha karelAM hoya, te snAna na gaNAya. tethIsnAnakarelo nathI, tema ja zarIra malina paNa nathI. AvI rIte rAjAjJA anusAra jaNAvelAM sthAnono tyAgakarI rAjabhavanamAM dvAre pahoMcyo. (66) 67-rAjabhavana-dvAre pahoMcIne "rAjA pAse khAlI hAthe na javAya" kAraNa ke nItinuM evuM vacana che ke "rAjA, deva ane guru pAsedarzana karavA khAlI hAthe na javAya." bIjuM amArA sarakhA naTa pAse rAjAne bheTa ApavA lAyaka bIjA puSpa, phalAdika maMgalayogya padArtha koI nathI.' ema vicArIne zuM karyuM ? te kahe che : - 68- pRthvI eTalekuMvArI mATI be hAthanI vacce rAkhI aMjali joDI rAjAne batAvI. rAjAe te mATI hAthamAM laI tene namaskAra karyo. praNAma pachI ucita satkAra sanmAnAdi karI rohakane Asana ApavAnA samaye rohake madhurasvarathI priya vAkya saMbhaLAvyuM. (68) te priyamadhura pATha kahe che : - 'he rAjan ! tamArA mahelamAMkoI sAvadhAna caturajana paNa gaMdharvanuM gIta ke mRdaMganA zabdone sAMbhaLo'- ema kahyuM, eTalerAjA kaMIka tarka karavA lAgyA, eTalAmAM tarata ja rohAe rAjAnA manano abhiprAya samajIne khulAso karanAra vacana saMbhaLAvyuM ke- 'ADI-avaLI gati karatI, Ama-tema mahelamAM ati bhramaNa karatI vilAsinIonA skhalanA pAmatA caMcaLa pagomAM paherelAM je jhAMjhara, tenA zabdanAkAraNe gaMdharva-gIta ane mRdaMganA zabdo na sAMbhaLo' vyAjastuti nAmano A alaMkAra che. (68) 69 --A pramANe rohake kahevAthI khuza thayelA rAjAe puSpa, phala,bhojana vagere ApavA rUpa teno satkAra karyo. rAtre vRttAnta jANavA mATe tene potAnI pAse ja sUvarAvyo. mArgamAM thAka lAgelo hato, jethI prathama rAtrimAM ja ghasaghasATa uMgha AvI gaI. rAtrinA prathama pahoranA cheDe jAgelA rAjAe 'kevA javAba Ape che ?' te sAMbhaLavAnA kautukathI bolAvyo, chatAM na jAgyo, tyAre soTI aDakADIne jagADyo. pUchyuM ke, 'tuM jAge che ?' tyAre uMghanA aparAdhathI bhaya pAmIne bolyo ke - 'jAguM chuM, ApanA caraNa pAse rahIne uMghavAno avakAza kevI rIte hoya ?' rAjA- 'jo jAge che,to pachI tane bolAvyo, chatAM mane teM jaldI uttara kema na Apyo ?' rohaka - 'he deva ! ciMtAmAM vyAkula banI gayo hato.' rAjA- 'zuM ciMtavato hato ?' rohaka - bakarIonI liMDIo goLapaNuM zAthI pAmatI haze ?' rAjA 'tenI goLAza kayA nimitte thAya che, te tuM ja jaNAva.' rohaka - 'he deva ! tenI jaTharAgnithI. temanA udaramAM baLatA tevA prakAranA saMvartaka - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 67 nAmanA vAyunI sahAyathI khAdhelA AhArano bhUkko karI tenI viTAnI goLAkAra goLIo pAkI thaI jAya che. (69) 70-prathama pahora mAphakabIjA pahoranA ante pharI paNa soTIno sparza karI jagADIne rAjAe tene pUchyuM ke - 'zuM vicAre che ?' roke kahyuM - 'pIpaLAnuM pAna ane teno cheDo bemAM lAMbu koNa ?' rAjAe kahyuM ke - 'temAM je paramArtha hoya, te tuM ja kahe.' ghaNe bhAge baMne sarakhA ja hoya che. prAyaH kahevAthI koika vakhata samAna na paNa hoya, te jaNAvavA mATe. A gAthAnA pUrvArdhamAM sAtamo gaNa pAMca mAtrAno che, chatAM te bahulA jAtino hovAthI doSa nathI. bahulA vicitra prakAre thAya che. bahulA eTale pAMca mAtrAnA gaNavALI. (70) 71- e ja pramANe trIjA pahoranA ante jAgIne pUchayuM. rohaka-khIsakolI bhujaparisarpa nAmanA prANInA zarIra upara kALA ane sapheda caTApaTAmAM kayA vadhAre hoya ? rAjA-kayA adhika ? te tuM ja kahe. rohaka-kALI ane sapheda baMne rekhAo (caTApaTA) samAna hoya. ahiM matAMtaramAM keTalAka AcArye puccha ane zarIra bemAM lAMbu koNa ? ema rokevicAryuM. rAjAe teno javAba pUchatAM roSake kahyuM ke, 'zarIra ane pUMchaDI baMne samAna lAMbAM hoya.' (71) 72- rAtrinA chellA pahoramAM traNa pahora bahu jAgela hovAthI ati mIThI nidrA karatA rohakane soTIthI lagAra vadhAre sparza karAvI jagADyo. rAjAe pUchyuM ke - 'zuM ciMtave che ?' rohake kahyuM ke - 'he rAjan ! tamAre keTalA pitA che,teno huM vicAra karuM chuM.' rAjAe kahyuM ke- 'mAre keTalA pitAe hakIkata tAre ja kahevI yogya che.rohaka-pAMca. rAjA - kevI rItanA pAMca ? rohaka-rAjA, kubera, caMDAla, dhobI ane vIMchI tyAra pachI saMdeha pAmelA rAjAe mAtAne pUchyuM ke, zuM Ama mAre pAMca pitAo che ?' mAtAe paNa rohake jema kahela, tevI ja rIte nivedana karyuM. (72) te ja pAMca pitA hetu-sahita kahe che - 73-1 pahelo pitA rAjA suratakALe bIja-nikSepa karanAra pitA, 2 RtusnAna karyA pachI cothA divase kubera devanI pratimAnuM pUjana karatAM tenI manohara AkRtithI AkarSAyelA cittavALI thaI hovAthI tenA sarvAMge teNe AliMgana karyuM. 3-4 caMDAla ane dhobIne RtusnAna karyA pachI kaMIka athaDAmaNamAM paDavAthI teone dekhyA ane saMyoga karavAno thoDo abhilASa utpanna thayo, mATe te baMne paNa tArA pitA. he putra ! tuM jyAre peTamAM hato, tyAre mane viMchI bhakSaNa karavAno dohalo utpanna thayo. ekAMtamAM guptapaNe loTanI AkRti taiyAra karI mane tenuM bhakSaNa karAvyuM, mATe te paNa kaMIka pitApaNuM pAmyo. (73) 74-A pramANe pitA viSayaka saMkhyAnA vivAdamAM Azcarya pAmelA rAjAe kAraNasaMbaMdhI prazna karyo ke, teMkayA kAraNathI A atyaMta nipuNa buddhizALInI buddhimAM paNa na AvI zake tevo paramArtha jANyo ? rohake kahyuM ke tame rAjya sAma, dAma, daMDa bheda rUpa rAjanItithI pAlana, karo cho 1. jeo daridra, du:khI lokohoya, temane kuberanI jema dhanano tyAga karIne udAratAthI dAna Apo cho 2. jo koI rAjya kAyadAthI viruddha vartAva kare. evA lokone Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 68 caMDAlanA sarakho Akaro kopa karo cho. 3. mAphI ApyA vagara pUrvanA rAjAoe nakkIkarelA mArgane toDanArAonu sarva dhanadaMDa karI haraNa karo cho. konI jema ? to ke dhobI vastra nIcove ane temA pANI rahevA na de, tema aparAdhInuM dhana nIcovI lo cho ane tenI pAse kaMI rahevA detA nathI 4. soTI sparza karavAthI vAraMvAra mane Thoko cho,tethI vIMchI jevA 5. he rAjan ! tame rAjAdikanA putra cho. nItithI AvA prakAranuM moTuM rAjya pAlana karo cho, tethI jaNAya che ke, tame rAjaputra cho. je kSatriya-rAjabIja na hoya, te AvA nirdoSa surAjyabhAranI dhurA dhAraNa karavA samartha banI zakatA nathI. evI rIte dAnathI tame kuberanA putra cho, roSathI caMDAlaputra cho,daMDathI dhobInA putra cho ane soTI mAravAthI viMchInA putra cho. kAraNa ke, samagra kAryo. kAraNone anusaratAM maLatAM hoya che. (74) 75- tenI buddhinA kauzalyathI prabhAvitathayelA rAjAe 'A puruSa ghaNo sAro che' ema mAnIne teno svIkAra karyo. te samaye koIka najIkanA pradezamAM rahetA rAjA sAthe koI paNa kAraNathI A rAjAne vaira baMdhAyuM hatuM. tenI sAthe saMdhi karavAnI rAjAne abhilASA thaI vAraMvAra tevA saMdhi karAvanArane mokalI prayatna karyo. paraMtuteno te svIkAra karato na hovAthI A jitazatru rAjAne tenA upara kopa utpanna thayo. 'have rohaka sivAya bIjAthI A kArya asAdhya che' ema vicArIrAjAerokane tyAM AgaLa mokalyo. rohaka tyAM pahoMcyo, duzmana rAjA sAthe maMtraNA karI. jyAre bIjA upAyothI samajAvavA chatAM avizvAsathI saMdhi kUbala na karI, tyAre2ohAe dharmarUpa bheTaNuM dharIne tene vaza karyo. Ano A pramANe 5ramArtha samajavo. rohake tene A pramANe kahyuM ke - 'kadAca mArA rAjA saMdhi karIne pachI nAkabUla karI pharI jAya, to te rAjAeje tIrthagamana, devabhavana karAvyAM hoya, brAhmaNAdikane dAna ApyuM hoya, vAva, taLAva khodAvyAM hoya-A vagerethI je dharma upArjana karyo hoya, te meM tamane samarpaNakaryo.te dharmarahita thavAthI A loka ane paralokamAM thoDuM paNa kalyANa-sukha pAmI zakaze nahiM, mATe tamo tenI sAthe saMdhi kUbala karo.koI paNa dharmaviSayaka AvI pratijJAno bhaMga karatA nathI.' e pramANe vizvAsamAM lIdhA pachI kapaTathI tyAM jaIne rAjAe aNadhAryo hallo karyo. duzmanane potAnA kabaje karI ujjayinI nagarImAM lAvyo. tyAM pelA pakaDAelA rAjAe vicAryuM ke, 'A rAjAe potAno dharma mane ApIne kema teno nAza karyo ?' A pramANe tenA khoTA vikalpane dUra karAvavA mATe jitazatru rAjAe rohaka upara kRtrima kopa karyo. (75) = 76- tyAra pachIrohakerAjAne kahyuM ke - 'niraparAdhI evA amArA upara deve ATalo kopa zA mATe karyo ?' te viSayamAM jitazatru rAjAe kahyuM ke 'te mAro dharma harAvyo, te mATe.' te kyAre rohAe koIka bIjA maharSi-viSayaka dharama rAjAne Apyo. A kahevAno matalaba e che ke - 'he deva ! jo meM tamAro dharma bIjAne Apyo ane te jo bIje jAya, to A maharSie bAlyakAlathI atyAra sudhIno karelo dharma meM Apane Apyo.have he prabhu ! mArA upara Apane Avo kopa karavAno avakAza raheto nathI.' rAjAe kahyuMke, 'A maharSi saMbaMdhI dharma mAro kevI rIte thAya ke je meM karyo ke karAvyo nathI.' eTale roke kahyuM ke, 'jema tamAro dharma meM zatrurAjAne Apyo, eTale te dharma teno thayo tema. (76) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 77- tyAra pachI atiprasanna cittavALA jitazatru rAjAe rohakane paripUrNa nirvAha thAya tevA prakAranI jamIna-jAgIra ApI. vaLI koI vakhata ujjayinI nagarImAMthI manuSyane jAnavaro-Dhoro, dhana vagere lUTIne parvata vanamAM bhAgI jaI pallImAM vAsa karatA hatA, teonI sAthe koI prakAre vivAda utpanna thayo, tyAre pharI rohakane te lUMTArAone pakaDavA mATe mokalyo. jyAre teo sahelAIthI pakaDI zakAtA nathI.tyAre teone pakaDavA mATe ema samajAvyuM ke, "aputriyAne agara gAyone duzmana pakaDI jAya, tene choDAvavA, te tIrtha arthAt puNya ane dharmanuM kArya che. kahevuM che ke - zatruo aputriyAne ke gAyane pakaDI gayA hoya, tene choDAvavAmAM pUrvamunio moTuM tIrtha thayuM ema kahe che." evI rIte ujjayinI nagarInA rAjAnA sainyane samajAvyuM. eTale te baLavAna sainya pallImAM rahelI gAyone pakaDI lIdhI. te gAyone choDAvavA mATe pallInA bhIllo bahAra nIkaLyA. eTale pallIo zUnya thaI, tyAre tyAM dhADa pADI. teo bahAra nIkaLyA, eTale temane pakaDI lIdhA. (77) tyAra pachI rAjAe zuM karyuM ? 78- rohAe samagra sAmaMto, mahAamAtyo viSayaka vizvAsa utpanna karyo. tyAre rAjAe dareka sAmaMtAdine pUchayuM ke, "tamArA cittamAMrohaka saMbaMdhI sAco zo abhiprAya che ?" teoe sAcA aMtaHkaraNathI kahyuM ke- "he deva ! kharekhara ApanA kAryomAM bilakula sarvathA pUrNa apramatta ane cIvaTavALo che. vaLI ApaNA ke bIjA sAmA pakSa mATe anupadrava karanAra, puNyazALI, nirbhaya-zatrupakSamAM paNa zaMkA vagara janAra hovAthI, bIjAe karelA vicArono jANakAra ane jJAnI che. (78) 79- tuSTa thayelA rAjAe rohakane sarva maMtrIonA agresara tarIke sthApyo. teNe paNa buddhiguNathI potAnA padanuM vidhithI pAlana karyuM. rohAnI Azcarya utpanna karanArI ane vidvAnonA manane haraNa karanArI ceSTAothI tuSTa thayelA jitazatru rAjAe 499 evA sarve maMtrionA agresarapaNe-nAyaka paNe sthApana karyo. rohAe paNa maMtrinAyakapaNAnuM pada vidhi ane nyAyapUrvaka potAnI avasthAne ucitarIti ane autpAtikI nAmanI buddhinA sAmarthyathI sArI rIte pAlana karyuM. kAraNa ke, sarva guNomAM buddhiguNa sarvathI caDiyAto mAnelo che. je mATe kaheluM che ke - "prApta thayelI nirmala kAmadhenu sarakhI buddhi lakSmI utpanna kare che, vipattio AvatI aTakAve che, dUdha sarakho ujjavala yaza phelAve che, apakIrti bhUMsI nAkhe che, bIjAmAM saMskAra -jaLa reDIne pavitra kare che. pRthvI samudrathI vIMTaLAyelI maryAdita che,samudra so yojananA mApavALo che, haMmezAM AkAzamAM paribhramaNa karanAra sUrya AkAzanuM pramANa nizcita kare che-ema jagatanA samagra padArthone potAnI hadanuM pramANa parimita hoya che, paraMtu sajjana puruSonI buddhino vaibhava asIma-maryAdA vagarano hoI vijayano DaMko vagADe che. (9) bharatazilA nAmanuM dvAra ghaNA vistArathI samajAvyuM have paNita nAmanuM dvAra kahe che : 80- paNita-zarata karavI e nAmanuM dvAra che. koIka svabhAvathI bhoLI buddhivALo gAmaDiyo ghaNA dhUrta lokovALI nagarImAM AkhuM gADuM kAkaDIthI bharIne vecavA mATe nIkaLyo. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 upadezapada-anuvAda bajAranA mArgamAM kAkaDiyo nIce utArI ane vecavA mATe Dhagalo karyo. tyAre koIka dhUrta AvIne tene kahyuM ke, jo koI A sarva kAkaDIyonuM bhakSaNa kare to tenA badalAmAM tAre zuM ApavuM ?" na banI zake tevI vAta manamAM mAnIne asaMbhavita zarata nakkI karI ke, "tevone huM nagaranA daravAjAmAMthI na nIkaLI zake tevo lADuM ApuM." eTale have te dhUrta gADAmAM caDIne dareka kAkaDIne dAMta lagADIne khaMDita karI. tyAra pachI kharIdavA AvatAloko kahevA lAgyAke, "A to koIthI bhakSaNa karAyelI-eThI che. koIpaNa te khaMDita kAkaDIne kharIdatA nathI.kahe che ke "koIthI khavAyelI che ema- lokonA pravAdanI sahAyathI dhUrta gAmaDiyAne jityo. tyAra pachI zarata pramANeno modaka mAge che.bicAro gAmaDiyo evA prakArano lADu Apavo azakya lAgavAthI tene rUpiyo ApavA lAgyo,paNa dhUrta leto nathI. chevaTe be, traNa ane so rUpiyA ApavA lAgyo,to paNa dhUrta grahaNa karato nathI. have gAmaDiyAe vicAryuM ke, A dhUrtathI have sIdhI rIte chUTI nahi zakAya. have to Ano khUlAso catura buddhivALA ja karI zakaze. ane tevA caturabuddhivALA ghaNe bhAge jugArIo hoya che. mATe tenI sevA karuM. ema vicArI teNe tema ja karyuM. jugArIe pUchayuM ke- "he bhadraka ! tuM haMmezA amArI sevA zA mATe kare che ?" teNe kahyuM ke - "huM AvA prakAranA saMkaTamAM phasAyo chuM." tyAre bhujaMga sarakhA jugArIoe tene zikhavyuM ke, "kaMdoInI dukAnethI muThThI pramANa eka lADavo laIne dhUrto ane bIjA nagaraloko sAthe daravAjAnA dvAramAM jaIne bhugaLa upara lADavAne mUkIne badhA sAMbhaLe tema bolaje ke, "he modaka ! bahAra nIkaLa, bahAra nIkaLa." jugArIe zIkhavyA pramANe karyuM, paraMtu modaka daravAjA bahAra na nIkaLyo. eTale zaheranA dhUrtane gAmaDiyAe harAvyo. AvI dhUtakAranI autpAtikI buddhi jANavI. (80) ( vRkSa nAmanuM dvAra kahe che. 81 - koIka sthAne mArgamAM phalanA bhArathI namI gayelI DALIvALA moTA AmravRkSanI najIkamAMthI pasAra thatA musApharo pAkelAM Amraphalo dekhIne bhUkhathI durbaLa kukSivALA loko tene toDavA lAgyA, paraMtu vRkSanI DALI upara beThelA aticapaLa vAMdarAo AmraphaLa toDatAM smalanA karatA hovAthI koI toDI zakatA nathI. koIka samaye nipuNabuddhivALA koIka musAphare vAMdarA tarapha DhekuM pheMkyuM, eTale kopAvezamAM AvI vAMdarAo musApharone mAravA mATe AmraphaLo toDI toDIne pheMkavA lAgyA. e pramANe musApharonA manoratha pUrNa thayA. A tenI autpAtikI buddhi. A bAbatamAM je matAMtara che, te kahe che - bIjA AcAryo vRkSadvAranI AvI vyAkhyA kare che ke - keTalAkamusApharoekoIka pradezamAM aNavaparAtAM phalone joIne vicAryuM ke, "A vRkSanAM phalo khAvA yogya jaNAtAM nathI." sAthI ? to ke A mArgethI ghaNA loko jAvaAva kare che. jo phaLo bhakSaNayogya hoya, to jarUra koIe paNa bhakSaNa karyA hote. ane koIe bhakSaNa to karelAM ja nathI. A pramANe musApharonI autpAtikI buddhi. (81). Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 - pANI vagaranA khADAnuM dvAra kahe che - ) - 82- nirjala kUvA nAmanA dvAramAM maMtrInI parIkSAmAM zreNikanuM bahAra bhAgI javuM, koIka gAmamAM zeThane svapna AvavuM, naMdAnI kukSie abhayakumArano janma, kUvAnA kAMThe rahI, chANa pANI bharI vIMTI bahArakADhavI, naMdAmAtAnorAjagRhamAM praveza. gAthArtha kahI A dvAra vistArathI vivaraNakAra kathA dvArA kahe che : - (zreNika-AbhacakumAra nuM draSTAMta) aneka parvatazreNithI vIMTAela hovAthIramya evuM rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. tyAM prasenajita nAmano rAjA rAjya pAlana karato hato tene aneka putro paikI zreNika nAmano putrarAjAonA sarva guNomAM ane lakSaNomAM caDiyAto ane svabhAvamAM paNa anupama hato.rAjAe vicAryuM ke, "lokomAM evo pravAda che ke, puNya hovA chatAM rAjaya parAkramathI ja maLe che, to A putronI huM parIkSA karuM.koIka divase rAjAe sarve putrone kahyuM ke, "tamAre sarvee sAthe maLIne sahabhojana karavuM, jethI tamArI prItimAM vRddhi thAya." "Apa je AjJA karo, te amAre zirasAvaMdya che' ema be hAthanI aMjali karI mAnya karyuM ane samaya thayo eTale bhojana karavA sAthe beThA. khIra bharelAM bhAjano temane ApavAmAM AvyAM. ane jeTalAmAM jamavAnI zarUAta karI, te vakhate tyAM zikArI kUtarA choDI mUkyA. siMhanA samAna caraNavALA te kUtarAo jeTalAmAM thALapAse AvyA, teTalAmAM zreNika sivAya bAkInA kumAro bhayathI palAyana thaI gayA. zreNikakumAra te badhuonI thALIo laI laIne te kUtarAo sanmukha dhakelavA lAgyo ane te thALImAMthI khIra khAvA lAgyA ane pote pairyavALA cittathI potAnA thALamAM rahelI khIra khAvA lAgyo.rAjAe A banAva jAte joyo, to tenA upara prasanna thayA. nakkI A kumAra atinipuNa buddhivALo che ke. je AvA saMkaTa-samayamAM paNa potAnA kAryathI na cUkyo ane kUtarAone paNa saMtoSa pamADyA. e ja pramANe bIjA rAjAo tene mokSa pamADaze, to paNa dAna ApIne tene saMtoSa pamADaze ane potAnA rAjayano tyAganahIM kare. to have atyAre A kumAranuM bIjA putro dekhatAM gaurava karavuM ke, pakSapAta karavo ucita nathI. kAraNa ke, IrSALu tenA banyuo A rAjAno mAnIto che ema jANIne mArI nAkhaze. rAjA bahArathI zreNika tarapha "anAdarathI najara dekhADato hato, tethI zreNikanA manamAM duHkha thayuM ke, "mArA mATe pitAjI anAdara kare che, te yogya na gaNAyaH mATe mAre dezAMtara cAlyA javuM'- ema vicArI kahyA vagara zreNika putra dezAntaramAM cAlyo gayo.cAlato cAlato anukrame bengA nadInA kinArA para vaselA aneka paurajanayukta bennAtaTa nagarImAM potAnA parimita sevako sAthe kaMIka prasaMgapAmIne praveza karyo. jayAM aMdara madhyabhAgamAM pahoMcyo, tyAM kSINavaibhavavALA koIka sAmAnya vepArInI dukAnamAM Asana prApta thayuM, tyAM beTho. te zeThe rAtre svapra dekhyuM hatuM ke "mAre ghera ratnAkara Avyo. A svapna suMdara che nakkI te svapnanuM ja A phala jaNAya che." ema cittathI te saMtoSa pAmyo.tenA puNyathI divase Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 upadezapada-anuvAda zaheramAM dhamAla karAvanAra moTo parva-mahotsavano divasa hato, eTale kesara, caMdana, dhUpa vagere pUjA-sAmagrI kharIda karavA mATe dukAne ghaNA gharAko utarI paDyA. A kumAranA prabhAvathI saraLa nItivALA zeThe ghaNuM dhana upArjana karyuM. tyAra pachI bhojana-samaye ghare javAnI icchAvALA zeThe kumArane pUchayuM ke, A nagaramAM tame konA paroNA thazo ?" kumAre kahyuM ke, tamArA" pachI ghare laI jaI ucita paroNAgata ane satkAra karyo. tyAra pachI tenA vacanakauzalya, saubhAgya, vinaya, sajjana-svabhAva vagere guNothI prabhAvita thayelA zeThe potAnI naMdA nAmanI putrI ApI. lokonAM mana pramoda pAme tevA ghaNA ADaMbarathI teonAM lagna karyAM. jeNe te kALane ucita sarva kAryoprApta karelAM che evo kumAra atyaMta anurAgavALI, svapnamAM paNa apriya nahi ciMtavanArI, atyaMta vinaya vartana karanArI, komaLa madhura bolanArI evI naMdApatnI sAthe sarva ciMtAono tyAga karIne bhogo bhogavato hato. kAraNa ke, sAsusasarA ativAtsalyathI sanmAnatA hatA. eka vakhata sukhe sUtelI naMdA svapnamAM mahAdevanA hAsya ane kAzajAtinAM puSpo sarakhA ujajavala cAra daMkUzaLavALA, uMcIkarelI sUMDhavALAhAthI bALakane potAnA mukhamAM praveza karato dekhIne jAgI. tarata ja patine nivedana karyuM. eTale patie kahyuM ke - "he priye ! yogyasamaye devalokamAMthI cyavIne puNyazALI koIkadeva saMpUrNa lakSaNavALoputra tane avataraze" te samaye zubhalagna ane zubha divase tene atiprauDha puNyasamUhathI meLavI zakAya tevA prakArano garbha rahyo. e pramANe samaya vahI rahelo hato.A tarapha prasenajita rAjAnuM zarIra DhIluM paDyuM, tyAre zreNika kumAranI zodha karAvatAM khabara paDI ke, atyAre bennAtaTa nagaramAM sukhethI rahelo che. tyAra pachI tene bolAvavA mATe tarata ja cara puruSone mokalyA. (30) te rAjapuruSoe AvI zreNikane samagra samAcAra ApyA, eTale kumAra tarata ja rAjagRha javA mATe utAvaLo thayo. zreNike zeThane kahayuM ke, "prayojana evuM ubhuM thayeluM che ke, mAre mArA pitAne ghare tarata prayANa karavuM ja paDaze, mATe mane tamo rAjI thaIne javAnI rajA Apo." potAnI naMdApatnIne kahyuM ke, "ame rAjagRhamAM gopAlo chIe ane te bAlA ! tyAM ame dhoLI bhIMtavALA makAnamAM rahIe chIe. jo koI kArya paDe to tyAM AvavuM." zreNika pitAnI pAse pahoMcyo. rAjyapaNa prApta karyuM. sarva parijana AjJA uThAvanAra thayo. have naMdAne trIjA mahine garbhanA prabhAvathI atinirmala dohalo utpanna thayo, eTale teNe pitAne jaNAvyo ke, "he pitAjI ! hAthInI khAMdha para caDelI, chatra dhAreluM hoya, te pramANe nagaramAM aMdara ane bahAra huM cAluM ane abhayadAnanI ghoSaNA sAMbhaLuM, to mane atizaya AnaMda thAya, nahitara mArA jIvanano tyAga thaze." atizaya duSTa cittavALA zeThe ratnapUrNa thALa bharI rAjAne bheTa ApI.rAjAe paNa tene mAnapUrvaka besAryo, vinaMti karI ke, "mArI putrIno Avo dohalo pUrNa karAvo." rAjAe kahyuM ke, "tArI icchA pramANe bhale ema kara." eTale zreSTha hAthInI khAMdha para beThelI zveta chatrathI AcchAdita karela AkAzasthalavALI naMdA abhayanI udghoSaNA zravaNa karatI nagarImAM pharavA lAgI. pUrNa ane sanmAnita dohalAvALI haMmezAM gADha AnaMdamAM samaya pasAra karatI evI naMdAe kaMIka adhika nava mAsapUrNa thayA, tyAre devakumAra sarakhI AkRtivALA putrane janma Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 Apyo. zeThe paNa lokonAM netrone atizaya AnaMda ApanAra te samayane yogya evo janma mahotsava ujavyo. jyAre tevo pavitra zubha divasa Avyo, tyAretenI mAtAne abhayano dohalo thayelo hovAthI putranuM 'abhaya' evuM nAma sthApana karyuM. tyAra pachI zuklapakSanA caMdrabiMbanI mAphaka te vRddhi pAmavA lAgyo ane ATha varasano thayo,tyAre ghaNI suMdara buddhinA vaibhavavALo thayo. koIka samaye tevA prasaMge abhaye pUchyuM ke, 'he mAtAjI ! mArA pitAjI kyAM vase che ?' mAtAe kahyuM ke, 'rAjagRhamAM zreNika nAmanA rAjA che.' tyAre mAtAne kahyuM ke, 'he mAtAjI ! ahiM rahevuM te yogya nathI.' pachI sArA sathavArA sAthe pitAnA nagara ane ghara tarapha cAlyo, anukrame rAjagRha nagaranI bahAra pahoMcyo, tyAM paDAva nAkhI, mAtAne bahAra rAkhI, abhaya pote nagaranI aMdara gayo. te samaye rAjAne ati adbhuta buddhivALA maMtrInI jarUra hatI, te meLavavA mATe zreNika rAjAe potAnI AMgaLInuM mudrAratna eka atyaMta UMDA sukAyela se2vALA jalarahita kUvAmAM nAkhyuM samagra lokane rAjAe jaNAvyuM ke, je koI kinArA para rahI hAthathI A mudrAratnane grahaNa karaze, tene tenI icchA pramANe vRttiAjIvikA dAna ApIza.' have loko vividha upAya ane prayoga karIne levA mathe che, paraMtu tene levA mATe koI tevA upAya manamAM sphurAyamAna thato nathI. (5) abhayakumAra tyAM pahoMcyo ane pUchyuM ke, 'ahIM zuM che ?'tyArelokoe sarva vRttAnta kahyo ke, je rAjAe kahela hato. abhayane tarata ja tene grahaNa karavA yogya upAya manamAM sphurAyamAna thayo, ekadama mudrAratna upara lIluM gAyanuM chANa naMkhAvyuM. chANanI aMdara tarata ja mudrAratna coTI gayuM eTale tyAM saLagato ghAsano pULo pheMkyA. tenI uSNAthI sarva chANa sukAI gayuM. kUvAnA kAMThA upara ubhA rahI bIjA kUvAnI pANInI nIka A kUvA pAse lAvI tenA jaLathI A khAlI nirjala kUvo bharI dIdho. te AvelA jaLathI pelo gAyanA chANano piMDa ekadama upara tarI Avyo. jyAre barAbara uparanA pradezamAM Avyo. tyAre abhaye kinArA upara ubhA rahIne tene grahaNa karyo. temAM coTeluM mudrAratna chUTuM pADIne rAjapuruSone ApyuM. te kArya soMpela rAjapuruSo tene rAjA pAse laI gayA. rAjA pAse jaI tene caraNamAM namaskAra karyo. rAjAe puchyuM ke he vatsa ! tuM koNa che ?' teNe kahyuM ke, 'tamAro putra chuM.' 'kevI rIte ane kyAMthI Avyo che ?' tyAre bennAtaTa nagara saMbaMdhI pUrvano vRttAnta jaNAvyo. harSAzruthI bharelA netravALA, potAnA vatsane khoLAmAM besArIne romAMcita thayela dehavALA rAjA pharI pharI tene AliMgana karavA lAgyo. pUchayu ke, 'tArI mAtA kyAM che ?' tyAre abhaye kahyuM ke, 'nagaranI bahAra.' eTale rAjA teno nagarapraveza karAvavA mATe parivArasahita sAme gayo. rAjA ahiM jAte levA Ave che - e vRttAnta jANIne naMdAe pote zarIra-zaNagAra sajyo, paraMtu abhaye teno niSedha karatAM kahyuM ke, 'he mAtAjI ! sArA kulamAM janmelI strIo patinA virahamAM ati suMdara vastrAbhUSaNa dhAraNa karatI nathI, paNa sAdo veSa pahere che. tarata ja putranuM vacana mAnya karIne je AgaLa vastro paheratI hatI, te ja veSa dhAraNa karyo. moTA mahotsava sahita vividha raMganI dhvajAo patAkAo jemAM pharakIrahelI che, nagaranI zobhAo jemAM karelI che-evA nagaramAM mAtA sahita abhayano praveza karAvyo. rAjAnI paramakRpA prApta karI ane sarve maMtrIomAM mukhya Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 upadezapada-anuvAda maMtrI tarIke tene sthApana karyo. A pramANe tyAtikI buddhiguNanA prabhAvathI te sukhI thayo. (82) paTanuM dRSTAMta che. 83-paTa nAmanA dvArano vicAra :- koIka tevA be puruSo eka junuM, bIjo navuM evA paheravAnAM vastra laInenadIkinAre eka ja samaye pahoMcyA ane zarIra dhovA lAgyA, baMnee baMnenAM vastro najIkamAM rAkhelAM hatAM. junA vastrano mAlika lobhathI navIna vastra badalAvIne cAlato thayo. bIjo potAnuM vastra tenI pAse mAgavA lAgyo.pelo khoTuM bolavA ane laDavA lAgyo.rAjabhavanamAM nyAya karanAra adhikArIo pAse vivAdano niveDo lAvavA gayA. (graMthAgra 2000) rAjayAdhikArIo AmAM sAcuM tattva zuM che? te na jANatA hovAthI kAMsakIthI baMnenAM mastako oLAvyAM ane kAMsakImAM utarI AvelA vALanA anumAnathI teonA vastromAM te vALane meLavIne je jenuM vastra hatuM, te tene ApyuM. A rAjyAdhikArInI autpAtikI buddhi, A viSayamAM matAMtara-bIjA AcArya ema kahe che ke - adhikArIoe puruSone pUchayuM ke, "A tamArA vastranuM sUtara koNe karyuM che. to ke "amArI strIoe' tyAre te baMne strIo pAse sUtara kaMtAvyuM. tyAra pachI bIjA rUpe dekhavAthI avaLI rIte sUtara kAMtatI dekhAvavAthI adhikArIone sAco nizcaya thayo. eTale ke jenuM hatuM, te tene apAvI dIdhuM. (83) saraDAnuM dRSTAMta che 84-saraDA nAmanuM dvAra koIka vaNika kayAMIka ghaNA bAkorA-darayukta pRthvImAM jaMgala javA mATe gayo. daivayoge tyAM be kAcaMDAnuM yuddha thayuM. temAM eka kAcaMDo jhADe pharavA beThelA vaNikanI pUMThanA chidramAM pUMchaDuM aphALIne tenI nIcenA bAkorAmAM pesI gayo. bIjo kAcaMDo tenA dekhatAM ja palAyana thayo. pelA bhoLA alpabuddhivALA vaNikane zaMkA utpanna thaI ke, AmAMno bIjo eka kAcaMDo dekhAyo nahIM, eTale nakkI mArI pUMThanA chidramAMthI peTamAM pesI gayo." evI zaMkA thavAthI tenA peTamAM vyAdhi utpanna thayo. koIka vaidyane jaNAvyuM ke, "mane A pramANe udaramAMkAcaMDo pesI gayo che." vaidya kahyuM ke, "jo so sonAmahora Ape, to tane huM nirogI karuM.' te vAtano teNe svIkAra karyo. tyAra pachI vaidya lAkSArasathI raMgelo eka kAcaMDo ghaDAnI aMdara nAkhIne recanA auSadhano prayoga karIne tene jhADA karAvyA. tene ghaDAmAM jhADo karAvatAM jhADAnA vegathI haNAela kAcaMDo ghaDAmAMthI bahAra nIkaLyo. e vaNike joyo. tenI zaMkA dUra thavAthI vyAdhino vinAza thayo. ahIM matAMtara, bIjA AcAryo A pramANe kahe che - zAkayamatanA bhikSuka ane zvetAMbara nAnA sAdhune paraspara vArtAlApamAM "A puruSa che ke strI' evo uttara Apyo. A vAtano paramArtha eTalo che ke - "koIka pradezamAM zAkyamatanA bhikSuke eka kAcaMDAne judA judA prakAranA vikArathI mastaka dhUNAvato joyo. tyAra pachI te pradezamAM eka nAno zvetAMbara sAdhu AvI pahoMcyo. zAkya bhikSuke mazkarImAM pUchayuM ke, "are Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 kSullaka ! tuM sarvajJaputra che, to kahe ke "kyA kAraNe A kAcaMDo-saraDo Amastaka dhUNAve che ?" tyAra pachI te ja kSaNe utpanna thayelI autpAtikI buddhinI sahAyavALA phuleke tene AvA prakArano uttara Apyo ke "he zAkyabhikSuka ! sAMbhaLa ! A saraDo tane dekhIne cintAthI vyApta thayelA mAnasavALo upara ane nIce joyA kare che ke - "uparathI dekhe che, to dADhI mUcha dekhAya che, tethI puruSa che ane nIcethI lAMbI sADI dekhAya che, to strI hazeke kema? arthAt bhikSuka haze ke bhikSuNI ?" ema vicAre che. (84) ikAkanuM dRSTAMta che 85 - kAka nAmanA dvArano vicAra-AgaLa kahyuM tevA daSTAMtanI jema koIka lAla kapaDAvALAe kSullaka sAdhune pUchyuM ke, "benAtaTa nagarImAM keTalA kAgaDA haze ?' tyAre kSullake kahyuM ke, "are bhikSuka ! A nagaramAM sATha hajAra kAgaDA varte che." bhikSuke kahyuM ke, "jo ochA ke adhika thaze, to zuM karIza ?" zullake kahyuM ke, ochA hoya to samajavuM ke eTalA dezAntaramAM gayA che ane upalakSaNathI adhika vadhAre hoya to dezAntarathI paroNA AvelA che. kahevAno bhAva e che ke - "jo ochA thAya to bIjA sthAne gayA che ane adhika hoya to paroNA AvelA che. tyAra pachI zAkya ziSya niruttara thayo. ahi je matAMtara che, te kahe che. - bIjA AcAryo kahe che ke, koIka vaNike tevA prakAranA adbhuta puNyodaya-yoge ekAMta pradezamAM nidhi joyo ane grahaNa karyo. tyAra pachI potAnI strInI parIkSA karavA mATe ke, "A nidhAna rakSaNa karI zakaze ke kema? gupta vAta peTamAM rAkhI zakazeke pragaTa karaze ?" te tAtparya jANavA mATe potAnI patnIne ema jaNAvyuM ke - "huM jyAre jaMgala gayo ane jhADe pharavA beTho, tyAre sapheda kAgaDo apAnachidramAM peTho." teNe potAnI caMcaLatAthI potAnI sakhIne A vRttAnta jaNAvyo, teNe bIjAne kahyo, evI rIte lokamukhanI paraMparAthI cheka rAjA sudhI A vAta pahoMcI A vAta phuTI gaI-pragaTa thaI eTale rAjAe tene bolAvI pUchyuM ke "he vaNipha ! ema sAMbhaLyuM che ke, "tArI puMThanA chidramAM sapheda kAgaDo pesI gayo che ? A vAta satya che ke kema ?" tyAre teNe rAjAne nivedana karyuM ke, "he deva ! mane eka nidhi maLI Avyo che, strInI parIkSA karavA mATe meM A asaMbhavita vAta tenI pAsekarI, jo A gupta vAta manamAM dhArI rAkhI zakaze, to nidhAna-lAbha tene jaNAvIza' ema dhArIne Ama kahela-AvI rIte sAcI kikata rAjAne nivedana karI eTale rAjAe tene nidhAna rAkhavAnI rajA ApI. (85) # vRddha, brAhmaNa, tarUNa strInuM dRSTAMta che 82-uccAra nAmanA tAranI vicAraNA-koIka vRddha brAhmaNane taruNa strI maLI. koIka samaye tevA koIka prayojanathI tenI sAthe koIka gAma javA pravaryo. te strI navIna tAruNyanA unmAda mAnasavALI te vRddha brAhmaNa pratye svapnamAM paNa anurAga na karatI. tenA bhartAra sivAya bIjA koI dhUrta viSe anurAga pAmI ane bhartArano tyAga karI tenI sAthe prayANa karyuM. koIka gAmamAM brAhmaNa ane dhUrtano vivAda cAlyo. rAjAnA adhikArIoe te traNene AgalA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda divase khAdhelA AhAra-viSayaka prazna-karyA eTale brAhmaNe ane tenI bhAryAe sAthavA nAmano eka ja AhAra jaNAvyo. tene virecana-julAba Apyo,to te baMnenA eka sarakhA jhADA dekhAvAthI adhikArIone jJAna thayuM ke, A brAhmaNanI ja bhAryA che, paNa dhUrtanI nathI.(86) ja uccAra ane gajanuM dvAra chatra 87-have gaja nAmanuM dvAra kahe che - gaja eTale hAthI, maMtrIonI buddhi parIkSA mATe tene toLavA mATe upAya karyo ? nAva pANImAM hAthInA vajanathI jyAM sudhI DUbuM, tyAM nizAnI karI, tyAra pachI temAM pASANo nizAnI sudhI bharyA ane pachI tenuM vajana karyuM, te dvArA tolanuM jJAna thayuM. kahevAno bhAva e che ke koIka nagaramAM maMtripadane yogya nirmala buddhivALA puruSane oLakhavA mATe rAjAe paDaha vagaDAvavA pUrvaka evI udghoSaNA karAvI ke - "je koI mArA hAthIne toLI Apaze, tene huM eka lAkha sonAmahoro ApIza." eTale koIkacaturabuddhivALo puruSa hAthIne nAvamA utArIne UMDA pANImAM nAva laI gayo. te pANImAM jyAM sudhI nAva hAthInA bhArathI bUDI, teTalA bhAgamAM nizAnI karI. tyAra pachI hAthIne temAMthI UtArIne nAvamAM pASANo bharyA ke jayAM sudhI nAvamAM karelI nizAnI hatI, tyAM sudhI nAva DUbADI pachI pASANonuM vajana karyuM. sarva pASANanA vajanano saravALo karyo eTale hAthInA vajananuM jJAna athavA keTalA pala vagere pramANavALuM vajana che, tenuM jJAna thayuM. eTale khuza thayelA rAjAe tene maMtripada arpaNa karyuM. (87) (AyaNa nAmanuM dvAra) 88-ghayaNa nAmanA dvArano vicAra-koIka rAjAe potAnAM sarva rahasyo-gupta vAto jANanAra koI vidUSaka-mazkarAnI AgaLa ema kahyuM ke- "mArI paTTarANI nirogI kAyA vALI koI divasa roga sUcana karanAra gudAthI apAnavAyu paNa choDatI nathI. tene ghayaNa mazkarAe kahyuM ke, "he deva ! A vAta koI prakAre saMbhavatI nathI ke, "manuSyone apAna vAyu na thAya."rAjAe kahyuM ke, "tuM te kevI rIte jANI zake ? to ke gaMdhanI parIkSAthI jyAre devI tamone puSpo, sugaMdhI attara ke bIjA tevA padArtho Ape, tyAre barAbara parIkSA karavI ke, apAnavAyu choDe che ke nahi ?" rAjAe tenI khAtrI karI eTale devInI luccAI samajIne rAjAne hasavuM AvyuM. rAjAne hasatA dekhIne devIe hasavAnuM kAraNa pUchyuM ke, "vagara kAraNe ane vagaraprasaMge tamane hasavuM kema AvyuM ?" eTale rAjAe kharI hakIkata jaNAvI. mazkarA upara roSe bharAyelI devIe tenekADhI mUkAvyo. tyAra pachI moTI vAMsanI lAkaDInI sAthe ghaNAM khAsaDAM bAMdhI lAvIne devIne praNAma karavA A mazkaro hAjara thayo. devIe pUchayuM ke, ATalAM badhAM khAsaDAM vAMsa sAthe kema bAMdhyAM ?" tyAre mazkarAe kahyuM ke, "samagra pRthvIvalayamAM tamArI kIrti prasiddha karavA mATe ATalAM khAsaDAM mAre ghasavAM paDaze." eTale lajjA pAmelI devIe vaLI tene rokI rAkhyo. (88). Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 lAkha guTikAnuM hAra) lAkhanI guTikA nAkamAM dUra sudhI pesI javAthI duHkha pAmatA putrane pitAe tapAvelI lohasaLI khosI. ThaMDI paDI, eTale temAM vaLagelI goLI kheMcI kADhI. TIkArtha ? koIka bALakanI nAsikAmAM lAkhanI guTikA ramatamAM ne ramatamAM uMDANamAM pesI gaI bahu aMdara dUra gaI, eTale bALakane ghaNuM duHkha thayuM. tema thavAthI duHkha bhUlAvavA mATe tenA pitAe vArtA kahI ane tenuM dhyAna bIje kheMcyuM. pachI pitAe tapelI lohanI saLI nAsikAnA madhyabhAgamAM rahelI lAkhanI goLImAM pesI gaI. pachI ThaMDuM jaLa reDIne saLIne ThaMDI karI. pANIthI siMcelI sajjaDa temAM lAgelI goLI sAthe joDAyelo lohasaLIne kheMcI kADhI saLI kheMcI, eTale tenI sAthe coTelI lAkSAnI goLI paNa bahAra kheMcI kADhI. tyAra pachI bALaka sukhI thayo. (89) 90-staMbha nAmanA dvArano vicAra-koIka rAjAe sAtizaya buddhivALA maMtrIne meLavavA mATe rAjabhavananA dvAramAM evI jAherAta lakhAvIne TaMgAvI ke, nagaranA sImADe rahelA taLAvanA madhyabhAgamAM rahelA thAMbhalAne buddhibaLathI taLAvamAM utaryA sivAya kAMThA upara rahIne doraDuM bAMdhI Ape, tene eka lAkha sonAmahoro ApavI." A pramANe dareka sthaLe vAta phelAI, eTale koIka buddhizALI puruSe taLAvane kAMThe eka khIlo khosyo.tenI sAthe sAmA kinArA sudhI pahoMce tevuM lAMbuM doraDuM bAMdhyuM. pachI doraDuM pakaDI taLAvanA kAMThe kAMThe staMbhanI cAre bAju bhramaNa karyuM. eTale staMbha doraDAthI baMdhAI gayo. tyAra pachI rAjAe nakkI karela dhana, tathA maMtrIpada arpaNa karyuM (90) 91-kSullaka nAmanA dvArano vicAra - koIka abhimAnI parivrAjikAe paDaha devarAvyo ke, "je koI jJAna-vijJAnAdi karI batAve, te sarva huM karI zakIza." bhikSA mATe pharatA koIka nAnA sAdhue vRttAnta sAMbhalyo ane vicAryuM ke, "A vAtane jatI karavI yogya nathI. paDado jIlI lIdho. rAjasabhAmAM gayo, rAjasabhAmAM beThelI tene dekhI nAnI vayanA bALakane dekhIne parivrAjikAe kahyuM ke, "tuM kyA hisAbamAM ? "tane to gaLI jaIza, nakkI deve mArA bhakSaNa nimitte tane ahi mokalyo che." anurUpa uttara devAmAM catura te kSullaka sAdhue potAnI mUtrendriya nagna thaIne batAvI. ema dekhADatAM ja pelI hArI gaI. tathA dhIme dhIme pote mUtaratAM mUtaratAM tenI yoni rUpa kamaLanuM pRthvI para Alekhana karyuM. vaLI teNe kahyuM ke - "he dhIThe ! have A sarva sabhyo samakSa tArI pratijJA pUrI kara, jo tuMsatyavAdInI hoya to. paraMtu atizaya lajjAvALuM AkArya hovAthI tema ja tenI pAse A pramANe kamala AlekhavAnI sAmagrI na hovAthI te pramANe karavA samartha na banI. matAMtara, koIka AcArya Ama kahela che ke, koIka kAgaDo koIkasthAnamAM viSTA gUMthato hato, tene koI bhAgavata saMnyAsIe joyo. te samaye najare ceDalA koIka nAnA sAdhune teNe pUchayuM ke - "he zvetAMbara bAlasAdhu ! kAgaDo viSTA cUMthIne temAMthI zAnI zodha kare che ? tuM Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 upadezapada-anuvAda sarvajJaputra hovAthI teno javAba Apa." ema pUchayuM, eTale kSullaka sAdhue tene kahyuM ke smRtizAstramAM kahevuM che ke, "jalamAM viSNu, sthalamAM viSNu, parvatanA mastaka para viSNu, agninI jvAlAmAM viSNu che, samagra jagat viSNamaya che." A vAta sAcI haze ke kema ? tenI tapAsa karavA mATe ane te saMzaya dUra karavA mATe te zodha kare che." (91) 92-mArgadvArano vicAra-mUladeva ane kaMDarIka nAmanA be dhUrto koIka vakhata koIka kAraNasara mArgamAM jatA hatA. mArgamAM eka taruNa strI sahita eka puruSa gADImAM besI jato hato. kaMDarIkane te strI upara anurAga thayo. mUladevane potAno abhiprAya jaNAvyo. bhUladeve kahyuM ke - "tuM kheda na pAma, tenI goThavaNa huM karAvI ApIza.' mUladeve kaMDarIkane eka vRkSanI gIca jhADImAM besADyo. pote mArgamAM ja evI rIte rokAyo ke, jyAM sudhImAM te puruSa potAnI bhAryA sAthe te pradezamAM AvI pahoMce mUladeve pelA gADImAM beThelA puruSanekahyuM ke, "ahiM A vAMsavRkSanA gahanamAM mArI patnIe prasUti zaru karI che, te bicArI ekalI che, to tene prasUtimAM sahAya karavA mATe eka muhUrta kALa mATe mokalI Apa." ema tenI yAcanA karI. pelAe potAnI bhAryAne tyAM mokalI. kaheluM che ke, "AMbo hoya ke liMbaDo hoya, paraMtu najIkapaNAnA guNane kAraNe je vRkSa najIka hoya, to upara velaDI caDI jAya che, tema strIo paNa je koI najIkahoya, tene icchatI hoya che e nyAyane anusaratI evI tenI sAthe ramaNa kriIDA prApta thaI eTale mUladevanI pAse AvIne hAsyavALu mukha karatI "tamane priya putra prApta thayo che." ema kahelI bhUladevanA mastakethI pheMTo grahaNa karI lIdho. potAnA bhartArane jaIne kahyuM ke, "gADI baLado tathA tame pote khaDA-ubhA rahyA, te samaye tyAM beTo-putra janmyo. jemane mitrono sahAro hoya, temane jaMgalamAM paNa bheTo thAya che." (92) 93-strI nAmanA dvArano vicAra-koIka yuvAna bhAryA sahita gADImAM besIne mArgamAM jAya che. strIne jaLa mATe gADImAMthI nIce utaravAnuM thayuM. eka vyaMtarI yuvAnanA rUpamAM lubdha banIne sAcI strInA sarakhuM rUpa banAvIne gADImAM caDI beThI pelo yuvAna to tenI sAthe AgaLa cAlavA lAgyo tenI pAchaLa kharI strI pAchaLa rahIne vilApa karavA lAgI ke, "he priyatama ! mane AvA bhayaMkara jaMgalamAM ekAkI mUkIne tame kema cAlavA mAMDyuM?" pelA puruSe baMnemAM koNa sAcI patnI che ? teno nizcaya karavA mATe potAnA gharanA bhUtakALanA ane vartamAna kALanA vRttAnto pUchayA, to baMnee samagra vRttAnto tene kahyA. tyAra pachI rAjayAdhikArIo pAse A vivAda gayo to autpArikI buddhivALAoe insApha-nyAya karatAM nakkI karyuM ke, "koIka vastra agara cIja hAtha na pahoMce, tyAM dUra rAkhavI. dUra rahIne ja taje te laI leze, te enI bhAryA. tyAra pachI baMtarIe vaikriyalabdhithI lAMbo hAtha karIne te vastunuM AkarSaNa karyuM - ema thavAthI saMdo dUra thayo ane adhikArIone nizcaya thayo ke, "A ja vyaMtarI che." eTale te vaMtarIne hAMkI kADhI. (93) che. patidvArA 94- koIka nagaramAM koI paNa athaDAmaNanA kAraNe koI eka strInA be pati thayA. te Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 baMne paraspara bhAI hatA. lokomAM moTo pravAda cAlyo ke, "moTuM Azcarya ke eka strInA be pati ! be hovA chatAM baMne tarapha samAna anurAga hato.lokonA kAnethI paraMparAe rAjAnA kAne vAta pahoMcI. baMnenI sevA-cAkarI eka sarakhI karatI hatI.pradhAne kahyuM ke-"evuM kadApi banI zake nahika, mAnasika anurAga baMne pratye samAna hoya tyAre rAjAe kahyuM ke, "te kevI rIte jANI zakAya ke samAna anurAga nathI." maMtrIe kahyuM ke, "he deva ! parIkSA karavAthI. tenI parIkSA karavA mATe A pramANe tenA upara AjJA mokalo ke - "Aje tArA baMne patione pUrva ane pazcima dizAmAM rahelA gAmamAM javuM ane pAchA paNa Aje ja AvavuM." tyAra pachI rAjAe te pramANe AjJA mokalI. temAM tene je pati adhika priya hato, tene pazcima dizAmAM ane sAmarthyathI bIjAne tenI avaLI dizAnA gAme mokalyo. tyAre pradhAne kahyuM ke, jene pazcima dizAmAM mokalyo che, tenA upara tene adhika prema che. kema ke, tene jatAM ane AvatAM baMne vakhate sUrya pAchaLa rahe che. bIjAne baMne vakhata lalATa sthAnane tapAvanAra sUrya sAmo naDe che." rAjAe kahyuM ke, "emane ema ajANa paNAmAM paNa mokalavAno saMbhava che, mATe ema ja kema nizcaya karAya ke, A ja adhika priya che ? tyAra pachI pradhAne pharI paNa parIkSA mATe gayelA baMne mATe eka ja vakhate mAMdA paDelAnA samAcAra mokalyA. te jaNAvyA pachIte bolI ke, "pazcima dizAmAM gayelA patinuM zarIra DhIlA saMghayaNavALuM che, mATe tenI cAkarI karavA mATe jAuM chuM." tyAM gaI. pradhAna-rAjAdike jAyuM ke A ja pati vizeSa priya che." (94) 95- putra ane sAvakI mAtA dvArano vicAra kathA dvArA kahe che - A cAra mitronI kathA koIka nagaramAM rAjA, maMtrI, zeTha ane sArthavAhanA kaLAsamUhamAM catura ane nirmala manavALA cAra putro hatA.paraspara eka bIjAne daDha snehAnurAga hato, lokone game tevuM yauvana pAmyA, paraMtu kSaNavAra paNa teo viraha sahana karI zakatA nathI. virahamAM dilagIra thAya che.eka manavALA teo mAMhomAMhe kahevA lAgyA ke --zuM lokonI vacce te puruSa koI divasa gaNatarImAM levAya kharo ke, jeNe potAnA AtmAne dezAntaramAM jaIne kAryArUDha banI potAnuM sAmarthya keTaluM che ? tenuM mApa nathI kADhyuM ?" tyAra pachI potAnA sAmarthyanI parIkSA mATe prabhAta samaye potAnA gharethI kaMI paNa lIdhA vagara mAtra potAnuM zarIra sAthe laIne te sarve eka dezAMtaramAM gayA. teo barAbara madhyAhna samaye jemanAM kula ane zIla koI jANatA na hatA-evA eka nagaramAM atipradhAna devamaMdiranA sthAnamAM utaryA. Aje ApaNA bhojanano zo prabaMdha thaze? - ema bolatA sArthavAhaputre kahyuM ke, "tamo sarvene Aje bhojana mATe ApavuM." traNe mitrone tyAM besADI nagaramAM pote ekalo eka jIrNa zeThanI dukAne AvIne beTho kudaratI rIte te divase koI devano mahotsava cAlato hato, jethI dhUpa, caMdana, sugaMdhI padArthono vepAra joramAM cAlato hato. jayAre pelo vRddha vepArI paDIkAM bAMdhIne ApavA samartha na thayo, tyAre tene A sArthavAhaputra sahAya karavA lAgyo ane Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 upadezapada-anuvAda gharAkone jaldI vidAya karavA lAgyo. (10) bhojana-samaya thayo, tyAre vepArIe kahyuM ke, Aje mArA paroNA thajo." pelAe jaNAvyuM ke, "huM ekalo nathI, bahAra mArA bIjA traNa mitro che." vepArIe kahyuM ke, "to temane jarUra jaldI bolAvo, mAre to tamo sarve sAdhAraNa cho' ati sArabhUta pAMca rUpiyAno kharca thAya, tevuM bhojana ghaNA Adara ane sanmAnathI karAvyuM. bIjA divase zeThaputre bhojana-dAnanI pratijJA karI. saubhAgyavaMta janonA mastakanA ratna sarakho te bahAra nIkaLyo. gAmamAM gaNikAonA pADAmAM, vacce rahelA eka devakulamAM beTho. tyAM AgaLa te samaye eka jovA yogya khela cAlato hato. tyAM potAnA saubhAgyamadathI garvita thayelI bharayuvAna vayathI ubhaTa gaNikAnI eka suMdara putrI koI paNa puruSane icchatI na hatI ane koI sAthe kriIDA karatI na hatI.tyAra pachI zeThaputrane dekhI AkarSAyelA manavALI te vAraMvAra kaTAkSa sAthe potAnI snehALa mugdhadaSTithI tene jovA lAgI. A baMnenuM daSTi-milana gaNikAe jANyuM, eTale te tuSTa cittavALI tene AmaMtraNa ApI potAne ghare laI gaI ane te putrIne arpaNa karyo. tyAra pachI kRpaNabhAvarahita so rUpiyAnA kharcavALo bhojana, tAMbula, vastrAdikathI cAre mitrono satkArakaryo. trIjA divase buddhinI pradhAnatAvALo amAtyaputra rAjAnA ghare gayo ke, jayAM lAMbA kALathI aneka prakAranA vivAdo cAlatA hatA. temAM ekavivAda evo hato ke, "be strIo eka putrane laIne AvI ane pradhAnane kahyuM ke - "he svAmI ! amArI prArthanA sAMbhaLo. ame ghaNA dUra dezathI Avela chIe. amArA pati mRtyu pAmyA che. A dhana ane eka putra che. jeno putra hoya tenuM ja dhana thAya. amone vivAda karatAM ghaNo kALavItI gayo che. to have amArA A vivAdano koI prakAre Aja aMta Ave tema karo." tyAra pachI putra ane dhana tyAM mUkyAM. tyAre amAtye kahyuM ke, "are ! A koI apUrva vivAda che ane A vivAdasahelAithI kevI rIte TALavo ?" ema sthAnika amAtye kahyuM, tyAre amAtyaputre kahyuM ke, "jo tamo sammati Apo, to A vivAdano cheDo lAvuM." sammati maLatAM baMne strIone kahyuM ke, "dhana ane putra baMnene ahiM sthApana karo." tema karyuM eTale eka karavata maMgAvI. tema ja dhananA sarakhA be bhAga karyA jeTalAmAM putranA be bhAga karavA mATe nAbhisthAnamAM karavata sthApI ane vicAryuM ke, "be bhAga karyA vagara A vivAda nahi chedAya." eTale tarata putranI akRtrima -svAbhAvika sAcA putra snehavALI satya mAtA ekadama AgaLa AvIne kahevA lAgI ke - "bhale A putra ane sarva dhana tenI bIjI oramAna mAtAne ApI do, mArA putranuM maraNa mAre jovuM nathI.' amAtyaputre jANyuM ke, "A putra Ano ja che, paraMtupelIno nathI eTale oramAna mAtAne hAMkI kADhI ane putra tathA dhana sAcI mAtAne ApyAM. (30) eTale te amAtyaputrane potAne tyAM laI gaI ane kRtajJapaNAthI teNe eka hajAra sonAmahoro kharco. 1 cothA divase rAjaputra nagaramAM pharavA nIkaLyo ane bolyoke, "jo mane rAjaya maLavAnuM bhAgya hoya to jarUrapragaTa thAo." jANe tenA puNyodayathI hoya tema, te divase te nagarano rAjA vagara nimitte ja maraNa-zaraNa thayo.rAjA putra vagarano hovAthI rAjya yogya puruSanI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 gaveSaNAkaratAM koI nimittiyAnA kahevAthI tene rAjagAdIe sthApana karyo. harSa pAmelA sarve mitro ekaThA maLIne paraspara kahevA lAgyA ke, "ApaNuM sAmarthya keTaluM che? te vicArIeema kahI teo A pramANe kahevA lAgyA ke "hAthanI cutarAInI kiMmata pAMca TakA, suMdaratAnI so TakA, buddhinI hajAra TakA ane puNyanI kiMmata lAkha TakA samajavI." sArthavAhaputre hastakaLAthI, zeThaputre rUpathI, amAtyaputre buddhithI ane rAjaputre puNyathI meLavyuM che. ahIM A kathAmAM cAlu adhikAramAM amAtyanI auyAttinI buddhi levI. bAkInuM to prasaMgathI jaNAvyuM samApta (95) 96- madhusikatha (madhapUDo) dvAra kahe che - koIka rAjAe potAnA AkhA rAjyamAM dareka prajAe ATaluM mINa kara tarIke ApavuM-tevo hukama karyo. A bAju koIka gAmamAM koI koLInI ekakulaTA strIe koIka samaye koIka jAra puruSa sAthe peru vRkSanA gahanamAM kAmakrIDA karatAM karatAM madhapUDo dekhyo. rAjAnA kara tarIke ApavA mATe mINa kharIda karatA potAnA patine kahyuM ke, "tame mINa na kharIda karazo. kAraNa ke, meM eka ThekANe madhapUDo joyo che, mATe te ja grahaNa karIne Apajo. zA mATe niprayojana dhana kharacIne mINa kharIdavuM?" tyAra pachI mINa mATe patnI sAthe pelA vRkSagahanamAM gayo, paraMtu te samaye madhapUDo na dekhAyo. bahu ja sUkSma rIte avalokana karyuM, to paNa na dekhAyo.tyAre patnIne kahyuM ke - "are ! ahiM kyAMya paNa te dekhAto nathI." eTale corIthI bIjA puruSa sAthe kAmakrIDA karI hatI ane te samaye je AkAra hato, tema karIne joyuM, eTale te madhapUDo dekhAyo, grahaNa karyo, paraMtu tema karatAM koLI samajI gayo ke, "A duSTa zIlavALI che. kAraNa ke, AvA prakAranuM sthAna-Asana karavAnA kAraNe nakkI thAya che ke, A sivAya A dekhI zakAya nahi. (96) 97- mudrikA dvAra kahe che - koIka nagaramAM koIka bhIkhArI eka purohitanA ghare potAnI dravya bharelI thelI thApaNa tarIke rAkhIne paradeza gayo. pAcho AvIne te potAnI thApaNa pAchI mAge che. purohitanI buddhi bagaDIne ADA-avaLA javAba ApatAMteNe kahayuM ke, "teM mane AvA prakAranuM koI dhana arpaNa karyuM nathI. potAnuM dravyapAchuM na maLavAthI te gAMDo banI gayo. koI samaye rAjamArgethI pasAra thatA maMtrIne dekhI tene purohita-buddhithI kahyuM ke, "are purohita ! mArI hajAra sonAmahoro pAchI Apo ke, je meM tamane AgaLa soMpI hatI." maMtrIe vicAryuM ke, "nakkI purohite "A anAtha che" ema dhArIne Ane lUMTyo che." maMtrIne bhIkhArInI dayA AvI. maMtrIe A vRttAnta rAjAne nivedana karyo. pachI rAjAe purohitane puchayuM, to tenI pAse paNa uDAu javAba Apyo. rAjAe bhIkhArIne divasa, muhurta ane thApaNa ApatI vakhate rAkhelA sAkSI vagere khAtrIo ekAMtamAM barAbara pUchI lIdhI. dramake sarva hakIkata kahyA pachI koIka samaye rAjA purohita sAthe jugAra ramavA lAgyo. temAM purohita na jANe tevI rIte koI paNa upAyathI purohitanA nAmathI aMkita mudrAratna rAjAe prahaNa karI lIdhuM. tyAra pachI pahelAM taiyAra karela potAnA aMgata manuSyanA hAthamAM ApIne tene ekAMtamAM kahyuM ke - "purohitanA ghare jaIne A mudrAratnanI oLakha ApIne "purohite Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 82 mane mokalela che' ema nivedana karIne dramaka saMbaMdhI sonAmahora nakula (thelI) mAgavI zIkhavelo puruSa tyAM gayo. nakula meLavyo. temAMthI bIjA nakulamAM aMdaranuM nANuM badalI nAkhyuM. dramakane bolAvI kahyuM ke, AmAMthI tAro potAno je nakula hoya, te laI le tyAre teNe potAno hato, te ja grahaNa karyo e pramANe autpAttikI buddhithI parIkSA karIne te dramakane teno nakula hato,te ja Apyo ane apalApa bolanAra purohitanI jIbha chedI nAkhI. (97) 98-aMka nAmanuM dvAra-e japramANe AgaLanA udAharaNanI jema koIe koIkanA gharamAM kharA sonAnI hajAra sonAmahorothI bharelo nakula thApaNamAM mUkyA. tenA upara potAnA nAmano sikko mAryo. pelAe khoTI mahoro bharIne sAcI badalAvI nAkhI. pharI te ja pramANe nakulane sIkhavI lIdho. pAchA AvelA te puruSe nakula mAgyo, eTale Apyo jyAM tapAse che, to sarve sikkA banAvaTI-khoTA nIkaLyA. adhikArIo pAse vivAda cAlyo. adhikArIoe mahoronI saMkhyA pUchI ane te ja pramANe sAcI mahorothI nakula bharyo eTale nakula tUTI gayo. tyAra pachI sAcI mahoronuM dravya adhika hovAthI puSTapaNuM thavAthI temAM samAI zakI nahiM. eTale pelAne sAcI sonAmahoro apAvI ane bIjAne zikSA karI. bIjA AcAryo aMkano dRSTAMta A pramANe kahe che - koIka puruSe potAnA mitranA gokuLamAM potAnI gAyo caravA mokalI.lobhI mitre potAnI ane mitranI gAyo uparapotAnA nAmanI nizAnI aMkAvI. vakhata jatAM mitre potAnI gAyo mAgI ke, 'have mane mArI gAyo soMpI de.' pelAe kahyuM ke. 'jenA upara nizAnI na hoyate laI jA.' pelAe jANyuM ke, 'huM ThagAyo chuM.' nAsIpAsa thayelAteNe buddhi meLavavA mATe jugArIono sahAro lIdho. autpAttikI buddhivALAoe akkala ApI ke, 'koI prakAre tenI putrIne tArA ghare lAvI tArI putrI sAthe sarakhI nizAnIthI aMkita kara.' te pramANe teNe karyuM. mitre potAnI putrI mAgI. pratyuttara Apyo ke, 'je koI nizAnI pADyA vagaranI hoya, te putrI laI jA. tyAra pachI baMnee eka bIjAnI gAya ane putrI hatA, tene te ApI dIdhAM. (98) thApaNa oLavanAranuM dRSTAMta 99- AgalA udAharaNanI jema koIke -koIne tyAM thApaNa mUkI. lenAre nakulanI aMda2 rahelAM kiMmatI nANAM kADhI lIdhAM ane halakI kiMmatanAM ochI cAMdI-sonAvALAM nANAM aMdara mUkI dIdhAM. pAcho Avyo, tyAre mUkelI thApaNanI nakula(thelI) pAchI mAgI. nakula meLavIne jyAM kholIne dekhe che,to temAM navAM nANAM mUkelAM dekhyAM. vivAda karatA teo adhikA2I pAse gayA. vRttAnta jANI autpAttikI buddhivALAoe thApaNa mUkyAno samaya-varSa jANIne nANAM viSayaka jJAna meLavyuM ke, A bIjA sikkA che, temAM cAMdInuM pramANa alpa che. thApaNa mUkI tenI chApa samAna hovA chatAM te vadhAre kiMmatI hatA ane te sikkA bIjA che. 'junA sikkA mATe juThuM bolanAra aparAdhI che.' ema kahI tene zikSAkarI. AmAM matAMtara che, bIjA AcArya kahe che ke, koIkarAjAe dhananA lobhathI parvatanA viSama pradezamAM mArganI najIkamAM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 yaMtraprayogavALI vividha AbhUSaNothI zobhAyamAna devatAnI pratimA karAvI. tyAra pachI sArthavAha vagere loko te mAragethI jatAM kutUhaLathI tenAM darzana mATe devakulanA gabhArAmAM jyAre praveza kare, tyAre teo tenA dvAramAM paga sthApana kare, eTale mUrti ekadama sAme jaIne potAnI tarapha kheMcI letI hatI. eTale chUpAI rahelA ane te sthAne rokelA sIpAIo kapaTathI temane kahe ke, "tamo pratimAnI corI karanAra cho.' ema kahIne pakaDInetemanI pAsethI sarva lUMTI letA hatA. A pramANe autyAttikI buddhithI rAjAe puSkaLa dhana meLavyuM. (99) bhikSudhArano vicAra - 100 - A pramANe pahelAnA udAharaNa mAphaka koIka bhikSuke koIkanI thApaNa pacAvI pADI ane pAchI Apato na hato, eTale te ThagAyelo puruSa jugArI pAse gayo ane potAnI hakIkata kahI ke, "lAlavastradhArI (bauddha) bhikSuka mArI thApaNa pAchI Apato nathI. tyAre tenA upara kRpA karI autpArikI buddhinA sahArAthI lAla vastravALA bhikSukano veSa paherIne te bhikSukanI pAse gayA. tene kahyuM ke - "amo tIrthayAtrA mATe javAnA chIe,to A amAruM suvarNa thApaNa tarIke tamo rAkho. amo pAchA AvIe, tyAre tamAre mane pAchuM ApavuM, epramANe arpaNa karavA lAgyA, paraMtu hajI arpaNa karyuM nathI, teTalAmAM pelo ThagAyelo puruSa jene AgaLathI te samaye AvavAno saMketa karyo hato, te ja vakhate vacamAM Avyo ane potAnI thApaNanI mAgaNI karI ke, "are bhikSuka ! AgaLa grahaNa karela mArI thApaNa Apo." tyAra pachI teNe vicAryuM ke, jo AnI thApaNa atyAre pAchI nahi ApIza, to A navA thApaNa mUkavA AvelA mane thApaNa nahi Apaze. kAraNa ke mane thApaNa oLavanArA mAnaze. e mATe tene tarata ja thApaNa ApI dIdhI. jugArI bhikSuke kAMIka bAju ubhuM karI thApaNa na ApI. A viSayamAM matAMtara che. koIka AcArye ema kahyuM che ke - "koIka zAkya (bauddhabhikSuka) koIka nAnA gAmamAM mArgamAM thAkelA saMdhyA-samaye AvyA. tyA digaMbaranI vagara vAparelI maTha sarakhI vasatimAM rAtrivAsakaryo. temanA bhakta anuyAyIo pahelethI ja temanA pratye IrSAvALAhovAthI temane kamADa ane dIpaka sahita eka oraDo Apyo.tyAra pachI thoDIvAramAM te zayAmAM sUto, eTale temaNe aMdara gadheDI mokalIne daravAjo baMdha karyo. bauddhabhikSuke vicAryuM ke, "A loko mArI uDDAhanA (niMdA) karavA icche che. kahevAya che ke - sarva jIvone bhAvanA anurUpa phala maLe che. mATe A uhinA teonI ja bhale thAya-ema vicArIne saLagatA dIvAnI zikhAnA agnithI potAnAM sarva vastro bALI nAkhyAM, tema ja nagnapaNAno Azaro lIdho daivayoge oraDAmAMthI morapiMchI maLI AvI.prAtaHkALamAM digaMbaraveSadhArI jamaNA hAthathI gadheDIne pakaDIne jevo nIkaLato hato, tyAre ekaThA thayelA sarve gAmalokone uMcI khAMdha karI moTA zabdathI kahyuM ke - "jevo huM chuM, tevA ja A sarve che. e pramANe bhikSunI autyAttinI buddhi. (100) Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 upadezapada-anuvAda ceTaka dvAra be mitranuM dRSTAMta 101 - paraspara sneha parAyaNa koIka be mitro koIka sthAnamAM rahetA hatA,teoe koIka samaye zUnya gha2mAM suvarNa-pUrNa nidhAnanI prApti thaI. teoe vicAryuM ke, koI sArA divase ane zubha muhUrte grahaNa karavAnuM ucita mAnyuM, tevo divasa bIje ja divase Avyo. baMne ghare gayA. tyAra pachI ekane azubha pariNAma utpanna thayo ane rAtre teMmAMthI nidhAna kADhI aMgArA bharI dIdhA. jyAre prabhAta-samaye baMne sAthe tyAM gayA,to aMgArA joIne kahevA lAgyA ke, 'Ama viparIta kema banyu haze ?' tema paraspara vArtAlApa karatA hatA. nidhAna grahaNa karanArA ThAvakAIthI kahevA lAgyo ke 'aho ! ApaNuM kevuM nirbhAgya che ke - 'ahIM rAtrimAtramAM nidhi aMgArA rUpe palaTAI gayo !' eTale bIjAe jANyuM ke, 'nakkI A mAyAvInuM ja kAma che.' tyAra pachI mAyAvI mitranI lekhamaya eka mUrti karAvI gharanI vacamAM sthApI. mUrtinA mastaka upara haMmezAM bhojana mUkato, tenA mAthA upara AvI be vAnaro bhojana karatA hatA. vAMdarA dararojanI TevavALA thaI gayA. koIka samaye parvanA divasomAM tevA prakArano mahotsava cAlato hato, tyAre mitranA be bALakone bhojananuM AmaMtraNa ApyuM. te baMnene chUpAvI dIdhA.tenA pitAne tepAchA Apato nathI ane temane pratyuttara Ape che ke maMdabhAgyavALA ApaNe zuM karIe ke -mArA dekhatAM ja tArA putro vAnaro banI gayA.' te vAtanI zraddhA na karato ghare Avyo. pahelAM banAvelI tenA AkAranI mUrti khaseDIne tene te sthAne besADyo. kilakilArava karatA ane chUTA mUkelA pelA be vAnaro tenA mastaka uparacaDI beThA pachI te bolavA lAgyo ke, 'jema nirbhAgI hovAthI nidhi palaTAI gayo, tevI rIte A putro paNa vAnaromAM palaTAI gayA. pelo samajI gayo ke, 'luccA sAthe luccAI karavI.' e vacanane ApaNe caritArtha karyuM jaNAya che. tyAra pachI nidhino bhAga Apyo. bIjAe paNa putro samarpaNa karyA. (101) - chANAmAM dhana chUpAvyAnuM dRSTAMta 102 - zikSAdvAra-zikSA eTale dhanurveda saMbaMdhI abhyAsa. dhanurvedanI kaLAno abhyAsa karAvanAra eka kulaputraka pRthvItala jovAnI icchAthI kutUhaLathI paribhramaNa karato karato koIka nagaramAM koIka dhanavAna zeThane tyAM AvI caDyo ane tyAM ja utaryo. gharanA mAlike snehapUrvaka svAgata karI pUjA karI ane potAnA putrane bhaNAvavA mATe niyukta karyo. bhaNAvatAM bhaNAvatAM ghaNA dhananI prApti thaI.koI vakhate bhaNanAranA pitA sAthe bhaNAvanArane aNabanAvano prasaMga ubho thayo, eTale tenI pAse nuM dhana paDAvI levA mATe tenA maraNano koI upAya vicAravA lAgyo. gharamAMthI bahAra nIkaLavA deto nathI.potAnA sagA-snehIone A vRtAnta jaNAvyo ke, 'nakkI A mane mArI nAkhavAnI icchAvALo che.' tyAra pachI gAyanA chANamAM potAno sarva nidhAna artha chUpAvI dIdho, te chANAM sUkAvI nAkhyAM.svajanone kahevarAvyuM ke - 'huM nadInI aMdara gAyanA chANanA sUkAyelA piMDo pheMkuM, te taratA taratA tamArI tarapha Ave, tyAre Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 tamAre grahaNa karI levA. tenI aMdara meM dhana chUpAveluM che. tyAra pachI amArA kuLomAM evo rivAja che ke, "parva divasomAM AvI nIti rItI karavI." ema kahIne te vidyArthI putrone te sAthe laI jaI pelAM chANAM nadImAM taratAM mUkyAM. A upAya karIne pote sarva dhana pahoMcADI dIdhuM. tyAra pachI te sthAnathI nIkaLI gayo. (12) (sAcI ane sAvakI mAtA) 103- arthadvAra- koI bALakane janma ApanArI ane bIjI oramAna ema be mAtAo hatI. pitA mRtyu pAmyA hatA. ghaNA dUra dezAvaramAMthI AvelA hovAthI ahiM tene koI oLakhatuM nathI. baMne mAtAone vivAda thayo. ahIM koI sAkSI nathI. eTale nirNaya mATe rAjadarabAramAM gayA. tyA rAjAnI paTTarANI garbhavatI hatI, teNe A vivAda sAMbhaLyo. bIjo upAya na dekhatAM teNe kahyuM ke, "mArA garbhathI je putra utpanna thaze, te azokavRkSanI nIce besI tamAro vivAda chedaze. teTalA samaya sudhI tamAre AnaMdapUrvaka ucita anna-pAna, vastraparibhoga karatA rahevuM. ' oramAna mAtA khuza thaI ke, "ATalo kALa to maLyo.pachI zuM thaze? te koNa jANe che ? tenA harSanuM avalokana karavAthI devIe yathArtha hakIkata jANI ke, A oramAna mAtA che. eTale tene tagaDI mUkI, janma ApanArI mAtAne putra ane dhana samarpaNa karyA. bIjA AcAryo A pramANe kahe che - keTalAka dhAtu dhamanArAoe koI parvatamAM suvarNasiddhi meLavavA mATe sarva prayAsa karyo, paraMtu suvarNanI prApti na thaI. tethI teo dIlagIrI thaI tyAM rahelA che. tyAM AgaLa parvata pAse najIkamAM lazkaranI chAvaNImAM rAtre saLagatA agnine dekhIne kautukathI rAjA ekalo tyAM gayo ane pUchayuM ke, "tame A zuM AraMvyuM che ? teoe visatArathI potAnI hakIkata kahI autpArikI buddhivALA rAjAe jANyuM ke AvAM kAryo hiMmatathI thAya che ane temAM te hiMmata-sattva nathI. mATe mAruM potAnuM mastaka chedIne A agnimAM nAkhuM." te pramANe jeTalAmAM te karavA taiyAra thayo, teTalAmAM talavAra kheMcelA jamaNA hAthane koIka adazya adhiSThAyikA devIe thaMbhAvI dIdho. rAjAnA parAkramathI AkarSAyelI devI tenI hiMmatathI prasanna thaI ane suvarNa banAvI ApyuM. (103). (zastra-zAstra nAmanA dvArano vicAra ) 104 - koIka rAjAne tyAM hathiyAra sahita sevako AvI tenI sevA karavA lAgyA. parIkSA mATe rAjA tene kaMIka paNa pagAra ke mahenatANuM Apato nathI.tyAre teo bIje javA taiyAra thayA,eTale parimita AjIvikA-dAna ApavAnuM nakkI karyuM. keTalAka potAnA puruSArthanA pramANamAM vRtti na maLavAthI bIje sthale gayA. autpAtikI buddhithIrAjAe jANyuM ke, "A mahAparAkramI che." bIjA keTalAka AcAryo A vAta bIjA svarUpe kahe che ke, 1 Atreya, 2 kapila, 3 bRhaspati ane 4 pAMcAla nAmanA RSioe kahelA vaidyaka dharma, artha ane kAma saMbaMdhI cAre Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 upadezapada-anuvAda zAstrono pratijJApUrvaka pakSapAta karIne autyAttinI buddhithI vizeSa jJAna meLavyuM. koIka samaye pATaliputra (paTaNA) nagaramAM koIka rAjA pAse vaidyakAdi zAstro hAthamAM laIne cAra RSio AvIne kahevA lAgyA ke - A zAstranA jJAnanA anusAre tamAre amArI pUjA-satkAra-sanmAna karavAM joIe." rAjAe vicAryuM ke, "ApaNe e jANatA nathI ke, kyA zAstranuM kone keTaluM jJAna che ? tenI parIkSA mATe temane pratijJA karAvI paraspara vAda karAvyo. konAmAM prajJAno prakarSaadhikabuddhi che, te jANI tene anurUpa temanuM sanmAna vagere karyuM. ahiM satya zabda prAkRta hovAthI tenA zastra ane zAstra evAM be vyAkhyAna avirodhathI thAya che, mATe be vyAkhyAna karyA, te khoTAM nathI. (104) icchAe moTuM e dvArano vicAra - 105 - koIka nagaramAM koIka kulaputraka mRtyu pAmyo, eTale tenI patnI pati mRtyu pAmavAthI vidhavA banI.patie vepAramAM je muDI rokI hatI anelokone dhAryuM hatuM, te leNA tarIke ugharAvavA mAMDyuM, paraMtu A strIne koI ApatA nathI. puruSone loko dAda Ape che, eTale te vidhavAe patinA mitrane kahyuM ke, deNadAro pAsethI mAruM dhana ugharAvI Apo." mitre kahyuM ke, "temAM mAro bhAga keTalo ? vidhavAe saraLa svabhAve kahyuM ke - "tame ugharAvI to lAvo, tyAra pachI tamane jeruce, te mane Apajo." mitre sarva ugharANI ekaThI karI bhAga ApatI vakhate luccAI karI-alpa bhAga ApavA lAgyo, eTalekajiyo rAjadarabAramAM gayo. vRttAnta jANatA maMtrIe parIkSA mATe pRcchA karI ke, "tuM kayo bhAga icche che ?" mitre kahyuM ke, "moTo" tyAra pachI dravyanA be bhAga karyA. eka alpa ane bIjo moTo. tyAra pachI alpa bhAga grahaNakarAvyo.A vidhavAe pahelethI ja kahyuM hatuM ke, "je tane ruce te bhAga mane Apaje, tane to moTo ruce che, mATe e moTo bhAga tene Apavo ucita che. "ziSTa puruSo haMmezAM aMgIkAra karelAno -bolelAno koI paNa bhoge nirvAha kare che. je mATe kaheluM che ke - "sajjana puruSo anAbhogathI ke pramAdathI je bolI gayA hoya, te pattharamAM TAMkaNAthI khodelA akSaro mAphaka pheraphAra vagaranA rahe che." (105) - 106 - lakSapati dhUrta dvAra- koI lakSapati dhUrta hato, te lokone ema kahIne Thagato hato - "je koI mane apUrva padArtha saMbhaLAve, tene huM lAkha rUpiyAnI kiMmatanuM A kacoLuM ApIza." have jo koI tene taddana navuM kAvya banAvIne saMbhaLAve, temAM paNa te kahI deto ke, A to meM pahelAM sAMbhaLyuM che - ' ema khoTA uttara ApIne sAmAne vilakhA pADato hato. vaLI potAne mATe evo pravAda phelAvyo ke- "huM sarva zratano jANakAra chuM." tyAM rahelA eka siddhaputrane A vAtanI khabara paDI. te vakhate utpanna thayelA buddhivALA teNe tenI AgaLa jaIne kahyuM ke - "tArA pitAmArA pitA pAsethI eka lAkha sonAmahoro devuM karIne lAvelA che jo A vAta te pUrve sAMbhaLI hoya, to te rakama pAchI Apa ane na sAMbhaLI hoya to lAkhanI kimatanuM kacoLuM Apa." A prakAre siddhaputra evA bIjA pUrve tenI buddhino parAbhava karavA rUpa chalanAM karI. (106) autpArikI buddhinAM udAharaNo pUrNa thayAM. // nama: zrutadevatAvai | Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have vaiyikI buddhinAM udAharaNonuM vivecana karIzuM. (siddhaputranuM draSTAMta) 107- vaiyikI buddhinA viSayamAM nimitte evA dvArano vicAra karIe chIe koIka siddhaputranI pAse be putro arthAt ziSyo hatA. putro ane ziSyone samAna ja gaNelA che. te baMne ziSyanesiddhaputre nimittazAstra bhaNAvyA koIka vakhate tRNa, kASTha, dardi levA mATe araNyamAM gayA. tyAM baMnee hAthInAM pagalAM joyAM. eke "A hAthaNInAM pagalAM che." ema vizeSatA kahI. kevI rIte te jANyuM? to ke, karelA mUtranA AdhAre. vaLI te hAthaNI kANI che. kAraNa ke, eka bAjunAM tRNAdikanuM bhakSaNa kareluM che. vaLI mUtra karelAnA AdhAre eka strI ane puruSa tenA upara rahelA che. mUtra karIne ubhA thatI vakhate hAthano Teko daIne, tenAM AMgaLAM jamIna para paDelAM che, tema ubhI thayelI hovAthI purA mahinA thayelA garbhavALI che, vaLI tene putra janmaze. kAraNa ke, teNe jamaNo paga bhAra daIne mUkelo che, tema pagalAMthI jaNAya che. jamaNI kukSimAM garbhe Azraya karyo hoya, to putra thAya. vaLI rastA paranA vRkSo para teNe paherela lAla vastranA tAMtaNA vaLagI gayelA hovAthI te paNa putrotpatti sUcaka che. tema nimitta zAstramAM kaheluM che. te ja baMne siddhaputro nadI-kinAre jaLapAna karIne jeTalAmAM beThA, teTalAmAM jaLa bharavA mATe hAthamAM ghaDo laIne AvelI eka vRddhAe siddhaputrone joyA, koI nimittajJAnavALAo putranA samAcArakaheze" ema samajI lAMbA kALathI paradeza gayelA potAnA putrano AgamanakALa puchayo ke, "mAro putra ghare kyAre Avaze ?" pUchavAmAM vyagra banelI hovAthI, tenA hAthamAMthI bharelo ghaDo bhUmi para paDI gayo ane bhAMgI gayo. te vakhate eka nimittiyAe ekadama vicAra karyA vagara bolI nAkhyuM ke - "te thatAM te thAya ane tenA jevuM thatAM tenA jevuM thAya " e zloka bolInekahyuM ke, "tAro putra mRtyu pAmyo, nahIMtara tatkAla A ghaDo kema bhAMgI jAya ?' bIjA ziSya kahyuM ke, "he vRddhA ! tuM ghare jA, tAro putra ghare AvIne beThelo che." pelI tarata ghare pahoMcI, putra-darzana thayAM, manamAM harSa pAmI. vastra joDI tathA keTalAka rUpiyA laIne gaurava-pUrvaka bIjA ziSyano satkAra karyo. prathama siddhaputra khoTo paDavAthI vilakho thayo ane gurunI pAse AvIne kahevA lAgyo ke - "Ape bhaktivALA mane pelAnI mAphaka nimittazAstrano paramArtha kema na bhaNAvyo ?" siddhaputre te baMnene pUchayuM. teo banelo yathArtha vRttAnta jaNAvyo.gurue pUchayuM ke - "teM maraNa kayA kAraNathI jaNAvyuM tyAre kahyuM ke, ghaDo bhAMgI gayo, tethI bIjAe kahyuM ke - "ghaDo mATImAMthI utpanna thayo ane temAM maLI gayo, ema te putra mAtAmAMthI utpanna thayo ane mAtAne maLI gayo evo nirNaya meM karyo. tyAre prathama ziSyane gurue kahyuM ke - "he bhadra! AmAM mAro aparAdha nathI, paraMtu tArI buddhinI jaDatAno aparAdha chejethI vizeSa khulAsA sahita nimittazAstranA rahasyane jaNAvela hovA chatAM te tenA tAtparyArthane samajI zakato nathI. zuM teM A suMdara vacana sAMbhaLyuM nathI ? ke - "guru to buddhizALI hoya ke jaDa hoya, baMnene sarakhI rIte vidyA Ape che, paraMtu temanA jJAnamAM samaja zakti umerI ApI zakatA nathI ke ghaTADI zakatA nathI. te kAraNe phaLamAM moTo Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 upadezapada-anuvAda taphAvata paDe che. jemAM dAkhalo ApIne samajAve che. jema ke, nirmala sphaTikamaNi hoya, te pratibiMbane pakaDe che, paNa mATI vagere tene pakaDI zakatA nathI." mATe ahi jene sArI rIte zAstra pariNamyuM, tene vaiyikI buddhi ane avaLuM pariNamyuMke na pariNamyuM, tenI buddhi to tenI nakala samAna jANavI (107) 108 - ahiM arthazAstramAM dvAramAM kalpaka maMtrInuM udAharaNa zeraDInI gaMDerI cholelA kApIne karelA TUkaDA vagerene chedana-bhedana karIne, tema ja yakSakathA, kRtyAnuM upazamana athavA navIne zarAva banAvatAM citArAputre yakSane zAMta karavAno prayoga karyo - te udAharaNo che. e ja udAharaNo vivaraNakAra vistArathI jaNAve che - vinacaratnasAdhunuM dRSyata) zreNikarAjA tathA koNika mRtyu pAmyA pachI,koNikanA putra udAyI rAjAe pATaliputra nagara vasAvIrAjadhAnI sthApI. sUrya mAphaka te pracaMDa tApavALo sarva dizAmaMDalane tapAvato, duzmanorUpI kumudavano ne plAna karI nAkhato hato.teNe rAjayabhaMDAra arpaNakaryo. hAthI vagere caturaMga senAvALA banI, sAma, dAma, daMDa bhedanItimAM nipuNa banI te sArI rIte rAjaya pAlana karato hato. vaLI tevA prakAranA gItArtha gurumahArAjanA caraNAraviMdanI sevA dvArA prApta karelA samyakatvavALo prazamadiguNarUpa ratnamaNi mATe jANe rohaNaparvata hoya, tevo jaNAto hato. teNe nagaranI bahAra manohara AkRtivALuM, himAcala parvata sarakhI UMcAIvALuM, zrI vItarAga paramAtmAnuM eka jinamaMdira karAvyuM. te rAjA haMmezAM suMdara aSTAnDikA-mahotsava karAvato, tema ja sAdhunA caraNanI pUjA-vaMdanA -upAsanA karato hato. vaLI dIna, anAtha Adine dAna Apato hato. samyakatva, aNuvrato tathA pauSadha, sAmAyikAdi karavA-karAvavA dvArA teNe dharmanI ghaNI prabhAvanA karIne zAsananI unnati karI hatI. te kAraNe teNe traNe lokamAM pUjAvAnA aMgabhUta tIrthaMkara-nAmakarma upArjana karyuM. je kAraNa mATe sthAnAMgasUtramAM te tIrthakara karma bAMdhanArAonI saMkhyA A pramANe kahelI che. - 1 zreNika, 2 supArzva, 3 pothrila, 4 daDhAyu, 5 zaMkha, 6 zataka, 7 udAyI, 8 sulasA ane 9 revatI-ema vira bhagavaMtanA tIrthamAM nava AtmAone tIrthaMkara-nAmakarma bAMdhyuM che. te udAyi rAjAe potAnI pracaMDa AjJAthI samagra khaMDiyA rAjAo upara AjJA calAvanArA kAraNe teo niraMtara cittamAM kheda anubhavatA hatA. koIka samaye koIka aparAdhathI eka rAjAno tenA parivAra sahitano deza paDAvI lIdho ane te rAjAne dezapAra karyo anukrame te ujjayinIe pahoMcyo ane tenA rAjAnI sevAmAM tatpara banyo. tyAra pachI haMmezAM AjJA pAmavAthI kaMTAyelA ujjayinInA rAjAe kahyuM ke - "amane evo koI aMkuza maLato nathI ke, je A mAthAbhAre banelA ane mAthA para caDelA udAyirAjAne dUra kare. te vakhate sevaka banelA tenA pratye moTA roSavALA rAjaputre kahyuM ke, "jo Apa mane pIThabaLa Apo, to A kArya huM sAdhI ApuM." eTale te rAjAe temAM sammati ApI, eTale ke kaMkalohanI charI grahaNa karIne pATaliputra tarapha cAlyo, anukrame tyAM pahoMcyo. aMdara-bahAranI parSadAnA sevakavarganI ucita sevAvRtti Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 karavA chatAM dhArelo samaya na meLavI zakyo. te udAyI rAjA AThama-caudazanA sarva parva divasomAM rAjayakAryo choDIne ekAgra cittathI pauSadha karato hato. atyaMta kSINa jaMghAbalavALA, sthAnAMtaramAM vihAra karavA asamartha evA dharmaghoSa nAmanA AcArya tyAM sthiravAsathI rahetA hatA. "rAjAone sAdhu pAse upAzraye jaI posaha karavAmAM ghaNI muzkelIo ubhI thAya che'ema dhArIne AcArya pote posaha karavAnA divasomAM rAjabhavanamAM jatA hatA. rAjAe potAnA parivArane sUcanA ApI hatI ke, "rAtre ke divase AvatA-jatA sAdhuone rokavA nahi." A hakIkata pelA duSTa abhiprAyavALA rAjaputranA jANavAmAM AvI ke, sAdhuone rAjamahelamAM roka-Toka vagara praveza maLe che. (20) tyAra pachI rAjasevAno tyAga karIne gurunA cittane prasanna karIne atidaDha kapaTathI vinayopacAra karavA pUrvaka dIkSA grahaNa karI. bhAvasAdhu mAphaka vinayamAM raktabanyo, jethI tenuM nAma vinaya ratna pADyuM chetaravAnA pariNAmavALA tenA divaso pasAra thAya che ane rAjAne mArI nAkhavAno lAga zodhI rahelo che. AcArya paNa gItArtha sthivratavALA jenAM jJAti, kula, zIla jANelAM che, tevA yogya thoDA sAdhune potAnI sAthe rAjabhavanamAM lAve che. pelo vinayaratna sAdhu haMmezA rAjamahelamAM AvavA taiyAra hovAnuM jaNAvato, paNa navo dharma pAmelo hovAthI AcArya tene AvatAM rokatA hatA. koIka divase brIjA sAdhuo glAna, paroNA vagerenA kAryomAM rokAyelA hatA, tyAre sAthe javA mATe te kapaTI sAdhu taiyAra thaI gayo. AcArya ghaNA divasonA dIkSita thayelA tene sahAyaka banAvIne saMdhyA-samaye rAjabhavananI aMdara pahoMcyA. rogI jema auSadhane tema karmarogI udAyI rAjAe pauSadha aMgIkAra karyo ane te kAlane ucita vaMdanAdika vidhi karyo. svAdhyAya, dhyAna vagere kAryo karI thAkI gayelA AcArya tathA rAjA jyAre nidrAdhIna thayA, tyAre te pApI jAgyo ane ubho thaI jeNe dIkSA-samayathI chUpAvIne oghAmAM gupta rAkhelI, te kaMkalohanI charI rAjAnA kaMTha pradezamAM mArI pote utAvaLo tyAMthI nAsI chUTyo. lohIthI kharaDAyelI tIkSNa dhAravALI te charI gaLAnA bIjA bhAga sudhI pahoMcI gaI ane tenAthI rAjAnuM gaLuM kSaNavAramAM kapAI gayuM. (30) rAjA puSTa zarIravALA, hovAthItemAMthI puSkaLa lohInI dhArA vachUTI ne AcAryanA zarIrane paNa bhIMjavI nAkhyuM, eTale tarata temanI nidrA uDI gaI. A ghaNuM ja kharAba kArya thayuM. nakkI A pelA kuziSyanuM ja pApakArya che, nahitara ahiMthI tarata palAyana kema thAya ? kayAM samagra kalyANanA ekahetubhUta jinazAsananI prabhAvanA ! ane tenA badale jeno koI upAya nathI,tevI A zAsananI malinatA AvI paDI ! kaheluM che ke - "ApaNuM durjaya hRdaya harSa sAthe kaMIka kAryaciMtave che ane kAryAraMbha karatAM devayoge tenuM pariNAmakAMI bIjuM ja Ave che !" to have A jinazAsananuM duraMta kalaMka dUra karavA mATe mAre have nakkI mArA prANono tyAga karavo ja ucita che." te kAle ucita evA sarva jIvone khamAvavA ityAdika ArAdhanAkAryo karIne dhIra cittavALA te AcAryo te ' kaMkalohanI charI potAnA kaMTha upara mUkI. jayAre 1 kaMkalahanI charIno evo svabhAva che ke, gaLA upara mUkyA pachI ApoA5 ArapAra nIce utarI jAya ane gaLuM kapAI jAya. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 upadezapada-anuvAda savAre zavyApAlaka pauSadhazALAmAM dekhe che,to sUri ane rAjA baMnene mRtyu pAmelA joyA. zavyApAlaka vicAra kare che ke, "A amAro pramAda-aparAdha che' ema dhArI kSobha pAmyo ane mauna rahyo. eTalAmAM tyAM AkhA nagaramAM lokomAM vAta prasarI gaI ke, "A pelA duSTa ziSya akArya karyuM. kharekhara te nAlAyaka hato ane kapaTathI ja vrata grahaNa karyA hatAM. A pramANe te baMne svarge gayA. nAMdarAjane kalpakamaMtrInI kathA) A bAju nApitanI zALAmAM be akSaranA nAmavALo naMda nAmano nApitaputra hato.te bahAra gayo ane kaMIka kAraNasara AvelA gurune nivedana karavA lAgyo ke, Aje rAtri purI thavAnA samaye mane svapna AvyuM ke, "A nagarane potAnAM AMtaraDAMthI meM cAre bAjuthI gherI lIdhuM che." to A svapnano phalAdeza mane kaho. svapnazAstranA phaLane jANanAra te upAdhyAya te naMdane potAnA ghare laI gayo ane tyAM tene AkhA zarIre navarAvI ati vinayapUrvaka potAnI putrI ApI.tyAre te udaya pAmatA sUryanI jema ekadama zobhA pAmavA lAgyo. zibikAmAM ArUDha thaIne jyAre nagaranI aMdara pharavA nIkaLyo, tyAre aMtaHpuranI zavyApAlikAoe rAjAne mRtyu pAmelo joyo. eTale teoe ekadama bUmarANa karI mUkI. tyArapachI rAjyaciMtA karanAra purohite pAMca divya-ghoDA vagerene adhivAsita karI nagaramAM laI gayA. snAna karelA be akSaranA nAmavALA,skurAyamAna tejasvI zarIranA kiraNavALA, pragaTa thayelA pUrvanA puNyavALA naMdane ghoDAe potAnI pITha para besAryo. cAmarayugala vIMjAvA lAgyuM. AkAza sarakhuM mahAchatra mastaka upara dhAraNa karAyuM.samagra vAjiMtro ane mAMgalika zabdovALAM mRdaMgAdika vAgavA lAgyAM. tyAra pachI rAjyanI ciMtA karanAra manuSyoe teno rAjyAbhiSeka karyo ane udAyI rAjAnI khAlI paDelI manohara gAdI uparasthApana karyo. te nApitano putra hovAthI subhaTo, saradAro ane sarve rAjAo teno vinaya na karato hovAthI te vicAravA lAgyo ke, huM kono rAjA chuM?" koIka samaye sabhAmAMthI ubhA thaI bahAra gayo ane vaLI pAcho Avyo, to te subhaTo ane saradAro ubhA na thayAke vinaya na dAkhavyo. (50) tyAre krodha karavA pUrvaka ugra cahero karIne naMde kahyuM ke, "are ! A godhAone haNo-mAro." tyAre A sAMbhaLIne teo sAmasAmA joIne hasavA lAgyA. tyAra pachI tIvra roSAvezane parAdhIna thayelA teNe sabhAmaMDapanA dvAramAM be mATInA banAvelA pratihArone dekhI kahyuM ke, "jo A loko vinaya nathI karatA, to zuM tamArAmAMthI paNa vinaya cAlyo gayo che?' tyAre lekhamaya pratimAnA bhayathI sarve ubhA thayA. keTalAkane hAthamAM rahela tIkSNa dhAravALI taravAranA ghAthI mArI nAkhyA. keTalAka bhayapAmI tyAMthI nAsI gayA. tyAra pachI sarve be hAtha joDI, bhUmi para mastaka lAgaDI arthAta page paDIne rAjAne khamAvavA lAgyA ane vinIta banI vinaya karavA lAgyA. tene joIe tevA prakArano koI yuvAna maMtrI na hato, tethI kALajIpUrvaka tenI zodha karavA chatAM haju sudhI koI hAtha lAgyo na hato. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 have te nagaranI bahAra brAhmaNajanane ucita kAryo karanAra, koI kapila nAmano brAhmaNa raheto hato. tyAM sAMja samaye koI sAdhuo AvyA. "jo atyAre nagaramAM paMDitapaNAnuM abhimAna hatuM, tethI te kapila keTalAka prazno pUchavA lAgyo, pUchelA praznonA niHsaMdeha khulAsApUrNa uttaro sAdhuoe ApyA ke, jethI te zrAvaka banI jinavacanane uttama mAnavA lAgyo.-ema keTaloka samaya pasAra thayA pachI tene tyAM comAsuM rahevA sAdhu AvyA. te vakhate tene tyAM putra janmyo ke tarata ja tene bhayaMkara bIhAmaNA rUpavALI revatI nAmanI vanacarI-vyaMtarI vaLagI. te samaye bhAvanA kalpa karatA sAdhuonI nIce rahI te bALakane bhAvita karavA lAgI, eTale te kalpanA prabhAvathI bALaka sAjo thayo ane pelI vyaMtarI cAlI gaI. tyAra pachI tenA sarve janmelA bALako sthira rahyA. te kAraNemAtA-pitAe uttama divase svajanAdikano satkAra karavA pUrvaka te bALakanuM nAma kalpa pADyuM. zukalapakSanA caMdranI jema dehathI te bALaka vRddhi pAmavA lAgyo. mAtA pitA mRtyu pAmyA pachI teNe brAhmaNajanane yogya caude vidyAnAM sthAnako ekadama bhaNIne taiyAra karyA. te cauda vidyAsthAnako A pramANe samajavAM cha aMgo, cAra veda, mImAMsA, nyAyazAstra,purANa ane dharmazAstro.temAM zikSaNa, kalpa, vyAkaraNa, nirakta, jayotiSa ane chaMda e zAstrone paMDito aMga kahe che. have te sarva brAhmaNomAM caDiyAto gaNAyo. atisaMtoSa pAmelo hovAthI rAjA Ape to paNa tenuM dAna grahaNa karato nathI. yauvanaguNa pAmelo chatAM, tema ja vidyAguNathI parama saubhAgyapAmelo hovA chatAM sArA rUpathI pUrNa evI kanyAne paNa paraNavA Icchato nathI. aneka chAtrothI parivarelo haMmezAM nagaramAM pharavA nIkaLe che. have tenA javA-AvavAnA mArganI vacce eka brAhmaNa raheto hato. tene ati svarUpavatI eka kanyA hatI, paraMtu jalusa nAmanA vyAdhithI herAna thatI hatI.tethI bahu jADA zarIravALI thaI javAthI rUpavALI hovA chatAM tene koI paraNatuM na hatuM. ema karatAM tenI vaya ghaNI vadhI gaI. Rtusamaya thayo, te tenA pitAe jANyuM. pitA vicAravA lAgyo ke, zAstramAM kaheluM che ke - "je kuMvArI kanyAne RtukALa AvI rudhirapravAha vahe, te brAhmaNane paraNavI varjita che." A kalpaka baTuka satyapratijJAvALo che, to koI upAya karIne mArI kanyA tene ApuM, nahitara eno vivAha nahi thAya." potAnA gharanA dvAra pAse teNe khADo khodAvyo ane temAM tene sthApana karI, tyAra pachI moTA zabdothI pokAra karavA lAgyo ke - "are o kalpaka ! A khADAmAM paDI gaI che, je koI tene bahAra kAze, tene meM ApelI ja che." te sAMbhaLIne karuNAhRdayavALA te kalpake tene bahAra kADhI, tyAra pachI te kanyAnA pitAe kahyuM ke - "he putra ! tuM satya pratijJAvALo che, to AnI sAthe paraNa." tyAra pachI apayazanA bhayathI teNe koI prakAre teno svIkAra karyo. (75) auSadho ApIne tene niroga zarIravALI karI. rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, "ahi nagaramAM kalpaka paMDitaziromaNi che." rAjAe tene bolAvIne kahyuM ke, "he kalpaka ! have A rAjyanI ciMtA tuM kara. A AkhA rAjaya tAre AdhIna karuM chuM. tArI buddhithI tuM bRhaspatine paNa hasI kADhe che. have amAre mAtra khAvA ane paheravA vastra maLe eTale basa. te sivAya amAre kazI Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda jarUra nathI." tyAre kalpake kahyuM ke, "pApapUrNa kAryane huM kema kabUla karuM? rAjAe vicAryuM ke, "aparAdhamAM sapaDAvyA sivAya e AdhIna nahi thAya." A kAryanI najIka je dhobI rahe che, tenA dvArA sAdhI zakAze. dhobIne bolAvI pUchayuM ke, "kalpakanAM vastro tuM pUve che ke bIjo koI ? (80) teNe kahyuM ke, "huM ja to have jayAre tane vastro dhovA Ape, to tene bilakula pAcho na ApIza- ema kahI tene pratiSedha karyo. have indramahotsava AvatAMkalpakane tenI patnI kahevA lAgI ke - "he priyatama ! tame mArAM vastro suMdaramAM suMdara lAge, tevAM raMgAvI Apo." atisaMtoSI manavALo kalpaka te icchato nathI, to tenI strI vAraMvAra kahevA lAgI, eTale te dhobIne tyAM vastro laI gayo. dhobIe kahyuM ke, "vagara mUlya huM tamone vastro raMgI ApIza." have mahotsavanA divase vastro mAgyAM, paraMtu "Aja ApIza, kAla ApIza" evA aneka vAyadA karyA. ema vAyadA karatAM karatAM ghaNo samaya pasAra thayo. chevaTe bIjuM varSa AvyuM, ema trIjuM varSa AvyuM. kalpaka paNa have dabANathI mAgavA lAgyo, to paNa pAchAM Apato nathI. tyAre krodhathIlAla aMgavALA banI gayelA teNe kahyuM ke, "jo have pAchAM nahIM ApIza, to tArA lohIthI ja A vastro raMgIza, ema na karuM to huM bhaDabhaDatA agninI javAlAmAM nakkI praveza karIza." tyAra pachI potAnA ghare pahoMcyo ane eka tIkSNa charI grahaNa karIne dhobInA ghare jaIne tenI bhAryAne kahyuM ke, mArAM vastro lAvIne Apa. eTalAmAM te lAve che, teTalAmAM kalpaka dhobInuM peTa cIrIne tenA lohIthI vastro lAla karyo. tenI bhAryA kalpakane kahevA lAgI ke, "A niraparAdhIne zA mATe zikSAkarI ?' rAjAe tene niSedha karelo hato, te kAraNe lAMbA kALathI te vastro Apato na hato. (90) teNe vicAryuM ke - "A torAjAno prapaMca che, paNa Ano vAMka nathI. dhikkAra thAo mane ke, vagara vicArye ekadama vagara levA-devAe Ane zikSA karI. je te vakhate apAtuM amAtyapada meM na svIkAryuM, tenuM phaLa mane atyAre maLyuM. jo huM pravrajita thayo hota, to AvA prakAranuM saMkaTa bhogavavAno samaya na Avata. have to jAte ja rAjA pAse pahoMcI jAuM ane aparAdha jAhera karuM, nahitara sIpAIo mane balAtkArathI rAjamArgethI laI jaze." ema vicArIne te rAjabadarabAramAM gayo ane vinaya -sahita rAjAnAM darzana karyA ane vinaMti karI ke, mane AjJA Apo ke, mAre zuM karavuM?" rAjAe kahyuM ke, "pUrve je kahela hatuM. tyAra pachI rAjyaciMtA karanAra evA amAtyapade tene sthApana karyo. te ja kSaNe raDaroLa kakaLATa karatA dhobIo rAjakuLamAM AvyA. rAjAne kalpaka sAthe prIti-sahita vAta-cIta karato dekhI dhobIo dareka dizAmAM nAsI gayA. kalpake ghaNI strIo sAthe lagna karyA. aneka putraratno utpanna thayA. koI vakhata putranA pANigrahaNa samaye aMtaHpura-sahita rAjAne bhojana karAvavAnI taiyArI karI. rAjAne, rANIone ApavA mATe AbhUSaNo, hathiyAro ghaDAvavA lAgyo. have tenA para keSavALA junA maMtrIe eka chidra meLavyuM. koIka lAga maLyo, eTale rAjAne vinaMti karI ke, "he deva ! A suMdara thatuM nathI. kAraNa ke, kalpaka ApanI viruddha kArya karI rahelo che. potAnA putrane rAjagAdIe besADavAno che. A mArI vAta pheraphAra na mAnazo. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 nahitara,saMgrAma-yogya upakaraNo hathiyAro kema taiyAra karAve ?" (100) "rAjAo ghaNe bhAge nIkanA pANI sarakhA hoya che. temane dhUrto jyAM vALe che, tyAM vaLe che. potAnA vizvAsu puraSopAsetapAsa karAvIke, hathiyAra ghaDAve che te vAta barAbara che. eTale atikopa pAmelA rAjAe AkhA kuTuMbasahita kalpakane eka UMDA kUvAmAM utAryo. temAM rahelA teo sarve mATe eka setikA-pramANa bAphelA kodravAnI gheMza, tathA pANInI eka kAvaDa apAtI hatI. eTale kalpane potAnA kuTuMbane kahyuM ke - "ApaNA kulano vinAza thavAno samaya Avyo che. mATe je koI kulano uddhAra karI zake tathA verano badalo vALI zake, teNe A kodravAnI gheMza khAvI, bIjAe nahi. tyAre kuTuMbaloko bolyAke, "tamArA sivAya bIjA koInI tevI zakti nathI, mATe tame ja AnuM bhojana karo.' bIjA sarvee bhakta pratyAkhyAnarUpa anazana aMgIkAra karyuM ane devaloka pAmyA. te bhojana grahaNa karIne kalpaka prANa dhAraNa karato hato. te daramyAna AsapAsa sImADAonA rAjAomAM vAta prasarI ke, "kalpaka tenA putra-parivAra sahita mRtyu pAmyo che." tethI utsAhita banelA te rAjAoe tarata pATaliputranI cAre bAju sainya lAvI ghero ghAlyo. aNadhAryo naMda rAjA gherAI javAthI te bebAkaLo-hoza-koza vagarano thaI gayo. bIjo koI upAya na prApta thavAthI kedakhAnAnA uparIne pUchyuM ke - "pelA kUvAmAM kalpakano koI sagA-saMbaMdhI jIve che ? teno putra, strI, nokara game te hoya paNa temanA gharanA mANasonI buddhi jagatamAM vakhaNAya che.tyArekedakhAnAnA rakhevALoe kahyuM ke, "he deva ! aMdara koI che, to kharuM ja. haMmezAM bhojana nAkhIe chIe, to koIka grahaNa kare che. temAM eka mAco mokalyo, durbaLa dehavALA kalpakane temAM besArI kUvAmAMthI bahAra kADhyo. vividha prakAranA auSadhopacAra karI tenuM zarIra AgaLa jevuM sAruM karyuM. kalpakane killA upara caDAvyo. tene suMdara vastro paherAvyAM. suMdara AkRtivALA kalpakane jyAM virodhI rAjA ane sainyane batAvyo eTale bhayabhIta banI kSaNavAramAM palAyana thaI gayA. to paNa zatrurAjAo naMdanI pAse bhaMDAra ane lazkara-ghoDA vagara ghaTI gayA che ema jANIne vadhAre upadrava karavA lAgyA. tyAra pachI naMdarAjAe teonA upara eka lekha lakhI mokalAvyo ke, "tamone sarvene je koI eka mAnyapuruSa hoya, tene mokalo, jethI ucita saMdhi ke karavA lAyaka maMtraNA karIzuM.' tyAra pachI nAvaDImAM beThelo kalpaka ane teoe mokalela puruSathoDAka AMtare ekaThA thayA ane dUra ekabIjA UbhA rahyA. tyAra pachI kalpaka hAthanI saMjJA-ceSTAthI teone ghaNuM kahe che ke, "jema zeraDInA sAMThAne upara-nIce kApI nAkhyo hoya, temaja dahinA maTakAne upara ke nIce kANuM pADI bhUmi para paTakAvyuM hoya to te bhadra ! tenuM phaLa zuM Ave ? gUcavADA bharelA AvA kalpakanA zabdo sAMbhaLIne ane ceSTAo joIne pratipakSano puruSa kaMI paNa samajI zakyo nahi. tyAra pachI kalpaka tarata ja pradikSaNA bhramaNa karI pAcho AvI gayo.bIjo paNa taddana vilakho banI pAcho Avyo. tene pUchyuM, paraMtu lajjAthI te kaMI paNa bolI zakyo nahi, paraMtu kalpaka na samajAya tevuM bahu lapalapa karato hato-ema kahyuM. (12) sAmA pakSavALA samajI gayA ke, "kalpa Ane vaza karI lIdho che, have te ApaNA hitamAM nathI. nahitara Avo catura kalpaka che, tene bahupralApa karanAra kema kahe." AvI rIte zaMkAmAM paDelA teo dareka Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 upadezapada-anuvAda dizAmAM nAsa-bhAga karavA lAgyA. kalpake rAjAne kahyuM ke, 'have tenI pAchaLa paDIne tenA hAthI, ghoDA, ghaNuM dhana ane chAvaNI vagere svAdhIna karI lo' rAjAe pharI kalpakane tenA AgalA pada para sthApana karyo. potAnI buddhithI kalpake sarva rAya-kAryo svAdhIna karyAM ane pahelAnA virodhI maMtrIne pakaDAvI majabUta kedakhAnAmAM nAkhyo. 'atitIkSNa dAvAgnithI baLIgayela hovA chatAM tenAM mULiyAM kAyama rahelAM hovAthI AkhuM vRkSa pharI sajIvana thAya che paraMtu atimRdu-zItala evo jaLapravAha mULasahita vRkSonA samUhane mULamAMthI ukheDIne pheMkI de che.' A nyAyane anusarIne teNe kevaLa sAmanItithI potAnA vaibhavane na sahI zakatA zatruone mULasahita ukheDI nAkhyA. jema agnimAM nAkheluM suvarNa ati tejasvI banI bahAra nIkale che, tema saMkaTamAMthI pasAra thayelo kalpaka adhika tejasvI thayo; arthAt teno prabhAva vRddhi pAmyo. ati ugra vairAgya pAmelA kalpake jinamaMdiromAM jinonA pUjAdika mahotsava ka2vAdvArA jainadharmanI ane zAsananI mahAprabhAvanA karI pavitra zIlavALI keTalIka kulabAlikAo sAthe vivAha-lagna karI potAno vaMza vRddhi pamADyo, temaja baMdhuvargane paNa saMtoSa pamADyo. A rIte samagra arthazAstrane jANanArI tenI buddhi hovAthI tenI vaiyikI buddhi jANavA. yogya samaye jinavacananI ArAdhanA karI te svarge gayo. (103) kalpakamaMtrInI kathA samApta. citrakAranAM putranuM draSTAMta somaka nAmanA citrakAranA putranuM dRSTAMta je prakAre tene A vaiyikI nAmanI buddhi utpanna thaI, te have jaNAvIza. sarva artha sAdhavA mATe samartha sAketa nAmanA nagaranA izAna khUNAmAM ati ramaNIya surapriya nAmanA yakSanuM maMdira hatuM tyAM rahelA yakSanA paTTanI AgaLa haMmezAM manohara mahotsavo ujavAtA hatA. vaLI pavananI pharakatI calAyamAna dhvajA ADaMbarathI te maMdira suMdara dekhAtuM hatuM. potAnA najIkanA prAtihArya sahita yakSanuM citrAmaNa karI dareka varSe teno mahotsava karavAmA Avato hato,paraMtu citra citaranArane ja te yakSa mArI nAkhato hato.kadAca citrAmaNa citaravAmAM na Ave, to nagaramAM marakIno upadrava phelAvato hato. prANa bacAvavA mATe citrakAro tyAMthI palAyana thavA lAgyA, eTale rAjA vicAravA lAgyo ke, jo AnuM citrAmaNa nahIM cItarAvIe to, ApaNo paNa vadha thaze.' palAyana thatA te citrakArone tarata ja mArganI vaccethI ja pakaDIne eka sAMkaLamAM badhAne jakaDyA ane te sarvenA nAmo lakhIne te nAmavALAM patrako (cIDhio) ghaDAmAM nAkhI ane te ghaDA upara mudrAsIla mAryuM. je varase je nAmanI cIThThI nIkaLe, te varase te citAro yakSanuM citrAmaNa kare. ema karatAM ghaNo kALa pasAra thayo.tyAra pachI koIka samaye kauzaMbI nAmanI zreSTha nagarIthI citrakArano eka putra potAnA pitAne gherathI nAsIne sAketa nagarImAM potAnI mAtAnI pAse Avyo. A DozI potAnA putra ane tenA putra vacce taphAvata jANatI nathI. potAnA kAryamAM tatpara rahelA evA teonA divaso AnaMdamAM pasAra thatA hatA. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 have te varase te DozInA putranocitrAmaNa karavAno vAro Avyo. jenI mukhakAMti uDI gaI che, evI te vAraMvAra rudana karavA lAgI. AvanAra citArAo kahyuM ke, he mAtAjI ! tame rudana na karo. A varSe te kArya huM sAcavI laIza, tyAre te bolI ke, "zuM tuM mAro putra nathI ? ke, tane AvA kaSTamAM huM nAkhuM." Ama bolatI vRddhAne keTalAMka sAttvana vacano kahIne zAnta karI. he mAtAjI ! zokano tyAga karIne sukhethI raho. teNe jANyuM ke, "devatAo vinaya karavAnA upAyathI prasanna thAya che. to A viSayamAM bhAre uttama prakAranA vinayavALA thavuM. teNe chaThTha tapa karyo. tathA brahmacarya pAlana Adika vinaya karyo. tyAra pachIraMga, piMchI, zarAvatuM vagere citranAM sAdhano taddana navAM lAvyo, vidhipUrvaka snAna karyuM. dazIvALA vastra paheryA, ATha paDavALA vastrathI mukhabaMdha karyo, navA kaLazomAM jaLa bharI yakSa-pratimAno abhiSeka karyo. Adara pUrvaka tenuM ciMtana karI, tenA caraNamAM paDIne kahevA lAgyo ke, "o ahi pUjA-vidhi karavAmAM je kaMI mArAthI avidhi-AzAtanA rUpa aparAdha thayo hoya, tenI kSamA Apajo' khuza thayelA yakSe prasanna thaI tene kahyuM ke, "tane game te varadAna mAga." tyAre teNe kahyuM ke - "have lokamAM mArI (marakI) roga na karavo' - Aja mAruM varadAna che. pakSe kahyuM ke, "je tane na haNyo, eTale have bIjAne paNa nahi haNIza. huM tArA para khUba ja prasanna thayelo chuM, mATe A sivAya bIjuM kaMIka varadAna mAga." (20) tyAre teNe evI mAgaNI karI ke, "je koI be pagavALA ke cAra pagavALA, ke koI paNa padArthano eka amuka ja bhAga dekhuM, to te dekhelAne anusAra vagara joyela bAkIno samagra bhAga paNa citarI zakuM.' A pramANe kahyA pachI yakSe- "bhale, ema tArI icchAnusAra thAo." - ema kahI tenI vAtano svIkAra karyo. tyAra pachI rAjAe paNa teno satkAra karyo ane lokoe tathA rAjAe zAbAzI ApI. have te citrakAra anukrame kauzAMbI nagarIe pahoMcyo ke, jyAM zatAnIka rAjA rAjaya karato hato. sukhAsana para beThelA tene dUtane pUchayuM ke, "bIjA rAjAone tyAM je che, temAMnuM mArA rAjayamAM zuM nathI ?' teNe kahyuM ke, "he deva ! ApanA rAjyamAM citrasabhA nathI." manathI devatAnAM ane vacanathI rAjAonAM duHsAdhya kAryo paNa nakkI siddha thAya che. (25) tarata ja nagarImAM je citArAo hatA, te sarvene te citrasabhA vaheMcI ApIne citrAmaNa karavAnA sarva sAdhano-upakaraNo ApIne citrakAma zaru karAvyuM. prApta thayelA devatAI varadAnavALA citrakAraputrane aMtaHpuranA taraphano citrasabhA citaravA mATeno vibhAga maLyo.have koI vakhata jALImAMthI mRgAvatInA pagano aMgUTho joyo. te ghaNI rUpavatI ane rAjAnA haMmezAM ati premanuM pAtra hatI. aMgUThA dekhavAnA anusAra te citrakAraputre te mRgAvatInA AkhA citrane citaryuM. tyAra bAda netra mIMcAvA samaye pUrNa sAvadhAnI rAkhavA chatAM hAthamAMthI kAjaLanuM nAnuM TapakuM citrAmaNanI aMdara sAthaLanA bhAgamAM paDyuM. tene bhUMsI nAkhyuM, pharI TapakyuM, pharI bhUsyuM. ema traNa vakhata TapakyuM ane bhUMsI nAkhyuM. teNe vicAryuM ke, "e pramANe ja tyAM tala ke kALuM TapakuM haze." tethI te tyAM rahevA dIdhuM. citronuM kArya pUrNa thayA pachI rAjAne vinaMti karI ke- "he deva ! Apa citrasabhA jovA padhAro." atiprasanna manavALA rAjA jovA lAgyA. bArIkAIthI jotAM jotAM teNe mRgAvatInuM rUpa tema ja sAthaLamAM kALuM TapakuM baMne joyAM. "A Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 upadezapada-anuvAda citrakAre mArI patnIne nakkI bhraSTakarI che." manamAM roSa karIne citrakAraputranA vadhanI AjJA ka. citrakAronA maMDale AvIne vinaMti karI ke, "ene to eka aMga jevA mAtrathI AkhuM rUpa citrI zake tevuM devatAI varadAna maLeluM che. te svAmI ! te mArI nAkhavA yogya nathI." rAjA kahe ke, "varadAna maLyAnI khAtrI zI? eka kubaDI dAsInA mukhamAtrane jovAthI AkhuM tenuM AbehUba rUpa citaryuM. evI rIte paNa khAtrI karI ApI, to paNa mAro roSa niSphala na thAya, tethI karIne tenA jamaNA hAthano aMgUTho kApavAnI ane dezavaTo devAnI AjJA karI te citrakAra pharI sAketa nagarImAM gayo ane tyAM surapriya yakSanI ArAdhanA karI prathama upavAsanA aMte kahyuM ke, "DAbA hAthathI paNa citarI zakIza." A pramANe yakSa pAsethI pharI paNa varadAna maLyA pachI te citrakAra zatAnIka rAjA upara khUba roSe bharAyo ane tene atidusaha duHkhamAM nAkhavAnA upAyo ciMtavavA lAgyo. eka pATiyAmAM atizaya svarUpayukta mRgAvatI rANInuM citrAmaNa AlekhyuM. ujjayinI nagarImAM kAmAMdha evA caMDapradyota rAjAne te rUpa batAvyuM. dekhatAM ja rAjA kAmAMdha banI gayo ane pUchayuM ke, "konuM rUpa che ?" sarva hakIkata jaNAvI ane teNe tarata ja kauzAMbI nagarInA rAjA pAse ati AkarA dUtane mokalyo. (40) dUta sAthe saMdezo mokalAvyo ke, "tArI mRgAvatI nAmanI patnIne tuM tarata ne tarata mane arpaNa kara, nahiMtara sAme AvatA mArI sAthe saMgrAma karavA taiyAra thA." A sAMbhaLatAM ja bhUkuTI caDAvavAthI bhayaMkara bhAlataTavALA zatAnIka rAjAe dUtane tiraskAra karIne hAMkI kADhyo. tyAra pachI dUtanAM vacano sAMbhaLI kopa pAmelA mAnasavALo avaMtinareza caMDapradyota sarva senA sahita kauzAMbI tarapha cAlyo, yamadaMDanA AkAra sarakhA tene sainya sAthe utAvaLo Avato jANIne alpasainya parivAravALo zatAnIka rAjA atisAranA rogathI mRtyu pAmyo, atisthira cittapaNAthI mRgAvatIe vicAryuM ke, "nakkI A udayana nAmanA ati nAnA bALakane paNa A rAjA mArI nAkhaze" ema vicArIne tarata pradyota rAjA pAse eka dUta mokalyo ane kahevarAvyuM ke, "A bAlakumAra nAno che, amo tamAre ghare AvIe to, sAmaMta rAjAo tenA parAbhava karaze ane bIjA najIkanA koI rAjA tene herAna-parezAna karaze, to prastuta kAryano hAla samaya nathI, mATe thoDo vilaMba sahana karo." pradyote kahevarAvyuM ke, "mArA sarakho ciMtA karanAra hoya, pachI konI deNa-kiMmata che ke, tenI sAme AMgaLI paNa karI zake ?" tyAre mRgAvatIe kahyuM ke, "mastaka pAse sarpa vAsa karato hoya ane gADika so yojana dUra hoya to te samaye zuM kAma lAge ?" ema kahevarAvyA chatAM te atitIvra rAgAdhIna banelo hovAthI rokAI zakato nathI, eTale kahevarAvyuM ke, "kauzAMbIne majabUta rIte dareka prakAre sajaja karo." (50) pradyote te vAta kUbala rAkhI pUchAvyuM ke, kevI rIte ?' to ke ujjayinI nagarInI iMTo majabUta che, tyAMthI iMTo maMgAvI nagarI pharato vizALa majabUta killo baMdhAvI devo." kahevuM che ke - "kAmAdhIna manuSya tenA priyajana vaDe prArthanA karAyo hoya. tyAre zuM zuM na Ape ? zuM zuM na karavA lAyaka kArya paNa na kare ?" tyAra pachI potAnA AjJAMkita cauda rAjAone parivAra-sainya sahita baMne nagarInI vaccenA lAMbA aMtarAmAM sthApana karyA. puraSonI lAMbI zreNIubhI rAkhI tenI paraMparA dvArA teoe iMTo maMgAvI ane kauzAMbI nagarI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pharato himAlaya sarakho uMco koTa banAvyo. killo to thayo. paraMtu dhAnya, iMdhaNAM, jaLa retI ekalA koTa sahita nagarI zA kAmanI ? eTale vizvAsa pAmelA rAjAe dhAnyAdikathI paNa nagarI sajja karI. kaheluM che ke - "zukrAcArya je zAstra jANe che ane bRhaspati paNa je zAstra jANe che, te svabhAvathI ja strInI buddhimAM pratiSThA pAmeluM che." te vacanane anusaratI mRgAvatI e game tevA gherAne pahoMcI vaLAya, tevA prakAranI uttama nagarI banAvI. tyAra pachI mRgAvatI potAnA zIla-rakSaNa mATe vicAravA lAgI ke, "kharekhara te gAma, nagara vagere dhanya che ke, jyAM sarva jagatanA jIvo pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra evA chellA tIrthakara vIra bhagavaMta vicArI rahelA che.vaLI teo jyAM jyAM vicare che. tyAM tyAM paracakra, dukALa, akALamaraNa ane anartho dUra jAya che ane lokonAM manane AnaMda thAya che. jo koI prakAre mArA puNyathI svAmI ahiM padhAre, to samagra mamatAbhAvano tyAga karIne temanA caraNakamalamAM dIkSA aMgIkAra karuM." paropakAra karavAmAM tatpara evA mahAvIra bhagavaMta temanA manoratha jANIne, ghaNAdUra dezAntarathI AvIne te nagarInA izAnakhUNAmAM rahelA caMdrAvatAra udyAnamAM utaryA. te kAraNa vairanI zAMti thaI ane cAre nikAyanA devo paNa AvyA. sarva jIvone zaraNa karavA lAyaka, yojana-pramANa bhUmine zobhAvatuM samavasaraNa devoe tarata taiyAra karyuM. maNi suvarNa ane rUpAnA traNa gaDhonI vidurvaNA karI. tenA upara UMcI dhvajA-patAkAo, nizAno eTalA moTA jaththAmAM uDIne pharakatA hatA ke, jethI sUrya DhaMkAI jato hato.vaLI seMkaDo zAkhAothI pRthvItalane DhAMkI detuM, ghaNAM pAMdaDAothI AkAzane bharI detuM, be prakAranI chAyAthI yukta azoka nAmanuM zreSTha mahAvRkSa vikuvyuM. (6pa) - zaradaRtunA caMdrasarakhAM manohara ujajavala kAMtivALAM, uMcelaTakAvelAM motIothI ujjavala dipatAM, vaiDUryaratnathI banAvelA daMDayukta, ghaNAM moTAM traNa chatro karyA. vaLI tejasvI ratna-kiraNonA samUhathI zobhAyamAna, aMdhakAra-samUhane dUra karanAra, himAlaya parvatanA zikhara mAphaka ati UMcuM siMhAsana banAvyuM. tenA upara jinezvara bhagavata virAjamAna thayA. temanI baMne bAju zveta cAmaro vijAvA lAgyA. gaMbhIra zabdavALI duMdubhi vAgatAM dizAonA aMto pUrAI gayA. tyAM mRgAvatI vagere loko, caMDapradyota rAjA vagere AvI ekaThA thayA,tIrthanAtha mahAvIra bhagavaMtano pUjA-satkAra vagere vidhi karyo. bhagavaMte amRta-vRSTi sarakhI vANIthI dharmadezanA zaru karI. dharma kahevAto hato, tyAre jaMgalanA zabara sarakho koI eka puruSa Avyo. (7) lokonA kahevAthI jANyuM ke, "ahiM A koI sarvajJa padhArelA che. manamAM Avo nizcaya dhAraNa karIne manathI pUchavA mATe taiyAra thayo. tyAre jagatanA jIvonA baMdhu samAna bhagavaMte kahyuM ke - "he saumya ! tuM vacanathI pUcha ke, jethI ghaNA jIvo bodhi prApta kare. e pramANe bhagavaMtathI kahevAyelA lajjA pAmatA mAnasavALA teNe pUchayuM ke- "he bhagavaMta ! jete hatI, te te che ke ?' tyAre bhagavaMte hA pADI. tyAra pachI aitamasvAmIe pUchayuM ke, "he bhagavaMta ! eNe "nA sA sA sA ema bolI zuM kahyuM? tyAre bhagavaMte e vAta kyAMthI utpanna thaI ane cheDo kevI rIte Avyo-e hakIkata kahI. te A pramANe Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 upadezapada-anuvAda jAsAsAsA sonAranI kathA che. sahu nagarIthI caDiyAtI evI caMpA nAmanI nagarI hatI, tyAM strIomAM atizaya lolupatA karanAro eka sonI raheto hato. rUpaguNathI manohara evI je koIkanyA jANato, tenA mAtA-pitAne pAMcaso sonAmahoro ApIne tene te gArava-pUrvaka paraNato hato. e prakAre tene pAMcaso strIo ekaThI thaI ane dareka mATe tilaka-sahita cauda cauda alaMkAro karAvyA. have te je divase jenI sAthe bhoga bhogavavA icchato, te divase ja te strIne AbhUSaNo Apato, paNa bIjA divasomAM Apato na hato. vaLI te atyaMta irSyAla ane zaMkAzIla hovAthI kadApi tyAMthI bahAra jato na hato, tema temane ekalI mUkato na hato. tema ja potAnA mitrane paNa gharamAM praveza Apato na hato. have koIka divase mitrano atizaya Agraha thavAthI tenA koI utsava-prasaMge bahAra gayo. (80) tyAre tenI strIoe vicAryuM ke, "ghaNA lAMbA kALe Aja ApaNane ekAMta maLeluM che, to Aje snAna karI vastrAbhUSaNa paherIe te sarve te pramANe karyuM ane hAthamAM Ariso pakaDI potAnA aMgane dekhavAlAgI, tyAre ociMto te AvI pahoMcyo. atikrodhathI lAlanetravALo temanA bIjA varSo paherelA rUpane joIne temAMthI ekane pakaDIne evI to mArI ke, te bicArI mRtyupAmI. te vakhate bIjI strIoe vicAryuM ke, "te roSAyamAna thayelo hovAthI amane paNa tevI ja rIte mArI nAkhaze tethI bAkInI cAraso navANuM patnIoe evA ArIsAo pheMkyA ke, pelo temAM mRtyu pAmyo. te ja kSaNe te sarve kheda karavA lAgI ke, "A to viparIta banyuM, have duniyAmAM ApaNI apakIrti phelAze ke, "A to patine mAranArI che. mATe ApaNe maraNa e ja zaraNa che ema ekamatI thaI daravAjo sajjaDa baMdha karI gharamAM agni saLagAvyo ane sarvee potAnA jIvitano tyAga karyo. te sarve pazcAttApa karavAthI ane kaMIka dayAbhAva AvavAthI akAmanirjarAnA prabhAve eka parvatanI aMdara manuSya janma dhAraNa karyo. pelo sonAra ArtadhyAna karavAthI tiryaMcabhAva pAmyo. je pelI strIne mArI nAkhI hatI, teNe ekAMtare-eka bhavanA AMtarAmAM brAhmaNakulamAM putrarUpe janma lIdho, te putra jayAre pAMca varSano thayo, tyAre te sonArano jIvatiyacano bhava pUro karIne te ja kulamAM ati svarUpavALI putrI rUpe janmI. te putrIne bAlyavayamAM ja kAmAgnino tIvra udaya raheto hato. niraMtara zarIramAM dAha utpanna thAya. tethI rudana karyA ja kare, koI prakAre zAMta thatI na hatI.to pelA nAnA nokare tenA peTane paMpALatAM paMpALatAM koI prakAre yonidvAramAM hAtha lagADyo, tyAre rudana baMdha karyuM. tyAre teNe jANyuM ke, lAMbA samaye paNa tenuM rudana baMdha karAvavAno upAya mane maLI gayo. te nokara bALaka rAtre ke divase lajjAno tyAga karIne te pramANe karavA lAgyo. tenA pitAe jANuM, eTale tene mArIne hAMkI kADhyo,te bAlikA atiutkaTa strIvedodayanA kAraNe taruNapaNuM haju prApta na karela hovA chatAM paNa mAbApane choDIne bhAgI gaI. tyAMthI te chokaro TUMka samayamAM duSTa banI gayo ane eka coranI pallImAM Avyo ke, jyAM pAMcaso coro ekabIjA prIti sahita rahetA hatA. te brAhmaNaputrI ekAMtamAM ekalI cAlI jatI hatI. ema karatAM eka gAmamAM pahoMcI ane tyAM pelA coro dhADa pADavA AvyA.navayauvanA evI teNe potAnI icchA batAvI eTale teo tene pallImAM laI gayA ane krame karI pAMcaso coro tene niraMtara bhogavatA hatA. AvI rIte samaya pasAra thato hato. badhA coro ciMtA karavA lAgyAke, "A Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bicArI ekalI amArA surata-krIDAnA parizramane kevI rIte sahana karI zakaze ?" ema dhArIne teo tene rAhata ApavAnI icchAthI koI bIjI strIne lAvyA.tene dekhIne AgalI strIne irSA thaI ane tenA vAMka zodhavAlAgI. (100) jaLa lAvavA mATe baMne ghaDA hAthamAM laIne kUvA upara gaI.bIjIne kahyuM ke, "are ! A kUvAnI aMdara jo, kaMIka dekhAya che." pelI jevA lAgI eTale dhakko mArI kUvAmAM dhakelI dIdhI. tyAra pachI ghare AvI kahevA lAgI ke tamArI patnIne zodhI lAvo." pelAo samajI gayA ke, "ANe tene mArI nAkhI che, temAM zaMkA nathI.' evAmAM pelA AgaLanA brAhmaNanA chokarAnA manamAM khaTako thayo ke, "A pApiNI mArI bena lAge che, temAM pheraphAra nathI." saMbhaLAya cheke, sarvajJa sarvadarzI evA vIra bhagavaMta kauzAMbImAM padhAryA che, mATe huM tyAM jAuM ane jaIne pUchuM ke, "je te hatI,te ja te che ke ?' evA vacanathI te mane pUchayuM. e pramANe vIra bhagavaMte nirUpaNa karyA pachI parSadA tIvra vairAgya pAmI. are re ! A mohano vikAra bhavya prANIone bhavamAM keTalI viDaMbanA pamADe che ! anAkula manavALA brAhmaNaputre cAritra aMgIkAra karyuM. buddhi-vaibhavavALA bIjA paNa aneka jIvo bodha pAmyA. A samaye mRgAvatI rANIe ubhA thaI, bhagavaMtane vaMdana karI kahyuM ke, "avaMti-narezane pUchIne huM ApanI pAse cAritra aMgIkAra karuM." jyAM moTI sabhAnI vacce dareka parSadAo samakSa mRgAvatIne pradyota rAjAne pUchayuM, eTale te ja kSaNe teno gADha rAga hato, te ekadama pAtaLo thaI gayo ane te lajjAthI levAI gayo. parSadAmAM bhagavaMta samakSa have tene cAritra letI rokavA samartha na banyo. cAritra levAnI anumati ApI. mRgAvatIe kumArane pradyotane thApaNa tarIke sAcavavA soMpyo ane dIkSA aMgIkAra karI. te samaye te ja rAjAnI aMgAravatI vagere ATha rANIoe paNa mRgAvatI sAthe dIkSA aMgIkAra karI.pachI pelA dIkSita thayelA brAhmaNa putrezabara rAjAe pallImAM pahoMcIne pAMcasone pratibodhyA. bhagavaMte mRgAvatI sAdhvIne caMdanabALAne soMpI te tyAM sAdhunI sAmAcArI jANIne temAM pAkaTa pariNativALI banI. (mRgAvatInI kathA) have bhagavaMta mahAvIra koIka vakhata kyAMka vihAra karatA hatA, tyAre sUrya ane caMdravimAnanA svAmIo potAnA mUlavimAna sAthe bhagavaMtane vaMdana karavA AvyA. bapora pachI samagra AryAo paNa vaMdana mATe AvI hatI. pAchA pharavAno samaya thaI gayo-ema jANIne bAkInI sAdhvIo vasatimAM AvI gaI, paraMtu mRgAvatI sAdhvI ajavALAnA kAraNe sUryAsta samaya cUkI gaI. tyAM rahelI hatI ane jayAre sUryacaMdranuM dekhAvuM baMdha thayuM ane baMne vimAno dUra dUra dezamAM pahoMcIgayAM, tyAre ghora aMdhakAra vyApI gayo. A samaye mRgAvatI vilakhI thaI gaI ane jayAre upAzraye pahoMcI, te samaye Avazyaka kriyAo pUrNa karelI evI guruNIjIe kahyuM ke- "nirmala kulamAM janmelI, jagata-ziromaNi jinezvaranI pAsethI meLavelAM vratovALI che ANye ! tame rAtri-vihAra kema pAmyAM ?"to te caMdanabAlA sAdhvIjInA caraNakamalamAMpaDIne pravartinIne khamAvavA lAgI ke - "mArA A aparAdhanI kSamA Apo, pharI AvuM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 upadezapada-anuvAda nahi karIza." "A mahAnubhAva pravartinI samagra lokane pUjavA-namana karavA yogya che, meM pramAdathI temane asaMtoSa kema pamADyo?' A pramANe saMvega-parAyaNa banelI potAnuM duzcaritra vAraMvAra jeTalAmAM niMdavA lAgI, eTalAmAM tene jagatamAM pradhAnabhUta evuM kevalajJAna pragaTa thayuM. caMdanabAlAne nidrA AvI gaI, temanI hAtha saMthArA bahAra paDyo ane te dizA tarapha sarpa AvavA lAgyo. joyo. mRgAvatIe temano hAtha pharI saMthArAmAM sthApana karyo, eTale teo jAgRta thayAM ane pUchayuM ke- "mAro hAtha kema calAyamAna karyo ?' mRgAvatIe kahyuM ke, "he bhagavatI ! ahIM sarpa che,te Ave che. te kevI rIte jANyuM ? to ke "jJAnAtizayathI." pharI pUchayuM ke, pratipAti ke apratipAti jJAnathI ? apratipAti jJAna-kevaLajJAna. tyAre caMdanabAlA saphAlAM beThAM thaI ekadama " micchA mi dukkaDa ApavA tatpara banyAM. nidrAdhIna banelI meM A utpanna thayelA kevalajJAnavALAnI AsAtanA karI (125) A pramANe kSaNavAra ugra vairAgya pAmelI caMdanabAlAne paNa lokAloka dekhADanAra evA prakArano jJAnAtizaya(kavala jJAna) utpanna thayuM. tyAra pachI anukrame aghAtI karmono paNa nAza karIne anaMta nirmala evA prakAranuM siddhigati nAmanuM uttama sthAnaka baMnee prApta karyuM. ahiM. prAye keTaluMka prasaMgopAtta kahevAyuM che, paraMtu ApaNo cAlu adhikAra to vainAyikI buddhivALA somaka nAmanA citrAkAraputrano ja che. (128) gAthAno akSarArtha-ahi vainAyikI buddhinA viSayamAM sAma, dAma, daMDa ane bheda nItisUcaka bRhaspati paMDite racela artha-upArjananA upAya tarIke pratipAdana karela arthazAstra tene ja AgaLa dvAra tarIke jaNAvela che. kalpaka maMtrInuM udAharaNa zeraDInA sAMThA tathA dahIMnI mATalImAM upara-nIce anukrame chedana-bhedana karavA, zatrue mokalelA pradhAnapurUSane matibhramamAM nAkhavA mATe upAya yojayA. surapriya yakSanI vArtA,temAM nagaralokano kSaya nivAravA mATe, yakSane upazAMta karavA mATe je navAM pUjAnAM upakaraNo lAvI khUba vinaya karavA pUrvaka yakSanI pUjA karI prasanna karyo, te sarve vinaya karavAthI utpanna thayelI vainAyikI buddhi jANavI. ahiM arthazAstranI bhAvanA A pramANe jANavIH - "sAmo mANasaApaNuM mAnato na hoya to, sAmAdika nItinA bhedono temAM kramasara upayoga karI ThekANe lAvavo- vaza karavo. jema ke - "he putra ! tuM savAre vahelo uThIne bhaNIza to, tane lADu ApIza ane tema nahi karIza to, te lADu bIjAne ApI daIza ane tArA kAna maraDIza. sAmamAM citrakAra-putrano vinaya samajavo. (108) thi lIpInAM bhedo : lekha nAmanuM dvAra-lipinA bhedo te aDhAra prakAranA che. 1 haMsalipi, ra bhUtalipi, 3 yakSa, 4 rAkSasa, pa uDIyA, 6 yavana, 7 phuDakI, 8 kIra, 9 drAviDI, 10 siMdhI, 11 mALavI, 12 naTa, 13 nAgarI, 14 lATalipi-gujarAtI, 15 pArasI-phArasI, 16 animittalipi, 17 cANakyalipi ane 18 mUladevalipi. te te dezomAM A prasiddha che. koIka rAjAe potAnA putrone lipijJAna bhaNAvavA mATe koIka upAdhyAyajIne soMpyA. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 teputro ghaNA ramatiyALa hovAthI gurunA kanjAmAM rahI bhaNavA utsAha karatA nathI, paraMtu kriIDA ja karyA kare che. rAjAno Thapako maLaze... dhArI upAdhyAyajI goLAkAra khaDI (cAkalAkaDI) jevAM ramakaDAM banAvI rAjaputro sAthe ramata ramavA lAgyA. upAdhyAye je akSara pADavA hoya, te goLAnI chApathI akArAdi akSaro jamIna para lakhAvyA. AvI ramata sAthenI bhaNavAnI pravRtti tarapha Adara karatA nathI, eTale tenI ramatakrIDA kAyama rAkhIne tenI icchAnusAra tevI rIte cAkanA goLA pADatA ane akSaro zIkhavavAno prayatnakaratA ke jamIna upara akSaro utpanna thaI jatA hatA. athavA bhojapatranA pAnA upara lakhelA akSaronuM vAMcana, te vainAyikI buddhi tathA akSara, bindu, kAno, mAtrA, pada vagere paDI gayelA hoya, te akSarAdikanuM jJAna thavuM, tepaNa vaiyikI buddhi temAM akSara paDI gayelA hoya tenuM jJAna A pramANe jANavuM.pAkelA bora dekhIne ziyALane je pramoda thAya che. te huM dhAruM chuM ke, svarga maLatAM paNa na thAya. (ahIM pramoda zabdamAM "mo paDI-uDI gayo che.) binduyyata A pramANe-ziyALAmAM ThaMDIthI pIDA pAmato musAphara garama ane suMvALA navA kaMbalane kema na icche ?" (ahiM kaMbala zabdanA ka uparano anusvAra uDI gayo che.) (100) | (gaNita nAmanuM dvAra ). ahiM cAra udAharaNo che, te A pramANe : 1 aMkanAza, 2 suvarNa cAyana, 3 AvakajAvaka ciMtA, 4 bhItAcAryanuM haraNa. temAM aMkanAza thayA pachI pharI te meLavavo, te mATenuM udAharaNa-e pramANe jANavuM ke jugAra ramatAM jugArIo tenI noMdha lakhatAM koI prakAre koI duprayoga karIne koIka aMkano nAza thAya che, tyAre A cAlu buddhinA yoge teo pharI yAda karI de che. bIjA AcAryo kahe che ke - "rAjAe AkhA nagara upara daMDa nAkhyo ane sonuM mAgI lIdhuM, te udAharaNa - koIka rAjAe eka nagaramAM daMDa nAkhyo. adhikArIoe vicAryuM ke, "loko uga na pAme, tevI rIte A kara levo." tethI lokone samajAvyA ke, thoDA vakhata pachI sonuM bamaNuM, traNa gaNuM moMghuM thavAnuM che, eTaletamAre vaheMcaNI karI rAjAne daMDa jeTaluM sonuM ApavuM thoDA kALa pachI tenA jeTaluM dravya tamArA hAthamAM jema AvI caDaze, tema karIzuM. koI prakAranI ciMtA ke asaMtoSa na karavo. te pramANe nagara lokoe suvarNa ApyuM,thoDA kALa pachI sonuM moMghuM thayuM eTale vecIne adhikArIoe bamaNo lAbha rAjabhaMDAramAM nAkhyo ane mULadhana nagara-lokone ApI dIdhuM. vaLI trIjA AcAryo kahe che ke - "rAjayaciMtA ane kuTuMbaciMtA karanAra prastuta buddhinI pradhAnatAvALA puruSo rAjaya ane kuTuMbomAM navA dhananI keTalI kamANI thAya che ane meLavelA dhanano viniyoga kyAM karavo ? eTale kharca keTalo kyAM karavo ? te rUpa je ciMtAnuM jJAna karavuM. buddhizALIo tAMbAnI vADhI mAphaka Avaka-kharcamAM pravarte che. te A pramANe vADhI ke kaLazanAM mukho ghI ke jaLa grahaNa karavA mATe vizALa hoya che, paraMtu khAlI karavA mATe Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 upadezapada-anuvAda nALacAnuM mukha bahu sAMkaDuM hoya che, tema kharcakaravAnA prasaMgo ghaNA Ave che ane Avaka karavAnA prasaMgo ochA hoya che, tema Avaka thAyate karatAM kharca bahu thoDo thoDo karavo ema vyavahAra kare to, meLa barAbara rahe che. cothA AcArya kahe che ke, harelA bhautAcAryanI saMkhyA A buddhinA viSayamAM jaNAvelI che - koI dayALu puruSe keTalAka bhauto (bharaDA) koIka UMDI nadInA UMDA jaLamAMthI pAra utaratA jaLapravAhamAM taNAI jatA hatA, temane bahAra kADhyA.teoe potAnI sAthe daza chIe' ema nakkI kareluM hatuM, paNa jaDapaNAthIpotAnI gaNatarIkaryA vagara gaNatarI karavA mAMDyA, eTale prathamanI karelI saMkhyA pUrI thatI na hatI,tyAre viSAdavALA teo vilApa karavA lAgyA ke, 'ApaNAmAMthI eka nadInA pUramAM taNAI gayo.' tyAre najIka rahelA koIke temane kahyu ke, 'gaNatarIkaravAmAM tame pote to potAne gaNatA nathI.' jyAre potAnI paNa sAthe gaNatarI karI, tyAre temanI saMkhyAno aMka purAyo. (110) 111- kUpa nAmanA dvArano vicAra-kUvAmAM pANInI sera keTaleUMDe haze ? tenuM jJAna thavuM. kevI rIte thAya ? jamInamAM tevA koI kUvA karAvanAranA kahevAne anusAre jamIna khodyA chatAM paNa jaLa-prApti na thAya, tyAre khodanArAo pAse te ja kUvAmAM khodAvelA bhAgamAM ticchI jamaNI-DAbI savaLI-avaLI lAto paganI pAnIthIprahAra karavA rUpa bhUmi upara paga ThokavA. Ano paramArtha e che ke - koIka gAmaDiyAoe koIka sthaLe ati mIThuM-svAdiSTa jaLa meLavavA mATe bIjo koI upAya na maLavAthI koI kUvA karAvanAra, ke tevI jAtanA aMjana-prayoga dvArA bhUmimAM jaLa dekhanArAone pUchyuM ke 'A bhUmimAM jaLa che ke nahiM ?' teNe kahyuMke, 'nakkI che ja.' to keTalA pramANamAM jamIna khodavAthI maLaze ? kahyuM ke, daza puruSa pramANa khodavAthI jaLa maLaze.' tyAre teNe kUvo khodAvavAno zarU karyo. kahelA pramANa sudhI khodyuM, to paNa jaLa na maLavAthI pharI phUchyuM ke, 'pANI kema nIkaLatuM nathI ?' potAnA aMjananI saphaLatA barAbara che ja "ema samajIne kahyu ke, khodelI, jamInamAM DAbI ke jamaNI bAju paganI pAnIthI kUvAmAM prahAra karo-pATu mAro.' te pramANe karyuM, eTale puSkaLa pramANamA pANI nIkaLyuM. bIjA vaLI ema kahe che ke 'e ja pramANe aMjanano prayoga karIbhUmimAM rahela nidhAnane koIkadekhe che,tene koIke pUchayu ke, 'amAruM nidhAna ahiM che ke nathI ?' jo che, to keTalA UMDANamAM che ?' tyAra pachI teNe paNa jamInamAM khADo khodyo. pachI tene paNa nidhAna saMpattinI prAptino upAya 'DAbI ke jamaNI bAju ke paDakhAnI bAju pagathI lAta mAravA rUpa' batAvyo ane nidhAna meLavyuM. (111) 112- azvadAra mudra-kinAre lokone phAvaTa Ave tevA guNavALo pA2sakAMThA (parziyA) nAmano pradeza hato.tyAM vizALa vaibhavavALo eka azvapati raheto hato. koI vakhata eka kuLavAna yuvakane azvono rakhevALa banAvyo. traNagaNo ghaNo ja vinaya karavA dvArA teNe zeThanI kRpA saMpAdana karI. atirUpathI manohara evI zeThanI putrI te yuvaka viSe rAga pAmI, tyAre tene kahyuM ke, 'mArA pitA jyAre tamone vetana pagAra Ape, tyAre Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 atibArIkapaNe parIkSA karelA evA be azvo mAgajo." parIkSA karavAno upAya teNe A pramANe jaNAvyo. vizrAMti karatA ghoDAomAM je ghoDo bhaDake nahi, tenI mAgaNI karavI, AnaMdita manavALA te yuvake tenA vacanano svIkAra karyo. pahelethI ja tevA prakAranA ghoDAnI parIkSA karI lIdhelI che, tethI vetana-dAnanA samaye parIkSita be azvonI mAgaNI karI. azvapatie sneha sahita kahyuM ke, A sarva azvomAM A be ghoDA uttama che, e be grahaNa kare che, to sarve ghoDA kema grahaNa karato nathI ? tyAre sAmo javAba Apyoke, "mAre sarvenuM prayojana nathI." tyAre azvapatie vicAryuM ke, "A yuvaka ghaNA lakSaNono bhaMDAra che. nahitara ATalA azvomAMthI mAtra AnA upara ja dRSTi kema TharI ? to mArI putrI ApIne tene gharajamAI karuM." A vAta potAnI patnIne karI, to te tema icchatI nathI. tyAre azvapatie kahyuM ke, "he bhoLI ! A lakSaNavaMta yuvaka mArA gharanI AbAdI karanAro thaze." A viSayamAM eka udAharaNa ApuM chuM, te sAMbhaLa-"eka yuvakane tenA mAmAe potAnI putrI ApI, paraMtu ghare kaMI paNa kAryakarato nathI, paraMtu aTavImAM jaIne sAMje khAlI hAthe pAcho Ave, tyAre tenI strI Thapako ApavAlAgI ke, "tame tadana ALasu kema raho cho ?" chaThuTha mahine teNe lakSaNayukta kASTa meLavyuM ane temAMthI eka lAkha pramANa dravya maLe tevuM kASThamApa vidhithI ghaDAvyuM. eka dhAnyanA vepArIne vecI teNe icchita dhana meLavyuM. te lakSaNavaMtA kASTamApanA prabhAvathI tene ghare aneka putrAdika saMpatti prApta thaI. e pramANe gharamAM lakSaNayukta koIno praveza thAya, to kuTuMbanI vRddhi thAya." tyAra pachI lakSaNavALA tene potAnI putrI ApI. athavA - dvArikA nagarImAM kRSNa rAjaya-prApti karI, tyAre kRSNa ane tenA kumAro azva-vepArIo dvArA azvo kharIdavA mAMDyA.temAM kumAro puSTa zarIravALA azvo nakkI baLavAna hoya che - ema mAnIne kharIda karavA lAgyA. jyAre kRSNajI durbaLa hovA chatAM paNa lakSaNavALA ghoDAne kharIda kare che. tene dekhI kuMvaro hasavA lAgyA ke, Avo durbala ghoDo kema kharIdyo ? tyAre kuSNajIe pratyuttaramAM jaNAvyuM ke - "A azvakArya sAdhavA samaratha che, puSTa paNa A tamArA azvo tevA nathI, eTaluM ja nahi, paraMtu bIjA ghoDA ane bIjI paNa ghaNI vastuo AnA prabhAvathI prApta thaze." A pramANe azvapati ane kRSNanI vainayikI buddhino prabhAva che ke, jethI pahelAe gharajamAI ane ghoDA baMnene svAdhIna rAkhyA. (20) gAthA akSarArtha : - azva nAmanuM dvAra-azvanuM rakSaNa karanAra yuvaka, azvapatinI putrInI zIkhavaNIthI gophaNathI pheMkelA pASANanA TUkaDA je vRkSa upara caDIne choDavAmAM AvatAhatA, chatAM nirbhaya rahe tevA azvonI pagAra pe mAgaNI karavI. bAkInI hakIkata daSTAntomAM kahevAI che. (112) 113- gardabha nAmanuM dvAra A viSayamAM koI yuvAna-priya rAjAe vijaya yAtrAe prayANa karyuM, tyAre sarve lokone jaNAvyuM ke, mArA sainyamAM eka paNa vRddha puruSa dekhAvo na joIe. arthAt mArA sainyamAM sAthe eka paNa vRddhane na levo. te prakAre te vijayayAtrAmAM Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 104 saparivAra gayo. paraMtu pitAnA bhakta eka putre guptapaNe pitAne sAthe lIdhA.koIka divase AkhA-sainyaparivArane tevA prakAranA nirjala jaMgalamAM jatAM jatAM madhyAhna-samaya thayo ane darekane tRSNAnuM saMkaTa AvI paDyuM, tyAre rAjAe te tarUNone pUchyuM ke, 'are ! koI prakAre jaLavALI pRthvI jANIne temAMthI pANI kheMcI lAvo.' apakava buddhivALA te taruNo teno upAya batAvavo.' eTale je pitAne sAthe lAvyo hato,teNe paDaho jIllo. tenA pitAne tyAM lAvyA,pitAe paNa kahyuM ke, 'aTavImAM gadheDAone chUTA choDI melo, jyAM te sUMdhavAnuM kare, tyAM pANInI zeronI prApti thaze.' te pramANe karyuM. tyAra pachI jaLanI prApti thaI. bIjA AcAryo to e pramANe vyAkhyA kare che ke - suMghatA suMghatA gadheDA tyAM sudhI gayA ke, jyAM jaLapUrNa sarovara prApta thayuM. (113) 114- lakSaNadvAra-rAmanI patnI sItAnuM haraNa thayuM, maLI, tyAra pachI rAme tyAgakarI. te vakhate tenI zokyoe sItA pAse rAvaNanA caraNa citarAvyA. sItAe kahyuM ke, 'paganI uparano koI bhAga meM joyo nathI, mATe bIjuM koMI citarI zakuM nahiM' chatAM zokyoe Agraha choDyo nahiM. A hakIkata vistArathI vivaraNakAra kathA dvArA jaNAve che. (114) sItAjI para ALa caDAvavuM) ayodhyA nagarImAM raghuvaMzanA naMdana dazaratha nAmanA rAjA hatA. potAnA uttama prakAranA vartanathI suro, asuro ane kheconA indrAne paNa prabhAvita karyA hatA. tenA aMtaHpuramAM sArabhUta evI traNa manohara priyatamAo hatI ke, jenAM 1 kauzalyA, 2 sumitrA ane 3 kaikeyI evAM nAmo hatAM. te traNene anukrame (1) rAma, (2) lakSmaNa ane (3) bharata nAmanA nyAyavaMta, dekhAvaDA ane nItinipuNa putro hatA. koIka vakhata kaikeyIe dazaratha rAjAne koI kAryamAM sahAro ApavAthI prasanna karelA, tethI tene varadAna ApyuM. teNe paNa 'avasare mAgIza' evo vAyado karyo. jyAre dazaratha rAjA uMmaralAyaka thayelA rAmane potAnA pada para sthApana karavA taiyAra thayA, tyAre teNe varadAnanI mAgaNI karI ke - 'mArA putra bharatane rAjagAdIpara besADavo ane rAmane vanavAsa Apavo.' A jANI dazaratha rAjA muMjhavaNamAM paDyA. vinayavaMta evA rAmane A samAcAranI khabara paDI. satyavANI bolanAra rAme caraNamAM namaskArakaravA pUrvaka vinaMti karI ke, 'he pitAjI ! Apa satya vacanavALA thAva. huM lakSmaNa-sahita vanamAM vihAra karIza.' putravatsala rAjAe paNa bIjo upAya na maLavAthI te vAtamAM sammati ApI, putravirahamAM pRthvIne paNa smazAna sarakhI zUnya mAnavA lAgyA. pachI sItA-sahita baMne kumAro dakSiNadizA tarapha prayANa karavA lAgyA. te vakhate nagaranA loko atizaya zokasamudramAM DUbI gayA. anukrame teo cAlatAM cAlatAM mahArASTra dezamAM gahana aTavImAM AvIpahoMcyA. tyAM himAlaya parvatamAM madonmatta hAthInI jema sthiravAsa karIne rokAyA. phala, phUla, kaMdAdinAM bhojana ane jharaNAMnA nirmala nIranuM pAna karatA.pitAno vinaya karyAnA kAraNe potAne kRtArtha mAnatA hatA. paropakArakaravAnI icchAvALA teo haMmezAM tevA tevA prakAranuM AcaraNa karatA hatA ane ekalI sItA ja mAtra tenA zarIranI sArasaMbhAla Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 karanArI hovA chatAM saMtoSa cittavALA evA teonA divaso pasAra thatA hatA. tyArepahelAM paNa jene sItA upara gADha rAgahato, tevA laMkAnA adhipati rAvaNanekhabara paDI ke, 'janakaputrI sItA sahita rAma ekalA vanavAsa sevana kare che' toprapaMcI te sItAnuM haraNa karavAno prasaMga zodhavA lAgyo. koIka samaye rAma ane lakSmaNane bIjA kAryamA vyAkula banAvIne, sItAne puSpaka nAmanA vimAnamAM besArIne laMkApurI lAvyo. rAmalakSmaNa potAnA nivAsa-sthAne AvyA to, sItAne kyAMya dekhatA nathI, jANe sarvasva gUmAvyuM hoya, tema zoka ane parAbhava pAmavAlAgyA.sugrIvanI sahAyathI hanumAna dUta dvArA meLavelA sItAnA samAcArathI laMkAmAM pahoMcIne badhu-kuTuMba sahita rAvaNano vadha karyo talanA photarA jeTaluM alpa paNa jenuM zIla khaMDita thayuM nathI, tema ja dRDha zIla pAlana karavAnA kAraNe jeNe prauDha yazasamUha upArjana karela che, evI janaka putrI sItAne pAchI prApta karI. e pramANe paraloka pAmelA pitAthI virahita ayodhyApurImAM rAma cauda varSe AvyA. atyAra sudhI rAjakArya bharata sArI rIte saMbhALato hato.rAmanI AjJAthI lakSmaNano rAjyAbhiSeka thayo. rAjyasukha anubhavatA, zubha manavALA teonA divaso AnaMdamAM pasAra thatA hatA. (20) te daramyAna khoTAM ALa caDAvanArA alika lokoe zIla-skhalananA moTA doSano Aropa ane tenA kAraNe apayazanuM kalaMka sItA para caDAvyuM.loko ema bolavA lAgyAke, 'parastrImAM laMpaTa, sarva viSayomAM viruddha vartanArA rAvaNane ghare rahelI sItAnuM zIla pavitra zI rIte TakI zake ? potAnI patnInuM pavitrapaNuM pote jANavA hovA chatAM lokopavAdanA kAraNe 2Ame kaMIka avajJA batAvI, jethI sItA atizoka pAmI. aMtaHpuramAM rahetI sItA upara irSyA vahana karatI evI zokyA kSata 52 kSAra bhabharAvanAranI jema eka vakhata kahevA lAgI ke, are ! sAMbhaLyuM che ke, 'traNe jagatanA sahuthI caDiyAtA rUpavALo rAvaNa che, to tenuM rUpa kevuM che ? to tuM tenuM citrAmaNa citarI Apa.' (25 kahevata che ke, sahu koI potAnA anumAnathIpArakAnA AzayathI kalpanA kare che, tethI nIcene sAmo nIca ane mahAnubhAvane sAmo mahAnubhAva jaNAya che.' e nyAyAnusAra sItAe zokyonA AgrahathI rAvaNanA caraNonuM pratibiMba cItaryuM. meM teno upara AkAra kevo che, te joyeluM ja nathI. ke pagalAMnuM sItAe citreluM pratibiMba chUpAvIne teoe ekAMtamAM rAmane batAvyuM ane sAthe irSyAthI jaNAvyuM ke, 'haju paNa tenA pratyeno snehabhAva sItA choDatI nathI,teno A pratyakSa pUrAvo dekho.'sItA upara rAmane aNagamo utpanna karAvanArI A vaiyikI buddhino zokayoe upAya karyo. A sarva hakIkata rAmAyaNanI kathAmAM vistArathI jaNAvelI che, vistAranA arthIoe dhyAna pUrvaka tyAMthI jANI levI. (30) gAthA akSarArtha - sItAe citrelA rAvaNanA caraNanuM pratibiMba je zokayoe prayojana ubhuM karIne citrAvyuM, te rUpa lakSaNa. rAmanI patnI sItAnuM rAvaNe haraNa karyuM, tene pAchI lAvyA pachI loko ADuM -avaLuMbolavA lAgyA,tethI rAme sItAnI avajJA karI, e kAraNe sItAzoka karavA lAgI. koI vakhate zokayo vaDe prerAyelI sItAe rAvaNanA caraNo AlekhyA. uparano bhAga meM joyo nathI, tethI ekalA caraNo ja AlekhyA. prAptathayelA sItAnA chidrathI rAmane vAkepha karyA. arthAt sItA haju rAvaNane meLavavAnI abhilASAvALI varte che.' ema Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 upadezapada-anuvAda zokyoe rAmane sItAnuM rAvaNanuM arthIpaNuMkathana karyuM. ahiM "arthitA zAsanane enI vyAkhyA karI to paNa asthittA sAsaNe" evo je prAkRta pATha che, te prAkRtalakSaNa-vaza thayo che, prAkRtamAM ema kahevuM che ke - " bindu-anusvAra ane virbhAva lopa karyA hoya agara na hoya tyAM ApyA hoya, to paNa artha to pUrve rahelo hoya te ja kAyama rahe che." (114) 115- graMthI nAmanuM dvAra-muraMDarAjAne gupta cheDAvALuM sUtara, sarakhI karelI lAkaDI ane mINano DAbhaDo mokalAvyo. teNe pAdaliptasUrine batAvavAM temaNe mINa gaLAvI cheDo zodhI Apyo,lAkaDIne tarAvI tathA teMbaDAne sIvarAvyuM. ema gAthArtha jaNAvyo. have vivaraNakAre vistArathIgAthAno artha samajAvyo che - musaMDarAjA ane pAdaliptasUri - pATaliputra nagaramAM muruMDa nAmano rAjA hato. potAne jJAnI mAnatA koIke te rAjAnI parSadAnI parIkSA karavA mATe jeno agrabhAga jANI na zakAya tevuM sUtara, upara-nIce sarakho goLadaMDa ane mINathI lepa karela goLAkAra Dabbo moklayo. tevA prakAranA jANakAra niSNAtone batAvyA. tyArapachI anukrame vihAra karatAM pAdaliptAcArya tyAM padhAryA, rAjakulamAM padhArelA temane A padArtho batAvyA. temaNe garamajaLathI mINa ogALIne sUtarano agrabhAga ke cheDo meLavyo.goLa lAkaDI nadInA jaLamAM vahetI mUkIne tarAvI, temAM je bhAga dhare vajanadAra hato, te bahu DubavA lAgyo, tethI kASTanuM mULa te che - tevo nirNaya karyo. mINa lapeTelo goLa DAbhaDo atiuSNa jaLamAMDUbADI mINa ogALI, tenuM DhAMkaNuM pragaTa karI ugADyuM. pachI pote chidra vagaranuM moTA pramANavALuM ekasUMbaDuM grahaNa karIne atyaMta na dekhI zakAya tevI pAtaLI cIrADa utpanna karI tenI vacce ratno mUkyAM. tyAra pachI jainazAstra prasiddha chUpI sIlAI vaDe te sIvI lIdhuM. tyAra pachI te mANasone jaNAvyuM ke - 'A taMbaDuM toDyA phADyA ke cIryA vagara tamAre aMdarathI ratno kADhI levAM - ema kahIne tyAM tuMbaDuM mokalI ApyuM, paraMtu teo A vaiyikI buddhi vagaranA hovAthI tema karavA samartha thaI zakyA nahi. (115). je viSa-prayoga 116 - auSadha dvAra-koIka rAjAe potAnA nagarane ghero ghAlanAra zatrusainyane potAnA dezanI aMdara AvI pahoMceluM sAMbhaLI tene khALavAno bIjo upAya na maLavAthI tenA AvavAnA mArgamAM jaLAzayone jhera nAkhIne pANI na pIvA lAyaka karI nAkhyAM. ane te mATe viSano kara loko upara nAkhyo. "dareka pAMca pAMca palapramANa jhera rAjabhaMDAramAM pahoMcADI javuM." koIka vaidya mAtra pAMca palanA badale yava jeTaluM ja alpa jhera lAvyo. eTale rAjAe kopAyamAna thaI ne kahyuM ke - "tuM mArI AjJAno bhaMga karanAra che. tyAre vaidhe kahyuM ke - "he deva ! A jhera ghaNuM abdha hovA chatAM tenAthI sogaNI-hajAragaNI ke lAkhagaNI bIjI vastune potAnA jevI banAvavAnI temAM tAkAta che." tyAre rAjAe vRddha hAthInA pUMchaDAnA eka vALane te viSa lagADIne joyuM. viSa tyAMthI caDIne hAthInA zarIramAM vyApavA lAgyuM. rAjAnA maMtrIe kahyuM ke - "e viSano pAcho utAra kare, tevuM koI auSadha che ke kema ?' tyAre vaidhe te viSa Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107. utAravAnuM auSadha tene lagAvyuM, to jhera jyAM vyApeluM hatuM, te jhera utarI gayuM. ahiM maMtrIe te viSanuM sAmarthya keTaluM che ? te joIne vAparyuM, te tenI vainayikI buddhi jANavI. (116) (sthUlabhadra-kathA, gaNikA ane rathika) 117 - gaNikA ane rathikanuM saMyukta udAharaNa sukozA vezyA zraddhAvaMta banI sthUlabhadra muninA guNonI prazaMsA karatI hatI. tyAre rathike AMbAnI lUMba kaLAthI kApI batAvI. eTale sukozAe sarasavanA sarI paDatA DhagalA upara nAca karI batAvyo. A baMnemAM teTalI duSkaratA nathI, jeTalI sthUlabhadranI mahAnubhAvatA akhaMDa brahmacarya pAlanamAM duSkaratA che. sthUlabhadranI kathA kahe che - navamAM naMdarAjAnA samayamAM kalpakamaMtrinA vaMzamAM sau saMkhyAvALA saMtAnanA kAraNe tevA nAmathI prasiddhi pAmelA zakaTAla nAmanA maMtrI hatA. tenI pradhAnapatnInI kukSithI be jJAnavaMta putro thayA. temAM eka moTAnuM nAma zrIsthUlabhadra ane bIjA nAnAnuM nAma zrIyaka hatuM. temaja. (1) yakSA, (2) yakSadarA, (3) bhUtA, tathA (4) bhUtadattA, (5) seNA, (6) veNA ane (7) reNA e nAmanI sAta putrIo hatI A sAte baheno anukrame eka, be, traNa, cAra, yAvat sAta vakhata sAMbhaLIne yAda rAkhavAnI zakti dharAvatI hatI. arthAta koI paNa navA zloka eka vakhata sAMbhaLIne prathama putrI te yAda rAkhI bolI zake. tevI rIte bIjI be vakhata sAMbhaLI, tema sAtamI sAta vakhata sAMbhaLI kaDakaDATa te bolI jAya. tevA prakArano tIvra layopazama dareka dharAvatI hatI. zakaTAla jinavacana pratye ekAMta anurAga cittavALo hato. tyAM AgaLa samagra brAhmaNakulamAM vikhyAta vararuci nAmano brAhmaNa vidvAna hato, je dararoja navA navA ekaso ATha zlokonI racanA karIne rAjAne arpaNa karato hato. te samaye rAjA zakaTAlanA mukha tarapha najara karato, paraMtu mithyAtvI hovAthI tenI prazaMsA na karI jethI rAjA paNa prasanna thato na hato. eTale te vararuci zakaTAlanI patnInI sevA karavA lAgyo teNe pUchyuM ke, "tuM mane zA mATe ArAdhe che ?" sAco sadbhAva jaNAvyo eTale kahyuM ke, "huM te prakAre karIza ke, jethI teo prazaMsA karaze." e vAta svIkArIne patine kahyuM ke, "zA mATe vararucinAM kAvyanI prazaMsA nathI karatA ?" "te mithyAtvI che mATe." patnIe daDhaAgraha karyo. eTale pachI tenAM kAvyanI prazaMsA karI. koIka divase vararuci rAjA pAse potAnuM kAvya lAvyo ane saMbhaLAvyuM eTale najIka beThelA zakaTAlamaMtrIe kahyuM ke, "sAruM kAvya bolyA." rAjAe tene 108 sonAmahoro apAvI, e pramANe dararoja navAM navAM teTalAM kAvyo banAvI lAve che, eTalekAyamanuM tene 108 sonAmahoronI AjIvikAnuM sAdhana maLI gayuM. dararoja rAjabhaMDAramAMthI dhanano kSaya dekhIne amAtye kahyuM ke, "he deva ! Ane dararoja kema Apo cho ?' to ke, te ja tenI prazaMsA karI hatI tethI, meM to "pUrvanAM kAvyo barAbara bolI batAve che tethI tenI prazaMsA karI hatI. rAjAe pUchayuM, "kema ema ?" maMtrIe kahyuM ke, je e bole che, te to mArI putrIone paNa AvaDe che. tyAra pachI ucita samaye zloka saMbhaLAvavA mATe te rAjA pAse Avyo. paDadAnI aMdara zakaTAlamaMtrInI sAta putrIone besArI hatI. eka Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 upadezapada-anuvAda vakhata e bolyo, te sAMbhaLIne skhalanA pAmyA vagara yakSA vagere te sAte vArApharatI bolI gaI. bIjIe be vakhata sAMbhaLyuM ne bolI gaI, bIjI bolI eTale trIjIe traNa vakhata sAMbhaLyuM- yAda rahyuM ane bolI gaI. ema dareka vakhata vRddhi thatAM thatAM sAtamI sudhI putrIo askhalitapaNe te kAvyo bolI gaI. tyAra pachI kopAyamAna thayelA rAjAe vararucine rAjadvAramAM praveza karavAno paNa baMdha karyo. tyAra pachI te vaci gaMgAmAM gupta paNe saMtADIne yaMtranA prayogathI sonAmahoro meLavato hato. lokone kahe ke, 'mArI stutithI prasanna thayelI gaMgAdevI mane Ape che.' kAlAMtare rAjA sudhI vAtapahoMcI, eTale rAjAe amAtyane kahI. amAtyekahyu ke, jo mArI pratyakSa gaMgA Ape to barAbara' he deva ! ApaNe prabhAte gaMgAnadIe jaIe. rAjAe te vAtano svIkAra karyo. have maMtrIe saMdhyAsamaye potAnA eka vizvAsu puruSane gaMgAnadImAM mokaLI ane kahyuM ke, 'tuM guptapaNe gaMgAmA raheje ane varaci pANInI aMdara je kaMI paNa sthApanA kare, te lAvIne he bhadra ! tuM mane soMpaje.' pelA puruSe paNa te pramANe sonAmahoronI poTalI ApI.prabhAta-samaye rAjA gayo ane maMtrIestuti karatA varucine dekhyo, stutinA aMte gaMgAmAM DUbIne pelA yaMtrane hAtha ane pagathI lAMbA kALa sudhI ThokavA chatAM paNa jyAre kaMI paNa ApatI nathI, tyAre vararuci atyaMta jhaMkhavANo banI gayo. tyAre pachI zakaTAle rAjApAse sonAmahoranI poTalI pragaTa karI. rAjAne hasavuM AvyuM ane pelo maMtrI upara gusse thayo. (25) have te varuci maMtrInAM chiMdra zodhavA lAgyo. zakaTAla koI vakhata potAnA putra zrIyakanA vivAha karavAnI icchAvALo thayo. tyAre te prasaMge rAjAne bheTa ApavA mATe vividha prakAranAM Ayudho guptapaNe karAvatohato. A vAta varucie kaMIka pralobhana ApI dAsInI pAsethI meLavI. AvA prakAranuM chidra meLavIne pachI nAnA bALakone lADunI lAlaca ApIne zRgATaka traNa-cAra mArgo, corA, dharmazALA vagere sthAnomAM A pramANe gAthA bhaNAvIne bolArAvyA - "eu lou na viyANai, jaM sakaDAlu karesaI, naMdu rAu mArevi, siriyau rajji vesaI." arthAt lokone A vAtanI khabara nathI ke, 'zakaTAla zuM karavAno che ? naMdarAjAne mArIne potAnA putra zrIyakane rAjagAdIe sthApana karavAno che.' rAjAe A vAta sAMbhaLI ane cara-dUta puruSo pAse tenA gharanI tapAsakarAvI. puSkaLa Ayudho-hathiyAro taiyAra karAtAM dekhIne teNe rAjAne hakIkata kahI.sevA mATe AvelA maMtrI jyAre page lAgatA hatA, tyArekopAyamAna thayelA rAjA mukha pheravIne beThA rAjA Aje kopAyamAna thayA che' ema jANIne maMtrI zakaTAle ghare jaIne zrIyaka putrane kahyuM ke, 'he putra ! jo huM nahIM maruM, to rAjA ApaNA sarvakuTuMbane mArI nAkhaze. he vatsa ! jyAre huM rAjAnA pagamAM paDuM, tyAre tAre mane mArI nAkhavo.' zrIyake potAnA kAna baMdha karyA. pachI zakaTAle kahyuM ke, 'huM pahelAM tAlapuTa viSa bhakSaNa karI laIza. jethIrAjAnA pagamAM paDuM, te samaye niHzaMkapaNetAre mane mArI nAkhavo.' sarva vinAzanI zaMkAvALA zrIyake A vAta kabUla karI ane te ja pramANe page Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 paDatAMnI sAthe ja zakaTAlanA mastakane chedI nAkhyuM. hAhAkAra uThyo, "akArya thayuM ema bolato rAjA ubho thayo, eTale zrIyake kahyuM ke - "he deva ! Apa vyAkuLa na thAo. ApanA tarapha je pratikULa hoya, tevA pitAnuM paNa mane prayojana nathI." rAjAe kahyuM ke, "to have maMtripadavIno svIkAra kara." tyAre teNe kahyuM ke, "sthUlabhadra nAmanA mArA moTA bhAI che, te bAra varasathI kozAne ghare rahe che." rAjAe tene bolAvIne kahyuM ke, "maMtrInI padavIno svIkAra karo." teNe kahyuM ke, "vicAra karuM" eTale najIkamAM azokavanamAM mokalyA. tyAM vicAra karavA lAgyA ke, "pArakAM kArya karavA rokAyelAne zuM bhogo, zuM sukha ke majA hoya ? vaLI bhogothI avazya narake javuM paDe che, to narakAMta bhogothI saryuM.' ema ciMtavatAM vairAgya pAmyA bhavathI mana virakta thayuM. paMcamuSTithI locakarI potAnI meLe ja muniveSa grahaNa karIne rAjA pAse jaIne kahyuM ke, "he rAjan ! meM A ciMtavyuM. rAjAe tene abhinaMdana ApyAM, eTale te mahAtmA mahelamAMthI nIkaLI "gaNikAne tyAM jaze' ema zaMkAvALArAjAe tene jatA dekhIne tapAsa karAvI, to jema koI maDadAnA kalevaranI durgadhavALA mArge jAya, te sthitie vezyAnA ghara pAsethI tenI sAmuM joyA vagara cAlyAgayA. eTale rAjAe jANyuM ke, "nakkI te kAmabhogothI vairAgyapAmelA che.' eTale zrIyakane maMtrIpade sthApana karyo. A tarapha sthUlabhadra to saMbhUta vijaya gurunA caraNa-kamalamAM pravrajayA aMgIkAra karIne vividha prakAranA anyUjha tapa ane cAritranI ArAdhanA karavA lAgyA. have koIka vakhate vihAra karatA karatA suMdara dharmamAM tallIna manavALA sthUlabhadra muni guru sAthe pATaliputra nagare AvyA. comAsAnA kALamAM bhavanAbhayathI tIvra udvega pAmelA evA temanI sAthenA traNa munioe anukrame duSkara abhigraho A pramANe grahaNa karyA. eka siMhaguphAmAM, bIjA bhayaMkara jheravALA sarpanA rAphaDA pAse, ane trIjA kUvAnA upara rahelAkASTha uparathI cAra mAsanA upavAsa karanAra hatA.sthUlabhadra munie gurune vinaMti karI ke - "he bhagavaMta ! huM tapa karyA vagara kozAnA ghare comAsAmAM rahIza. jenuM sattva jANeluM che, evAgurue tene tyAM rahevAnI anumati ApI. tyAra pachI sthUlabhadrakozAnA gharadvAra pAse AvyA. khuza thayelI kozAe ubhA thaI vicAryuM ke, A cAritranA pariSahothI bhagnapariNAmI thayA jaNAya che." kozAe hAtha joDI vinaMtikArI ke - "AjJA karI ke, atyAre mAre zuM karavuM? (50) "pUrve A udyAnanA madhyabhAgamAM je makAnamAM bhogo bhogavatA hatA, temAM cAra mAsa mATe nivAsa Apa." teNe vasati ApI. darekaprakAranA rasavALA bhojana ArogyAM. have kozA snAna karavAthI ane guNo dhAraNa karavAthI pavitra dehavALI vastrAlaMkArathI vibhUSita banI rAtre hAthamAM dIvo laIne potAne kRtArtha mAnatI, mohaka madhura zabdo bolatI koI prakAre tenI sAthe krIDA karavA samartha na banI. ulaTuM temanA upadezathI mohane prazAMta karI zrAvikA banI.rAjAnA abhiyoganI mAtra chUTa rAkhI te sivAya koI puruSanI sAthe mAre krIDA na karavI-evA prakAranI vikArarahita banI maithuna-sevananI virati aMgIkArakarI.siMha ane sarpane upazAMta karIcAra mAsanA upavAsakaranArA, tathAkUvAnA kASTa upara cAra mAsanA upavAsakarI rahenAra ema traNe munivaro guru pAse pAchA AvI gayA. eTale gurumahArAje lagAra ubhA thaI ema kahyuM ke, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 upadezapada-anuvAda 'duSkara karanAra evA tamAruM svAgata karuM chuM.' jeTalAmAM A kahyuM, teTalAmAM gaNikAne ghare dararoja manohara AhAra karanAra hovAthI manohara zarIravALA hovA chatAM samAdhi TakAvI rAkhanAra evA sthUlabhadra munivara paNa AvI pahoMcyA. eTale guru mahArAje 'atiduSkarakAraka ! atiduSkarakArakanuM svAgata' ema ghaNA Adara-sneha sAthe kahyuM, eTale AgaLa AvelA traNa tapasvI munio irSyA pAmInekahevA lAgyA ke, dekho ! AcArya mahArAje tapana karanAra, citrazALAmAM bhanagamatAM bhojana karanAra evA amAtyanA putranI prazaMsA karI.' te roSa manamAM chupAvIne 'havenA comAsAmAM mAre paNa tene tyAM javuM.' ema siMhaguphAvAsI sAdhue nakkI karyuM ane te samaya Avyo, eTale teNe sUrine kahyuM ke, 'kozA vezyAnI nAnI bahena upakozAnA ghare comAsuM karavA jaIza ane tene pratibodha pamADIza. huM kAMI sthUlabhadrathI utaruM ema nathI.' upayoga mUkIne gurue jANyuM ke, 'A sAdhu koI rIte pratijJAne pArapADI zake tema nathI.' tethI gurue nA pADI niSedha karyo. chatAM uparavaTa thaI tyAM gayo ane vasati mAgIne varSAkALa mATe rokAyo. upakozA paNa saraLa svabhAvathI dharmazravaNa karatI hatI. vastra AbhUSaNa na paherelAM chatAM paNa gaNikAnuM atisuMdara rUpa dekhIne mINano goLo jema agni pAse pIgaLI jAya, tema tenI samIpamAM tenI sAme avalokana karatAM ja atIva dRDhapaNe teno cAritrano bhAva cAlyo gayo ane kAmabANa skurAyamAna thayuM. tyAra pachI lajjAno tyAga karI duSTa pariNAmavALo te gaNikAne prArthanA karavA lAgyo. catura buddhivALI teNe kahyuM ke, 'amane zuM Apazo ?' munie kahyuM ke, 'mArI pAsekaMI nathI. kAraNa ke, he bhadre ! ame to nigraMtha-parigraha vagaranA chIe. to paNa kahe ke, 'tuM zAnI icchA rAkhe che ?' teNe sAMbhaLyuM hatuM ke - 'nepAla dezano rAjA koI navIna sAdhu ke je koI tyAM jAya tene lAkhamUlyavALI ratnakaMbala Ape che.' tyAM gayo, te meLavI ane moTA pramANavALA vAMsanA polANamAM cUpAvIne tenuM chidra paNa pUrI dIdhuM ke, jethI koI paNa tene na jANI zake. nagnaprAya banelo ekalo avizrAntapaNe cAlyA karato jato hato,tyAre koIka pradezamAM pakSI zabda karavA lAgyo ke, 'lAkhanA mUlyavALo A Ave che.' e sAMbhaLIne pakSInA zabdane pArakhanAro eka corasvAmI najarakare che, to AvatA e sAdhune dekhyA. pakSInA zabdanI avagaNanA karIne jeTalAmAM cora ubho rahelo che, eTale pharI paNa pakSI temaja bolavA lAgyuM ke, 'tArA hAthamAM AvelA lAkha teM gUmAvyA.' kautuka pAmelA corasvAmIe tyAM jaIne munine pUchyuM ke, 'tArI pAse je kaMI hoya, te nirbhayapaNe tuMkahe.' tyAre teNekahyu ke, 'vAMsanI aMdara kaMbalaratna che.' tene choDI dIdho. AvIne lAkhamUlyavALuM kaMbalaratna gaNikAne samarpaNa karyuM. arpaNa karatAMnI sAthe ja te ja kSaNe tenA ja dekhatAM gRhanI khALamAM pheMkI dIdhuM. tyAra pachI teNe gaNikAne pUchyuM ke, 'AvuM kaMbalaratnakema malina karyuM ?' tyAre gaNikAe kahyu ke, 'he zramaNa ! tuM A kaMbalano zoka kare che. paraMtu he bhoLA ! tAro AtmA malina thAya che, tenI tane ciMtA nathI ? kaMbalaratna karatA paNa adhika kiMmatI Atmaratna malina thAya che.' kAraNa ke, 'tane mArA tarapha rAga thayo che.' tuM mArI pAchaLa evo lAgelo che ke, 'comAsA jevA kALamAM paNa,chakAyanI paravA karyAvagara dUra dezAMtara gayo ane mane prasanna karavA mATe ratnakaMbala lAvyo.' meM to Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 tane pratibodha karavA mATe A kArya karAvela (75) A pramANe kaMI paNa sAdhu pAsethI AzA rAkhyA vagara tene gaNikAe hitabuddhithI Thapako Apyo. eTale te pAcho mArge AvI gayo ane kahyuM ke, "tArI hitazikSA huM svIkAruM chuM' ema kahIne gurunI pAse gayo. tyAre gurue kahyuM ke, "sthUlabhadra muni atiduSkarakAraka ja che ke, jeNe lAMbA kALanI paricita ane atisnehALa dharmazraddhA vagaranI gaNikAne sArI rIte pratibodha pamADI ane potAnA vratamAM aDola TakI rahyA. teM to doSa joyA vagara vrata pAlana karatI upakozAnI mAgaNI karI ema gurue Thapako Apyo, eTale teNe aMtaHkaraNathI pazcAttApa karI prAyazcita aMgIkAra karyuM. eka samaye naMdarAjAe potAnA rathikane kozA ApI, paraMtu kozA haMmezA sthUlabhadramuninI vAraMvArapUba prazaMsA karatI hatI. je mArA sarakhI catura gADha anurAgavALI strIthI talanA photarAnA trIjA bhAga jeTalA paNa bIlakula kSobha pAmyA nahi. tevo bIjo kayo tenI jema kAmanA sAmarthyane dabAvIne strIpariSaha jitI zake ? (80) A jagatamAM Azcarya upajAvanArA aneka loko haze, paraMtu sthUlabhadra jevA kAmane vaza karanArA koI kadApi pragaTa thaze nahi. sthUlabhadranA guNonuM gaurava karatI tenA tarapha AkarSAyelA manavALI te gaNikA rathika pratye teTalo saddabhAvavALo sneha batAvatI nathI. have te rathika potAnuM saubhAgya utpanna karavA ane kaLA batAvavA mATe koI divasakozAne azokavanamAM laI gayo. dhanuSadaMDa upara bANa caDAvIne kerIonI lUMbane bANa pAchaLa bANa ema potAnAM sudhI bANo pAchaLa bANo parovato parovato lAvyo. potAnA hAtha sudhI bANanI zreNI ANI. pachI ardhacaMdra bANathI laeNba toDI nAkhI. ane eka eka bANa kheMcatAM-kheMcatAM beThAM beThAM lUba hastagata karI A kaLA dekhIne kozAne lagIra paNa navAI na lAgI.paraMtuM kahyuM ke, "zIkhelAne ahIM kaMI paNa duSkara nathI. mArI nRtyakaLA tame juo.sarasavanA DhagalA upara sthApana karela soyanA agrabhAga para pheraphudaDI pharatI, hAva-bhAva-sahita nRtya karatI, harSita mukhavALI kahevA lAgI ke, "are mahAnubhAva ! guNI puraSo upara kone matsara-IrSyA hoya ? tene ja manamAM vahana karatI tema ja A eka subhASita saMbhaLAvyuM - "AvI rIte AMbAnI lUMbIo toDavI ke zIkhelI kaLAne anusAre nRtya karavuM, te bane teTalAM duSkara kArya nathI, paraMtu te mahAmuni madanajanaka mahilArUpa vanamAM vAsa karIne kAmadevane jityA te mahAnubhAva duSkara che." teNe pahelAM paNa tene temano vRttAnta kahelo hato. tenA caritrathI prabhAvita thayelo te rathakAra paNa moTo zrAvaka banyo te samaye lagabhaga bAra varasano mahAduSkALa paDyo, tethI sarva sAdhusamudAya samudrakinAre gayo. bAda sukALa thatAM pharIthI pATaliputra nagaramAM AvyA. eTale sarve sAdhuoe maLI tapAsa karI ke, "konI pAse keTaluM zruta TakI raheluM che ? jeTaluM zruta jenI pAse yAda hatuM, tenA uddezA, adhyana vagere ekaThAM karIne agiyAra aMgo sthApita karyA, paraMtu parikarma, sUtro, pUrvagata, cUlikA, anuyogarUpa pAMca prakArano daSTivAda koI pAse maLyo nahi. tyAre saMghe vicAryuM ke, nepALadezamAM bhadrabAhusvAmI vicare che, teo daSTivAda dhAraNa kare che" ema saMghe vicArIne tyAM be sAdhu mokalI kahevarAvyuM ke, "tamArI pAse daSTivAda che ane ahi tene grahaNa karanAra sAdhuo che. temane te vAcanA ApavI joIe. A saMghanuM kArya Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 upadezapada-anuvAda ' che. ' tyAre bhadrabAhusvAmIe pratyuttara Apyo ke, 'hAla to huM mahAprANa nAmanuM dhyAna sAdhavA pravartelo chuM. pahelAM to duSkALa hato. have A dhyAnanIzarUAta karI che, A pUrNa thayA pahelA A kAryanI vacce vAcanA daI zakAya nahiM' temaNe AvIne saMghane jaNAvyuM. pharI be sAdhune temanI pAse mokalyA ke, je saMghanI AjJA na mAne, tene zo daMDa hoI zake ?' te pramANe bhaNAvIne mokalelA sAdhuoe tema kahyuM, eTale 'temane udghATana nAmanuM prAyazcita lAge.' tyAre teoekahyuMke, 'te prAyazcita tamone ja lAge.' bhadrabAhue kahyu ke, mane saMgha bAhara na karo, paraMtu je sArI buddhivALA sAdhuo hoya, temane ahiM mokalAvo, to huM mArA dhyAnaparyaMta daroraja sAta vakhata temane pUchelAno javAba ApIza.' eka bhikSAthI pAchA AvavAnA samaya pachI, bIjI madhyAhnakALa samaye, trIjI saMjJAe jatAM, (100) cauthI divasanA kALa samaye ane bAkInI traNa sUtI vakhate vAcanA ApIza.' te pachI sthUlabhadra vagere pAMcaso buddhizALIsAdhuone tyAM bhadrabAhusvAmI pAse mokalyA, anukrame tyAM pahoMcyA ane temanI pAsethI prati pRcchA vaDe vAcanA levA lAgyA. temAMthI keTalAka eka vAra, be vAra, traNa vAra vAcanA sAMbhaLatAM paNa avadhAraNa karI zakyA nahiM. tyAre sthUlabhadra munine tyAM rAkhIne bAkInA sarve tyAMthI vihAra karI gayA. dhyAna thoDuM bAkI rahyuM, tyAre gurue pUchyuM ke, 'tuMkaleza pAmato nathI ne ?' sthUlabhadre kahyu ke - 'he bhagavaMta ! mane lagAra paNa du:kha thatuM nathI.' 'to thoDo samayarAha jo, pachI Akho divasa vAcanA ApIza.' pachI AcAryane pUchyuM ke, 'meM atyAra sudhImAM keTaluM sUtra grahaNa karyuM ?' tuM aThayAsI sUtra bhaNyo che, to meru ane sarasavanI upamAe haju sarasava jeTaluM bhaNyo che ane meru jeTalu bhaNavAnuM bAkI che, chatAM ATaluM bhaNatAM tane jeTalo samaya lAgyo che,tenAthI ochA kALe tuM sarva dRSTivAda bhaNI zakIza.' anukrame be vastu nyUna daza pUrve bhaNI lIdhAM. evAmAM vicaratA sthUlabhadramuni sahita bhadrabAhusvAmI pATaliputra AvI pahoMcyA ane bahAra udyAnamAM rokAyA. te vakhate yakSA vagere sthUlabhadranI sAte baheno gurumahArAjane tathA moTA bhAIne vaMdana karavA AvI. gurumahArAjane vaMdana karIne pUchyuM ke, moTA bhAI kyAM che ?' gurue kahyuM ke, devakulikA(devaDI)mAM sUtranuM parAvartana karatA AnaMdathI rahelA che.' sAdhvIone AvatA dekhIne potAnI zAnaRddhi batAvavA mATe pote siMhAkArarUpe banI gayA. te siMhane dekhI sAdhvIo tyAMthI pAchI pharIne gurunI pAse jaIne kahevA lAgI ke, 'he bhagavaMta ! bhAIne siMha khAI gayo !' gurue sAdhvIone kahyu ke, 'te sthUlabhadra ja che, paNa siMha nathI.' pAchI AvI, vaMdanA karI, ubhA rahyA, tyAra pachI kuzalavArtApUchI. pachI zrIyake jevI rIte dIkSA lIdhI, mahAparvanA divase amoe kheMcAvI cheMkAvI upavAsakarAvyo, rAtre kALa karI gayA ane devaloka pAmyA. muni-baMdhu-hatyAthI bhaya pAmelI meM tapa karIne devatAnuM sAMnidhya karyuM. tenI sahAyathI mahAvidehamAM pahoMcI ane tIrthaMkara bhagavaMtane pUchyuM, tyAMthI be adhyayana ANyAM, eka bhAvanA ane bIjuM vimukti nAmanuM adhyayana-e pramANe vaMdana karIne sAdhvIogaI, bIjA divase navAMsUtrano udeza levA guru pAse hAjara thayA, tyAre AcAryapATha ApatA nathI. zuM kAraNa ? to ke, 'tuM sUtrane yogya nathI.' tethI jANyuM ke, 'gaI kAle siMhanA rUpane dekhADavA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 rUpa pramAda karyo tethI A pramANe kahe che. "pharI huM Ama nahi karIza' sUrie kahyuM, jo ke tuMkadAca nahi kare, paraMtu tArA pachI bIjA to karaze. ghaNA AgrahapUrvaka vinaMti karI, tyAre uparanAM cAra pUrvo e sarate bhaNAvyo ke, "have tAre bIjAne na bhaNAvavAM. tathA dazamAM pUrvanI chellI be vastu sthULabhadranI sAthe viccheda pAmI. te sivAya bAkInuM sarva zrata bIjAne bhaNAvAnI anujJA ApI. ahiM gaNikA ane rathikanI vainAyikI buddhi prastuta cAlu viSayamAM upayogI samajavI. (11) 117 - gAthA akSarArtha - gaNikA ane rathika baMne maLI eka daSTAMta gaNavuM. AgaLa sukozA kahI che, te ja jyAre zraddhAvALI ane zrAvikA banI.sthUlabhadranA guNonI prazaMsA karatI, tethIsukoza. sthUlabhadranA guNo tarapha prabhAvita thayela sukozAne dekhI tene AkarSavA mATe AMbAnI luMba chedI. teNe sarasavanA DhagalA upara soyanA agrabhAva upara nRtya karI batAvyuM. kahyuM ke, "abhyAsa karyo hoya, Teva pADI hoya. tene A kAryo duSkara nathI." (117) 118-ThaMDI sADI, lAMbu ghAsa batAvI sUcavyuM ke, "ahiMthI jaldI cAlyA javuM, kauMcapakSInI avaLI pradakSiNA karAvI jaNAvyuM ke, "atyAre rAjakula tamArA pratye pratikULa che.'- ema lakhAcAryane mAravA pahelAM A cIjo batAvIne jaNAvyuM, tema sArA ziSyonI AvI vaiyikI buddhi hoya che. | (suchAtronI kalAcArya pratye kRtajJatA) have kathA dvArA A dvAra vistArathI kahe che - koI nagaramAM koIka kalAcArye koIka rAjAnA putrone ati dAna-sanmAna-puraskAra grahaNa karIne lekhana, saMgIta Adi kaLAo bhaNAvI. lAMbA kALe klAcArya pAse ghaNo ja dravya-saMgraha thayo. lobhAM rAjAe te kalAcAryane mArI nAkhavAnI icchA karI. A vAta rAjaputronA jANavAmAM AvI. tyAre te vidyA grahaNa karanArA putroe vicAryuM ke, "janma ApanAra, janoI ApanAra, vidyA ApanAra, anna ApanAra ane bhayathI rakSaNa karanAra-e pAMca pitA tulya kahelA che." - ema kRtajJapaNAthI nItivAkya yAda karIne vicAryuM (graMthAgra 3000) ke, koI prakAre akSata dehavALA ane A sthAnathI vidAya karAvavA. tethI jayAre te jamavA mATe AvyA, tyAre snAna karavAnI potaDI mAgI, tyAre sUkAyela hovA chatA temaNe kahyuM ke, "potaDI to ThaMDI che - arthAtkahevAnI matalaba e che ke "tamAruM kArya have ThaMDuM karavuM." tathA lAMbuM tRNa dvAra-sanmukha ApIne sUcavyuM ke, have lAMbA mArge cAlyA jAva." tathA pUrve snAna karAyelAne jamaNI bAju kaucapakSIne utAryo. krauMcanA AkAravALA kaLazane avaLo utAryo. Ama karIne lekhAcAryane sUcana karyuM ke, "rAjAnI tamArA para itarAjI-nArAjI thaI che." A pramANe kalAcAryane haju mAryA na hatA, te pehalAM sADI vagere ApanAra suziSyo kRtajJapaNAthI sArA ziSyo thayA ane temanI buddhi vaiyikI thaI. pelA kalAcArya akhaMDita jIvatA nIkaLI gayA. (118) Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 upadezapada-anuvAda (nevAnuM pANI ) 119- nIdrodaka dvAranA udAharaNamAM koIka vakhata jeno pati paradeza gayelo che - evI koIka strIe koI parapuruSa jArane gharamAM dAkhala karyo. hajAma pAse tenuM saura karma-nakha kapAvavA vagere karAvyuM. rAtre tene tRSA lAgI. najIkamAM tAjuM jaLa na maLatAM nevAthI nItarela evuM jaLa pIvA ApyuM, tethI te tatkAla mRtyu pAmyo. mRtyunI khAtrI thatAM devakulikAnI bahAra teno tyAga karyo. lokoe dekhyo, kevI rIte mRtyu pAmyo - enI tapAsa karI. kharI hakIkata na maLatAM koIka buddhizALI puruSe kahyuM ke, hajAme AnI hajAmata tAjI karI che. tyAra pachI lokoe hajAmone bolAvyA ane pRcchA karI ke, AnuM kSaurakarma-hajAmata koNe karI ? eke jaNAvyuM ke, meM amukanA gharamAM karyuM. jANyA pachI tene pUchayuM ke, zuM teM Ane mArI nAkhyo che? pelIe kahyuM ke, tene ghaNI tarasa lAgI, eTale nevAthI nItareluM jaLa pIvA ApyuM hatuM, tethI lokoe chAparA para tapAsyuM, to tyAM jherI cAmaDIvALo gonasa sarpa maLI Avyo. evI rIte vainayikI buddhinA prabhAvathI sarva vRttAntanI khabara paDI. (11) . (baLadaviSayaka dRSTAMta) 120 goNa-baLada-ghoDA ane vRkSa upara paDavuM nAmanA dvAramAM koIka gAmamAM koIka nirbhAgIne nirvAhanuM bIjuM sAdhana na maLatAM mitra pAsethI baLado meLavIne haLa kheDavAnuM kAma zaru karyuM. sAMja-samaye mitranA baLado vADAmAM pUrI gayo. te vakhate mitra bhojana karato hovAthI zaramathI tenI pAse na gayo, paraMtu vADAmAM laI javAtA ane baMdhAtA baLadone teNe joyA hatA. tene pANI na pAyeluM ane cAro na narelo, tethI baLado bahAra nIkaLI gayA ane coro te baLadone uThAvI gayA. mitre nirbhAgIne pakaDyo ane kahyuM ke, mArA baLado mane pAchA samarpaNa karI de samarpaNa na karI zakavAthI jeTalAmAM rAjadarabAre laI jAya che, teTalAmAM sAme mArgethI ghoDA para besIne eka puruSa AvI rahelo hato. ghoDAe svArane koI prakAre jamIna para pheMkI dIdho, eTale palAyamAna thatA ghoDAne "mAro mAro" ema kahevAyuM tyAre nibhaMgIe cAbuka AdithI evI rIte marma pradezamAM mAryo, jethI te ghoDo mRtyu pAmyo ane ghoDAnA mAlike tene pakaDyo jatAM jatAM saMdhyA samaya thaI gayo eTale nagara bahAra ja teoe rAtrivAsa karyo. tyAM AgaLa keTalAka naTo paDAva nAkhIne rahelA hatAte sarve sUI gayA hatA. nirmAgIe vicAryuM ke, "have jIvatAM mAro chUTakAro thavAno nathI, to phAMso khAvo-e ja mArA mATe sAruM che' ema vicArIne doraDInA TUkaDAthI vaDalAnI DALI sAthe potAne laTakAvyo. dorI junI ane majabUta na hovAthI tarata ja tUTI gaI eTale jhADa parathI naTanA mukhya mANasa upara paDyo, jethI te marI gayo. naToe paNa nyAya karAvavA mATe tene pakaDyo. dareke banelA vRttAnto rAjadarabAramAM nivedana karyA. pradhAne nibhaMgIne pUchayuM, teNe dareka aparAdho kabUlyA. maMtrIne thayuM ke, "A bicAro buddhivagarano che." tenA tarapha maMtrIne moTI anukaMpA utpanna thaI eTale cAlu vainayikI buddhinA prabhAvathI nyAyakaravA lAgyo ke baLadanA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 saMbaMdhamAM AMkho ukheDI levI." kahevAnuM tattva e che ke baLadanA mAlika ane nirbhAgIne maMtrIe kahyuM ke "tame baMne aparAdhI cho, tethI eka baLadanA mAlika baLado vADAmAM pUrelA te joyA hatA, te gunegAranAM netro upADI levAM ane bIjA nibhaMgIo jIbhathI ema na jaNAvyuM ke - "meM baLado pAchA lAvIne vADAmAM rAkhyA che - e na kahevA badala bIjA baLado lAvIne ApavA tathA pelAne ghoDA ApavA, te teno daMDa, vaLI ghoDAnA mAlike "mAro mAro ema kahela eTale te paNa gunegAra thayo, mATe tenI jihavAne chedavI. tathA naTano AgevAna je hoya teNe koI dorIno TukaDo grahaNa karI potAne laTakAvI tenA upara patana karavuM. A pramANe nibhaMgInA rAjadarabAramAM cAlatA vyavahAramAM (vivAdamAM) A saraLa ane nibuddhi che - ema vicArI maMtrIe tenA upara dayA karI, paraMtu tene daMDyo nahi. (12) vaiyikI buddhi saMbaMdhInA udAharaNo pUrNa thayAM. yAkinI mahattarAnA dharmasUnu A zrIharibhadrasUri-viracita upadezapada A. zrImunicaMdrasUrie racela vivaraNa-sahita granthano AgamoddhAraka A. zrIAnandasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. hemasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAdamAM vainAyikI buddhi-viSayaka udAharamo pUrNa thayA. (saM. 2027 jayeSTha vadi 6 somavAra, tA 14-6-71 zrI goDIjI jaina upAzraya, pAyadhunI, muMbaI) nama: mRtadevatAvai | have kArya karatAM karatAM je buddhi utpanna thAya, te karmanA buddhinAM udAharaNo kahe che - kArmikI buddhi saMbaMdhI udAharaNo jaNAvatAM sonI, luhAra, suthAra vagere kArIgaro tenA vAraMvAra abhyAsanA (mahAvarAnA) kAraNe te te kaLAomAM vizeSa prAvINya prApta karanArA thAya che, temanI buddhino ahi adhikAra che, teone suvarNAdika kAryomAM jaldI hAthabesI jAya che. (121) e ja vAtano vicAra kare che - 122 - vagara ghaDelA suvarNano vepAra karanAra athavA tenA dAgInA vecanAra rAtadivasanA abhyAsathI rAtre paNa A sonAnI mahora sAcI che ke, banAvaTI ? te tarata abhyAsanA kAraNe jANI zake che. eTaluM ja nahi paNa ATalA sonAnuM vajana-pramANa mahAvarAthI vagaratotye Azare jANI zake che. te ja pramANe kheDUta loko maga, caNA, ghauM vagere dhAnyanAM bIja ane Adi zabdathI kSetranA guNo tathA bIjane jamInamAM keTalA aMtare kema urdhvamukha ke adhomukha ke paDakhe kevI rIte oravuM-vAvuM, tene parizuddhapaNe jANe che. zAthI? potAnA abhyAsa-anubhavathI ja. te mATenuM udAharaNa coranI kathA koIka nagaramAM koIka plecchAcAravALA cora koIka dhanikane tyAM ATha patranA padmAkAravALuM khAtara pADyuM. aMdarathI dhana vagare sArabhUta padArtho kADhI lIdhA.savAre potAnAkAryathI loko kevA vismaya pAme che ? te jovA mATe snAnAdika karI, zAhukAra sarakho veSa paherIne te sthaLamAM lokono vArtAlApa zuM thAya che ? te sAMbhaLavA jovA-jANavA mATe Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 116 AvI pahoMcyo. keTalAka kamaLa AkAranA khAtarane dekhIne vismayathI kahevA lAgyAke, 'A coranI kuzaLatA ane dhIThAI kevA prakAranI che ke, je prANa saMkaTavALA sthAnamAM praveza karavA chatAM paNa Avo AkAra taiyAra karyo ! kharekhara koI ustAda-niSNAta cora jaNAya che. te sAMbhaLIne cora ghaNo khuza thayo. vacamAM potAnI khAMdha upara khetInA upayogI koza, ghuMsarUM vagere nAkhIne khAtara jovA eka kheDUta paNa Avyo. dekhIne teNe kahyu ...ke - 'abhyAsIne zuM duSkara hoya ?' te zabdo core paNa sAMbhaLyA manamAM khIjAyo. cora tene mAravAnAM zastro laI tenI pAchaLa pAchaLa khetaramAM gayo. mastakanA vALathI kheDUtane pakaDyo. kahyuM ke, 'tane mArI nAkhIza.' kheDUte mArI nAkhavAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre jaNAvyuM ke, meM karelA khAtaranA padmAkAranI teM avagaNanA karI tethI.' pachI kheDUte kahyuM, 'kSaNavAra mane chUTo kara, tane kautuka batAvuM.' ema kahI eka vastra pAtharyuM. potAnuM vacana satya karI batAvavA mATe vAvavAnA bIjanI eka muSTi dhAraNa karanArakheDUte corane kahyuM ke - 'have tuM kahe ke - 'A dhAnyanAM bIjo keTalA keTalA AMgaLanA AMtare uMcA nIce paDakhAnA mukhe vAvuM ke nAkhuM,tuM kahe te pramANe tArI icchA pramANe bIjo ahIM pADuM.' core kahyApramANe bIjo pADyAM, jethI cora khuza thaIne pAcho cAlyo gayo. (122) vaNakara 123 evI rIte vaNakara paNa sUtaranA daDA dekhI ke hAthamAM laI tenuM mAnatAMtaNAonuM pramANa, tema ja vaNavAnA vastronuM pramANa keTaluM thaze ? te barAbara jANI zake che. tathA kaDachIthI pIrasato hoziyAra rasoyo paNa moTI paMktimAM beThelA jamanArAone potAnA abhyAsathI eka sarakhuM pIrase che, paNa nyUnAdhika nahiM. (123) motIparovanAra - 124 - motI parovanAra motI uchALIne potAne vAraMvAra parovavAno mahAvaro hovAthI suvvaranA kaMThakezamAM eTale ke teno akkaDavALa soya mAphakaubho rAkhI temAM motIno praveza karAve che. motI parovanArA potAnI hathoTI-da22ojanA abhyAsanA kAraNe vALane nIcethI pakaDI vALanuM mukha uMcu rAkhI motI addhara evI rIte nAkhe ke, tenA chidramAM nakkI vALa parovAI jAya. tema ja hoMziyAra ghIno vepArI potAnA da22ojanA mahAvArathI ghInA gADavAmAM gADA upara ubho rahI ghInI dhAra evI rIte nAkhe ke, sIdhI bahAra verAyA vagara ghInA bhAjananA mukhamAM ja paDe. (124) taranAra 125 - taravAnuM jANanArA tAruo vahANano tyAga karIne, nadI sarovara vagere moTA jaLAzayomAM bUDyA vagara tare che,tema ja tevA prakAranA abhyAsathI AkAzamAM paNa tare che. tema ja phATelA vasrane tUNanArA bIjo koI paNa mANasa sAMdho na dekhI zake tema, jaldI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 abhyAsathI sAMdhI Ape che. jema ke, mahAvIra bhagavaMtanA khabhA uparanA vastrane tUNI ApyuM hatuM tema. te A pramANe-sAMvatsarika dAnapUrvaka mahAvrato aMgIkAra karyo, te vakhate indra mahAvIranA khabhA upara sthApana karelA devadUSya vastrane kuMDanAmanA gAmethI bahAranA dezamAM vicaratA hatA tyAre, dAnakALanA najIkanA samaye gRhasthaparyAyavALA brAhmaNa mitre AvIne prArthanA pUrvaka uparodha karatAM tene ardha devadUSya ApyuM. kaMIka adhika evA eka varasa pachI suvarNavAlukA nadInA kinArA para ugelA kAMTALA vRkSamAM kheMcAvAthI bhUmi upara bAkInuM vastrArdha paDI gayuM. eTale pAchaLa pAchaLa cAlatA evA te ja brAhmaNe grahaNa karyuM. A bIjo TukaDo paNa te tUNanArane Apyo teNe paNa baMne TUkaDAone evI saphitathI joDI dIdho ke, tyAM sAMdho koIdekhI zaktA nathI. tenuM mUlya je asalanuM hatuM tevuM ja tUNAyA pachI paNa mUlya prApta thayuM. (125) suthAra 126 - suthArane ratha, zibikA, vagere vAhana, gADA, dhuMsaruM Adi banAvavAmAM lAkaDAnAM keTalAM pATiyA, tenuM pramANa keTaluM joIe ? jADA-pAtaLA, lAMbA-TUMkA kaTelA joIe ? tenuM jJAna abhyAsathI thaI jAya che. ghaDIne banAvavA lAyaka evAM vaparAzanAM sAdhano abhyAsathI jaldI taiyAra karI zake che. AgaLa kahelA sonInA udAharaNa mAphaka e ja pramANe kaMdoIne paNa mIThAI agara khAvAnI vAnagIomAM keTalA aDada, maga, ghauM vagerenA loTa-paDasuMdI ane temAM jarUrI ghI, khAMDa, tela, mazAlA keTalAka pramANa vajanavALA joIe? tenuM pramANa jJAna paNa kArmikI buddhinA prabhAvathI thAya che. (16) kuMbhAra 127- kuMbhArane ghaDA vagere mATInAM sAdhano banAvanArane banAvavAnI vastumAM keTalo mATIno piMDa joIze ? tenuM jJAna dararojanA mahAvarAthI thAya che.te ja cakra uparathI ghaDAIne taiyAra thayela ghaDA, naLiyAM, zakorAM,kaMDAM lagAra sUkAI jAya, eTale tene tarata dorIthI chUTA pADe che. e pramANe citrakAra paNa vividha lAla, lIlA, pILA, vAdaLI raMgonuM pramANa citaravAmAM keTaluM jarUrI che? te paNa kArmikI buddhithI jANI zake che. jANe jIvatA hoya tevA hAthI, ghoDA vagerenuM citrAmaNa AbehUba citra che. te paNa kArmikI buddhinA anusAre jANavuM. (127). kArya karavAnA mahAvarAthI-abhyAsathI thatI kArmIkI matinA udAharaNo pUrNa thayAM. nama: mRtadevatA | have pAriNAmikI buddhinAM udAharaNo kahe che : - 128 - pAriNAmikI buddhi upara abhayakumAranuM udAharaNa - rAjagRha nAmanA nagaramAM zatrurAjAnA madane utArI nAkhanAra kSAyika samyakatvI jagatamAM prasiddha zreNika nAmanA rAjA hatA. temane cAre prakAranI buddhivALo, pahelAM paNa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 upadezapada-anuvAda vistArelA nirmalaguNagaNavALo ane atyAre paNa jemano yaza lokomAM vistarelo che-evo abhaya nAmano putra ane maMtrI hato. have ujjayinI nagarInA ghaNA sainya parivArayukta pradyotana rAjA rAjagRhane gherI levA Avatohato. AthI cittamAM bhaya vahana karatA zreNika rAjAne abhaya maMtrIe kahyuM ke, "tame thoDI paNa bIka na rAkhazo, huM teone hamaNAM ja hAMkI kADhuM chuM." temane laDavA AvatA jANIne temanI sAthe AvanArA bIjA khaMDiyA rAjAnAM paDAva sthAnonI bhUmimAM loDhAnA ghaDAonI aMdara sonAmahoro bharIne evI rIte TAvI ke, je koI bIjo meLavI na zake. tyAra pachI teo sarve AvyA ane potapotAnA yogya sAthe paDAva nAkhyo. pradyota rAjA sAthe zreNikane moTo saMgrAma thayo. keTalAka divaso pachI abhaye aMtara jANIne tenI buddhino bheda karavA mATe pradyotana upara eka lekha mokalyo ke "tamArA sarve rAjAone zreNika rAjAe upakArathI dabAvIne phoDI nAkhyAche te sarve maLIne taratamAM ja tamone zreNika rAjAne svAdhIna karaze. A bAbatanI jo manamAM zaMkA hoya to amuka rAjAnA amuka pradezamAM tame khodAvIne khAtrI karo." teNe khodAvIne khAtrI karI to sonAmahoro bharelA ghaDA dekhyA, eTale ekadama pradyota rAjA tyAMthI nATho. zreNika rAjA tenI pAchaLa paDyA ane tenuM sainya veravikhera karAvI nAkhyuM. koI prakAre sarve rAjAo ujeNI nagarIe pahoMcI gayA ane kahevA lAgyAke, "he svAmI ! ame evI lAMca lenArA ane tamane soMpI denArA adhama kAryakaranArA nathI, paraMtu A sarva abhayakumAranuM kAvatru che." potAne pAkI khAtrI thaI. eTale koIka samaye sabhAmAM kahevA lAgyoke - "evo koI nathI ke, je abhayane mArI pAse ANe.' temAM eka catura gaNikAe A bIDuM jhaDapyuM ane sAthe mAgaNI karI ke, "mane sAthe ATalI sAmagrI Apo. madhyama vayanI sAta gaNikA-putrIo sahAya karanArA keTalAka vRddha puruSo, tema ja mArgamAM khAvA mATe ghaNuM bhAthuM ApyuM. pahelAM A gaNikAoe sAdhvIo pAse banAvaTI zrAvikApaNuM zIkhI lIdhuM. ema karyA pachI bIjAM gAmo ane nagaromAM ke jyAM sAdhuo tathA zrAvakavarga hoya tyAM jAya. ema gAme gAmanI yAtrAo karatA ghaNA prakhyAti pAmyA. krame karI rAjagRhanI bahAra udyAnanA maMdiromAM vaMdana-darzana karavA gayA. caityaparivATI karatAM karatAM anukrame abhayakumAranA ghara-derAsaramAM AvyA ane nisIpI pUrvaka praveza karyo tyAre ghareNAM na paherelA temane dekhIne abhaye paNa ubhA thaI khuzI thaIne kahyuM ke, "nisahiyA kahenAranuM svAgata karU chuM." gRhacaityo batAvyAM. caityavaMdanAdi-vidhi karyo. tyAra pachI abhayane paNa praNAma karI krame karI Asana upara sarve beThA.tIrthakara bhagavaMtonI janmAdi kalyANaka-bhUmione viSe vinaya pUrvaka namra zarIravALI atyaMta bhAvapUrvaka te sarvene vaMdana karAve che. abhayakumAra pUchayuM ke, "kyAMthI AvavAnuM thayuM che?" to ke "avaMtInagarImAM amuka zeTha mRtyu pAmyA ane temanA putro paNa mRtyu pAmyA. huM ane A mArI putravadhuo che. pati mRtyu pAmyApachI ame vairAgya pAmyA chIe. dIkSA levAnI abhilASA thayelI hovAthI ane dIkSA lIdhA pachI adhyayana karavuM. vihArAdi karavA, temAM rokAyelA rahevuM paDe, jethI kalyANaka bhUmIo-tIrthabhUmionAM darzana-vaMdana na karI zakAya-AthI amo caityAdikanA darzana, tIrthabhUmIonI pharasanA karavA nIkaLelA chIe. abhaye pUrNa bhAvathI temane kahyuM ke, "Aje Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 tamo mArA paroNA thAo." teoe kahyuM ke, "Aje kalyANaka hovAthI amAre upavAsa che." komala madhura vacanothIkeTalIka dharma-carcAo karI lAMbA samaya sudhI besI potAnA sthAne cAlI gaI. temanA zrAvakapaNAnA guNothI AkarSAyelo abhaya bIjA (25) divase prabhAte ekalo azvArUDha thaI temanI samIpe gayo ane kahyuM ke, "Aje to pAraNuM karavA mATe ghare cAlo." pelIo abhayane kahevA lAgI ke, "prathama tame ahi amAre tyAM pAraNuM karo" ema jyAre teo bolI eTale abhaya vicAravA lAgyo ke - "jo huM temanA kahevA pramANe amala nahIM karIza. to nakkI A mAre tyAM nahIM Ave tethI abhaye tyAM bhojana karyuM. mUccha pamADanAra aneka vastuthI taiyAra karela madirAnuM pAna karAvyuM, eTalesUI gayo. azva joDelA rathamAM suvarAvI ekadama palAyana karAvyo. bIjA paNa AMtare AMtare ghoDAo joDelA ratho taiyAra rakhAvyA hatA. tenI paraMparAthI abhayane ujeNImAM lAvyA ane caMDapradyota rAjAne samarpaNa karyo.abhayapradyotane kahyuM ke, "AmAM tamArI paMDitAI na gaNAya.kAraNa ke atikapaTI evI A gaNikAoe dharmanA nAme mane Thagyo che, jenAthI AkhuM jagata ThagAyuM che. je kAraNathI kahevAya che ke - (30) "amAnuSI evI pakSI strIomAM vagara zIkhave paNa caturAI dekhAya che, to pachI je keLavAyelI hoya, tenI to vAta ja zI karavI ? AkAzamAM gamana karatAM pahelAM koyalo potAnAM baccAMne bIjA pakSIo (kAgaDIo) pAse poSaNa karAve che." A pramANe abhaye jyAre kahyuM tyAre tevAM tevAM vacanothI abhayane vacanathI bAMdhI lIdho ke jayAM sudhI mukta karavAmAM na Ave tyAM sudhI te potAnA rAjayamAM paga paNa na mUkI zake." pUrve ANelI bhAryA tene bhaLAvI. tenI utpatti jaNAve che - eka vidyAdhara zreNika rAjAno mitra hato. tenI sAthe kAyamI sthira maitrI TakAvavAnI icchAthI potAnI senA nAmanI bahena vidyAdharane ApI hatI.tenI sAthe moTo sneha paNa rAkhato hato. ane koI prakAre AgalI patnIonI upara sthApana karavI.svapnamAM paNa enuM apriya na karavuM ane sneha rAkhavo.saubhAgyalAvaNya guNathI tene ati manapriyA thaI paraMtu AgalI aMtaHpuranI vidyAdharIo tenA tarapha irSA-kopa karavAlAgI.A mAnuSIe ApaNuM mAna kema ghaTADyuM ? ema vicArIne kaMIka bAnuM-aparAdha ubho karIne jhera AdinA prayogathItene marAvI nAkhI. tene eka nAnI putrI hatI.rakhene tene mArI na nAkhe-ema bhaya pAmelA pitAe zreNika rAjA pAse lAvIne soMpI ane zokakaravA lAgyo. jyAre yauvana pAmI tyAre te kanyA abhayane ApI,tenA upara abhayane ghaNo sneha hato.paraMtu IrSyAlu bIjI zokyone A vidyAdharI upara dveSa thavAthI tenAM chidro-aparAdho khoLatI hatI aneka kSudra-tuccha vidyAonI sAdhanA karelI caMDAlaNIone khuzakarI, eTale teo AvIne A zokyone pUchavA lAgI ke, "amAruM tamane zuM prayojana paDyuM che ?" tyAre teoe kahyuM ke - "A vidyAdharanI putrI amArI ghaNI halakAI-laghutA kare che, amArI pAchala paDI che, to have te amane herAna na kare, tema prayatna kara." ema teoe nivedana karyuM, eTale mAtaMgIo kahevA lAgI ke, "tene vagara zobhAvALI beDoLa dekhAvanI karIe, jethI tarata pati tenA tarapha vairAgI bane," ema vicArIne nagaramAM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 upadezapada-anuvAda atibhayaMkara marakI phelAvI loko maravA lAgyA, eTale abhaye mAtaMgIone kahyuM ke, "marakI thavAnuM kAraNa zuM che ? te tame jaldI tapAsa karI lAvo." te vAtano svIkAra karyo. tenI priyatamAnA zayyAgRhamAM manuSyonAM hADapiMjara vagere vikarvIne nAkhyAM, tathA mukha lohIthI kharaDIne kukUpuM banAvyuM. rAjAne nivedana karyuM ke, "he deva ! tamArA gharamAM ja mArInI tapAsa karo, jayAM tapAsa karI to rAkSasI sarakhA rUpavALI tene dekhI. pharI mAtaMgIone AjJA karI ke, rAtre zerImAM teno ghAta karavo-ke jethI koI kyAMya paNa nagaraloka na jANI zake, paraMtumAtaMgIone dayA AvavAthI,te ja te nirdoSa che- ema manamAM vicArI tene dezanA sImADe laI gaI. bhaya pamADIne teno tyAga karyo.bicArI dInamukhavALI rudana karatI vanamAM ekadama palAyana thatAM teNe gahana aTavImAM praveza karyo. tyAM tapAsonA jovAmAM AvI. teoe pUchayuM ke, "he bhadre ! tuM kyAMthI AvI cho ?' teNe paNa potAnuM samagracaritra jaNAvyuM ke, "zreNikanA vaMzamAM utpanna thayelI chuM, tuM to amArI dauhitrI che. ema karIne keTalAka divasa tyAM rAkhI.tyAra pachI keTalAka divasa pachI moTA sAthe sAthe ujjaNImAM gaI ane tyAM zivAdevIne samarpaNa karI. (50) A pramANe jenAM samagra zaMkAsthAno ane doSo cAlyAMgayAM che - evI tenI sAthe abhaya saMsAranA sArabhUta evA viSayo bhogavato hato. have pradyota rAjAne cAraratno ghaNAM priya hatAM. eka 1 zivAdevI 2 agni bhIru nAmano ratha, 3 analagiri hAthI. ane 4 lohajaMgha nAmano lekha vAhaka (dUta) tene jo ujeNIthI divase savAre ravAnA karyo hoya, to 25 yojana dUra rahela bharUca nagare saMdhyA samaye pahoMcI jAya. have bharuca-nivAsI loko vicAravA lAgyA ke, "A pavanavegane mArI nAkhIe." bIjo koI gaNatarI karAyateTalA lAMbA divase ujeNIthI ahi Ave che, jyAre A lohajaMgha tarata AvIne vAraMvAra rAjAnI AjJA lAvIne ApaNane herAna-parezAna kare che' tethI vajajaMgha (lohajaMgha)ne bharUcavAsIo mArgamAM khAvA mATe bhAtuM ApavA lAgyA.te levA icchato na hato. chatAM parANe apAvyuM. temAM kharAba dravyo meLavIne lADavArUpa tene banAvyuM tenAthI eka kothaLI bharIne keTalAka yojana gayApachI bhojana karavA taiyArI karavA lAgyo. koIka pakSIe tene aTakAvyo tethI ubho thaIne pharI ghaNe dUra jaIne khAvA lAgyo, to tyAM paNa evI rIte khAtAM aTakAvyo. e ja pramANe trIjI vakhata paNa tene lADavo khAtAM rokyo. vicAryuM ke, AmAM kaMI paNa atyaMtarakAraNa hovuM joIe. pradyota rAjAnA caraNa-kamaLa pAse jaI potAnuM kareluM kArya nivedana karyuM. tathA bhojanamAM vAraMvAra kema vikSepa Avyo ? te mATerAjAe abhayane bolAvIne pUchayuM ke, "AmAM zo paramArtha che ? eTale mAtAnI kothaLI sUMghIne kahyuM ke, "AmAM kharekhara kharAba dravyobhegAM karIne lADavo banAvyo che ane te dravyonA saMyogathI daSTiviSa sarpa utpanna thayo che. te kothaLI ughADatAM ja sAcesAca te pragaTa dekhAyo.have A sarpanuM zuM karavuM ? "avaLA mukhe araNyamAM tene choDI devo." mUkatAnI sAthe ja tenI potAnI dRSTithI vano baLIne bhasma banI gayAM, tema ja aMtamuhUrtamAM te marI gayo. eTale pradyota rAjA abhaya upara prasanna thayo ane kahyuM ke, "baMdhanamukti sivAya bIjuM varadAna mAMga," to abhaye kahyuM ke, "hAla ApanI pAse thApaNa tarIke anAmata rAkhI mUko.' Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 koIka samaye analagiri nAmano hAthI tene bAMdhavAno staMbha bhAMgIne madAkula banI doDAdoDI karavAlAgyo - ene pakaDI paNa zakAto nathI, to rAjAe abhayane pUchayuM.teNe pratyuttara Apyoke, "vatsadezAdhipati udayana nAmanArAjA pradyotanI putrI vAsavadattA je kaLAomAM ane saMgItamAM ghaNI kuzaLa che. te kALe udayana sivAya bIjo koI gaMdharvakaLAmAM pradhAna nathI,tene vAsavadattAne zIkhavavA mATe pakaDI lAvavo joIe. tene kyA upAyathI pakaDI zakAya? ema abhayane pUchayuM, tyAre kahyuM ke, "te jayAM hAthIne dekhe, gAtAM gAtAM tene vazaka rIne baMdhanasthAne lAve, paraMtu temAM kheMcAyelA potAne te khyAla na rahe. teNe paNa yaMtramaya hAthI karAvyo ane mUkyo. dezanA sImADe tene pherave che - carAve che, vanamAM rahenAra lokothI vRttAnta jANyo, eTale vatsAdhipa sainyasahita tenI pAse gayo. sainyane choDIne pote madhura zabdathI dizAone pUravA lAgyo, jyAM gAvA lAgyo, eTale hAthI mATInA lepavALo jANe banAvelo na hoya tema sthira banI gayo. jayAM tenI najIka gayo, tyAre pahelA chUpAvIne rAkhelA puruSoe pakaDIne tene ujeNI nagarImAM pahoMcADyo. udayana rAjAe pradyota rAjAne kahyuM ke, "mArI eka kANI putrI che, tene saMgIta zIkhavavuM, paraMtu tene najare dekhavI nahi.kAraNa ke, lajjA pAme," vAsavadattAne paNa kahyuM ke, "tane bhaNAvanAra adhyApaka zarIre koDha rogavALA che, mATe tAre paNa tene na dekhavo ane anAdara paNa na karavo, paraMtu he vatsa ! tAre vinaya-AdarathI saMgItakaLA zIkhavI." baMne vacce paDado rAkhIne tene zIkhavavAnuM zaru karyuM. udayananA suMdara svaranA zabdathI vananAM hariyA jema gAyananA zabdathI,tema vAsavadUttA paNa AkarSAI. "A kuThI che, tethI tene joI zakAto nathI, jovAthI amaMgala thAya,chatAM atyaMta kautukI banelI te vicAravA lAgI ke, "Ane kevI rIte dekhavo?" temAM mUDha banelI vAsavadattA svarane barAbara pakaDatI nathI, tyAre roSAyamAna thayelA udayane kahyuM ke, "he kANI ! Ama caMcaLatA rAkhIkema bhaNe che ?' teNe paNa roSapUrvaka pratyuttara vALyo ke, "he koDhiyA ! tame potAne to jANatA nathI." nakkI huM jevo kuchI chuM. tevI ja A kANI haze." ema vicArIne paDado khaseDI nAkhyo. ane dekhuM to niSkalaMka caMdra sarakhA ujjavala ane AhalAdakA sarvAgavALI tene dekhI, temaja teNe kAmadeva sarakhA manohara rUpavALA udayana rAjAne paNa joyo. prauDha snehAdhIna banelA teonuM mIlana niraMkuzapaNe thayuM. mAtra kaMcanamAlA nAmanI dAsI, je tenI dhAvamAtA hatI, tene A hakIktanI khabara hatI, paraMtu bIjA koI A vAta jANatA na hatA. have koI vakhata hAthI bAMdhavAnA staMbhathI analagiri hAthI ekadama madonmatta gADha madavALo banI chUTI gayo, tyAre rAjAe abhayane pUchayuM ke, "zuM karavuM?' tyAre abhaye kahyuM, udayana rAjA jo vAsavadattA kanyAnI sAthe bhadrAvatI hAthaNI upara besIne gAyana saMbhaLAve,to hAthI vaza thAya." te pramANe temane analagari pAse jaI gAyana karavA kahyuM, gAyana gAyuM, hAthI vaza thayo, eTale bAMdhI lIdho. pharI abhayane varadAna ApyuM, eTale nidhAnarUpe rAkhyuM. (te ja hAthaNI upara beThelA udayana ane vAsavadattA saMketa pUrvaka tyAMthI nIkaLI gayA.) Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 upadezapada-anuvAda udayane prathamathI ja hAthaNInA mUtranA cAra ghaDAo sAthe rAkhelA ja hatA.pachI vAsavadattA sahita udayana potAnA nagara tarapha palAyana thaI gayo. pradyota analagiri hAthIne jayAM taiyAra kare che, teTalAmAM hAthaNI to paccIza yojana AgaLa nIkaLI gaI, taiyAra thayelo analagiri hAthI tenI pAchaLa doDato doDato ghaNA najIka pradezamAM AvI pahoMcyo, eTale hAthaNInA mUtra bharelo eka ghaDo tyAM nAkhyo, eTale pAchaLa Avato hAthI te mUtara suMghavAlAgyo, eTalAmAM hAthaNI bIjA paccIza yojana AgaLa cAlI gaI. ema traNa mUtaranA ghaDA tyAM paccIza paccIza yojanAnA AMtare phoDyA, hAthI te darekane suMghavA khoTI thato, eTalAmAM hAthaNI AgaLa doDI jatI. ema karatAM vAsavadattA sAthe udayana kauzAMbI pahoMcI gayo. vAsavadattA udayananI agramahiSI banI, te tene potAnA jIvita karatAM paNa adhikapriyahatI ema avaMtImAM abhayane keTaloka kALa pasAra thayo. koIka samaye avaMtImAM rAkSasI agni utpanna thayo ke jedhULa, pASANa, iMTALA vagerethI paNa vadhAre saLage che. ema karatAM moTo bhayaMkara nagaradAha utpanna thayo, tyAre rAjA ciMtavavA lAgyoke, "atyAre ahi kevI viparIta Apatti ubhI thaI che !" abhayane pUchayuM, tyAre teNe kahyuM ke - "jANakAra lokonuM evuM kathana che ke, "A viSayamAM luccA pratyeluccAI ane jheranuM auSadha jhera, tema agnino zatru agni ane thIjelAno zatrupaNa agni-uSNatA che." tyAra pachI judI jAtino agni vikavyuM te prayogathI nagaradAha zamI gayo. ema trIjuM varadAna meLavyuM ane te thApaNatarIke hAla rAjA pAse anAmata rakhAvyuM. koI vakhata ujeNI nagarImAM bhayaMkara rogacALo utpanna thayo. abhayane upAya pUchatAM teNe A pramANe pratyuttara Apyo - aMtaHpuranI beThakasabhAmAM zRMgAra karelA dehavALI ane vastrAbhUSaNathI sajaja thayelI sarva rANIo tamArI pAse Ave ane je koI jaldI tamane potAnI dRSTithI jite, te mane jaNAvo." te pramANe karatAM zivAdevI sivAya tamAma rANIe adhomukha karyuM, eTale rAjAe abhayane kahyuM ke, "tArI mAtA sarakhI zivAe mane jityo." eTale abhayekahyuM ke, "eka ADhaka pramANa bali grahaNa karI, vasrarahitapaNe rAtre te koI gavAkSa vagere sthalamAM bhUta ubhuM thAya,tenA mukhamAM bali-kUra phekavuM." tema karyuM, eTale aziva-upadrava zamI gayo. tyAre cothuM varadAna meLavyuM. abhaye vicAryuM ke, "pArakA ghare keTalA divasa sudhI rokAI rahevuM?" have AgaLa varadAnanI thApaNa rAkhelI, te rAjA pAsethI mAge che. te A pramANe analagiri hAthI para Apa mahAvata bano. agnibhIra rathamAM lAkaDAM bharIne zivAdevInA khoLAmAM besI (100) huM agnimAM praveza karuM -' AvI mArI chellI icchA che, to ApelA vacananuM pAlana karo. eTale pradyote vicAryuM ke, have abhaya potAnA sthAne javA mATe utkaMThita thayo che. eTale moTA satkAra karavA pUrvaka abhayane visarjita karyo. tyAre abhayakumAre kahyuM ke, "tame mane dharmanA bAne kapaTathI ahIM aNAvyo che. jo huM divasanA sUryanI sAkSIe bUma-barADA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 pADatAM tamane nagarIloka-samakSa bAMdhIne abhaya nAmane jAhera karato na harI jAuM, to mAre agnimAM praveza karavo." AvI pratijJA karIne rAjagRhamAM pahoMcyo. keTalAka divasa tyAM rokAIne pachI samAna AkRtivALI be gaNikA-putrIone sAthe laIne vepAra karavA keTaluMka kariyANuM sAthe laIne vepArIno veSa dhAraNa karIne ujeNImAM apUrva durlabha padArthono vepAra zarU karyo. rAjamahelanA mArge rahevAne eka baMgalo rAkhyo. pradyota rAjAe koIkadivase vizeSa prakAranA vastrAbhUSaNanI sajAvaTa karelI te baMne suMdarIone gavAkSamAM rahelI dekhI. vizALa ujjavala prasanna dRSTithI baMnee rAjA tarapha najara karI. tenA cittane AkarSavA mATe maMtra samAna be hAtha joDI aMjali karI. tenA tarapha AkarSAyelA manavALo te rAjA potAnA bhavana tarapha gayo. parastrI lolupatAvALA rAjAe temanI pAse dUtI mokalI. kopAyamAna thayelI evI te baMnee dAsIne hAMkI kADhatAM kahyuM ke, "rAjAnuM caritra AvuM na hoI zake." pharI bIjA divase AvIne dAsI prArthanA karavA lAgI, to roSavALI temane tiraskAra karyo. vaLI kahyuM ke, "AjathI sAtamA divase amArA devamaMdiramAM yAtrAmahotva thaze. tyAre amAro ekAMta meLApa thaze. kAraNa ke, ahiM to amAre khAnagI rakSaNa amArA bhAI kare che." have abhayakumAre pradyota rAjA sarakhI AkRtivALA eka manuSyane gAMDo banAvIne lokonekahyuM ke, "AmAro bhAI daivayoge Ama gAMDo banI gayo che. huM tenI davA-auSadhacikitsA karAvuM chuM. bahAra jatAM rokuM chuM, to paNa nAsI jAya che, vaLI uMcakIne raDAroLa karatA tene pAcho lAvuM chuM. "are ! huM caMDapradyota rAjA chuM, A mAruM haraNa kare che ema vacana bolatA tene abhaye lokone vizvAsamAM lIdhA. sAtamA divase te gaNikAputrIoe dUtI mokalAvIne ema saMdezo kahevarAvyo ke, "rAjAe madhyAhna-samaye ahIM ekalAe ja AvavuM.' kAmAtura rAjA pariNAmano vicAra karyA vagara gRhagavAkSanI bhitti dvArA Avyo. AgaLathI karelI goThavaNa pramANe majabUta puruSoe tene sakhata bAMdhyo. palaMgamAM sUvarAvI divasanA samayamAM ja bUma pADato hovA chatAM abhaye kahyuM ke, "A gAMDA bhAIne vaidyanI zALAmAM laI jAuM chuM." e pramANe asaMbaMdha bolatA rAjAne vAyusarakhI gativALA azvo joDelA rathamAM besArIne jaldI rAjagRhamAM pahoMcADyo. zreNika rAjA talavAra ugAmIne tenA tarapha doDe che,tyAre abhaye temane rokyA. tyAre zuM karavuM ?" ema pUchatAM kahyuM ke, "A mahAprabhAvaka ane ghaNA rAjAone mAnanIya che, mATe sAro satkArakarIne temane nagarImAM pahoMcADavA. tema karavAthI baMneno sneha vRddhi pAmyo. abhayakumAranI AvA AvA prakAranI pAriNAmikI buddhi hatI. (122) gAthAno akSarArtha - pariNAmikI buddhimAM abhayanuM daSTAMta che. kevI rIte ? (1) lohafdha lekhavAhaka, (2) agnibhIra ratha, (3) analagiri hAthI, (4) zivAdevI. marakI upadrava-zAMti viSayaka cAra varadAna pradyota pAsethI abhayane prApta thayAM jIvita sivAya agnipravezarUpa prANa tyAga karIne varadAnanI mAgaNI karI. e pramANe AtmAne pote mukta karyo. (128) Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 upadezapada-anuvAda (koSTha zeThe zAsana prabhAvanA kevI rIte karI ?). 129 - zreSThA dvAra-vasaMtapuramAM lokamAM pratiSThA pAmelA koi nAmanA zeTha hatA. tene vajA nAmanI bhAryA hatI. temane tyAM devanI pUjA karanAradevazarmA mAno atIva manohara brAhmaNaputra hato, atizaya nAno ane lakSaNavALo priyaMkara nAmano putra hato. koIka samaye, zeThe dhana upArjana karavA mATe ghaNuM dravyasAthe laIne koIka sArA zubha divase paradeza prayANa karatI vakhate bhAryAne kahyuM ke, "ApaNA gharamAM traNa vastu putra sarakhI kIMmatI ane zreSTha che, to tenuM tAre barAbara rakSaNa karavuM." - eka madanazalAkA nAmanI dAsI.bIjo popaTapakSI, tema ja trIjo A kUkaDo. have zeThaparadeza gayA pachI haMmezAM te brAhmaNa pUjArI sAthe kula ane zIlanI maryAdAno tyAga karIne, tenA atinikaTanA samAgamamAM rahevA lAgI. haMmezAM rAtre jyAre te tenI pAse Ave, tyAre tene madanazalAkA dAsI emakahetI ke, "zuM pitAjIno Dara che ke nahi ?" popaTa tene rokato hato ke, "je mAlikane priya te ApaNA paNa tAta che." avasara oLakhanAra popaTa potAnuM paNa rakSaNa karato hato. svabhAvathI na sahana karavAnI TevavALI madanazalAkA vAraMvAra bolabolakaryA kare, tethI tenA mukhanA doSanA kAraNe pApiNI vajAe tene kADhI mUkI,koIkadivase sAdhuyugala tenA gharamAM bhikSA mATe AvI pahoMcyuM, tyAre jIvonAM lakSaNo jANanAra eka sAdhue bIjA sAdhune AzrIne sarva dizAmAM avalokana karIne kUkaDAne dekhI ema jaNAvyuM ke, "AnuM mastaka je khAya, te nakkI rAjA thAya." bhIMtanA AMtarAmAM rahelA pelA brAhmaNaputre A vAta sAMbhaLI vajAne kahyuM ke, "tuM kUkaDAne mArI nAkha, jethI huMtenuM bhakSaNa karuM." teNe kahyuM ke, "te to mane putra samAna hovAthI mArI zakAya nahi." "are ! huM bIja tevo lAvI ApIza." tema karavA IcchatI nathI, paNa tIvra Agraha karyo, eTale kUkaDAne mArIne pachI rAjayanI utkaMThAvALo te tene raMdhAve che. te daramyAna te snAna karavA gayo. eTalAmAM lekhazALAethI putrane bhUkha lAgI,te jamavA ghare Avyo, ane rovAlAgyo. te vakhate mAMsa pAkeluM na hovAthI hAMDalImAMthI mastaka kADhIne pIrasyuM. have pelo AvIne bhojana karavA mATe thALI laIne beTho ane pIrasavA mAMDyuM, tyAre hAMDalImAMkUkaDAnuM mastakana dekhyuM, eTale pUchyuM ke, "te kyAM gayuM ?' to vajAe kahyuM ke, chokarAne ApyuM.' to roSamAM AvelA teNe kahyuM ke, "zuM tene mATe bicArA kUkaDAne mAryo hato ? to have huM putranuM mastakakhAIne kRtArtha banIza." atiAgrahane lIdhe e vAta paNa kUbala karI. A vAta dAsIe sAMbhaLI eTale lekhazALAmAMthI tene laIne ekadama palAyana thaI gaI ane potAnA nagare pahoMcI to tyAM AgaLa aputriyo rAjA mRtyu pAmyo. maMtrathI adhivAsita karelaaSe AvIne pradakSiNA ApI vigere vidhi karI, temAM saphaLatA maLavAthI te rAjA thayo. ghaNA tIvra pratApavALA teNe dhAvamAtAne mAtAnA padamAM sthApana karI. keTalAka samaya pachI zeTha ghara AvyA.jyAM ghara tarapha najara karI, to saDI-paDI gayeluM ane kUkaDo, madanazalAkA ane putra traNa vagaranuM khAlI joyuM. vajAne gaLAmAMthI pakaDIne pUchayuM, e javAba ApatI nathI.tyAre pAMjarAmAMthI mukta karelA popaTe sarva hakIkata jaNAvI. gharane sarva Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 vRttAnta sAMbhaLIne vairAgya pAmelo te vicAravA lAgyo ke, "A strI khAtara aneka seMkaDo kalezo sahana karyA, mATe jhera karatAM adhika kharAba evA viSayothI have mane saryuM." ema vicArIne pApavALAM kAryono tyAga karavA taiyAra thayelA teNe dIkSA aMgIkAra karI. vajA brAhmaNa sAthe te ja nagaramAM gaI ke, jyAM putra rAjA thayo hato, vihAra karatAM karatAM pitA sAdhu paNa te ja gAmamAM gayA, vajAe sAdhune oLakhyA ane tenI laghutA karavA mATe bhikSAnI aMdara suvarNa chUpAvIne ApyuM. ane pachI moTo kolAhala macAvyo ke, "ANe mArA gharamAM corI karI che." rAjapurUSoe pakaDyA ane tene rAjA pAse laIgayA. (25) dhAvamAtAe barAbara oLakhyA ane rAjAne nivedana karyuM ke, "A to tamArA pitAjI che." te brAhmaNabaTuka ane vajAne dezapAra karyA ane pitAjIne bhogo mATe prArthanA karI. nimaMtraNa karavA chatAM temaNe bhogo na icchayA. rAjAne zrAvaka banAvyo. zAsananI prabhAvanA thaI ane anya tIrthanI apabhrAjanA thaI. tyAM comAsuM karyuM ane pUrNa thayA pachI vihAra karavAlAgyA, tyAre rAjA tenI pAchaLa jAya che, tyAre ati IrSyA karanArA brAhmaNoe eka garbhavALI dAsIne lobhAvIne kahyuM ke, "parivArikAno veSa dhAraNa karIne rAjamArgamAM jatA sAdhuo hAtha pakaDI tAre kahevuM ke, "have mArI gati kevI thaze? mATe kaMIka mane Apo." ema karyuM. eTale muni samajI gayA. paraMtu pravacananI malinatA have kevI rIte dUra karavI ? have satya vacana bolanAra, devo khecaro ane manuSyonA prabhAvane jhAMkhA karanAra evA te munie tyAM kahyuM ke, "jo A garbha mAro ja hoya to yoni dvArA teno janma thAo ane mAro na hoya ane bIjAthI garbha rahyo hoya to tenuM peTa phADIne garbha bahAra nIkaLe," ema kahetAM ja te dAsInuM peTa phADIne garbha bahAra paDyo. "mattanA ane mAtAnA je sabhAva hoya, te ApoApa pragaTa thAya che." brAhmaNajAtivALA draSilAoe A kArya karAvyuM che' - ema jaldI jaNAvyuM. te samaye zaradaRtunA caMdranAM kiraNo sarakho ujjavala jainazAsanano moTo prabhAva phelAyo. te zAsana kharekharadhanya ane mahAprabhAvaka che ke, "jyAM AvA sAdhuo hoya che. jemaNe A rItetIrthane prabhAvita karyuM, temanI A pariNAmikI buddhi samajavI. athavA potAnA gharanA caritrano vicAra karIne je buddhithI potedIkSita thayo. (35) gAthAnoakSarArtha - zeTha nAmanA dvArano vicAra, vepAra mATe zeThanuM dezAntara - gamana thayuM. pAchaLa brAhmaNaputra sAthe saMga karavAthI tenI vajAbhAryA bagaDI. ghare AvelA sAdhue kUkaDAnA mastakanuM bhakSaNa karanArarAjA thase' tema kathana karyuM. kahelo vRttAntathI putrane dhAvamAtA bIjA nagaramAM upADI gaI ane tyAM te putrarAjA thayo. zeTha sAdhu thayA ane te ja nagare gayA. brAhmaNonI prerAyelI dAsIthI jainazAsananI apakIrti dUra karavA sAdhue kahyuM ke, "meM garbha utpanna karyo hoya, to yonithI ane bIjAthI thayohoyato yonithI na nIkaLe, paNa peTa phADIne bALaka nIkaLe ' (129). ( phullakakumAra - kathA) 130 - sAketa nagaramAM puMDarIka nAmanA rAjAne kaMDarIka nAno bhAI hato, jasabhadrA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 upadezapada-anuvAda nAmanI nAnA bhAInI bhAryA hatI. atizaya manohara aMgavALIna jyAre gharanA AMgaNAmAM haratI-pharatI dekhe, eTale puMDarIka rAjA temAM ati anurAgavALo banyo. rAjAe dUtI mokalI,lajjA pAmelI teNe A vAtakaravAnI hiMmata na karI, paraMtu rAjAnA sajjaDa AgrahathI kahyuM, tyAre sAmethI kahyuM ke, 'zuM nAnAbhAIthI paNazarama pAmatA nathI, ke AvuM bolo cho ?' tyAre te zIla-khaMDananA bhayathI potAnAM AbhUSaNo laIneekadama gharamAMthI nIkaLI gaI. ekAkI te koI sArtha sAthe bhaLI gaI ane pitAbhAvamAnIne vRddha vepA2InI nizrAmAM anukrame zrAvastI nagarImAM pahoMcI jitasenasUrinAM ziSyA kIrtimatI pravartinI samIpe vaMdana karavA mATe gaI ane potAno sarva vRttAnta temane nivedana karyo. pratibodha pAmIne dIkSA aMgIkAra karI, paraMtu potAne peTamAM garbha che.' te vAta guruNIne na jaNAvI, te eTalA mATe ke, 'kahIza to mane dIkSA nahiM Apaze.' kAlakrame garbha vRddhi pAmyo, eTale ekAMtamAM moTAM sAdhvIjIe pUchyuM, tyAre teNe kAraNa paNa jaNAvyuM. tyAM sudhI tene khUba guptapaNe chUpAvIne sAcavI ke jyAM sudhI teNe bALakane janma Apyo. tyAra pachI te bALakane zrAvakakuLamAM pAlana-poSaNa karI moTo karyo. ane anukrame tene pravrajyA levarAvI (10) AcAryanI pAse dIkSA prasaMge kSullakakumAra nAma sthApanakaryuM.sAdhujanayogya samagra sAmAcArI zIkhavI. yauvanavaya pAmyo, eTale saMyama pAlana karavAne asamartha banelo, bhAMgelA pariNAma thavAthI dIkSA choDavA mATe mAtAne pUchavA gayo. mAtAe aneka prakAre rokyo, to paNaraheto nathI. pAchaLathI mAtAe kahyuM ke, 'hai putra ! mArA AgrahathI bAra varasa haju dIkSA pALa'- ema te vAtasvIkArI. teTalAM varaso rokyo, pachI pAchAM bAra varasa AcAryanAM evI rIte bAravarasa upAdhyAyajInAM ema aDatALIza varasa gayAM, to paNa na rokAyo. pachI mAtAe tenI upekSA karI mAtAe dIkSAletAM pahelAM tenA pitAnA nAmanI aMkita eka mudrA ane kaMbalaratna pUrve saMgharI rAkhela hatAM, te tene ApIne zIkhAmaNa ApI ke, 'he putra ! tuM game tyAM jato - Avato thAya, paraMtu puMDarIkarAjA te tArA moTA kAkA che. tArA pitAnA nAmanI A mudrikA tuM temane batAvaje. teo tane oLakhIne tAru rAjya tane avazya Apaze ja.' e pramANe mAtAnuM vacana svIkArIne te kSullakakumAra nIkaLyo. kAlakrame sAketapura pahoMcyo, rAjAne ghare gayo, tyAre tyAM AzcaryakArI nATaka cAlatuM hatuM. (20) 'AvatI kAle rAjAnAM darzana karIza' ema ciMtavIne tyAM ja beTho. ane ekAgratAthI nATakavidhi jovA lAgyo. temAM AkhI rAtri nRtya karIne naTI thAkI gaI hatI, kaMIkaAMkhamAM nidrA bharAvAne kAraNe, tenI mAtAe prabhAta najIkanA samaye vividha prakAranA hAvabhAva-karaNa praya.ogathI utpanna thayela manohara AnaMdaraMganA bhaMgabhayathI gIta-gAnanA bAnAthI ekadama A pramANe gItikA saMbhaLAvI tene sAvadhAna karI - 'he zyAmasuMdarI ! suMdara gAyuM, suMdara vAjIMtro vagADyAM, suMdara nRtya karyuM, AkhI lAMbI rAtri A pramANe pasArakarI, to svapnanA aMtasamaye athavA rAtrinA chellA alpa samaya mATe pramAda na karIza." A sAMbhaLIne pelA kSullakete naTIne kaMbalaratna ApyuM.rAjaputre kuMDalaratna zrIkAntA sArthavAhIe hAra, jayasaMdhi amAtye kaDAM, mahAvate sonAno aMkuza, ema darekelAkha lAkha mUlyanAM kimatI bheTaNAMo ApyAM. have rAjAe temanA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 bhAva jANavA mATe prathama kSullakane pUchayuM ke, "te sarva vRttAnta kahyo. ane chelluM gIta sAMbhaLIne huM pratibodha pAmyo ane viSaya tRSNAthI mukta banyo. huM enA vacanathI pravrajayA pALavAmAM sthira cittavALo thayo chuM, to mArIguruNInA sthAne hovAthI tene meM kaMbalaratna ApI dIdhuM.tene oLakhyA pachI "he vatsa ! A rAjayano svIkAra kara' ema rAjAe kahyuM, tyAre kSullake pratyuttara Apyoke, "have thoDuM AyuSya bAkI rahyuM, temAM lAMbA kALanA saMyamane atyAre zA mATe niSphaLa banAvuM?' (30) pachI potAnA putravagerene pUchayuM ke, "tame dAna ApyuM temAM zuM kAraNa che ? torAjaputre kahyuM ke, "he pitAjI ! tamone mArIne A rAjaya grahaNa karavA Icchato hato. A gIta sAMbhaLIne rAjyasevAnI icchA palaTAI gaI. tyAra pachI te sArthavAhIne pUchayuM to kahyuM ke, "pati bAra varasathI paradeza gayA che. meM vicArakaryo ke, bIjo pati karuM, tenI AzAmAM ne AzAmAM ghaNo phleza pAmI." pachI amAtyekahyuM ke, "bIjA rAjAo sAthe karAra karuM ke kema?- ema vicAra karato hato. mahAvate kahyuM ke, "sImADAnA bIjA rAjAo kahetA hatA ke, paTTahAthI lAva athavA tene mArI nAkha." Ama vAraMvAra mane kahetA hatA, tyAre huM saMzayarUpI hiMDoLA sarakhA cittavALolAMbA kALathI vicArato hato ke, "zuM karuM? paraMtu A upadezavacana sAMbhaLI amArAM mana palaTI gayAM ke, "thoDA mATe kema vadhAre gumAvavuM ?' have teonA abhiprAya jANIne puMDarIkarAjAe sarvane sammati ApI ke, "tamane je ThIka lAge tema karo." AvA prakAranAM akArya AcarIne ApaNe keTalo samaya jIvIzuM ?" ema bolIne teo vairAgya pAmyA. kSullakakumAranA caraNamAM sarvee pravrayA aMgIkAra karI.je jagatamAM sakalalokone pUjaya che. evA te sarve sAthe vicaratA hatA.bhullakanI A pAriNAmikI buddhi samajavI.rAjaputra, maMtrI mahAvrata sArthavAhI zrIkAMtAnI buddhi paNatevI ja jANavI. (40). gAthA akSarArtha - kumAra nAmanA dvArano vicAra.sAketa nAmanA nagaramAM puMDarIka nAmanA rAjA hatA.puMDarIkane kaMDarIka nAmanA nAnA bhAInI strI pratyerAga thayo tenA patine mArI nAkhavAthI gupta garbhavALI garbhanI hakIkata jaNAvyA vagara dIkSA aMgIkAra karI garbhavatIe sAdhvIpaNAmAM pAchaLathI kSullakane janma Apyo. zraddhALu zrAvakone tyAM te vRddhi pAmyo. rAjalakSaNavALA evA tene dIkSA ApI.yauvanamAM pariSaha na sahana thavAthI dIkSA- tyAgano vicAra thayo. moTA kAkA pAse javAnuM thayuM. tyAM gItikA sAMbhaLavAthI kSullaka ane bIjA cArano pratibodha thayo ane bIjA anekane bodhilAbha thayo. (130). (puSpaculA ane arNikAputrAcAryanI kathA) 131- puSpavatI devI nAmanA dvArano vicAra kathAnakathI A pramANejANavo. puSpadaMta nagaramAM pracaMDa zatrupakSane jitavA samartha evo puSpaketu nAmano mahAnarendra hato.tene puSpavatI nAmanI rANI hatI.tene sAthe janmelAM evAM puSpacUla ane puSpacUlA nAmanA putra-putrI hatAM. teo baMne paraspara atigADha snehavALA hovAthI rAjAe temane chUTA na paDe tema dhArI te baMnenAM lagna karyA. mAtA puSpavatIe tenA nirvedathI pravrajyA aMgIkAra karI devatva pAmelI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 upadezapada-anuvAda teNe sukhe sUtelI puSpacUlAne narakamAM duHkha bhogavatA nArakI jIvonI bhayaMkaratA dekhADI. dekhIne ekadama saphALI jAgI uThI. rAjAne nArakIno vRttAnta jaNAvyo. eTale samagrapAkhaMDIone bolAvIne pUchayuM ke, jethI devIne pratIti thAya. are ! narako kevI hoya? ane temAM kevA prakAranuM duHkha hoya,te tame kaho. potAnA matAnusAre teoe narakano vRttAnta jaNAvyo.paraMtu devIe teno svIkAra na karyo. tyAra pachI bahuzruta evA anikAputra AcAryane bolAvyA che, jeo te ja nagaramAM rahelA hatA. temane naraka-vRttAnta pUchatAM je pramANe hato, te pramANe jaNAvyo. tyAra pachI bhaktipUrNahRdayavALI puSpacUlAe kahyuM ke, "he bhagavaMta ! zuM Ape paNa svapnamAM A vRttAnta joyo ? gurue kahyuM ke, "jinendra-zAsanarUpI dIvAnA sAmarthyathI evI koIvastunathI ke, je na jANI zakAya,to pachI narakano vRttAnta jANavo, te kyA hisAbamAM? vaLI bIjA koIsamaye rAtrinA aMtya samaye tenI mAtAe svapnamAM Azcarya pamADanAra vibhUtithI zobhAyamAna deva-samudAya svargamAM kevAM sukho bhogave che ? te batAvyuM. pahelAnI jema pharI paNa rAjAe te AcAryane hakIkata pUchI. temaNe paNa yathArtha svarganA sukho jaNAvyAM. tethI devI puSpacUlA atiharSa pAmI. temanA caraNamAM namaskAra karIne bhaktithI kahevA lAgI ke, "narakanAM duHkho ane svarganAM sukhonI saMpatti kevI rIte prApta thAya ?" gurue kahyuM ke, "he bhadre ! viSayabhogamAM Asakti karavI ityAdika pApothI naranA duHkho ane tevA pApanA tyAgathI svarga sukha meLavI zakAya che." tyAre pratibodha pAmelI jhera sarakhA viSayonA saMgano tyAga karIne pravrajyA aMgIkAra karavA mATe rAjAnI AjJA mAge che. tAre bIjA sthaLamAM vihAra na karavo, kadApi bIje na vicaravuM." evI pratijJAthI koI paNa prakArevirahathI duHkha pAmelA rAjAe tene rajA ApI.dIkSA grahaNa karIne vicitra AkaruM tapakarma karI pApane nAzakaryuM. duSkALa samayamAM AcAryanuM jeghAbala kSINa thavAnA kAraNe pote vihArakarI zakatA nathI. eTale sarve ziSya-parivArane dUranA sukALa pradezamAM mokalI ApyA hatA.pote ekalA ja ahIM nagaramAM rahelA hatA.temane rAjAnA bhavanamAMthI azana-pAnavahorI lAvI Ape che. e pramANe samaya pasAra thaI rahelo che. te samaye zuddhatama pariNAmanI dhArA vadhavAnA yoge puSpacUlA sAdhvI kevalajJAna pAmI. (20) "pUrve jenA vinayamAM pravartatA hoya, jayAM sudhI te sAmAnA jAlavAmAM na Ave, tyAM sudhI vinayanuM laMghana karatA nathI." arthAt kevalI chatAM paNa chabasthano vinaya jALave che. tethI pUrvanA krama pramANe gurunA mATe anAdika vahorI lAvI Ape che. koIka samaye gurune kaphanA vyAdhithI amuka prakAranA bhojananI vAMchA thaI. ucita samaye tenA manogata icchAnusAra te bhojana hAjarakaravAthI vismaya pAmelA manavALA sUrie pUchyuM ke, "he Aryo ! A mArA manano abhiprAya te kevI rIte jANyo? ke jethI AvuM ati durlabha bhojana paNa vagara vilaMbe lAvI ApyuM' sAdhvIe kahyuM ke, "jJAnathI.' kayA jJAnathI ? to ke "na paDe tevA jJAnathI ? "are re ! mane dhikkAra thAo. anArya evA meM mahAsatva evA kevalInI azAtanA karI." ema karIne AcArya zoka karavA lAgyA. tyAre sAdhvIjIe temane kahyuM ke, "he munivara ! tame zoka na karo. jekevaLIne sAmAe na jANyA hoya, to kevalI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 paNa pahelAnI maryAdA vinaya-veyAvacca vagere choDatA nathI' ema kahIne zoka baMdha karAvyo. (25) ATalA lAMbAkALathI suMdara cAritra pAlana karavA chatAM paNa huM nivRtti-mokSa pAmIza ke nahi? evA saMzayavALA AcAryane te kevaLI sAdhvIjIe pharI kahyuM ke, "he munIdra ! tame mukti maLavAno saMdeha kema karo cho ? tame gaMgA nadI utaratAM utaratAM tarata nivRtinA kAraNabhUtakarmano kSaya nakkI karazo ja." e sAMbhaLIne sUri nAvaDImAM besIne gaMgAno pAra pamADavA mATe nadI ullaMghana karavA lAgyA, paraMtu AcArya jayAM jyAM bese, tyAM tyAM karmadoSathI nAvaDInA bhAgo gaMgA nadInA uMDA jaLamAM DUbavA lAge che, sarva vinAzanI zaMkAthI nirdhAmakoe nAvaDImAMthI annakAputra AcAryane pANInI aMdara pheMkyA. (30). have zreSTha prazamarasanA pariNAmavALA ati prasanna cittavRttivALA,pote samagra AsravadvArane baMdha karyA che tevA, dravya ane bhAva baMne prakAreparama niHsaMgatAne pAmelA atyaMta vizuddha zukladhyAnathI kSayakarelA karmavALA, jaLa-saMthArAmAM rahelA sarvathA yogano nirodha karelA-evA te AcArya bhagavaMtane nirvANanI prApti sAthe manovAMchita padArthanI paNa prApti thaI. A pramANe potAnI putrI puSpacUlAne svapnamAM naraka ane svarga dekhADatI davabhAva pAmelI devInI pAriNAmikI buddhi samajavI. (34) akSarArtha - puSpavatI devIe puSpacUla ane puSpacUlA nAmanA putra-putrInA yugalane janma Apavo. bhAI-bahenano gADharAga dekhavAthI mAtA viruddha pitAe temano viyoga na thAya mATe baMnene paraNAvI dIdhA. tenA vairAgyathI mAtAe dIkSA lIdhI ane devaloka pAmI.putrIne narakamAM duHkho ane svarganAM sukho svapnamAM dekhADyAM. te nimitte pratibodha pAmI. svapnanI hakIkata agnikAputra AcAryane pUchI.tethI pratibodha samyaktaprApti, puSpacUlAe dIkSA lIdhI.tene kevalajJAna thayuM. icchA mujaba AcAryanI gocarI kevalajJAna baLathI lAvI ApatI hatI, kevalajJAna jANyuM - eTale baMdha karI. gaMgA nadI utaratAM utaratAM AcAryane kevalajJAna ane siddhi prApta thaI. (131) che uditoya rAjA , 13ra- zrI RSabhasvAmIne kevalalakSmInI prAptithI prasiddhi pAmelI samagra nagaromAM sahuthI caDiyAtI zrIpurimatAla nAmanI nagarI hatI. tyAM haMmezAM jenI rAjalakSmIno uttarottara udaya thAya che - evA uditodaya nAmano rAjA hato ane te niraMtara jinezvara bhagavaMtanA caraNakamaLamAM praNAma karavAmAM tatpara raheto.tene zrIkAntA nAmanI rANI hatI ke, je mithyAtva-mohanA jherane upazAnta karI jinazAsane kahelA AcAra sevana karavAmAM ghaNI kuzaLa banI hatI. koIka samaye tenA aMtaHpuramAM ekaparivrAjikA AvIne potAnA nAstikavAdanA dharmanuM svarUpa vistArathI kahevA lAgI. jinezvaranA pravacanamAM kuzalatA pAmelI zrIkAntA rANIe hetu yuktithI tene jitI lIdhI, eTale te kSaNevilakhI paDelIne dAsIo hasavA lAgI. te pradezamAMthI kADhI mUkI, eTale te atizaya dveSa karavA lAgI.vArANasI nagarImAM jaIne tyAM te zrIkAntA devInuM eka citramaya pratibiMba karAvI te nagaranA dharmaruci nAmanA rAjAne Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 130 batAvyuM, eTale te temAM anurakta banyo. uditodaya rAjAne dUta mokalAvyo ke, 'tArI devIne mokalI Apa' jethI te dUtanuM apamAna karI tene hAMkI kADhyo. apamAnane manamAM apamAna mAnato te dharmaruci purimatAla nagarIne ghero ghAlInerahelo che. paramadharma-rucivALA uditodaya rAjA te vakhate nagarane avara-javara vagaranuM jANI manamAM anukaMpAthI ciMtavavA lAgyAke, AvA moTA sainyanA maraNathI saryuM.' uditodayarAjAe upavAsa ane brahmacaryano niyama grahaNa karyo. pUrve ArAdhela vaizramaNa nAnA deve sarva sainya parivAra sahita dharmaruci rAjAne vArANasI nagarIe pahoMcADI dIdho. uditodayarAjAnI A pAriNAmikI buddhi samajavI.bIjAne koI paNa prakAranI pIDA upajAvyA vagara jeNe potAnA AtmAnuM rakSaNa karyuM. (12) gAthAakSarArtha-uditodaya rAjA, zrIkAntA tenI bhAryA, parivrAjikAe potAnA dharmanuM kathana karyuM. bIjA dharmaruci nAmanA rAjAne te zrIkAntA tarapha anurAgavALo karyo.te rAjAe purimatAla nagarIne ghero ghAlyo. uditodaya rAjAne loko tarapha anukaMpA utpanna thaI, vaizramaNa devanuM praNidhAna karyuM. te deva hAjara thaI tenA mananI icchApramANe tene potAnI nagarImAM lAvI mUkI dIdho. (132) zreNI:kaputra naMdiSaNa 133 - samagra bhUmimaMDalane AnaMditaka2nA2 zveta caMdrakaraNa sarakhA yazavALA naMdiSeNa nAmanA zreNika rAjAnA putra hatA.vItarAga bhagavaMtanA kahelA dharmane pAmIne jeNe taNakhalanI jema nagarano ane manohara rUpavALA, devalokanI zobhAne paNa jhAMkhI karanAra evA aMtaHpurano paNa tyAga karyo ane dIkSA aMgIkAra karI kSAMti Adi yati dharmAdi guNono Azraya banyo. atizaya zrutajJAnarUpI maNi mATe rohaNaparvata sarakhA zruta-cAritrane dhAraNa karanAra, atinirmala jAti anukulavALA, vinayAdiguNAnvita kAmavikArone jitanAra evA ghaNA munivarono parivAra tene thayo. have karmanI vicitra gatithI koIka vakhate eka ziSya vagara kAraNe kAmadevanA manavALobanyo ane potAnA gurune potAnA manano sadbhAva jaNAvyo. 'have jo koI prakAre bhagavaMta vIra jinezvararAjagRha nagaramAM padhAre, to bahu sArUM. meM ghaNI rANIono tyAga karyo che, teno atizaya-prabhAva dekhIne bIjA paNa jo sthira thAya, to A ziSya kema sthira na thAya ?' ema jANI bhagavaMta tyAM padhAryA. zreSTha hAthInI khAMdha para ArUDha thayelA upara dhAraNa karela chatravALA, zveta manohara cAmarathI vijAtA, potAnA senyaparivArayukta, aMtaHpura-sahita zreNika rAjA tathA kumAravarga, zrInaMdiSeNa kumAnara aMtaHpura nagarathI bhagavaMtane vaMdana karavA mATe nIkaLyA. samavasaraNanI aMda2 bhagavaMtane vaMdana karIne potAnA sthAnake beThela. evA prakAranI gurue tyAga karelI devIone te ziSya dekhI. zvetaraMganAM vastro paherela brahmacaryanI nirmalatAnA kAraNe gopavelA sarva gAtravALI padmasarovaramAM rahelIhaMsIo jema zobhe, tema ujjavala veSa dhArI naMdiSaNanIdareka patnIo zobhatI hatI. jemaNe AbhUSaNono tyAgakarelo che, aMtaHpuranI zobhAne dUra karelI che - evA mArA guru che. kharekhara mArA guru dhanya che ke, AvI strIono paNa jemaNe chatA saMyogo Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 tyAga karelo che. achatA viSayono tyAga durbalamanavALA mArA sarakhA nibhaMgIne duSkara lAge che. A bhAvanAvoge te ja kSaNe ekadama tIkSNa vairAgya pAmyo. lAgelA doSone AlovI, pratikramaNa karI vratamAM meru sarakho aDola thayo. rAjagRha nagaramAM zrInaMdiSeNa gurunA ziSyane tenI patnIo dekhavAthI je buddhi thaI, te pAriNAmikI samajavI. (15) gAthAakSarArtha - sAdhunuM udAharaNa-naMdiSeNasUrinA ziSyane dIkSAtyAganA pariNAma thayA, tyAre virabhagavaMta rAjagRhamAM padhAryA, tyAM gurunA aMtaHpurane jovAthI ziSyane vairAgya thayoane cAritramAM sthira thayo. (133). (134- susumA-cilAtIputra kathA) bhUmipratikti nagaramAM jinazAsananI niMdA karavAmAM rasika, potAne paMDita mAnato yajJadeva nAmano vipra hato. "mane je koIjite, teno huM ziSya thAuM." evI pratijJA karIne pharato hato, tyAre koI vizeSa buddhivALA sAdhue tene vAdamAM harAvyo dIkSA lIdhI, paraMtu teno tyAga karatAM tene deve aTakAvyo, pachI sAdhudharmamAM ekadama nizcala thayo to paNa haju vipranA pUrvanA saMskAra-kAraNe jAtimadathI sAdhu taraphano dugaMchAbhAva thoDo thoDo rAkhe che. potAnA AkhA svajanavargane teNe pratibodha karyo, paraMtu tenI bhAryA pUrvanA sajajaDa ati snehAnurAganA doSathI tenI pravajayA choDAvavA icchAkare che, paraMtu te nizcala cittavALo sAcA dharmamAM lIna banI potAnA divaso pasAra karato hato. koIka divase te patnIe tenA para kAmaNa karyuM, tenA doSathI te mRtyu pAmI devalokamAM utpannathayA. tenI patnIe paNa tenA nirvedathI khUba kaleza pAmIne chevaTe dIkSA aMgIkAra karI. AloyaNAkaryAvagara mRtyu pAmelI te devalokamAM utpanna na thaI. have yajJadevano jIva devalokathI cyavIne rAjagRha nagaramAMdhanadatta zeThane ghare AgalA bhave sAdhunI durgachA karelI hovAthI cilAtI dAsInA putra tarIke utpanna thayo. lokoe paNa cilAtI dAsIno putra hovAthI cilAtIputra nAma pADyuM. pelI AgalA bhavanI patnI paNa devalokamAMthI cyavInete ja dhanadattanI bhAryAnIkukSimAM pAMca putro upara suMsumA nAmanI putrIpaNe utpanna thaI. pelA cilAtIputrane A bALakIne sAcavavA tarIke rAkhI lIdho. atizaya kajiyA-takarAro karanAra durvinIta hovAthI sArthavAhe tene gharamAMthI tagaDI mUkyo, eTale rakhaDato rakhaDato eka coranI pallImA gayo. atizaya vinayAdikathI pallIpatine khUba ArAdhyo. tyAra pachI pallIpati mRtyu pAmyo, eTale coranI maMDaLIe ekaThA thaI nakkI karyuM ke, "A mahAbaLavAna ane yogya che." ema dhArIne tene pallIno nAtha banAvyo. atizaya kUra-nirdaya evo te gAma, nagara, zahera ane sArthone lUMTato ane mArato hato. eka samaye teNe corone ema kahyuM ke -"rAjagRhamAM dhanadatta nAmanA sArthavAhane tyAM susumA nAmanI putrI che, te mArI ne dhana tamAruM mATe tyAM jaIe ane tene tyAM dhADapADIne pAchA AvIe." coroe e vAtano svIkAra karyo, rAjagRhamAM gayA. tene ghare jaIne avasthApinI nAmanI nidrA ApIne tenA gharamAM praveza karyo. coroe ghara lUMTyuM ane cilAtIputre susumAne grahaNa karI. have putro sahita dhanadatta ekadama coranI zodha karavA gharamAMthI bahAra nIkaLyA. IcchA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 upadezapada-anuvAda mujaba dhananI ane pallipatine susumAnI prApti thavAthI teo potAnA sthAna tarapha prayANa karatA hatA. have sUryodaya thayo, eTale pAMca putrothI parivarelo tema ja kavaca bAMdhI hathiyAro sajI rAjAnA ghaNA subhaTonA parivAra sAthe putrInA snehathI dhanadatta tenA pagale pagale ekadama pAchaLa gayodhanadatte subhaTone kahyuM ke, "jo putrIne pAchI lAvI Apo, to dhana tamAre levuM" ema kahyuM, eTale subhaTo coronI pAchaLa doDyA. subhaTo vagerenepAchaLa AvatA, dekhIne coro dhana choDIne cAlyAgayA, eTale subhaTo dhana laIne sarve potAnA ghare cAlyA gayA. putro sahita ekalo dhanadattajavA taiyAra thayo ane tarata cilAtIputranI najIka pahoMcI gayo. "A susumA koInI na thAo' - e karI tenuM mastaka laIne ekadama tyAMthI AgaLa cAlIgayo dina banelA sArthavAha dhanadatta pAcho pharyo. tyAra pachI putro sahita dhanadatta sudhAnA kAraNe maravAnA pariNAmavALo thayo. paraMtu prANa-tyAga karavAmAM atyAre koI guNalAbha thavAno nathI. (25) to have kyA upAyathI prANo TakAvI rAkhavA. kAraNa ke, "A aTavI sarva bhakSyarahita che. eTale pitAe putronekahyuM ke, "huM to have kRtakRtya thayelo chuM. to mane mArIne tamo koI prakAre prANo TakAvo, mAruM mAMsa khAIne tamo saMkaTano ane jaMgalano pAra pAmo. "jIvato nara bhadrA pAme." A sAMbhaLIne baMne kAnamAM AMgaLI nAkhI kAna baMdha karyA ane putro kahevA lAgyA ke Apa guru ane devacho. Ape akAryane karavAnI amane kema AjJA karI ?' tyAra pachI sahuthI moTA putre kahyuM ke, "mane mArIne prANa TakAvo." tenI paNa koI IcchA na karI. pachI bIjA putre-ema sarve putroe potAnI IcchA pradarzitakarI ke, "amArAthI prANa TakAvo." jyAre koI prakAre tema karavAne zaktimAna thatA nathI, tyAre kAryakuzala pitAe kahyuM ke, A putrI vagara mArye potAnAthI ja niSmANa banelI che, to tenA mAMsanuM bhakSaNa karIne prANa dhAraNa karo." sarvee anumati ApI, eTale araNI vRkSamAMthI agni pragaTAvI temAM mAMsa pakAvyuM ane tenuM bhakSaNa karyuM - ema karIne potAnA nagaramAM pahoMcyA. sArA gurunI pAse bodha pAmIne sadgatigAmI thayA. prANa saMkaTa AvyuM, tyAre dhanadatta pAriNAmikI buddhinA anusAra maraNa-saMkaTanA duHkhathI vistAra pAmyo ane tyArapachI teNe cAritra aMgIkAra karyuM. have aTavInI aMdara bhramaNa karatA cilAtIputre mahAsattvazAlI kAusagga dhyAnamAM rahelA eka sAdhune joyA, eTale teNe sAdhune kahyuM ke, "he mahAmuni ! mane saMkSepathI dharmakaho, nahitara A taravArathI tamAruM mastaka phaLanI jema haNI nAkhIza" nirbhaya evA munie paNa tene upakAra thaze-ema jANIne "valama vive saMvara A traNa padamAM dharmanuM sarvasva samAI jAya che. A vAkya grahaNa karIne ekAMtamAM samyagapaNe tenA artho vicAravA lAgyo ke, "upazamA zabdano artha sarvakrodhAdikanA tyAgamAM thAya che. to krodhI evA mane upazama kevI rIte thAya ? eTale have mekrodhAdikano tyAga karyo.dhana, svajana vagareno tyAga karavAmAM viveka gaNAya to have taravArathI mane saryuM, tema ja have mastakathI paNa te saryuM. indriyo ane manane viSayo tarapha jatAM rokavI, te ja saMvara ghaTI zake che. to have te paNa huM karIza." - ema vicAratAM teNe taravAra ne mastaka baMneno tyAga karyo. nAsikAnA agrabhAga para daSTi sthApana karI mana ane kAyAnA vyApArane paNa baMdha karyA. (40) meru mAphaka atinizcalapaNe Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 kAussagamAM rahelo A traNe zabdo vAraMvAra vicArato hato. have sadhira (lohI)nI gaMdhathI kheMcAIne AvelI vaja sarakhA tIkSNa pracaMDa mukhavALI dhImela, udhaI ane kIDIo AvIne tenA AkhA zarIre pharI vaLI ane tenA thara bAjhI gayA ane caTakA bharavA lAgI. vizeSamAM pagathI mAMDI cheka mastaka sudhI samagra dehane tIkSaNa mukhavALI kIDI vagere bhakSaNa karIne cAlaNI samAna kANAM-kANAvALuM karyuM, to paNa potAnA zubhadhyAnathI te cilAtIputra calAyamAna na thayA, paraMtu meruparvata mAphaka aDola rahyA. te munivaranA zarIranuM tIkSNa tuMDavALI kIDIoebhakSaNa karyuM, tyAre tenA dehanAM chidro samasta pApane bahAra kADhavAnAM lAMbA dvAro na hoya tema zobhatAM hatAM aDhI divasa sudhI A pairyavAna buddhimAna sucAritra dhanavALA mahAtmAe aMtima suMdara ArAdhanA karI ane te sahastrAra nAmanA dazamA devalokane pAmyo (45). gAthA akSarArthamAM dhanadatta nAmanA dvArano vicAra kahe che temAM dhanadatta zeThanI suMsumA nAmanI kanyA,tenA upara cilAtIputrane anurAga thayo, eTale teNe dhADa pADIne tenuM haraNa karyuM. kanyAne tenI pallImAM laI javA mAMDyA, eTale putra sahita zeTha pAchaLa gayA. laI javA samartha na thayA,eTale kanyAne mArI nAkhI. bhUkhanuM saMkaTa pAra pAmavA mATe susumAnA zarIranuM mAMsa bhakSaNa karI jIvita TakAvI. tyAra pachI cAritra grahaNa karyuM. (134) (zrAvaka patnIe pati nAM vratanuM kevI rIte rakSaNa karyuM ?) 135- koIka nagaramAM koIka vratadhArI kedakhAnA sarakhA gRhavAsamAM pApathI DaranArA, parastrI sAthe ramaNa na karavAnI pratijJAvALA zrAvakane udAra bhUSaNothI alaMkRta zreSTha vastra paherela evI patnInI sakhIne dekhI teno kAmAvega viSaveganI jema vadhavA lAgyo.tenI cikitsA na thavAnA kAraNe lAMghaNa karanAranI mAphaka tenuM zarIra kSINa thavA lAgyuM ane deDakAMti uDI gaI. tenI bhAryAe pUchayuM ke, "vagara kAraNe Ama tame ekadama kema dubaLA dekhAva cho ?" khUba Agraha karyo, tyAre kahyuM. patnIe pratyuttara Apyo ke, "AmAM zI moTI vAta che ? A eka sAmAnya kArya che. A kAraNe kheda karavAnI jarUra nathI. huM tevuM karIza ke, "jethI tamArA manorathanI siddhi thAya." saMdhyA-samaye potAnI sakhInAM AbhUSaNo ane vastro paherIlAvIne zayyAgRhamAM aMtaHpuramAM rahelI hatI. tyAM pelAe praveza karyo ane manovAMchitapUrNa karyA. tyAra pachI te potAnA vratakhaMDana mATe bhArI pazcAttApa karatAM kahevAlAgyo ke, "zIla khaMDita karanAra ne dhikkAra thAo." tyAre potAnI patnIe ratikALa samaye karelI ceSThA yAda karAvavApUrvaka kahyuM ke, "ehuM pote ja hatI,te na hatI." topaNa manamAM gADha dubhAvA lAgyo. atikaluSa pariNAma karavAthI paNa meM mAruM vrata to bhAgye AcAramAM tallIna bahuzruta evA sugurunA caraNakamaLamAM AlocanA karI pratikamaNa karyuM. gurue tene kahyuM ke, "havethI dUrathI tenuM darzana varjavuM." A tArI bhAryAe kAmazatrunA hathiyAronA ghA thayA hatA, te jANe rUjhAvI nAkhyA na hoya, to paNa kutsita prayogathI ughADA thAya che, pachI te Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 upadezapada-anuvAda prakAzarUpa thAya che, je kAraNathI doSadaSTithI pharI uchale che, mATe moTAoe tenAM darzana thI dUra rahevuM. patie pharI vinaMti karI patnInI pariNAmikI buddhinA prabhAvathI azubhagatimAM paDatAne dhArI rAkhyo ane sadgatimAM pahoMcADyA. (12) akSarArtha - zrAvaka nAmanA dvAramAM bhAryAnI bahenapaNImAM rAga pragaTyA, rAganI adhikatAthI durbala zarIra joIne bhAryAne durbala zarIra thavAnA kAraNamAM zaMkA thaI. bahenapaNInAM vastra-AbhUSaNa lAvI patine saMtoSa pamADyo. tyAra pachI patine thayuM ke, "are ! meM duSkRta karyuM !' e prakAre sAco saMvega thayo,te vAta potAnI patnIne sAce sAcIkarI. bhAryAe paNa sAcI hakIkata kahI ke, "huM ja hatI, bIjI koI na hatI.' to paNa bhAvadoSanA kAraNe huM parastrI-sevana karanAro banyo. e doSa guru pAse pragaTa karyo. gurue hita zikhAmaNa ApatAM jaNAvyuM ke, "have tAre tenA tarapha najara na karavI" paradArAnAM paccakakhANa pharI paNa karAvyAM. (135) (saMgatarAjA ane prANAdhikapriyA manadapitA ) 136- supratiSTha nAmanA nagaramAMzrIsaMgata nAmano moTorAjA hato. tene potAnA prANAdhika manadayitA nAmanI devI hatI. tenI sAthe pAMca prakAranA vizvAsa utpanna karAvanArA bhogo rAjA bhogavato hato ema karatAM ghaNo sAro kALa pasAra thayo. have koIka samaye vaidyo paNa jeno upAya na karI zake tevA asAdhya rogathI vaNasI gayelA dehavALI devI yamarAjAnA ghare pahoMcI. tenA rAgathI paravaza banelo rAjA khAto-pIto nathI ke snAnAdi zarIra-sthiti tarapha paNa dhyAna Apato nathI. tyAre maMtrIo AzvAsana ApatA kahevA lAgyA ke, "he deva ! A jagatanI sthiti tarapha Apa najara karo. jema dhAnyo pAkayAM hoya tyAre kheDUto tene laNI le che, tema A janmelA evA jIvone mRtyarUpI kheDUta laNI le che, temAM koI rakSaNa karanAranathI." e pramANe kahyuM. eTale rAjAe kahyuM ke, "jyAM sudhI devI potAnA zarIrasthiti na kahetyAM sudhI duHkhI evo huM zI rIte karI zakuM ?" tyAre kUTakapaTanI kalpanA karanArA maMtrIoe eka puruSane taiyAra karyo ke, tAre rAjasabhAmAM AvIne rAjAne e pramANe kahevuM ke, he deva ! ApanI snehAdhIna devIe svargamAMthI tamArA kuzala-samAcAra pUchavA mane mokalyo che ane kuzala samAcAra meLavI mArI pAse pAchA AvavA kaheluM che tyAre rAjAe pUchayuM ke, 'devI tyAM kuzaLatAthI rahe che ne ?" "he deva ! barAbara kuzalatAthI ja rahe che." maMtrI samudAye kahyuM ke, "he deva ! devI mATe zarIra-zaNagAranI sAmagrI A AvelA puruSanI sAthe ja mokalI Apo. jethI devI zarIranI sAra-saMbhALazaNagArAdi kare." rAjAe tenA mukhathI devIno vRttAnta jANyo, eTale rAjAe kaMdoro tathA bIjA AbhUSaNo rANIne ApavA tenI sAthe mokalAvyAM. jayAre pelo puruSa bahAra nIkaLyo, eTale maMtrimaMDala pelApAsethI bhAga mAge che. ema dararoja pUrta dvArA rAjAne devInA samAcAra ApI dAgInA paDAve che, maMtrIone temAMthI bhAga maLe che. have eka divasa maMtrIono vRttAnta jANanAra koI mAthAbhArI pUrve AvIne rAjA pAse Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 devI vRttAnta kuzala jaNAvI zRMgAra meLavyA maMtrIoe vicAryuMke, "ApaNuM kArya patI-phUTI gayuM tyAre eke kahyuM ke, "bhAI ! lagAra zAMti rAkho. A kAryamAM huM prayatna karIza.te sarva pharI rAjA pAse hAjara karIne pelo kahevA lAgyo - "he deva ! A kevI rIte jAya ?" rAjA kahe - bIjA divasomAM kevI rIte jatA hatA ?' maMtrI he deva ! jevI rIte devI gayA, tevI rIte Ane paNa mokalavo." rAjAe paNa te vAta svIkArI. eTale tarata cAra puruSoe tene khAMdha para lIdho. have tyAM eka hAsya karavAnI TevavALo eka bolako mANasa rAjA samakSa ema kahevA lAgyo ke, "devIne ATaluM kaheje ke, tArA mATe rAjA atyaMta utkaMThita thayA che." tyAre pelAe kahyuM ke, "A sarva kahI zakAya, teTaluM mArAmAM vijJAna nathI. AvA prakArano saMdezo cokkasa pahoMcADanAra koIka jANakAra ane vacana bolavAmAM catura hoya, tene Ape mokalavo yogya che, mATe Ane ja mokalavo yogya che." ene mokalavAno nirNaya karyo, eTale to potAnA baMdhu, sagA-saMbadhIoe moTA kolAhala-zorabakora karI mUkyo. "have tArA DAcAne saMbhALIne bolavAnuM rAkhaje." maMtrIo e ghaNo Thapako ApIne karuNAthI tene choDAvyo. bIjuM maDaduM lAvIne bALI rAjA pAse dekhAva karyo. pelA maMtrInI A pariNAmikI buddhi ke jeNe baMnene zIkhAmaNa ApI.(21) 136 - gAthA akSarArtha - tathA kahevAthI jevAM AgaLa kahelAM udAharaNo pAriNAmikI buddhinAM che, te pramANe A paNa udAharaNa samajavuM. jayAre rANI mRtyupAmI, tevA saMkaTa samaye rAjA zarIra-sthiti snAna, khAna-pAnAdika vyavasthita karato nathI, tyAre maMtrIe kapaTathI devI je svargamAM rahelI che, tenI saMbhALa zRMgArAdika sAmagrI mokalAvI zarU karAvI. A daramyAna koIka dhUrta maMtrInA pUchayA vagara ja rAjA pAse hAjara thayo ane AgaLanI jema kaMdoro vagere tene ApyA. tene agnimAM pravezakarAvIne svargamAM mokalavAno hato. vacamAM koI bolako vAcALa ociMto AvI caDyo, teNe judA judA arthavALuM bhASaNa karyuM. prathama to pahelA dhUrtane agnimAM praveza karAvI vinAza karavAnuM zaru karyuM.vacamAM eka vAcALa TapakI paDyo ane ADAavaLA game-tema devIne saMdezA kahevAravavA lAgyo. eTale prathama dhUrte kahyuM ke, "ATalA badhA saMdezA yAda rAkhavA mArA mATe azakya che, mATe A bolakAne ja mokalo" ema tene ja mokalavA taiyAra thayA. teNe potAnA svajanavargane kahyuM ke, "huM to maryo, paNa have tamAre tamArA mukhanuM rakSaNa karavuM. bolavAmAM meM sAvacetI na rAkhI, tenuM mane A phala maLyuM." (136) vi ragaDu-kathA 137 - caMdra sarakhA ujjavala koIka tapalakSmIvALA gacchamAM mahine mahine pAraNA karanAra eka tapasvI munivara hatA. have koIka divasa pAraNAnA divase eka nAnA sAdhu sAthe uMcA vagere kuLomAM gocarI mATe pharatA hatA. tIvra sudhAnA kAraNe tema ja AMkhanAM teja paNa ghaTI gayelAM che, tevA samayamAM teNe paga mUkavAnA pradezamAM nAnI deDakI para dekhyA vagara paga mUkyo ane deDakIcaMpAvAthI mRtyupAmI, te nAnA sAdhunA jovAmAM AvyuM. upAzrayamAM AvIne Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 upadezapada-anuvAda guru pAse iriyAvahI paDikamatAM, pachI bhikSAnI AlocanA karatAM, tathA bhojana karyA pachI saMdhyAkALe AvazyakakriyA karatAM pragaTapaNe pelA sAdhue yAdI ApI ke, "he tapasvI ! deDakI mArI, tene kema AlovatA nathI?" A nAno sAdhu mArI pAchaLa ja paDyo che. zuM deDakI meM mArI che? A mArge bIjA koI nathI AvatA?- ema roSe bharAIne krodha-paravaza banyo ane teno ghAta karavA uThyo, paraMtu aMdhArAmAM thAMbhalA sAthe athaDAvAthI mAthAmAM sakhata vAgavAthI tarata ja mRtyu pAmyo krodhathI jeNe potAnuM zrAmaNya malina banAvyuM, te sarpanA bhAvane pAmyo. te sarpanA kulomAM dRSTiviSa viSama sthiti pAmyo. teo paraspara ema samaje che ke, "ame roSa karavAthI AvI viSama sthiti pAmelA chIe. " jAtismaraNanA guNathI teo rAtre bahAra phare che, paraMtu divase sUryanI sAmuM najara kare to, vanamAM rahelA pazu-paMkhIo, vRkSo sarve tenI dRSTithI baLIne bhasma banI jAya. teo sarpa bhAvamAM paNa have samajyA pachI rakhene amArAthI koIjIva ajANapaNe marI jAya-ema dhArI rAtre ja prAsuka acitta AhAra zodhI lAve ane daramAM vApare. have evuM banyuM ke, te dezanA rAjAnA eka putrane sarpe DaMkha mAryo ane rAjaputra mRtyupAmyo, sarpanI jAti para roSa pAmelA rAjAe hukama karyo ke, "je koI eka sarpa mAre, tene huM eka sonAmahora ApIza." have sarpa pakaDanAra eka puruSe jaMgalamAM teno lisoTo joIne tenA bila pAse auSadhi mUkI. eTale sarpa khUba jora karavA lAgyo ke, "huM mAruM mukha rakhe bahAra kADhe, kAraNa ke, tema karavAthI anekanAM mRtyu thAya. duSkara kAruNyavALo have te bilamAM vAsa karavA asamartha banyo chidramAM AgaLa pUMchaDI che, gADika pUMchaDI kheMce che. mArI dRSTikoInA upara na paDo, jeTalo bahAra nIkaLe che teTalo kApe che, mRtyu pAmelA sarSakalevaranerAjA pAse lAvyA. mRtyu pAmI te sarpa tapasvIno jIva rAjAnI pradhAna patnInI kukSIe putrapaNe utpanna thayo. kAraNa ke, daSTiviSa sarakhA krodhI bhavamAM teNe krodhanuM jhera ekadama dUrathI atyaMtarokI rAkheluM hatuM. tyAra pachI nAgadevatAe rAjAne pratibodha pamADyo ke, "jo havethI sarpo na mArazo, to tamane putra thaze" kAlakrame putrano janma thayo, moTo mahotsava karyo. nAgadevatAe Apelo hovAthI tenuM nAgadatta evuM nAma pADyuM. bAlabhAva pUrNa thayA pachI sAdhune dekhIne jAtismaraNa jJAna thayuM. vairAgya pAmI dIkSA aMgIkAra karI. atizaya samatAdhArI sAdhu thayo. AgalA tiryaMcabhavanA anubhAvathI dararoja khUba bhUkhyo thAya. sarva munionI hAjarImAM evo ugra abhigraha dhAraNa karyo ke, maraNAMte paNa mAre krodha na karavo. prabhAtasamaye atitIvra sudhAthI levAI gayelA zarIravALo doSita AhAra grahaNa karavA bhikSA pharato hato. jenA gacchamAM dIkSA lIdhI che, te gurunA gacchamAM tevA AkarA tapa karanArA sAdhuo che ke, jemaNe zarIranuM baLa tapasyAmAM pUrNa karyuM che. evA eka, be, traNa ane cAra mAsanA anukrame cAra sAdhuo hatA. have tyAM pravacana guNanA anurAgI eka zAsanadevatA te cAre tapasvIone ullaMghIne pelA tapasvI nAnA sAdhune vaMdana karatI hatI. AnaMdita hRdayavALI zarIranA kuzaLa sukha-zAtA pUchatI hatI. kramasara tapasvIo beThelA hatA, temAMthI eka tapasvIo krodha ane IrSAthI pelI devatAne Thapako ApatAM kahyuM ke, "are kaTapUtanI ! A Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 tapasvI sAdhuonA caraNa pUjavA lAyaka che, A tapasvIone choDIne traNe kALa bhojana karanAra A nAnA sAdhune vaMdana kare che !" (25) devIe kahyuM ke, "A bhAvatapasvIne vaMdanA karuM chuM, A sarve dravyatapasvI che. vizeSa vRttAnta prabhAta-samaye pragaTa thaze." have prabhAta-samaye doSita AhAra mATe zrAvakonA ghare ghare pharIne upAzraye AvI IriyAvahiyA pratikramIne, bhAta-pANI AlovIne tapasvIone jyAre nimaMtraNa kare che, lokoe A muninuM "kUragaDuM' evuM upanAma sthApyuM hatuM. temAMthI eka upavAsI sAdhu je tene sahana karI zakyo nahi, eTale teNe tenA gocarI bharelA pAtramAM tiraskAra karatAM karatAM pavitra bhojanamAM baLakho nAkhyo. e pramANe bAkInA traNa tapasvIone paNa utkaTa roSa karIne tene kahyuM ke, "he nirlajja ! tane dhikkAra thAo." samatAvALA sAdhu vicAre che ke, "huM peTa bharanAro sAdhu chuM. temane thuMkavA mATe rAkhanIkuMDI meM na ApI, to teo AmAM thUkayA kharekhara temanAM baLakhAthI mAro AtmA kRtArtha thayo." baLakhAnuM mizraNa dUra karI jyAre jamato hato, tyAre tIvra vairAgya pAmelA tapasvInA tapanI anumodanA ane potAnA khAudharApaNAnI niMdA karatAM, krame e pAMce kevalajJAna pAmyA. nAnA sAdhu tenI paNa pAriNAmikI buddhinuM phala A maLyuM krodhanA nigrahathI nirveda ane tenAthI kevalajJAna thAya che. (33) gAthA akSarArtha-kSapaka nAmanA dvAramAM nAnI deDakIpagataLe AvI marI gaI. sAMjanA pratikramaNa samaye nAnA sAdhue yAdI ApI, eTale krodhathI tene mAravA jatAM thAMbhalA sAthe aphaLAIne krodhamAM mRtyu pAmyo. sAdhupaNAnI virAdhanAthI marI sarpa thayo, rAtre pharanAro thayo. koIka samaye rAjaputra sarpa karaDavAthI mRtyu pAmyo, eTale rAjAe DhaMDhero pITAvyo" "je koI sarpanuM eka mastaka lAvaze.tene sonAnI mahora maLaze." eTale sarpa pakaDanArA zikArIo rAtre pharatA sarpanIrekhA lIsoTA dekhIne auSadhi ane maMtra-baLathI daramAMthI sarpone bahAra kADhavAnA prayatna karavA lAgyA. te dayALu dRSTiviSa sarpane puMchaDInA bhAgathI kheMce che. tenI pUMchaDI kApI nAkhe che, to paNa sAmAna maraNanA bhayathI mukha bahAra kADhato nathI. ema dayA pariNAmavALo te sarpa zubha dhyAnamAM mRtyu pAmI te ja rAjAno putra thayo.anukrame jAtismaraNathI dIkSA lIdhI. cAre tapasvIonI vaktavyatA ahiM jaNAvI. (137). (maMtri-putra kathA) koIka maMtriputra bhikSukanA veSadhArI rAjaputranI sAthe AzcaryakArI deza-dezAvara jovAnI IcchAthI musApharI karavA lAgyA. koIka samaye koIka sthale ziyALanA zabdono paramArtha samajanAra koI nimittiyo temane bheTI gayo. teo paNa eka devakulikAmAM tenI sAthe suI gayA.ati moTA zabda karIne ziyALa raDavA lAgI.tyAre,mAre pachayuM ke, "zAthI zabda kare che? upayoga mUkI nimittiyAe kahyuM ke, "nadInA ghATamAM ahiM pANInA pUrathI kheMcAI AveluM eka maDaduM paDeluM che, enA keDanA sthAnamAM so sonAmahoro che. nirbhayatAthI he kumAra ! tuM te grahaNa kara mArAthI mudrita kalevara grahaNa karI zakAtuM nathI. ema A ziyALa kahe che. A Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 upadezapada-anuvAda jANI kumArane kautuka thayuM, te badhAne chetarIne ekalo gayo, to te pramANe thayuM. so sonAmahoro grahaNa karIne gayo, to vaLI pharI te pramANe raDavA lAgI. pharI pUchyuM to vaLI kahyuM, have nakAmuM-jUTha rudana kare che. A pramANe have zA mATe kahe che ke, "so sonAmahora tamArI ane mRtaka mAruM. baMnenI kRtArthatA thaI." have maMtriputre hakIkata jANI ane manamAM Ama vicAraNA karavA lAgyo ke - "have huM tenAmAM satvasAra keTalo che ? te tapAsuM ke kRpaNatAthI grahaNa karyuM che. jo kRpaNatAthI grahaNa karyuM haze, to rAjya nakkI ene nahi maLe." ema kalpanA karIne prabhAta-samaye teNe rAjaputrane kahyuM ke - "he kumAra ! tamo jAo, mane to peTamAM phUlanI pArAvAra vedanA utpanna thaI che. huM ahiMthI AgaLa cAlavA bilakula samarthanathI." rAjaputre kahyuM ke, koI prakAre videzamAM mAre ekalA javuM, te sarvathA amukta che. tAro sAtha to mArAthI choDAya ja nahi. kayAMIka ekalA nivAsa karatA mane koI jANI jAya tane choDIne namana karavuM, te atyAre mArA mATe atiduSkara che." tyAra pachI gAmamAM praveza karIne koIka kulaputranA ghare sAravAra karavA soMpyo, vaidyane mUlya ApavA mATe so sonAmahoro tene ApI. maMtriputre tenI zUravIratA udAratA jANI ane ApelI sonAmahoro paNa grahaNa karI. rAjaputramAM kRpaNabhAva nathI - ema nirNaya karyA pachI te ja kSaNe maMtriputre kahyuM ke - "mArA zUlanI vedanA zAMta thaI che, to have ApaNe baMne sAthe ja cAlIzuM. krame karI kumAra rAjayapAmyo ane maMtriputra bhogo pAmyo. jema maMtriputre pAriNAmika buddhithIrAjaputranI parIkSA karI ane tene anusaryo, to kAlakrame bhogo paNa meLavyA. gAthA akSarArtha-amAtyaputranA udAharaNamAM rAjavArasadAra putra sAthe maMtriputra dezATana karavA nIkaLyo. ziyALanA zabdane pArakhanAra eka nimittiyAno bheTo thayo. rAtre koI devakulamAM sarve sUtelA hatA, tyAre ziyALanuM rudana thayuM. nimittiyAe tenA phalAdezamAM hakIkata jaNAvI. pharI paNa ziyALe zabda karyo. khoTuM jaNAya che. maMtriputre vicAryuM ke, "rAjaputra kRpaNa ke udAra che?" tenI parIkSA mATe maMtriputra kapaTathI glAna banyo.rAjaputre vaidanI cikitsA vagere mATe so sonAmahoranuM dAna karyuM. tenA audAryanA vartanathI prabhAvita thayela maMtriputra have lagAra mane ArAma thayo che -ema kahI sAthe ja gamana karyuM. (138) (cANakya-kathA) pAmara lokonA manane AnaMda ApanAra caNaka nAmanA gAmamAM caNI nAmano brAhmaNa jaina zrAvakadharma pALato hato. samagra puruSanAM samagra lakSaNa jANanAra evA AcArya bhagavaMta tenA ghare padhAryA.koIka prakAre vihAra na karavAnA saMjogo tene tyAM rokAyA hatA. tenA ghare dADhI ugelI hoya tevo putra janmyo. tene gurunA caraNamAM page lagADyo. teothI ekadama ema bolI javAyuM ke, "A rAjA thaze ema jANIne pitA vicAravA lAgyAke, "mArA zrAvakanA ghare janmelo rakhe rAjA thaIne durgati pAme." eTale pelA ugelA dAMta dADha ghasI nAkhyA ane AcAryane te pramANe jAte ja kahyuM. "jene je prakAre thavAnuM hoya che, tene te pramANe ahiM ja sarva thAya che." e pramANe manamAM vicArIne jaNAvyuM ke, rAjAnA pratinidhi sarakho Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 ja rAjA samAna thaze. e pramANe AcArya bhagavaMte kahyuM caNiputra hovAthI tenuM "cANakya' evuM nAma sarvatra prasiddhine pAmyuM. sArAM lakSaNo dhAraNa karanArA evo te anukrame moTo thavA lAgyo. bAlabhAva pUrNa thayA pachI teNe vidyAnAM sthAnono abhyAsa karyo. zrAvakapaNuM pAmyo. bhavathI nirveda-vairAgya pAmyo, tene anurUpa atibhadraka brAhmaNavaMzamAM janmelI eka kanyAnI sAthe teNe lagna karyuM. saMtoSathI AnaMdita manavALo te raheto hato. niSphara pApakaryo choDavA haMmezAM ughukta raheto hato. have koIka samaye tenI bhAryA piyaramAM lagnotsava-prasaMge gaI hatI.ghaNA lAMbA samaye bIjI paNa sneha rAkhanArI baheno AvelI hatI, paraMtu teo samRddhizALIkuLamAM paraNAvelI hovAthI suMdara kiMmatI sArA alaMkArothI alaMkRta thayelI zobhA pAmatI hatI. "kharekhara vaibhava jeno cAlyo gayo hoya, tevAne potAnI patnI paNa choDI de che." savage apUrNa evI amAvAsyAnI rAtri caMdra sAthe saMbaMdha kare kharI ? e vacanane anusarIne tenA sarva parivAre cANakyanI patnIne nirdhana pativALI hovAthI khUba apamAnita karI samRddhizALI baheno grahadevatAnI jema puSpa taMbola, vastro, zaNagAra AdithI potAnA zarIrane suMdara banAvIne prasaMge prasaMge AnaMdathI bhramaNa karatI hatI. "eka mAtA tathA eka pitA hovA chatAM paNa huM temanAthI parAbhava pAmI "jagatamAM eka vaibhavane choDIne bIjo koI padArtha vallabha hoto nathI. A pramANe hRdayamAM maravAnuM duHkha dhAraNa karIne cANakyane ghare pAchI AvI. tyAre rudana karavA lAgI. ati AgrahathI pUchayuM, tyAre teNe banelo vRttAnta kahyo. duniyAmAM strIno parAbhava asahya che. tethI tarata ja te dhana zodhavA mATe taiyAra thayo. te vakhate pATaliputramAM naMdarAja brAhmaNone dakSiNA Apato hato. te tyAM gayo, tyAre pahelAM thayelA kramasara naMda rAjAonAM sarva Asano kArtika amAvAsyAnA divase niyata karI sthApana karyA hatAM. temAM je prathama Asana hatuM, tyAM tevA prakAranI lagnazuddhi hatI, te dhArIne te ekadama te upara besI gayo. to eka siddhaputre kahyuM ke "AvelA A brAhmaNe naMdanA vaMzanI sarva chAyAne pagathI cAMpIne AkramI che. eTale dAsIne tene kahyuM ke, "he bhagavaMta ! tame bIjA Asana upara beso." "bhale tema thAo' ema kahI tyAM potAnuM kaMDikA (kamaMDaLa)nI sthApanA karI. trIjA Asana upara daMDa sthApyo, cothA upara gaNotiyA, pAMcamA upara brahmasUtra, e pramANe ghaNAM Asanono rokatA te brAhmaNane dhITho jANI apamAnita karI vidAya karyo. haju dezAntaramAM javA mATe prathama paganuM maMDANa karuM chuM, tyAM Ama thayuM. te samaye nirbhaya thaI niHzaMkapaNe ghaNA loko samakSa te ema kahevA lAgyo ke - "koza ane sevakothI jenuM mULa majabUta che, putro ane patnIothI jenI zAkhAo vRddhi pAmelI che - evA naMdarAjAne, jema ugravAyu moTA vRkSane ukheDI nAkhe, tema huM tenA rAjayanuM parivartana karIza." - tyAra pachI nagaramAMthI nIkaLIne rAjapada-yogya puruSanI zodha karavA lAgyo. kAraNa ke pahelAM sAMbhaLyuM hatuM ke, "huM biMbAMtarita-rAjA nahi, paNa rAjA samAna adhikAravALo thavAno chuM." pRthvImaMDalamAM paribhramaNa karatAM karatAM cANakya morapoSaka nAmanA gAme pahoMcyo, to parivrAjakanA veSane dhAraNa karanAra tene dekhI naMdarAjAnA putranA vaMzamAM thayela ane te gAmanA adhipatinI putrIne caMdra-pAna karavAno dohalo thayelo che, jene koI pUrNa karI zakatA na hatA. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14o upadezapada-anuvAda dohalo koI prakAre pUrI zakAto na hovAthI tenA mukha-kamaLanI kAMti jhAMkhI paDI gaI, atyaMta plAna zarIra vALI mAtra have jIva javAno bAkI hato-evI viSama sthiti prApta karI hatI. bhikSA khoLato hato, te samaye gAmanA adhipatie sarva hakIkatapUrvaka pUchyuM ane jaNAvyuM ke, jo A prathama bAlakane mane Apo, to tene caMdrabiMbanuM pAna karAvuM." teoe A vAtano svIkArakaryo, barAbara pUrNimAno divasa Avyo, eTale moTo paTamaMDapa karAvyo,tenA madhyabhAgamAM chidra karAvyuM, je je rasavALAM dravyo che, te sarva ekaThAM karI tene dUdha sAthe meLavI kSIra banAvI thALamAM pIrasI. caMdrano prakAza maMDapanA chidramAMthI barAbara thALamAM paDato hato. jANe sAkSAt caMdra ja na hoya, tema dUdha bharelo thALa goThavyo hato. pelI strIne bolAvI ane kahyuM ke, "he putri ! A caMdrane jo ane tenuM pAna kara, jema jema pAna karavA lAgI ane dUdha ochuM thavA lAgyuM tema tema maMDapa upara beThelo gupta puruSa te chidrane DhAMkato hato. jayAre samagra dUdhapAna karyuM, eTale samagra chidra DhAMkI dIdhuM. pelI dohalAvALI strIne caMdrapAna karyAno pUrNa saMtoSa thayo ane khAtrI thaI ke, "meM caMdrabiMbanuM pAna karyuM. dohalo pUrNa thavAthI tene putra janmyo. caMdranuM pAna karavAnA kAraNe tenuM nAma "caMdragupta' pADyuM. rAjapadane anurUpa vartanavALo te dararoja ema vRddhi pAmato hato. jayAre dhanano arthI cANakya samagra pRthvImaMDalamAM bhramaNa karato hato. vaLI tevA prakAranA parvata, khANa vagere sthAnomAM catura buddhithI rUpuM, sonuM, ratnAdika kiMmatI vastuo ane auSadhionI zodha karato hato. koIka divase te caMdragupta bALaka bIjA bALakonI sAthe rAjanItithI ramato hato ane kaheto hato ke, "huM rAjA chuM, tame mAgo te ApuM"-e bALaka chatAM upakAra karavAmAM tatpara hato. A samaye cANakya tyAM AvI caDyo ane ramatA te bALakane joyo ane kahyuM ke, amane paNa kaMI dakSiNA Apo." tyAre bALake mArgamAM jatI gAyone anulakSIne kahyuM ke - A gAyo lo" "are ! eno koI mAlika mane nahi mAre ?" caMdragupta gahyuM ke, "A pRthvI vIralokoe bhogavavA yogya che. paraMtu paraMparAthI vArasAmAM maLelI nahi." A sAMbhaLI cANakya jANyuM ke, "AnI bolavAnI vacana-paddhati kAlAnusAra yathArtha che. pUchayuM ke, "A putra kono che?' to ke, "koIka parivrAjakano." eTale cANakya kahyuM ke, "e parivrAjaka huM pote ja chuM." "cAlo ApaNe jaIe, huM tane rAjA banAvIza' ema kahI te baMne tyAMthI palAyana thayA. keTalAka vagara keLavAyelA lokoe ekaThA maLIne kusumapura nagarane gherI lIdhuM, paraMtu niMdarAjAe thoDA sainya-parivAravALA tene ekadama palAyana karAvyo. samaya samajanAra cANakya caMdraguptane eka kamalapatra mastaka-pradeza DhAMkavA mATe ApyuM ane padmasarovaramAM tene moklayo. evI rItesarovaramAM saMtADyo che, jethI tene aMdara koI jANI ke dekhI na zake. pote jaMgala jaI sarovaranA kinAre zauca karavA lAgyo. jyArekoI pUchyuM ke, "are ! ahIMthI cANakya kyAM gayo ?tenuM svarUpa jANe na jANato hoya, tema ajANyo banIkahyuM ke, te kyArano ya AgaLa cAlyo gayo." bIjA AcAryo ema kahe che ke sarovaranekinAre te cANakya jAte dhobI banIne vastro dhovA lAgyo. pradhAna azvanA upara ArUDha thayelA eka azvasvAre mArgamAMthI najIka AvIne dhobIne pUchayuM ke - "caMdragupta kyAM che ?' tyAre samayabalano vicArakarIne kahyuM ke, Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 caMdragupta A taLAvanA madhyabhAgamAM rahelo che ane cANakya to kyArano ya palAyana thaI gayo che. pelA azvasvAre paNa ghoDo tenA hAthamAM soMpyo ane taravAra bhoMya para mUkIne jeTalAmA pANImAM praveza karavA mATe te kapaDAM utAre che ane kaMcuka nIce mUkyA eTalAmAM tenI ja taravAra laIne cANakya te azvasvArane marma pradezamAM haNyo, jethI te mRtyu pAmyo ane e ja azva upara caMdraguptane sarovaramAMthI bolAvI besAryo ane pote paNa te ja ghoDA upara besI AgaLa cAlyo jAya che, tyArekeTaloka mArga kapAyA pachI cANakya caMdraguptane pUchayuM ke - "je vakhate vairI puruSane meM tane batAvyo, te samaye mArA viSayaka tane manamAM zo abhiprAya Avyo ?" (50) pratyuttaraApatAM caMdragume jaNAvyuM ke, "Arya vaDila puruSo sarva bhadra ja kArya kare ane teo jahita jANe ane kare.' cANakyane havekhAtrI thaI ke, "Ane mArAmAM pUrNa vizvAsa che." have koIka samaye sudhAvedanA anubhavatA candraguptane gAmanI bahAra sthApana karIne koIka gAmamAM tenA bhojana mATegayo. gAmamAM jatAM bIka lAge che ke, kadAca naMda narendarano koI mANasa mane jANI jaze, topakaDI leze.' gAmamAM jatAM eka taratanA janmelA ane bahAra jatA eka brAhmaNanedekhyo.tenuM peTa phADIne aMdara taratanI khAdhelI dahIMnI gheMza je hajI tAjI ja hatI, paNa niNasI na hatI,tene kADhI jamADyo ane pachI bIjA gAme pahoMcyarAtre bhikSA mAgavA mATe cANakya eka DozIne tyAM gayo. tenA gharamAM moTA thALanI aMdara ghaNA chokarAne eka sAthe besIne khAvA mATe rAba pIrasI. temAM eka capaLa chokarAe vacamAM hAtha nAkhyo, jethI dAjhayo ane rudana karavA lAgyo. DosIe tene Thapako ApatAMkahyuM ke, "tuM cANakya jevo mUrkha jaNAya che." cANakya gharaDI DosIne kAraNa pUchayuM, to teNe kahyuM ke, "pahelAM paDakhe ThaMDI paDI hoya te khavAya, tyAra pachI vacalI ThaMDI thAya, tyAre rAba khavAya." tyAre cANakya samajyo ke, prathama paDakhAnAM-cheDAnAM gAmo svAdhInakaryA pahelAM vacalAM gAmo svAdhIna karI zakAtAM nathI. vacaluM kusumapura tyAre ja svAdhIna karI zakAya ke, jo paDakhAnA cheDAnA AsapAsanAM gAmo prathama svAdhIna karAya to. tyAra pachI te cANakya himavAna parvatanI taLeTI pAse gayo. tyAM parvataka nAmanA rAjA sAthe gADha maitrI bAMdhI. tene kahyuM ke, samaya Avaze tyAre pATaliputramAM naMdarAjAne svAdhIna karIzuM, nitIzuM eTale sarakhA bhAge baMne vaheMcI laIzuM." tyAra pachI tarata ja prayANa AraMbhya ane nagara, gAma vagere sthalamAM niyata pramANe rokAtA rokAtA ane svAdhIna karatA karatA AgaLa vadhyA eka jagA para eka nagara svAdhIna thatuM nathI. sajjaDa puruSArtha karavA chatAM paNa kema paDatuM nathI ? tethI te parivrAjaka saMnyAsIe aMdara jaIne tapAsa karI, to keTalIka vastuo tapAsatAM tyAM pArvatInA rUpa sarakhI indrakumAranI mUrtio dekhI. tenA prabhAvanA kAraNe te nagara koI prakAre svAdhIna thatuM ke paDatuM nathI. kapaTathI te mUrtio khaseDAvI ane maMgAvI lIdhI-eTale te nagara tarata ja svAdhIna thayuM. tyAra pachI pATaliputrane ghero ghAlyo ane moTuM yuddha jAmyuM. te A pramANe - koIka sthAne tIkSNa bhAlAM pheMkAtAM hatAM, koIka sthAnamAM ghaNA lokano saMhAra karanArAM yaMtronA samUho pheMkAtA hatA, kyAMka nagaranA lokoe banAvarAvelA vizALa daravAjAnAM kamADo kaThina kuhADAnA prahArathI sakhata toDelA bhAMgI gayAM hatAM. yamarAjAnI jIbha sarakhI zakti Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 upadezapada-anuvAda (nAmanAM hathiyAro) jyAre zaktivALA parAkramI puruSonA hAthathI choDavAmAM AvatA hatA, tyAre aneka zatrujano upara paDatI hatI ane teo tarata ja yamarAjAnA paroNAo banatA hatA. moTA parvatanA zikhara sarakhAM UMcAM evA koTanAM zikharo vIjaLI paDavAthI jema tema dharaNI upara-nIce paDatAM hatAM.kAna sudhI kheMcelA dhanuSadaMDathI choDelI bANazreNio baMnenA sainyonA manuSyano prANone pralaya pamADanArA thAyache. vividha prakAranA AkArane dhAraNa karanArA killAo khaMDita thaI paDI jAya che. seMkaDo suraMgo khodAya che. patthara sarakhAM zastro ane poSANonA DhagalAo paDe che. AvA prakAranAM yuddha cAlatAM hatAM-ema keTalAka divasopasAra thayA, pachI naMdarAjAnuM sainya bhagna thayuM ane naMdarAjAne dharmadvAra mAgyuM.tyAre kahyuM ke, 'eka rathathI tamArAthI jeTaluM laI jaI zakAya teTaluM grahaNa karo.' eTale naMdarAjA be bhAryAo, eka kanyA ane keTaluka dhana grahaNa karIne jyAM nagaradaravAje pahoMcyo, eTalAmAM kanyAnI ghaNA vilAsavALI dRSTi caMdragupta upara paDI. pitAe tenI sAthe javA anumati ApI. jeTalAmAM kanyA ratha upara caDavA lAgI. eTalAmAM caMdragupta saMbaMdhI je ratha hato, tenA navA ArA kSaNavAramAM bhAMgI gayA-ele caMdramukha sarakho caMdragupta slAna mukhavALo thayo. cANakye tene kahyuM ke, 'tene rathamAM caDatI roka nahiM. kAraNa ke, nava pATa-paraMparA sudhI tArA vaMzamAM sphurAyamAna sattvavALA rAjapuruSo rAjya karaze. nagaranA madhyabhAgamAM gayA pachI rAjyanA be bhAgo sthApana karyA. ahIM naMdanA mahelamAM naMdarAjAnI eka viSabhAvita dehavALI, sparzaviSayavALI (jheravALI) kanyA hatI. (75) te parvatarAjA pAse gaI, tene paNa paraNavAnI icchA thaI, te tene arpaNa karI. vivAhavidhi zarU karyo, tyAre agni pragaTAvyo ane jyAre parvatarAjAno kanyA sAthe hastameLApa (vakhate) sparza karAvyo, tethI rAjAnA zarIramAM ugra viSa vyApI gayuM. 'he mitra ! huM marI jAuM chuM, mATe teno pratikAra kara' caMdragupta jyAM teno Adara karavA taiyAra thayo, eTale cANakye bhayaMkara bhrakuTI caDAvI aTakAvyo. tarata ja caMdragupta pAcho vaLyo ane pelo parvatarAjA viSakanyAnA sparzanA jherathI mRtyu pAmyo. eTale have baMne rAjyo sukhethI tenI mAlikInAM thayA. have naMdarAjAnA parivAranA puruSo caMdragupta pAsethI AjIvikA na meLavavAthI te ja nagaramAM vAraMvAra corI karavA lAgyA. (80) have cANakya eka sakhata cora pakaDanAra AkarA puruSane zodhato hato,tyAre nagara bahAra paribhramaNa karatAM karatAM teNe eka naladAma nAmanA kolikane dekhyo. te jyAre potAnuM ghara banAvato hato,tyAre tenA putrane dhImela sarakhA tIkSNa mukhavALI kIDIoe DaMkha ApyA. eTaletenA upara navaladAma atyaMta krodhe bharAyo ane te kIDIonuM mULa-utpattisthAna kyAM che ? tenuM dara kozathI khodIne agnidAnathI sarvathA bALI nAkhyuM ke, 'have pharIthI navI kIDIo utpanna na thAya.' cANakye vicAryuM ke, 'AnA karatAM bIjo koI mArA ciMtavelA kArya mATe samartha nathI.' e pramANe tridaMDI cANakye te naladAmane rAjApAse 1 dharmadvAra sthAnika rAjA mArge, tyAre pote eka rathamAM jeTaluM samAya teTaluM dana vagere sAmagrI ane potAnA svajanolaIne jAyato, tene nirbhayapaNe bahAra LaI javA dekhAya che. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 bolAvyo ane kusumapura nagaranuM rakSaNa karanAra pada arpaNa karyuM. teNe vizvAsa pamADelA corI karanArA kuTuMbone jhera bheLavelAM bhojana ApIne samagra kuTuMbo sahita temane mArI nAkhyA. AkhuM nagara corI vagaranuM karyuM. bhikSukapaNAmAM je gAmamAM bhikSA meLavI na hatI, te gAmamAM cANakya potAnI AjJA tIkSNapaNe pravartAvavA icchato hato. tyAM AvA prakAranI AjJA Apato ke, "vAMsanA jhuMDane pharatI AMbAnA vRkSanI vADa karavI." AvI AjJAthI gAmaDiyAo vicAravA lAgyA ke, "A kema yogya gaNAya? rAjakulano Avo hukama hoya nahi, mATe vAMsa kApIne AMbAnA vRkSane pharatI vADa banAvIe." ema vADa banAvI. viparIta AjJA karanArano doSa ubho karIne daravAjA baMdha karIne bALaka-vRddha sahita AkhuM gAma catura buddhivALA pApI cANakya bALI mUkyuM. rAjayano bhaMDAra bharavA mATe jugAra ramavAnA yogika pAsAothI darekane jitane ghaNuM dhana ekaThuM karyuM, te hakIkata AgaLa kahelI che. have te vAta junI thayelI hovAthI koSanI vRddhi karavA mATe bIjo upAya cANakya vicAravA lAgyo. tyAra pachI nagaranA pradhAna puruSone bhojana-samAraMbhamAM bolAvI bhojana ane madirApAna karAvyAM. teo jayAre madirApAna karI matta banI bhAna gumAvyuM. tyAre ekadama nAca karavA lAgyA, tathA gIta gAvA lAgyA. te A krame dhruvaka kahevA lAgyA. prathama cANakya A pramANe kahyuM ke, "mArI pAse be bhagavA raMganA vastro che, suvarNamaya kuMDikA (kamaMDala ane tridaMDa che, tathA rAjA mArA AdhIna che. A vAta para mAruM eka holaka bajAva." ghaNo vepArI karI akhUTa dhana meLanAra bIjo koI IrSALu dhanika tevI ja rIte nRtya karavA lAgyo ane gAto gAto ema bolavA lAgyo ke, "madonmatta hAthInA tarata janmelA bALahAthI eka hajAra yojana sudhI cAle, ene dareka pagale lAkha lAkha (te vakhatanuM calaNI nANuM) mUkuM, eTaluM dhana mArI pAse che, e vAta upara holaka vagADo." vaLI tenAthI caDiyAto koI atitIvra IrSyAthI pUrNa dhanapati nRtya karato ane gAto gAto potAnA manamAM rahelo gupta sadUbhAva A pramANe bolIne pragaTa karavA lAgyo ke, "eka ADhaka pramANa vAvelA talamAMthI navA utpanna thayelA aneka seMkaDo pramANa talanA dareke dareka tala upara lAkha lAkha pramANa nANuM goThavAya, teTaluM dhana mArI pAse che, to mAruM holaka bajAvo." A AgaLa karelI udyoSaNAne sahana na karato bIjo koI nRtyAraMbha karI gIta gAtAM gAtAM ema kahevA lAgyo ke "navA varSAkALamAM parvatanI nadI zIgha vahetI hoya, te nadInAM pANI khALavA mATe eka divasanA maMthana karelA mAkhaNathI pALI baMdhAya eTale mArI pAse godhana gokuLo che, A vAta upara mAruM eka holaka vagADa." jAtivaMta uttama azvono saMgraha karanAra uMco huMkAra karatA karatA bIjA eka abhimAnI dhanapatie nATya karatAM ane gIta gAtAM ema gAyuM ke, jAtivaMta azvonA eka divasanA janmelA (100) bALa azvonA kezo vaDe karIne AkhuM AkAza DhAMkI dauM, eTale mArI pAse azvadhana che, A vAta para mArA nAmanuM holaka vagADa." dhAnyathI bharapUra koSThAgAravALo abhimAna parvata upara ArUDha thayela koI dhAnya dhanapati sArI rIte nRtya karatAM gIta gAtAM gAtA ema bolavA lAgyo ke -mArI pAsezAliprasUtikA ane gardabhikA nAmanAM be ratno che, tene jema jema chedIe tema tema dhAnya pAke che. ATaluM mArI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 upadezapada-anuvAda pAse dhana che, mATe A vAta upara mArA nAmanuM holaka vagADo." vaLI bIjA koI saMtoSI ane tethI ja atizaya sukhIpaNuM pAmelA gRhastha maMdagatie nRtya-gIta karatAM A pramANe subhASita gAyuM. "saMsAranA viSayo tarapha mArI mati zuSka-vairAgyavALI thaI che-matinI ujjavalatAthI haMmezAM sugaMdha che. mArI icchAnusAra vartanArI mane bhAryA che, pravAsa karavo paDato nathI, mAthe devuM nathI ane eka hajAranI mArI mUDI che, to mAruM holaka vagADo.'- A pramANe yuktithI dareka dhanapationI prauDha saMpatti jANIne yogyatA pramANe sarve pAsethI dhana mAgIne rAjayabhaMDAramAM ghaNo dhana-saMcaya karyo. ahIM hole, gole, vasule evAM vacano nIca pAtronAM saMbhASaNamAM hoya che, paraMtu ahi je kahela che, te to vAjiMtra Dholaka tarIke samajavuM. cANakya A pramANe rAjayanI ciMtA rAkhato hato ane caMdragupta rAjA rAjya pAlana karato hato. have koIka samaye bhayaMkara duSkALa paDyo. te samaye saMbhUtivijaya nAmanA guru vRddhAvasthAnA kAraNe te ja nagaramAM sthiravAsa karIne rahelA hatA ane potAnA ziSyone samudrakinArA paranA sthAne mokalyA. navA AcAryane jyAre AcArya mahArAja maMtra, taMtra bhaNAvatA hatA. te samaye be nAnA sAdhuo najIka sevAmAM hatA.teo baMne te maMtra taMtra jANIgayA,teone jo ke mokalI to ApyA hatA, paraMtu guruno viraha teo sahana karI zakyA nRhi, jethI thoDo mArgakApyA pachI teo baMne pAchA vaLyA bAkIno sAdhu-samudAya nakkI karelA sthAne pohaMcI gayo. ahiM saMbhUtivijaya guru mahArAja duSkALa samayanA kAraNe zrAvakAdinA gharomAM jAte ja bhikSA levA jatA hatA,prAsuka ane eSaNIya -kalpe tevI nirdoSa bhikSA pramANe pote ja lAvatA hatA. pahelA ziSyone AhAra ApI bAkI je kaMI rahe, teTalo ja parimita alpAhAra pote letA hatA. eTale vRddhAvasthA sAthe ocho AhAra letA hovAthI temanuM zarIra ghaNuM durbala paDI gayuM. temanA AvA durbala zarIrane dekhIne te baMne ziSyo vicAravA lAgyA ke, ApaNe ahi pAchA AvyA te ThIka na karyuM. kAraNa ke, ApaNe AvIne guru mahArAjane bhAre paDyA. ApaNe temane gADha parezAna pamADanAra banyA.to he bhojanano bIjo koI mArga apanAvIe adazya karanAra evuM aMjana teoe AMjavuM. gurunekahyA ke jaNAvyA vagara caMdraguptanA bhojana samaye aMjane AMjIne rAjamahelamAM evI rIte praveza karyo ke, koI puruSe teone na dekhyA. teo baMnee rAjA sAthe tyAM sudhI bhojana karyuM ke, jyAM sudhI dharAyA. A pramANe dararoja teo bhANAmAMthI pUratuM bhojana adazyapaNe karI jatA hatA have rAjA daroraja bhUkhyo raheto hovAthI zarIre durbaLa paDI gayo, eTale cANakyapUchayuM ke, "zA kAraNathI ?" to ke samajI zakAtuM nathI ke bhANAmAMthI mAro AhAra koI harI jAya che ? mArA bhAgamAM to ghaNo alpa AhAra bAkI rahe che. tyAre cANakyanA manamAM vitarkathayo ke, atyAre A samaya suMdara nathI. to koIka adazya banI AnA thALamAMthI bhojana khAI jAya che. te jANavA mATe bhojanazALAnA AMgaNAmAM iMTonuM cUrNa pAtharyuM. (12) bIjA divase praveza karatA hatA, tyAre tenAM pagalAM ane pagalAMnI paMktio dekhI, paNa te baMne dekhAtA nathI, eTale dvAra baMdha karI mUMjhavanAra dhUmADo utpannakaryo. eTale Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 AMkhamAMthI azrujaLa nIkaLavA lAgyuM ane AMkhamAM AMjeluM aMjana paNa sAthe nIkaLI javA lAgyuM eTale te baMne nAnA sAdhuo pragaTa thayA. temane cANakya joyA, eTale tene zarama AvI ane upAzraye mokalI ApyA. rAjAe kahyuM ke, "A sAdhuoe mane vaTalAvI nAkhyo che." ema jugupsA karavA lAgyo. tyAre udbhaTa bhukuTIthI bhayaMkara dekhAtA bhAlatalavALA cANakya rAjAne kahyuM ke, "tuM kRtArtha thayo, kharekhara Aje tuM vizuddha vaMzamAM janmyo che ke, bAlyakAlathI pAlana karelA vratavALA sAthe te bhojana karyuM.' have guru pAse jaIne ziSyone upAlaMbha ApatAM cANakya kahyuM, tyAre gurue paNa cANakyane kahyuM ke, "tamArA sarakhA zAsana-pAlako hovA chatAM A sAdhuo sudhAthI pIDAIne nirdhama bane ane AvA AcAravALA thAya,te sarva tamAro ja aparAdha che, paNa bIjAno nahi. eTale te page paDIne kSamA mAgavAlAgyoke, "mArA A eka aparAdhanI kSamA Apo." havethI pravacananI sarva ciMtA huM karIza.' lokonA manamAM camatkAra thayoke, "cANakya kadApi Avo namra thaIne aparAdhanI kSamA mAge kharo ? have "ghaNA lokono virodha pAmelA rAjAne rakhe koI jhera khavarAvI de tethI khabara na paDe tevI rIte tenA zarIramAM jherane bhAvita karavA lAgyo ke, jethI tene durjano jherano prayoga kare, to paNa te jhera parAbhava karanAra na thAya. (130) dararoja cANakya pAse rahelo hoya tyAre ja rAjA bhojana kare, koIka divase koI paNa prakAre bIjA kAryamAM rokAyelo hovAthI rAjAnA bhojana-samaye tenI gerahAjarImAM garbhavatI rANIe sAthe besI bhojana karavA icchAkarI. A bhojanamAM jhera che, teno paramArtha na jANanAra atipremathI parAdhIna banelA rAjAe potAnA thALamAMthI rANIne e koLiyo Apyo. eTalAmAM rANIe jheravALo koLiyo khAdho ke tarata bhAna gumAvyuM ane paravaza banI gaI. A vAta cANakyane jaNAvI, eTale te utAvaLe pagale AvI pahoMcyo. udaramAM rahelA garbhane haju kaMI harakata AvI nathI-ema mAruM cokkasa mAnavuM cheeTale te kALe karavA yogyamAM dakSa evA cANakyazastra grahaNa karIne tarata peTanI nasane vidAraNa karI ghaNo pAkIne taiyAra thayelo garbha hAthathI grahaNa karI lIdho ane junA ghIthI bharelA bhAjanamAM tene rAkhIne jIvADyo. anukrame zarIra puSTa thavAlAgyuM. tenA mastaka upara jheranuM bindu lAgeluM hovAthI tenuM "bindusAra' evuM nAma sthApana karyuM. garbhamAM rahelAne ja bahAra kADhelo hovAthI tene rUMvADAMno uddagama na thayo. kAle karIne caMdragupta maraNa pAmyo, eTale te bindusArane rAjA karyo. AgaLa utthApana karelA naMdarAjAnA subaMdhu nAmanA eka maMtrIe cANakyano tevo aparAdha ubho karIne A navA rAjAnA kAna bhaMbheryo ke- "he deva ! jo ke Apa mArA pratye kRpAvaLI vikasitadaSTithI jotA nathI, chatAM paNa ApanuM hita amArA aMtaramAM vaseluM hovAthI Apane satya hakIkata jaNAvavI ja paDaze. ke, "A cANakya maMtrIe ApanI mAtAnuM udara cIrIne tene maraNa pamADI, to AnAthI bIjo kayo vairIhoI zake ?' ema sAMbhaLIne kopa Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 upadezapada-anuvAda pAmelArAjAe potAnI dhAvamAtAne pUchayu, teNe paNa tema kahyuM, paNa mULathI AkhI banelI hakIkata na kahI samaya thayo. eTale cANakya Avyo. rAjAe paNa tene dekhIne bhAlatalanI bhUkuTI caDAvI, krodha mukhavALA banI mukha pheravI nAkhyuM. arere ! have jIvanane Are pahoMcelA mane Ama rAjAparAbhava kema karato haze ?' ema vicArI cANakyapotAnA ghare gayo. gharanA sArabhUta padArtho putra-pautrAdi svajanavargane ApIne catura buddhivALA maMtrIe vicAryuM ke, "mArA padanI saMpatti prApta karavAnI IcchAthI koIka cADiyAe phariyAda karIne rAjAne mArA parakopavALo banAvyo che. have tevA prakAranI yojanA goThavuMke, "bicAro lAMbA kALa sudhI duHkhamAM sabaDato jIvana vitAve.' tyAra pachI zreSTha gaMdhavALA manohara padArthone bhegA karI tenuM cUrNa taiyAra karyuM. eka dAbaDImAM bharI temAM eka lakhela bhojapatra mUkyuM ke "A zreSTha sugaMdha suMdhyA pachI je koI indriyone anukULa viSayonuM sevana karaze, te yamarAjAno paroNo thaze." vaLI zreSTha vastra, AbhUSaNa, vilepano,suMdara zapyAo, divya puSpanI mALAo, snAna, zRMgAra Adi paNa je karaze. te paNa tarata mRtyupAmaze." A pramANe aMdara mUkelA sugaMdhI vAsanuM svarUpa jaNAvanAra bhojapatrane vAsanI aMdara nAkhIne e DabbI nAnI maMjUSA-peTImAM sthApanA karI. tene paNa moTA peTArAmAM sthApana karIne ghaNA khIlAthI majabUta karI ane oraDAnA dvAranI sAMkaLa baMdha karI upara majabUta tALuM lagAvyuM (150) tyAra pachI samagra svajana lokone khamAvIne tema ja temane jinendranA dharmamAM joDIne gAma bahAra araNyamAM gokuLanA sthAnamAM iMginI -maraNa aMgIkAra karyuM. jyAre dhAvamAtAe subaMdhu maMtrInuM kAvatru jANuM arthAt "A cANakya pitAthI paNa adhika hitakArI hato' ema rAjAne jaNAvyuM ane kahyuM ke, "teno parAbhava kema karyo? to ke mAtAno vinAza karanAra hovAthI, to dhAvamAtAe kahyuM ke, "jo teno vinAza karyo na hato, to tuM paNa Aje hAjara na hota. je kAraNa mATetArA pitAne viSamizrita bhojana dararoja cANakya khavarAvato hato, teno eka koLiyo tArI mAtAe khAdho, tuM garbhamAM rahelo hato. viSa vyApI javAthI devato maraNa pAmelAM hatAM ja, tenu maraNa dekhIne mahAnubhAva cANakya mAtAnA peTane chUrikAthI vidAraNa karI tene bahAra kADhyo. kADhavA chatAM paNa mastaka upara jheranuM bindu lAgI gayuM hatuM. mezanA varNa sarakhuM zyAma jhera biMdu lAgeluM hovAthI he rAjanuM! tuM bindusAra tarIke oLakhAya che." e sAMbhaLIne mahAsaMtApane pAmelo te sarvavibhUti sahita ekadama cANakyanI pAse pahoMcyo bakarInI sUkAyelI lIMDIo upara beThelA,saMga vagaranA te mahAtmAne dekhyA. sarvAdarathI vAraMvAra khamAvIne kahyuM ke, "nagaramAM pAchA cAlo ane rAjayanI ciMtA karo tyAre cANakya kahyuM ke, "meM to jiMdagI paryata mATe anazanano svIkAra karyo che have saMsAranA samagra saMgano sarvathA meM tyAga karyo che." cADI khAvAnA kavipAko jANanAra cANakya te vakhate rAjAne subaMdhunuM kAvatruM thayuM, te saMbaMdhI lagAra paNa vAta na kahI. have bhAlatala para be hAtha joDI subaMdhue rAjAne vinaMti karI ke, "he deva ! jo Apa mane AjJA Apo. to anazana vratavALA maMtrInI huM bhakti karuM rAjA potAnA sthAne gayA eTale AjJA pAmelA tucchabuddhivALA subaMdhue dhUpa salagAvI teno aMgAro bakarIonI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 lIMDIo uparajANI joIne nAkhyo. lokanI aMdara zuddha legyAmAM vartatA cANakyanI najIka saLagato saLagato karISAgni pahoMcyo. AvA samayamAM cANakya dharmadhyAnamAMsajjaDa ekAgra cittavALo banyo ane lagAra paNa potAnA dhyAnathI calAyamAna na thayo. anukaMpAvALo te saLagatA agnimAM baLI rahelo hato. kharekhara te dhanya puruSo che ke, jeo anuttara mokSasthAnakamAM gayA che, je kAraNa mATe teo jIvonA du:khanA kAraNarUpa thatA nathI. amArA sarakhA pApI jIvo to ghaNA prakAranA jIvone upadrava karIne AraMbha-samAraMbhamAM Asakta manavALA thAya che, e rIte potAnuM jIvana pApamAM ja pasAra kare che. AvA jIvalokane dhikkAra thAo jinezvaranA vacanane jANavA chatAM moha-mahAzalyathI vidhAyelA manavALo huM A loka ane paraloka-viruddha vartana karanAro thayo chuM. kharekhara mAruM caritra kevuM che? A bhavamAM ke parabhavamAM meM je koI jIvone duHkha pamADyA hoya, te sarve atyAre mane kSamA Apajo, huM paNa te sarvene khamAvuM chuM.rAjaya karato hato, tyAre pApAdhIna thaI je koI vividha adhikaraNa vagere ekaThAM karyA hoya, te sarvene huM trividha tyAga karuM chuM. te lIMDIonA agnimAM jema jema te dhanyano deha baLato jAya che, tema tema tenAM dUra karmo aMtasamaye paNa nAza pAme che. (17) zubhabhAvanAnI pradhAnatAvALo, pradhAna parameSThi-maMtranA smaraNamAM tatpara banelo aDola samAdhi pUrNacittavALo mRtyubhAvane pAmyo. dedIpyamAna dehavALo maharSika devapaNe te devalokamAM utpanna thayo. have tenA maraNathI AnaMdita thayelA te subaMdhu maMtrI yogya samaye rAjAne prArthanA karIne cANakyano mahela meLavIne tyAM gayo, tyAre gaMdhanI maheka bahalAtI hatI. jenAM dvAra sajjaDa khIlAo ThokIne majabUta banAvyAM hatAM, te joyAM ane vicAryuM ke, "ahiM kamADa kholIne sarva sArabhUta banAvyAM hatAM, te joyAM ane vicAryuM ke, "ahIM kamADa kholIne sarva sArabhUta dravya prApta thaI zakaze" eTalekamADa toDAvI aMdaranI maMjUSA-peTI bahAra kADhI. tyArapachI jayAM sugaMdhI vAsadravyarthuM, teTalAmAM to bhojapatramAM lakhela vAkya ane teno artha paNa sArI rIte jANyo. tenI khAtrI mATe eka bIjA puruSane tevAsa suMghADyo. tyAra pachI tenI pAse viSayono bhogavaTo karAvyo, to te manuSya mRtyu pAmyo-e ja pramANe bIjI paNa viziSTa vastuonI khAtrI karI. are re ! tuM to maryo, ane mane paNa mArato gayo. A pramANe atizayadu:khamAM sabaDato jIvavAnI IcchAthI te bicAro uttamamuninI mAphaka potAnuM jIvana pasArakaravA lAgyo. A viSayamAM cANakyanI A pAriNAmikI buddhi ahiM samajavI. je kAraNathI A buddhi pAmyo, tethI manovaMchita anazana paNa chevaTe A buddhinA prabhAvathI pAmI zakyo. (178) gAthAakSarArtha- cANakya nAmanA dvAramAM prathama to naMda sAthe vairanA kAraNe vanamAM jaI suvarNAdi dhana upArjana karavA prayatna karavA lAgyo. tyAre pachI rAjyayogya puruSanI zodha karatAM mauryavaMzamAM utpanna thayelo caMdragupta nAmano bALaka hAthamAM Avyo. tyAra pachI vRddhAnA vacanathI meLavelA upadezathI rohaNa nAmanA parvata para jaI suvarNa utpanna karI parvatarAjAnI sahAyathI pATaliputra svAdhIna karI, caMdraguptane rAjaya para besADI AgaLa jaNAvelA upAyathI pharI artha(dhana)no saMcaya karyo. nagara loko pAsethI paNa dhana meLavI rAjabhaMDAra bharyo. chevaTe Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 upadezapada-anuvAda iginImaraNa sAdhanA karI A sarva pAriNAmikI buddhinA baLathI karyuM. (139) 140 e ja pramANe cAlu pariNAmikI buddhi viSayamAM sthUlabhadranuM udAharaNa pahelAM vistArathI kaheluM che. tene sukozA vezyAmAM utkaTa rAga hato. pachI naMdarAjAe bolAvyA, tyAre lAMbo vicAra karyo ke, jema maMtrIpada svIkAra karavAmAM, te kAryomAM parovAyelo rahuM, eTale bhogo nahIM bhogavI zakAya, bhoga mATe rAjyAdhikAranI ciMtA karavI paDe tenA karatAM cAritra e A loka ane paraloka baMne lokanuM hita karanAra thAya che. tethI te cAritra ja teNe pAriNAmika buddhithI grahaNa karyuM. (140) (suMdarInaMda - kathA) 141-dakSiNadizAmAM tilakabhUta vaibhavavaMtalokone vilAsa karavAnA sthAnarUpa A sthAna joyA pachI bIjA sthAna jovAnI anicchA karAvanAra evuM nAsika nAmanuM nagara hatuM. tyAM puSkaLa dhana upArjana karela manohara taruNavaya pAmelo nagaralokonA bahumAnavALA padane pAmela evo naMda nAmano vaNika raheto hato. tene sarvAga suMdara, potAnA lAvaNyathI bIjA lokonA lAvaNyane anAdara karatI snehavALI suMdarI nAmanI bhAryA hatI. jo ke te nagarImAM lokonAM manane AnaMdita karAvanAra bIjA paNa naMda sarakhA vepArIo hatA, paraMtu A naMda jANe suMdarInA sneha tAMtaNAthI jakaDAyelo hoya tema kSaNavAra paNa tenA vagara zAMti meLavI zakato na hato. tethI nagaralokoe "suMdarInaMda' evA prakAranuM nAma pADyuM. viSayo sevana karatAM temanA divaso pasAra thatA hatA. AgaLa naMdanA eka bhAIe pravrajayA aMgIkAra karelI, teNe paradezamAM sAMbhaLeluM hatuM ke, mAro bhAI suMdarI patnI viSe atizaya snehavALo che. to have mAre tenI upekSA karI tene durgatigAmI karavo te yukta nathI. eTale guranI rajA meLavIne te tenA paroNA tarIke tenA gAmamAM AvyA ane utaravAnuM sthAna paNa tyAM meLavyuM. muni bhikSA-samaye tenA ghare padhAryA, vividha prakAranAM bhojanavidhithI pratilAlyA. tyAra pachI munie pAtra tenA hAthamAM ApyuM. namelA mastakathI sarva parivAre temane namaskAra karyo ane pAchA vaLavA lAgyA. A bhAIe ciMtavyuM ke, "jayAM sudhI bhAI pote mane na choDe, tyAM sudhI mAre javuM yogya na gaNAya." ema karatAM karatA jayAM utarelA hatA, te udyAnabhUminA sthAna sudhI AvI pahoMcyA. hAthamAM sAdhunuM pAtra hovAthI hAsyathI nagaraloko bolavA lAgyA ke, "A suMdarInaMde dIkSA aMgIkAra karI ! tyAM sAdhue vairAgya utpanna karanArI lAMbA kALa sudhI suMdara dezanA ApI, paraMtu suMdarImAM tIvrarAga rahelo hovAthI dharmamArgamAM citta lAgatuM nathI eTale muniomAM siMha samAna te bhagavaMta vaikriyalabdhivALA hovAthI vicAryuM ke, "bIjA koI upAyathI Ane pratibodha karI zakAya tema nathI to tene adhikatara lobha-sthAna batAvuM." ema vicArI kahyuM ke, "potAnA kiraNa-samUhathI AkAzanAcheDA sudhI vividha AzcaryakArI raMgavALo meruparvata tane batAvuM. suMdarInA virahane na sahI zakato te svIkArato nathI. muhUrta pachI teNe kahyuM ke, "huM ahIM Avato rahIza' e kahe che - eTalAmAM himavAna parvata vikarvI eka vAnara-yugala vikaryuM bIjA AcAryo kahe che ke, "sarva bAju bhaya vidurgA." tyAra pachI munie Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 kahyuM ke, "suMdarI ane vAnarI bemAM vadhAre suMdara koNa ?" pelAe kahyuM ke, "A bemAM ghaNuM ja aghaTatuM dekhAya che kyAM meru ane kyAM sarasava ? ema kahyuM, eTale teNe vidyAdhara-yugala batAvyuM. temAM pUchayuM ke, bemAM konuM rUpa caDe? jAtivizeSathI baMne lagabhaga samAna dekhAya che. tyAra pachI yugala vikavyuM, ene sAdhue batAvI ne pUchyuM, eTale naMde kahyuM ke, "he bhagavaMta A vAnarI nathI, paraMtu be samAna che. munie kahyuM ke, "A thoDA dharmanA prabhAvathI deva thayA." eTale te zrAvaka thayo. tyAra pachI suMdarI uparano mamatvabhAva chedAI gayo ane dIkSA lIdhI. zramaNyamAM anurAgavALo banI mokSamArganI ArAdhanAmAM tatpara banyo ane tenA pariNAmathI bhagna na banyo. muninI A pAriNAmikI buddhithI tevA prakAranA jIvone vairAgyamArga pamADI niravagha guNavALI dIkSA sudhI pahoMcADyo. (21) gAthA akSarArtha-nAsika nagaranA sundarInanda nAmanA dvAramAM tenA bhAI muni thayA hatA. tene pratibodha pamADavA mATe bhojana-samaye bhikSA-pAtra tenA hAthamAM samarpaNa karyuM. baMne bhAI nagara bahAra pAtrA sAthe AvyA. pachI tene meruparvata para laI javA prayatna karyo. vAnaravAnarI batAvyA pachI vidyAdharI, apsarA batAvyAM. tyAra pachI zruta-cAritra lakSaNa dharmane viSe tenI pratIti thaI. (141). (zAla-mahAzAle karelI prabhu vIranI stuti) 142 lokone Azcarya karAvanAra devasamUhavALA saudharma devalokamAM atiuttama caritravALA zakendra hatA. pUrvAdika cAre dizAmAM potAnAM sthAna karelAM che, evA soma, yama, varuNa, tathA kubera nAmanA anukrame indranA cAra lokapAlo che. temA kubera nAmanA cothA vaizramaNa lokanA paricayavALA, temaja vaibhavamAM samAna jeNe asAdhAraNa manano sneha samarpaNa karyohato, tevo devatA hato. A bAju siddhArtha rAjAnA putra jJAtakulamAM pUrNimAnA caMdra sarakhA ujajavala mahAyazane phelAvanAra zrI vardhamAna jinezvara bhagavaMta himAlaya parvatanI uttaradizAmAM rahelA, pRSThacaMpApurI nagarImAM khUNAmAM rahelA, sArA bhUminA bhAgavALA udyAnamAM AvI pahoMcyA. duHkhathI tapI rahelA jIvone zaraNa samAna jagatanI lakSmInA vizrAmadhAma samAna evuM devo ane asuroe samavasaraNa banAvyuM. tyAM AgaLa rAjAonI vizALa nItionuM pAlana karanAra prasannacaMdra rAjAno prathamaputra zAla nAmano hato, teno mahAzAla nAmano nAnobhAI yuvarAja-pada pAmelo hato.temane yazomatI nAmanI bahena anetene piThara nAmanA patihatA. temane guNasamUhavALo gAgalI nAmano putra hato. e traNe kAMpilyapura nagaramAM rAjapaNe rahetA hatA. udyAnapAlakanA vacanathI bhagavaMtanA Agamane jANIne zAla rAjA nagaralokone saMkSobha utpanna thAya tevA moTA sainya parivAra sahita uMcA chatravaDe AkAzane DhAMkato, ekIsAthe vagADatAM ghaNAM vAjiMtronA zabdothI dizA-cakrone bharI deto, AbhUSaNothI alaMkRta banI bhagavaMtane vaMdana karavA mATe potAnA nagaramAMthI nIkaLIne hAthInA skaMdha para ArUDha thayelo, atizaya ullasita romAMcita kAyAvALo te bhagavaMtanI najIkanA bhUmibhAgamAM pahoMcyo traNe chatro dekhyAM, eTale hAthI parathI nIce utarI, pagethI Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15o upadezapada-anuvAda cAlato, pAMcaprakAranA abhigamane Acarato hato. pAMca abhigamo A pramANe-sacitta puSpAdika dravyono tyAga karavo, acitta dravyano tyAga na karavo, tema ja taravAra, cAmaro,mukuTa, upAnaha (pagarakhAM), chatrano paNa tyAga karavo.eka zATaka vastranuM uttarAsaNa karavuM. cakSuno sparza thatAM kevI rIte aMjali karavI. tema ja mananI ekAgratA pUrvaka samavasaraNamAM praveza karavo. traNa pradakSiNA ApI stuti karavA lAgyo. te A pramANe - | (mahAvIra bhagavaMtanI stuti ) jagataprabhu! he jinezvara ! atirdIrdha manohara lAvaNyapUrNa netrakamaLavALA, suMdara zreSTha sugaMdhanI pracuratAthI mahekatA, traNe lokanI lakSmInA tilakabhUta ! ApanA vadanakamaLanAM bhavya jIvonAM netra-yugalane darzana thAo. jemaNe saumyatA guNavaDe traNe lokanA jIvone harSa pragaTa karyo che, evA zaracaMdranA biMba samAna evA he jagadaguru ! aSTamInA caMdra sarakhA bhAlatalavALA ApanA prasanna vadana-kamaLanAM darzana karmathI malina thayelA loko kevI rIte pAmI zake ? saraLa aMgulirUpI patranA komala nakharUpa suMdara kesarAvALA, jenA jaMghAyugalarUpa kamalanALathI muni-bhramaro pramudita thayelA che, evA traNe bhuvanarUpa sarovaranA bhUSaNa sarakhA ApanA nirmaLa caraNakamalanuM zaraNa teo ja pAmI zake che ke, jemaNe pApa malano tyAga karelo hoya. cakra, aMkuza, matsya svastika,chatra, dhvaja vagerenI AkRtithI lakSaNavaMta, namra devatAonA mastakanA mugaTamaNithI ghasAI ne sukumAla banelA ApanA caraNanuM smaraNa karanArane parabhavanA bhayathI bhayabhIta manavALAne, du:kha-samUharUpa kiccaDamA paDatA lokone rakSaNa karanAra thAya che. he svAmI ! bhava-sAgaranA janma jaLamAMnArakI, tiryaca, manuSya ane devatArUpa cAre gatinA duHkha kicaDamAM huM bhramaNa karI rahelo chuM, to have AvA mArA sarakhA duHkhI janane zaraNa ApI dIna upara dayA karIne ApanA caraNarUpI nAva dvArA A saMsAra-samudrano pAra pamADanArA thAo. zarada RtunA caMdranA kiraNa-samAna ujjavala yaza samUhavALA, nirmala kevalajJAnarUpa dIpakathI mokSa mArgane prakAzita karanArA, atidurjaya kAmadevanA bANa samUhane jitanArA, varte. Apano jaya jayakAra thAo. vizALa kamADa samAna vakSasthalavALA, kamaLanI upamA sarakhA hastavALA, saraLa argalA samAna bhujA-yugalavALA, zaMkha samAna kaMTha-pradezavALA, jeNe potAnA zarIranI suMdaratAthI paMDitajanone AnaMdita karyA che, evA lakSaNavaMta che svAmi ! tamArA aMganuM ame pUjana karIe. bhAvakaruNajaLanA te uttama sAgara ! munio vaDe jemanAcaraNa praNAma karAyelA che, navIna meghanA samAna gaMbhIra ane vistAra pAmelI divyavANI zravaNa karAvanArA he jinezvara ! mArA para tevA prakAre prasanna thAo che, jethI mArA divaso tamArI sevA karavAmAM ane vrata-pAlana karavAmAM pUrNa zAMtithI pasAra thAya. bhayaMkara kopAnala olavavA mATe jaLa Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 samAna, lAkho lakSaNothI oLakhAtA zarIravALA ! parvata sarakhA dhIra ! siddhArtharAjAnA naMdana he vIra bhagavaMta ! A pramANe meM ApanI guNastuti karI." (9) A pramANe tIrthapatinI stuti karIne, bhUmitalane aDake tema mastaka namAvIne, tema ja gaNadharAdika munivarone paNa vaMdana karIne zAlarAjA izAnadizAmAM beThA. amRtanI vRSTinI dhArA sarakhI, yojana sudhI saMbhaLAya tevI vistAravALI vANIthI bhagavaMtane dezanA zarukarI. te A pramANe bhagavaMtanI dezanA "bhayaMkara bhaDabhaDatA agnithI saLagatA gharamAM vAsa karavo jema yogya nathI,tema duHkha samUhathI bharapUra evA bhavamAM buddhidhanavALA puruSe vAsa karavo yogyanathI. vaLI kAkatAlIya nyAyanA saMyoga dRSTAMtathI uttamadharmanA mahAnidhAna samAna, saMpatti prApta karavA yogya durlabha manuSyapaNuM paNa prApta thayuM." (20) jema kAgiNI (kaoNDI) sarakhA alpa dravyamAM lubdha banI koTI pramANa dravya koI manuSya hArI jAya, tema viSayamAM lubdha banI keTalAka vivekarahita manuSyo Avo kiMmatI durlabha manuSyabhava hArI jAya che. karavA lAyaka samagra kAryo mATe prApta thayela jo A avasara tame pramAdamAM gUmAvazo, to pharI AvA avasaranI prApti ghaNI durlabha che, mATe tamArA sarakhAe avasara phogaTa gUmAvavo ucita nathI. A jagatamAM maLelA sarva sAnukULa saMyogo sthira nathI, paraMtu vijaLI sarakhA caMcaLa ane nazvara che. tema ja dhanasaMpatti paNa pracaMDa pavanathI laherAtI dhvajA mAphaka caMcaLa ane cAlI javAnA svabhAvavALI che. samaju manuSyo potAnuM jIvana ghAsanA taNakhalA u52 2helA jhAkaLanA bindu samAna asthira ane alpa samayamAM nAza thanAra mAne che, ane tethI A bhavarUpI vRkSane saddharmarUpI agnithI bALI nAkhe che. sarvAdarathI dharmamAM tevA prakArano udyama karo ke, jethI A bhavamAM paNa sukhano lAbha thAya ane parabhavamAM paraMparAe paNa sarva sukhanA nidhAnarUpa, paramArtha-svarUpa nivRtti sukhanI prApti thAya." (25) zAla-mahAzAla-gAgali nI dIkSA-kevalajJAna e pramANe bhagavaMtanA mukhathI dharma sAMbhaLInebhAlatala para hasta-kamaLathI aMjali karI praNAma karavA pUrvaka zAlarAjAe bhagavaMtane vinaMti karI ke, 'he bhagavaMta ! yuvarAja mahAzAla kumArano rAjyAbhiSeka karIne huM ApanI pAse dIkSA aMgIkAra karIza.' tyAra pachI potAnA bhavane joIne mahAzAla kumArane AjJAkarI ke 'tuM A rAjya grahaNa kara, huM to Aje dIkSA aMgIkAra karIza.' tyAre nAnAbhAIe pratyuttara ApatAM jaNAvyuM ke, jema Apa rAjyane asAra gaNI teno tyAga karo cho, tema huM paNa teno tyAga karavA icchA rAkhuM chuM. baMne vairAgya pAmelA hovAthI kAMpilyanagarathI gAgali bhANejane bolAvI rAjya arpaNa karyuM. terAjAe paNa potAnA mAmAone mATe ativAtsalyatAthI behajAra manuSyo vahana karI zake, jemAM uparanA bhAgamAM siMhAsana paNa banAveluM che, tevI zreSTha zibikAo taiyAra karAvI. teo temA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 upadezapada-anuvAda siMhAsana para virAjamAna thayA ane niSkramaNa-samaye teoe vividha prakAranAM ujjavala vastro paheryA hatAM. bAvanAcaMdanathI temanA zarIre vilepana karyuM hatuM. siMhAsana para beThA hatA, tyAre ema jaNAtuM hatuM ke, jANe udayAcala parvata upara sUrya ane caMdra zobhatA hoya-tevI zobhA pAmatAhatA. potAnI zarIra-kAMtithI samagra dizA-valayone prakAzita karatA hatA. atijorathI vagADAtA Dhola tathA vAjIMtronA zabdothI AkAza pUrAya tema varaghoDo cAlato hato. tevI rIte bhagavaMtanA caraNakamaLa pAse pahoMcIne traNa pradakSiNA ApI. namaskAra karIne teoe vidhi pUrvaka pravrajayA aMgIkAra karI. yazomati paNa uttama zrAvikA banI. zAla, mahAzAla baMnee agiyAra aMgono abhyAsa karyo. have koIka samaye vIra bhagavaMta rAjagRhathI vicaratA vicaratA caMpA nagarIe padhAryA, tyAre te samaye A baMnee vinaMti karI ke, "ame ApanI anujJAthI pRSThacaMpAe jaIe. amArA saMsArapakSanAkoIka kadAca pravrayA aMgIkAra na kare, to paNa samyakatva to pAmaze." svAmI to jANe che ke nakkI teo pratibodha pAmaze, eTale sahAyaka tarIke zrI gautamasvAmIne ApyA. bhagavaMta caMpAnagarIe ane gautamasvAmI pRSThacaMpAmAM gayA. tyAM jina-praNIta dharmanuM teoe zravaNa karyuM. gAgalie putrano rAjayAbhiSeka karyo. tyAra pachI zAla,mahAzAla ane navadIkSita gAgali ema traNeya atisaMvega pAmyA ane sarvaviratinA pariNAmanI dhArA paNa vRddhi pAmavA lAgI. gautamasvAmI te traNene sAthe laIne jyAre mArgamAM jatA hatA. tyAre zAla-mahAzAlane utkRSTa harSa thayo ke - (40) AvA prakAranA zuddha bhAvathI Apane saMsArathI uddharyA ema vicAratAM temane kevalajJAna thayuM. trIjAne evA prakArano bhAva thayo ke, teoe dIkSA letI vakhate mane rAjayagAdI ApI ane vaLI dIkSA paNa ApI, AnA sarakhA bIjA koNa upakArI hoI zake? AvA zuddha dhyAnanI zreNI para caDyA,eTale temanAM ghAtakarmo nAza pAmyAM ane manohara kevalajJAna utpanna thayuM. pUrNa kevalajJAna pAmyA pachI teo bhagavaMtanI pAse javA mATe caMpApurI tarapha cAlyA.gautamasvAmInI pAchala pAchaLa cAlatA teo kAlakrame samavasaraNamAM traNa pradakSiNA ApI. tIrthane namaskAra karIne kevaliparSadAmAM javA lAgyA ane gautamasvAmI jeTalAmAM traNa pradakSiNA karIne bhagavaMtanA caraNamAM paDIne ubhA thayA ane temane kahevA lAgyA ke, "are ! kyAM jAo cho ? ahi AvI bhagavaMtanA caraNamAM praNAma karo." eTale jagatrabhue kahyuM ke, "he gautama ! kevalIonI AzAtanA na karo." tuSTa mAnasavALA temaNe temane khamAvyA ane saMvega pAmelA gautama vicAra karavA lAgyA ke, "mane siddhi thaze ke nahi?" ATaluM duSkara tapa karavA chatAM paNa huM kevalajJAna meLavI zakato nathI. AgaLa bhagavaMte samagra parSadAmAMkaheluM hatuM ke, "je koI potAnA prabhAvathI (labdhithI) aSTApada parvata paracaDI jAya ane vinayavALo thaI tyAMnAM caityone vAMde, te te ja bhave siddhi pAme, temAM saMdeha nathI." (50). (gautamasvAmInuM aSTApada paragamana) te vacana sAMbhaLIne paraspara devatAo harSa pUrvaka vAto karavA lAgyA ane e vAta Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 sarvatra prasarI gaI che, jenAthI sarva Apattio nAza pAme che - evA aSTApada parvata upara jo game te prakAre mAruM gamana thAya-ema uttama hAthI sarakhI gativALA gautamasvAmI jayAM vicaratA hatA, to temanA mananA saMtoSa mATe ane tApasIne pratibodha karavAnA kAraNe bhagavaMte gautamane kahyuM ke, "tuM aSTApada jA ane tyAM rahelAM jinabiMbone vaMdana kara." eTale suprazasta lakSaNavALA, vinayathI sarva aMgone namAvatA munisiMha gautama harSa pAmyA-tuSTa thayA ane bhagavaMtane namaskAra karI aSTApada parvatanI taLeTIe pahoMcyA. AgaLa paMdaraso tApasoe bhagavaMtanuM vacana sAMbhaLeluM, te pramANe eka kauDinya tathA bIjA dina ane trIjA sevAlIe traNa tApamaguruo hatA. darekane pAMcaso ziSyono parivAra hato. teo aSTApada upara caDavA mATe cAlyA,temA prathama kauDinya gotravALA 500 tApaso upavAsakarIpAraNAmAM sacitta kaMda-mUla vagerenuM bhojana, bIjA dina gotravALA 500-tApaso cha4 tapa karIne sukAI gayelA rasa-kasa vagaranAM acitta pAMdaDAonuM, trIjA sevAlI gotravALA 500 tApaso aTTama tapa karI pAraNe potAnI meLe sukAyelI acitta sevAlanuM bhojana karatA hatA ane anukrame pahelI, bIjI, trIjI mekhalAe pahoMcelA hatA.teoe haSTa-puSTa-suMdara zarIravALA bhagavaMtagautamasvAmIne dekhyA, eTale vicAravA lAgyA ke, "AvI bhAre kAyAvALA AvA parvata upara kevI rIte caDI zakaze ? jaMghAcAraNa-labdhivALA bhagavAna gautamasvAmI karoLiyAnI lALanA pAtaLA tAMtaNAnI nizrA karIne te paMdaraso tApasonA dekhatAM ja kSaNavAramAM upara caDI gayA. eTale teo kahevA lAgyA ke, "A jAya, pelA jAya- ema teo vikasita netrothI jotA hatA, teTalAmAM sUryanA biMbanI jema upara caDI gayA. A joIne Azcarya pAmelA manavALA te traNa prakAranA tApaso temanI prazaMsA karavA lAgyA. pharI temanAM darzananI ati utkaMThAvALA tyAM rahelA vicAravA lAgyA ke, "teo jayAre pAchA utaraze, tyAre ApaNe temanA ziSyabhAvane svIkArIzuM. gautamasvAmI to te parvatanA zikhara upara prathama cakravartI bharata mahArAjAe bhuvanamAM abhuta vibhUti-bhAjana samAna karAvela jinabhavana joyuM. A jinabhavana kevuM che? ulledha aMgulanA mApa anusAra eka yojana lAMbuM, traNa koza uMcuM, be gAu vistIrNa, gagananA agrabhAga sudhInI dhvajA zreNivALuM, paMcavarNanA ratnasamUhanA camakatAM kiraNothI yukta-jANe moTuM meghadhanuSa hoya tevu, niraMtara aMdhakAra-samUhathI rahita cAra toraNavALA dvArayukta, jemAM yaMtramaya lohanA puruSa-pUtaLAthI pratihAra-bhUmibhAga rokAelo che. naMdanavananAM puSponA saurabha-samUhathI vyApta, covIze - dareka tIrthakara bhagavaMtanA potapotAnA zarIra-pramANa ane parivAra sahita ratnamaya pIThikA upara sthApana karela RSabhAdi jinezvaronAM bibothI yukta tathA puSpagaMgerI, cAmara, dhUpadhANuM, morapicchI vagere seMkaDo upakaraNothI yukta, jeno madhyabhAga harSapUrNahRdayavALAloko vaDe sadA zobhAyamAna che. vaLI jinapratimAonI paryApAsanA-sevAmAMtatpara evA bharata mahArAjAnA 99 bhAIonA stUpo tathA bharata mahArAjanI pratimA sahita, samagraderAsaranI cAre bAju zobhAvALA,kAraNI karI kaMDArelA, moTA staMbhothI yukta, suprasannatAthI beThelA moTA siMhonI AkRti vagarethI yukta Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 upadezapada-anuvAda jinamaMdira joyuM. (nava gAthAonuMkulaka) harSathI vikasati thayelA netrayugalavALA gautamasvAmI bhagavaMta maNinI banAvelI pIThikAne pradakSiNA ApIne ekAgra manathI jinapratimAne vaMdana karIne A pramANe stuti karavA lAgyA - - "je riSTa-aMjana sarakhA varNathI zobhAyamAna zarIravALA, je nIlavarNavALA, je ugatA sUrya samAna lAlavarNavALA, je suvarNa rajanI sarakhI zarIra-kAMtivALA che ane jeo kuMda sarakhA ujajavala dehavALA che. vaLI jeoe karmarajane khaMkherI nAkhI che- evA covIze jinavaro mArA bhavazatrurUpa karmasamUhane mathana karanArA (nAza karanArA) thAo. (pranyAgra 4000). covIze jinezvaronI pratimAone vaMdana karyA pachI te ja caityanI najIkanA uttara-pazcima dizA-vibhAgamAM rahela pRthvI zilA paTavALA azokavRkSanI nIce rAtrivAsa karavA mATe AvI pahoMcyA. te samaye indra mahArAjanA dizApAlaka vaizramaNa (kubera) paNa tyAMnAM caityone vaMdana karavA mATe te ja parvatanA zikhara para AvelA hatA. (75) caityavaMdana karyA pachI gautamasvAmIne vaMdana karI dharma zravaNa karavA lAgyA. te A pramANe - - "he bhavyAtmAo ! sukhone utpanna thavAnA kAraNabhUta dharma haMmezAM ramaNIya che. paMDitajana ja A zuddha dharmane barAbara samajI zake che. jo svarga ane mokSasukha pratye pakSapAta ane maitrI rAkhavA icchatA ho, to pramAdano tyAga karIne vAraMvAra A dharma haMmezAM karavo joIe." A pramANe dharmakathAkahevAnA prasaMge munionA guNo aneka prakAre varNavyA ane temAM "sAdhuo aMta-prAnta rasa-kasa vagaranA nirdoSa AhAra karanArA hoya che.' vagere kahyuM, eTalekubera vicAravA lAgyo ke, "sAdhuonA guNo to AvA prakAranA kahe che, vaLI potAnA zarIranA rUpa-raMga evA adbhuta che ke, "AvuM suMdara zarIra bIjAnuM nathI, koI deva ke asura karatAM paNa temano rUpaguNa caDI jAya che. AvA prakAranA vaizramaNa-kubera devanA mananA abhiprAyane jANIne puMDarIka -kaMDarIka nAmanuM adhyayana prarUpyuM. te A pramANe - (puMDarIka -kaMDarIka kathA) padma kamalapatra sarakhA ujjavala guNavALA videhakSetramAM puSkalAvatI nAmanA vijayamAM, potAnI Rddhi-samRddhithI amarapurIne paNa jitanAra evI puMDarigiri nAmanA purImAM ujjavala kIrtivALA puMDarIka nAmanA rAjA hatA. temane kaMDarIka nAmanA nAno baMdhu hato. bhavanA duHkhathI atyaMta vairAgya pAmelA moTA bhAIe nAnA bhAIne kahyuM ke, "he bhAI ! mAre dIkSA grahaNa karavI che, to tuM A rAjaya grahaNa kara." paraMtu ApelA rAjyano niSedha karIne pote dIkSA aMgIkAra karI. asidhArA sarakhuM Akaru tINa cAritra ane tapanuM sevana karatAM karatAM aMta-prAnta bhikSAnuM bhojana karIne potAnu sukumAra zarIra paNa nirbaLa karyuM ane tene Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 roga utpanna thayA. AvA prakAranuM tenu zarIra durbaLa banI gayuM che, evI ja sthitimAM gurunI sAthe vihAra karatAM karatAM potAnI ja nagarImAM AvI pahoMcyA. puMDarIka rAjAne AvavAnA samAcAra maLatAM ja te moTA parivAra sAthe bahumAna pUrvaka vaMdana karavA nIkaLyo, vaMdana karyuM. kaMDarIkabhAI muninI tevI bimArIvALI avasthA dekhIne gurune vinaMti karI ke, "cikitsA vagara lAMbA kALe paNa Ano roga jaze nahi ane sAjo thaze nahiM. bIjuM ahi udyAnamAM rahelAnI cikitsA koI paNa prakAre banI zake nahi. to keTalAka yogya sAdhuonI sAthe kaMDarIka munine mArA rAjabhavanamAM Apa mokalo, jethI tene yogya vaidya-auSadhAdikathI teno pratikArakarI zakAya, tema ja pathyAdika padArtho paNa meLavI zakAya. gurue anujJA ApI. eTale roganA cAra pAyA rUpa upAyo zaru karyA ane vaidyoe tene nirogI karyo. "roga maTADavA mATekriyAnA cAra pAyA jaNAvelA che, te A pramANe-1 vaidya, 2 dravyo, 3 upasthItA-sevAkaranAra ane 4rogI. (99) A cAra pAda jaNAvyA. (1) vaidya-vaidaka zAstranA arthono UMDANathI jANakAra ane catura hoya, najara pahoMcADI kArya karanAro hoya, pavitra niHsvArthI, rogI pratye hitabuddhivALo hoya. (2) auSadha-ghaNA kalpavALuM, ghaNA guNa karanAruM, yogya prApta thayeluM hoya. (3) sevA karanAra anurAgavALo, pavitra AzayavALo, catura ane buddhizALI hoya. (4) rogI - dhanavAna, vaidyane AdhIna rahenAra hoya, vaidyane potAnI sarva vastu jaNAvanAra hoya paNa chUpAvanAra na hoya, tema ja dhIrajavAna sahanazIla-sattvavAna hoya." | rAjabhuvanamAM AhAra grahaNa karavAnA kAraNe sukhazIla paNuM AvI gayuM, tema ja bhojanavidhAnathI sAdhudharmamAM paNa zithilatA-pramAda AvI gayA. sahavAsI sarva sAdhuo vihAra karI gayA, to paNa have nirogI thayA chatAM bahAra vihAra karavAnI icchA karatA nathI.rAjAe paNa jANyuM ke, "A ahi rahe te sAruM na kahevAya' - ema vicArIne rAjAe kaMDarIka munine kahyuM ke, "tamo to kharekhara dhanya ane duSkarakArI cho ke, rAjalakSmI maLavA chatAM paNa teno tyAga karyo. tathA kuTuMbAdikanA parivArathI haLavA banI deza-dezAvaramAM vihAra karo cho." rAjA nuM citta samajIne lajjAvALo banI bahAra vihArakaravA mATe nIkaLyo, to paNa bhagnapariNAmavALo have sudhA, tRSA vagere pariSado sahana karavA mATe samartha thaI zakato nahovAthI pharI paNa keTalAka divasa pachI tenI nagarI najIka AvI pahoMcyo.anukrame rAjAnA gRhaudyAnamAM Avyo. dhAvamAtAe joyo, eTale rAjAne samAcAraApyA.rAjA vicAra kare che ke, "A pravrayA choDavAnI IcchA kare che, te akArya che.koI prakAre te choDavA ja taiyAra thayo che. jo koI prakAre hajupaNa sthira banI jAya' ema dhArI pote ja vibhUti-sahita AvI traNa pradakSiNA ApIne vaMdanA karI,tathA temanA sAdhupaNAnI prazaMsA karI - "kharekhara todhanya cho, kRtakRtya cho ke, je Ape pravrajayA aMgIkAra karI che. huM kevo pApI chuM ? ke, narakanA dvAra samAna A rAjaya choDavAnA manavALo thato nathI. A pramANe pravajyA TakAvavA mATe ghaNo utsAhita karyo, paraMtu teNe sajjaDa zyAma mukha karatAM rAjAe tene kahyuM ke, "zuM tAre rAjaya joIe che? tyAre javAba na ApatAM mauna rAkhyuM eTale moTAbhAI puMDarIkarAjAe rAjaya tene Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 upadezapada-anuvAda bhaLAvI dIdhuM ane kedInA hAtha-pagamAM beDInuM baMdhana hoya ane jema tenAthI mukta thAya ane je AnaMda te mukta thayelAne thAya, tevA AnaMdathI rAjAe paNa rAjabaMdhanano tyAga karI kalyANanA kalpavRkSa-samAna tenuM zramaNa-cihna-rajoharaNa ane liMga (muniveSa) pote grahaNa karyo. (100) have puMDarIka rAjAe muniveSa svIkArI abhigraha karyo ke, "gurunAM darzana karyA sivAya mAre bhojana na karavuM." Avo abhigraha grahaNa karIne prayANa karyuM, to trIjA divase gura pAse pahoMcI, te divase dIkSA grahaNa karI.rAjazarIra hovAthI anucita bhojananA kAraNe te rAtre asAdhya visUcikA (jhADAno roga) utpanna thayo ane atyaMta vizuddha pariNAmavALA te mRtyu pAmIne sarvArthasiddha nAmanA vimAnamAM atyaMta rUpavALA tetrIza sAgara AyuSyavALA deva tarIke utpanna thayA. have rAjyagAdI para Avelo kaMDarIka masANanA kaMIka baLelA lAkaDA samAna, jenI AjJA koI mAnatA nathI, dareka tenI AjJAno jhera mAphaka tyAga kare che. have tIvra sudhAthI parAbhavita thayelo te rasoyAne AjJA kare che ke, "ahiM jeTalA prakAranI bhojananI vAnagIo taiyAra karI zakAtI hoya, te eke eka vAnagIonI bhojanavidhi mArA mATe taiyAra karo. have bhojana-samaye bhojana-vidhimAM sarva vAnagIo hAjara karI, khelajovA mATe ekaThA thayelA lokonA dRSTAMte te jamavA lAgyo. jema khela cAlato hoya tyAre, sabaLa manuSya durbalane balAtkAre pIDA upajAvI AgaLa jAya che, tema asAra AhAra grahaNa karyo hoya to paNa sArA AhArane vaLI sthAna Ape che. akarAMtiyAnI jema khUba AhAra khAdho, eTale te ja rAtre visUcikA-jhADAno asAdhya roga thayo. potAnA parivAre paNa tenA roganI darakAra na karI ane cititsA na karAvI. eTale te mRtyu pAmI raudradhyAna karato ke, "savAre mArI cAkarI na karanAra sevakone maraNAMta zikSA karIza." te rUpa raudradhyAna karI sAtamI nArakInA apratiSThAna nArakImA lAMbA AyuSyavALo nArakI thayo. eka hajAra varSa sudhI sAdhupaNAnAM mahAvrato pAlana karavA chatAM te narakamAM gayo. temAM zuddha zramaNabhAvavALAne zarIranuM puSTapaNuM ke durbalapaNuM kAraNa na samajavuM. kAraNa ke,puMDarIka sAdhu zarIre sabaLahovA chatAM paNa devapaNuM pAmyo, mAtra jenA hADakAM-cAmaDI zarIramAM bAkI rahelAM hatAM, tevo kaMDarIka AkarAM kaThora tapano udyama karavA chatAM raudradhyAnanI pradhAnatAnA kAraNe mRtyu pAmI nArakI thayo. mATe ahiM sAdhupaNAmAM jo koI mukhya kAraNa hoya to tevA dhyAnano nigraha karavo. durbala zarIravALA muni paNa zubha dhyAnanA virahamAM durgati-gamana karanArA thAya che. vaizramaNa deva te sAMbhaLIne khuza thayelA manavALo samajI gayo ke, "A bhagavaMte to mArA manano abhiprAya jANI lIdho. AmanuM jJAna keTaluM caDiyAtuM che ? tyAra pachI gautama bhagavaMtane vaMdana karIne te deva cAlyo gayo. (dhanagiri, vajasvAmI caritra) tyAra pachI vaizramaNa devanA samAna vaibhavavALA eka tiryakarjubhaka deve tyAM te pAMcaso graMtha-parimANavALuM jJAtAdharmakathAmAM kaheluM puMDarIka-kaMDarIka nAmanuM adhyayana je sAMbhaLyuM hatuM, Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 tenuM avadhAraNa karyuM, tenA yoge te zuddha samyakatva pAmyo vIra bhagavaMta nirvANa pAmyA pachInA kaMIka nyUna pAMcaso varSe A jaMbhaka deva devalokathI avIne avaMtidezanA tuMbavana nAmanA sannivezamAM dhanagiri nAmanA zeThaputra thayA hatA. potAnA aMganI manoharatAthI devanA rUpane jiteluM hatuM, evA te bAlyakAlathI ja jinezvaranA dharmane zravaNa karI je zrAvakapaNuM pAmyA hatA. uparAMta bhavano bhaya thavAthI viSaya-tRSNAne chedIne pravrajyA aMgIkAra karavAnA manoratha karato hato. yauvanavaya pAmyo, eTale kanyAo tene varavA AvatI hatI, paraMtu pitAne kahI deto hato ke, "mAre paraNavuM nathI, paraMtu huM dIkSA aMgIkAra karavAno chuM." te nagaramAM dhanapAla nAmanA zeTha hatA, tenI putrIe pitAne vinaMti karI ke, "mane temanI sAthe paraNAvo.to huM temane vaza karI zakIza." (12) potAnI sthiratAthI jeNe merune paNa jitelo che - evA jAtismaraNavALA siMhagiri nAmanA guru hatA ane temanI pAse samite dIkSA aMgIkAra karI hatI. je teNInA baMdhu hatA. have dhanagirie te kanyAne kahyuM ke, "he bhadre ! huM sAdhu thavAno chuM, te vAta juThI na mAnIza, te kAryamAM have huM DhIla nahi karIza, mATe tane je ruce te kara." ghaNAM dhana kharacIne moTA ADaMbarathI vivAha mAMDyo. mAtA-pitAnA Agrahane vaza banI teNe pANigrahaNa karyuM. je mahAnubhAvo viSayasaMgathI dUra thayA hoya ane vairAgI banyA hoya, chatAM paNa anuraktanI mAphaka uparodhane AdhIna banI kArya karanArA thAya che. te vakhate vivAha vItI gayo, eTale AnaMdamAM AvI gayelI sunaMdAne dhanagirie kahyuM ke "he bhadra ! have mane choDa, AgaLa meM tane kahela vacana yAda kara." sunaMdA patimAM ati Asakta che, jayAre pati teTalo ja virakta che, rAgI ane vairAgI te baMne vacce ghaNA rAga ane vairAgyanA AlApa-saMtApa vivAda thayA. patnIe tene kahyuM ke, "pitAnA gharathI parAbhukha thayelI mane tema agara tamAro putra AzarAnuM sthAnaka gaNe. te sivAya bIjuM koI sthAna na gaNAya. teno to tame vicAra karo. je kAraNa mATe kaheluM che ke, "putrI kuMvArI hoya tyAM sudhI pitA, yauvanavaya pAmelIne bhartAra, vRddhAvasthAmA vaLI putra strInuM rakSaNa karanAra jaNAvelA che. patnInuM A vacana sAMbhaLIne tema ja baMdhuvarga-sagA snehI-svajanAdikanA Agrahane vaza banI te putranA lAbha sanmukha thayo. keTalAka divaso pasAra thayA pachI uttama svapnathI sUcita devano jIva te sunaMdAnA garbhamAM utpanna thayo. svapnAnusAra prazasta putra-lAbharUpa maMgalano nizcaya thayo che-evI sunaMdAne dhanagirie kahyuM ke, "have tane sahAyaka lakSaNavaMta putra prApta thaze" mahAmuzIbate sunaMdAe tene rajA ApI mukta karyo-eTale sarva jIvone abhayadAna maLe tevA prakAranI virati levAnI jAherAta karI. tyAra pachI ghaNuM dhana kharacI jinAlayonI aMdara mahotsavo karAvyA. dIna, anAtha vagerene dAna ApyAM. baMdhuvargane yathAyogya sanmAnI, tathA samAdhi saMtoSamAM sthApIne ucita pratipatti-pUjAvALI tIrthakara bhagavaMtanI stavanA karIne tathA vinayapUrvaka vastrAdikanA dAnathI caturvidha zrIsaMghanuM sanmAna karI zrIsiMhagiri pAse uttama nakSatra, muhUrta, lagnanI zuddhi prApta thaI, te samaye mahAnidhi prAptinI upamAthI mahAvrato aMgIkAra karyo. kaMIka adhika nava mahinA vItyA pachI pUrvadizA jema sUryane tema sunaMdAo sukhapUrvaka Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 upadezapada-anuvAda putrane janma Apyo. te samaye najIkanA pADozanI strIo ane bahenapaNIno samudAya ekaTho thaI paraspara kahevA lAgI ke, 'jo AnA pitAe dIkSA aMgIkAra karI na hota, to A putrano moTo janmotsava ujavate, taratano janmelo hovA chatAM tIvra vicAra zaktivALA A bALake strIonA vArtAlApa sAMbhaLI vacce dIkSAzabda sAMbhaLyo jethI bALakane jAtismaraNa jJAna thayuM ane vicAravA lAgyo ke, 'snehavALI mAtA mane sIdhI rIteto dIkSA lavA nahIM de, mATe tene udvega manavALI karuM' ema vicArI khUba pahoLuM mukha karIne evI rIte rudana karavA lAgyoke, jethI mAtA besI na zake, bhojana na karI zake, uMghI na zake, ke sukhathI gharanAM koI kAryo na saMbhALI zake. evI rIte sunaMdAnA herAnagatinA cha mahinA pasAra thayA, tyAre anukrame vihAra karatA karatA siMhagiri guru tyAM AvyAane nagaranA udyAnamAM svAdhyAyayogya nivAsabhUmimAM vidhithI utaryA. bhikSAno samaya thayo, tyAre dhanagirie ane samitamuni siMhagiri guru bhagavaMtane vinaMti karavA lAgyA ke, 'pUrvakALa saMbaMdhI parivAranA lokone dekhavA mATe jaIe chIe' gurunI AjJA pAmelA teo jyAre trikaraNa yogathI upayoga karatA hatA. tyAre koIka uttama phala ApanAra kaMIka nimitta utpanna thayuM. guru mahArAje te samaye jaNAvyuM ke, 'tyAM javAthI koIka sacetana ke acetana je kaMIpaNa maLI jAya, te sarva tamAre grahaNa karavuM. kAraNa ke, Aje moTuM zakuna thayelu che.' te baMne munio sunaMdAne ghare gayA, eTale sunaMdA paNa be hAthamAM gharI rAkhelA putrane batAvatI bIjI paNa aneka pADozaNa kulaMvatI strIo ekaThI thaI. temane page paDI kahevA lAgI ke, meM to A bALakane dhRNA lAMbA samaya sudhI pALyo, have to tame ja Ane grahaNa karo, have vadhAre pAlana-poSaNa karavA huM samartha nathI.' Ama kahyuM, eTale sAdhuoe kahyuM ke, pAchaLathI pazcAttApa karIza, to pachI te vakhate zuM karavuM ?' tyAre sunaMdAe kahyuM ke, 'A ahIM rahelAnI sAkSIe tamane ApuM chuM ke, 'mAre pAcho na mAgavo' ema majabUta vacana-baMdhana tenI sAthe karyuM, dhanagirie te bALakane jhoLImAM svIkAryo, tyAra pachI te rudana karato nathI ane samajI gayo ke, 'have huM zramaNa thayo.' gurunA caraNa pAse laI gayA.lakSaNavaMta hovAthI zarIre vajanadAra che, tethI dhanigira bAhuthI uMcakIne laI jAya che, paNa bAhu ghaNA namI gayA che. ema karatAM gurunA sthAne pahoMcatAM sudhI gayA, eTale guru samajyA ke 'gocarInA pAtramAM vajana vadhI gayuM che. to te levA mATe gurue hAtha lAMbA karyA. (150) cheka bhUmi sudhI jhoLI pahoMcI ane gurue uMcakI lIdhI eTale teo bolyA ke, 'zuM AmAM vajanadAra vajra che ke, ATalo bhAra jaNAya che ?' jyAM dekhe che, to devakumAra samAna rUpavALA bAlakane dekhI vismayapUrvaka kahyuM ke, 'A putranuM jatana sArI rIte karavuM. kAraNa ke, A pravacana pAlana karanAra prabhAvaka puruSa thaze' 'vajra' evuM tenuM nAma sthApana karyuM ane teno sAdhvIonI svAdhInatAmAM soMpyo. tyAM tene zayyAtara-vasati svAmInA ghare thApaNa tarIke rAkhyo. jyAre te zrAvikAo potAnA bALakanAM snAna, stanapAna, zaNagAra vagere karatI hatI, rAtre prAsuka nirdoSa vidhAnathI A vaja bALakanAM kAryo paNa sAthe karatI hatI. sarvene ati citta-saMtoSa Apato evo te bALaka moTo thavA lAgyo AcArya mahArAja jyAre bIje sthaLe bahAragAma vihAra karI gayA, eTale sunaMdA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 mAtA putrane pAcho mAgavA lAgI. 'A to gurumahArAjanI thApaNa che, tethI ame nahiM ApIe' chatAM sunaMdA da22oja tene stanapAna karAvatI hatI ema karatAM te traNa varasano thayo. koI vakhata AcArya siMhasUri saparivAra te nagaramAM pAchA AvyA, tyAre sunaMdA putramATe vivAda karI pAcho mAgavA lAgI ane pAcho nathI ApatA-eTale rAjadarabAramAM phariyAda mAMDI.dhanagirine tyAnA adhikArI rAjAe puchyuM, tyAre dhanagirie pratyuttara Apyo ke, 'A sarvanI sAkSImAM sunaMdAe potAnA hAthe mane arpaNa karela che, paraMtu AkhuM nagara sunaMdAnA pakSamA thaI gayuM-eTale rAjAe kahyuM ke, 'putrane mArI samakSa sthApana karIne pachI bolAvo jenA taraphaputra jAya,teno A putra.' A nirNaya baMne pakSe khUbala karyo mAtAe putra potAnA tarapha AkarSAya, te mATe bALakone ucita evAM 2makaDAM, bALakonAM netrone AnaMda ApanAra aneka prakAranI manohara bIjI sAmagrI sahita mAtA nakkI karelA zubha divase rAja-darabAramAM hAjara thaI, bIjo pakSa paNa rAja-darabAramAM AvI pahoMcyo. baMne pakSo hAjara thayA pachIrAjA pUrvAbhimukha ane saMgha jamaNI bAju beTho. DAbI bAju parivAra-sahita sunaMdA beThI rAjAe kahyuM ke, 'tamo baMnee mane pramANabhUta nakkI karelo che. te vAta baMnee sAMbhaLI.'nimaMtraNa karAyelo putra je dizAmAM jAya. teno A putra' dharmamAM puruSanI pradhAnatA che, tethI prathama tene pitA bolAve-ema kahyu eTale rAjAne nagaraloko kahevA lAgyA ke, 'A sAdhuvarga sAthe to bALakane sneha baMdhAI gayo che. eTale prathama ene bolAvavAno hakka mAtAne eTalA mATe Apavo joIe ke, jagatamAM mAtA duSkarakAriNI ane atialpa sattAvALI gaNelI che. vAnI jema eNe sahana karyuM che. (155 gA.) te pachI ratnamaNi-jaDita hAthI, uMTa vagere manohara ramakaDAM batAvIne komaLa vacana kahIne kAruNya batAvatI mAtA adiyAmaNo cahero karIne tene bolAvavA lAgI ke 'are vaja ! A bAju Ava, A bAju Ava.' - emakahevA lAgI. bALaka mAtA tarapha joto joto vicAre che ke, 'jo A sAdhusaMghanI avajJA karIza, to lAMbA kALa sudhI mAre saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDaze.mArI dIkSA pachI A mAtA to nakkI dIkSA levAnI che.' ema vicArato hato, tyAre mAtAe traNa vakhata bolAvyo chatAM te tenI pAse jato nathI. mAtAne camaka na ApI. tyAra pachI potAnA hAthamAM rajoharaNa dhAraNa karIne pitAjIe kamalapatra samAna nirmala netra-yugalavALA,caMdramaMDala-samAna mukhavALA,sukRta-pariNAmavALA putra vajrane kahyuM ke, 'he dhIra vajra ! A uMcuM karela-dharmadhvaja-rajoharaNake, jenAthI karma2jane dUra karI zakAya che, tene jaldI grahaNa kara.'eTale bALaka vajrakumAre atiutsukatA-pUrvaka jaIne grahaNa karyuM.lokoe utkRSTasiMhanAda karatAM kolAhala karyo ke, dharmano jaya thayo che.' tyAra pachI mAtA vicAravA lAgI ke, 'mArA pati, putra ane bhAIe dIkSA aMgIkAra karI che, to have mAre konA mATe gharamAM vAsa karavo ?' ema ciMtavI teNe paNa pravrajyA aMgIkAra karI. vajrakumAre stanapAnano tyAga karyo ane te dravyathI sAdhu banI gayA. haju vihArAdi Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 upadezapada-anuvAda kriyA mATe anucita vayavALA hovAthI tene sAdhvI pAse sthApana karyo. bhaNatI sAdhvIo pAse agiyAra aMgo sAMbhaLIne teNe paNa mukhapAThakaryA ane artha paNa jANI lIdhA. evI padAnusArI mativALA che ke, eka padanA anusAre so padonuM tene haMmezAM smaraNa thatuM hatuM jyAre te ATha varasanA thayA, tyAre gurue vajane potAnI pAse rAkhyA. (175) vihAra karatA karatA ujjayinI nagarIe gayA ane tyAM bahAra udyAnamAM rokAyA. koIka vakhate sakhata dhArAvALo ane satata na rokAya tevo muzaLadhAra varasAda paDavA lAgyo. sAdhuo bhikSAcaryA temaja bIjA prayojana mATe bahArajavA samartha banI zakatA nathI. te samaye pUrvanA paricita tiryakarjubhaka devatAo te mArgethI jatA hatA. temane dekhIne ekadama oLakhyA-eTale temanA pratye anukaMpA bhakti utpanna thaI. te vajasvAmInA pariNAmanI parIkSA karavA mATe vaNikano veSa vikarvIne sArthavAhanAM baLadagADAM vagere vidurvAne tyAM paDAva nAkhyo. nAnA sAdhu vajamunine vaMdana karIne vinaMti karI ke, "bhojana-pANI taiyAra thaI gayAM che, lAbha devA padhAro- ema AmaMtraNa karyuM. gurue tene AjJA ApI, tyAre maMda maMda varasAda paDato hato, tethI pAchA pharyA. tyAra pachI varasAda baMdha thayo, eTale ghaNA AdarapUrvaka temane zabda karIne bolAvyA. vajasvAmI paNa te sthale gayA ane tIvra upayoga mUkyo dravya, kSetra, kALa ane bhAva ema cAra prakAre vicAratA dravyathI A puSpa-phala che. kSetrathI A ujeNI nagarI che, kALathI ghaNA varasAdavALo comAsAno kALa che, bhAvathI dharaNI para pagano sparza thavo ane netra micAvA baMnethI rahita hovAthI A manuSyo nathI. atyaMta harSita manavALA temane dekhyA. eTale jANyuM ke, "A devatAo che." pachI teoe spaSTa hakIkata kahI ke, "tamone kautukathI jovA mATe ahIM AyA chIe." te devoe vaikriyavidyA ApI ke, jenA prabhAvathI divya ane manuSyo saMbaMdhI aneka vividha prakAranA rUpo vikarvI zakAya pharI paNa teo jeTha mAsamAM spaMDila javA mATe gayA hatA. tyA AgaLanI jema ghebaranuM nimaMtraNa karyuM. vaLI dravyAdika upayoga mUkyo ane sAco paramArtha jANyo, eTale bhikSA na kalya-ema kahI niSedha karyovahoryuM nahi. eTale AkAzamAM koIne bAdhA na thAya tevI rIte gamana thaI zake tevI AkAzagAminI vidyA ApI e vidyAnA prabhAvathI AkAzamAM cheka mAnuSottara parvata sudhI jAya, to vacce cAhe tevA baLavAna devo ke dAnavonA samUho Ave, to paNa gamana skUlanA na pAme. AvI rIte bAlyakALamAM paNa vajamuni aneka Azcarya-sthAna utpanna karatA gurunI sAthe gAmo, nagaro ane khANothI zobhAyamAna pRthvImAM vicaratA hatA. sAdhvInA upAzrayamAM rahIne teNe je eka padanA anusAre so padanuM smaraNa karI agiyAra aMgo grahaNa karyA hatAM, te sAdhu pAse ekadama vizeSa spaSTa thayAM. upAzrayamAM je koI sAdhu pUrvagata zruta bhaNatA hatA, tene paNa kAnathI sAMbhaLIne jaldI vagara kaleze-sahelAIthI bhaNI gayA.ane lagabhaga bahuzruta thaI gayA.tene bhaNAvanAra guru "ATaluM zruta bhaNelA che' ema jANatA na hovAthI "A AlAvo gokha, A sUtrabhaNa" ema gokhatA jAya ane vaLI bIjA sAdhuo pUrvagata zruta bhaNatA hoya, temAM paNa upayoga rAkhI te paNa bhaNI jatA hatA. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 * have koIka divase madhyAhna samaye AcArya bhagavaMta bahAra aMDila-bhUmie ane sAdhuo bhikSA levA mATe gayA hatA, te vakhate vajane vasatinA rakSaka tarIke sthApIne gayA hatA. ekalA ane bAlapaNAnA kAraNe kautuka utpanna thavAthI sAdhuonAM ozIke mUkavAnAM viTiyAone sAdhunI vAcanA-maMDaLI tarIke goThavI vacce pote vAcanA ApanAra tarIke besIne pUrvanI aMdara rahelA aMgonI vAcanA samudranA saMkSobhathI utpanna thayelA avAja samAna gaMbhIra svarathI ApavA lAgyA. thoDA samaya pachI bahAragayelA guru mahArAja AvI pahoMcyA ane vAcanA ApavAno moTo zabda sAMbhaLyo, eTale vicAravA lAgyA ke, "munio bhikSA laIne jaldI AvI gayA. nahiMtara Avo zabda kyAMthI Ave ? lagAra sthira banI zravaNa karavA lAgyA, eTale samajAyuM are, "A sAdhuno zabda nathI, paraMtu vajanA zabdo che." eTale tene kSobha thavAnA bhayathI pAchA haTI gayA. nizIhi nisIpI Adi zabdo moTethI bolyA. (200) vaja pote ghaNA dakSatva guNavALA hovAthI te zabda sAMbhaLatAM ja darekanAM viTiyAM potapotAnA sthAnake sthApana karyA ane sAmA AvIne guno daMDa temanA hAthamAMthI lIdho. gurunA paganI prArthanA karI.siMhagiri guru vicAravA lAgyA ke, "A bALakamuni atizayavALo zrataratnanA bhaMDAra sarakho che.rakhe koI teno parAbhava-AzAtanA kare, mATe A sAdhulokone AnA guNonuM gaurava jaNAvuM ke jethI tenA guNano ucita vinaya kare." rAtri-samaye sarve sAdhuo ekaThA thayA, tyAre gurue sAdhuone A pramANe kahyuM ke, ame be traNa divasa mATe bIjAgAme javAnA chIe ane tyAM rokAIzuM." to yoga-vahana karanArAo kahevA lAgyAke, "amane vAcanA koNa Apaze. ra" gurue kahyuM ke, "vaja vAcanA Apaze." svabhAvathI vinayalakSmInA kulagRha-samAna gurunI AjJAne mastake caDAvanArA evA te munisiMho gurunA vacanane "tahatti kahI mAnanArA che. prabhAta-samaya thayo, eTale vasati -pramArjanA karI,kAla-nivedana vagere vinayavajasvAmIno karyo.sAdhuoe siMhagiri pachI tenA anugAmI tarIke yogya evA tene besavA mATe niSadyA-gurune vAcanA ApatI vakhate besavAnuM Asana racyuM vaja te upara sArI rIte sthira Asana jamAvIne beThA. jevI rIte siMhagirino vaMdanAdika vinaya sAcavatA hatA, tevI ja rIte teo vajano vinaya karatA hatA vaja paNa daDha prayatna-pUrvaka krama pUrvaka vAcanA ApavA lAgyA. temAM jeo alpabuddhivALA hatA.teo paNatemanA prabhAvathI agharA AlAvA paNa jaldI manamAM sthApanA karavA lAgyA. sAdhuo vismaya manavALA thayA ane pahelAM bhaNelA keTalAka AlAvAno artha pUchavA lAgyA. jevo prazna kare ke, tarata ja uttara maLI jAya. dakSatA guNavALA darekane saMtoSavALo pratyuttaraApatA hatA. AnaMdita cittavALA vAcanA lenArA sAdhuokahevA lAgyA ke, "jo gurumahArAja haju keTalAka divasa tyAM rokAya ane moDA padhAre, to ApaNe A zrutaskaMdha jaldI samApta thAya.gurumahArAja pAse to lAMbA kALe je vAcanA prApta thAya, te A eka porisImAM Ape che. A kAraNe te sAdhuone A vaja ciMtAmaNiratna karatAM paNa adhika atyaMta mAnanIya thayA. vajanA guNo jaNAvIne garu mahArAjanA pAchA AvI gayA. sAdhuoe manamAM saMkalpa karI rAkhelo ke, "have bAkInuM zruta A bhaNAve to bahu sAruM' guru mahArAja bahAragAmathI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 upadezapada-anuvAda AvyA, eTale temano vaMdanAdika vidhi karyo, pUchyuM ke, tamAro svAdhyAya sukhethI thayoke kema ? tyAre prazAnta mukha anenetravALA teo javAbamAM kahevA lAgyA ke 'have amArA vAcanAcArya bhale A jakAyama raho.' tyAre gurue kahyuM ke, 'tamArA manoratho pUrNa karanArA tamArA A vAcanAcArya nakkI thaze. mAtra chUpAyelA guNavALA AnI tamArAthI AzAtanA (parAbhava) na thAya, te tamone jaNAvavA mATe ame gAme vihArakaryo hato. teNe je zruta meLaveluM che, te kAnanI corIthI meLaveluM hovAthI atyAre zrutavAcanA devAnA adhikArI nathI. mATe tene utsAra kalpa-yogyakarIza. tethI A prathama porisImAM jeTaluM bhaNAvavA mATe zaktimAna thAya,te pramANe huM karIza. je atyaMta buddhizALIhoya ane jeTaluM grahaNa karI zake teTalu zruta tene apAya emAM dinamAnanuM vidhAna karavAnuM hotuM nathI.te pramANe utsAra kalpAnusAra AcArye bhaNAvavAnuM zaru karyuM. bIjI porisImAM artha bhaNAve che.kAraNa ke, A baMne kalpane ucita che. evI rIte tenA divaso pasAra thatA hatA. cAra prakAranA ziSyo ziSyo cAra prakAranA hoya che. 1 atijAta, 2sujAta, 3 hInajAta-ane sarvAdhama cAritravALo 4 kulAMgAra,gurunA guNathI adhika te (1) atijAta, bIjo samAna guNavALohoya, te (2) sujAta. trIjo kaMIka ochA guNavALo (3) hInajAta ane potAnA nAma pramANe guNavALo kulAMgAra cotho (4) e ja pramANe kuTuMbIonA putro paNa hoya che.tevA kuTuMbamAM te janmelo che. atijAta eTalA mATe ke, siMhagirigurune AzrIne tenI pAse je zaMkAvALA artho hatA, te artho teNe khUba prakAzita karyA. (225) guru pAse jeTalo dRSTivAda hato, teTalo teNe grahaNa karyo. bhUmimaMDalamAM iti Adi duHkhone dUra karatA, nagaragrAmAdikamAM vihAra karatA karatA, zrIdazapura(maMdasora) gAme pahoMcyA. te vakhate jemanI pAse daze pUrvI vartatAM hatAM evA bhadragupta nAmanA AcArya vRddhAvasthAnA kAraNe ujjayinImAM sthiravAsa karIne rahelA hatA. temanI pAse bIjA eka sAdhune sAthe ApIne vajrane bhaNAvavA mokalyA. bhadragupta AcArye rAtre svapnamAM dekhyuM ke, 'dUdhathI saMpUrNa bharelA mArA pAtrane koIka paroNo AvIne AkhuM pAtra pI gayo. prabhAta-samaye gurue sarva sAdhuone A vAta jaNAvI. teo A svapnano artha na samajelA hovAthI mAMhomAMhe svapnano phalAdeza kahevAlAgyA. gurue kahyu ke, 'Ano artha tame jANatA nathI.' teno 5ramArtha e che ke - Aje koI mahAbuddhizALI paroNo Avaze ane mArI pAse jeTaluM zrutajJAna che, te sarva grahaNa karaze. A teno phalAdeza nizcita samajazo. bhagavAna vajasvAmI te rAtre nagara bahAra rokAyA. utkaMThita mAnasavALA evA bhadraguptAcAryanA upAzraye pahoMcyA. jema caMdrane dekhI kumudavana vikasita thAya, jema meghane dekhI moramaMDala, tema jenA guNo AgaLa sAMbhaLelA hatA tevA, te vajane dekhIne manamAM ati AnaMda pAmyA. pRthvImaMDalanAM jeno yaza vistAra pAmyo che,tevA A vajrane oLakhyA. be bhujAo lAMbI karI sarvAMge tenuM AliMgana karyuM. paroNA pratye je prakAranA vinaya-veyAvacca Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 vagere thAya, tevI rIte sthAnika munioe teno svIkAra karyo. anukrame te daze pUrve bhaNI gayA. je zrutaskaMdha adhyana, udezAdikanA udezAanujJA paNa tyAM karavAmAM AvatI hatI. teno A krama che. tyAra pachI vajrasiMhagiri pAse dazapura nagara AvyA. siMhagiri guru tenA AcAryapadanI pratiSThA karavAnI taiyArI karavAlAgyA. pahelAnA saMbaMdhavALA bhUMbhakadevo paNa koI prakAre tyAM AvI lAgyA. zreSTha puSpa ane gaMdhavALA te devoe moTo mahotsava karyo. prApta thayelA AcArya padathI vajrasvAmI sUryanA maMDalanI jema vizeSa dedIpyamAna pratApavALA, bhavyajIvo rUpI kaLAne vikasita karI vizeSa pramoda utpanna karAvanArA thayA.kAraNa ke, varSAkALa sivAyanAM vihAra karanArA, joke pote potAnA guNonI prazaMsA na kare, chatAM vagara kahyepaNa tevI sthiti che ke, 'guNo ApoApa pragaTa thayA sivAya rahetA nathI.' (hIro pote potAnA guNo bolato nathI, chatAM jhaverIo tenI lAkho rUpiyAnI kiMmata kare che.) comAsAnA kALamAM kadaMba vananI jhADImAM atyaMta gupta paNe rahelo hoya, to paNa potAnI gaMdhathI bhramarA ane madhamAkho dvArA potAne sUcave che. agni kyAM bALato nathI A jagatamAM caMdra kyAM dekhAto nathI ? uttama lakSaNa dharanArA sajjana puruSo kyAM pragaTa thatA nathI ? siMhagirisUri vajasvAmIne gaNa soMpIne kALa-samaya najIka Avyo, eTale bhaktano tyAga karI-anazana svIkArI maharSika deva thayA. vajasvAmI bhagavaMta paNa potAnA pAMcaso ziSya-parivAra sAthe jyAM jyAM vihAra karatA hatA, tyAM tyAM zAsananA jayakAra zabdo uchaLatA hatA. 'kharekhara AvA duHSamAM kALamAM atyAre ati adbhuta guNaratnanA nidhAnarUpa jo koIka hoya to A che' e pramANe catura paMDita puruSonAM manane AnaMda utpanna karAvanAra A vajasvAmI che. havekusumapura nagaramAM sArI kIrti meLavelA dhanazreSThI nAmanA koI zeTha hatA. tene lajjA tema ja saubhAgya guNanA bhaMDAra sarakhI manohara bhAryA hatI.teone potAnA dehanI rUpalakSmIthI devAMganAone paNa jhAMkhI pADe, tevA prakAranI putrI hatI. te navIna-udAra yauvanavaya pAmI. temanI vAhanazALAmAM rahelI sAdhvIo haMmezAM vajasvAmInA zaradacaMdranA sarakhA nirmaLa guNo prazaMsatI hatI. te A pramANe 'A bAlabrahmacArI akhaMDa zIlavALA bahuzruta atizaya jJAnanA svAmI, prazamarasathI bharapUra che. A mahApuruSa aneka guNonA bhaMDAra che,emanA sarakhA bIjA koI eka sAmaTA guNavALA nathI. (250) "A jagatamAM A puruSo bIjAne pratIti utpanna karanAra gaNelA che, temAM strIo, bIjI strI jenIkAmanA karatI hoya, tene icchAvALI ane loka, jepUjya puruSa hoya, tenI pUjAkaranAra che. A pramANe sAdhvIjIonA mukhathI temanA guNo sAMbhaLIne temanuM smaraNa karatI te kanyA temanA viSe dRDha anurAgavALI banI. AvA prakAranA mAnasika abhiprAyavALI putrI pitAne ema kahevA lAgI ke, 'jo mane vajrasvAmI bhartAra tarIke prApta thaze, to huM vivAha karIza, nahiMtara saLagatA agninI upamAvALA bhogo mAre bhogavavA nathI. uttamakuLamAM janmelI kanyA ApoApa bhartAra meLavI le che, paraMtu te tenI icchA karatI nathI. sAdhvIo kanyAne kahe che ke, 'vajrasvAmI kadApi vivAha-lagna kare ja nahiM.' atre te kumArI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 upadezapada-anuvAda kahevA lAgI ke, "jo te vivAha nahIM karaze, to huM dIkSA ja grahaNa karIza." ema potAnA manamAM nizcaya sthApana karyo hato. bhagavAna vajasvAmI paNa krama pUrvaka vihAra karatA karatA pATalIputra nagara padhAryA. tuSAra-hima sarakhA ujjavala tenA yaza samUha zravaNakaravAthI raMjita-prabhAvita thayela tyAMno rAjA potAnA parivAra sahita sanmukha Avyo, tyAre ujjavala rUpavALA keTalAka keTalAkanA samudAyavALA sAdhuone nagaramAM AvatA joyA. rAjAe temAM udAra-suMdara zarIravALA AvatA ghaNA munivarone joyA. eTale pUchayuM ke, "A ja te vajasvAmI bhagavaMta che ke ?" tyAre javAbamAM jaNAvyuM ke, "A te ja che, paraMtu bIjA nathI e pramANe vikasita netrovaDe rAjA ane nagara loko vaDe dUrathI tAkI tAkIne jovAtA keTalAka muniothI parivarelAvajasvAmInI pAse pahoMcyA. tyAra pachI Adara sahita pRthvImaMDalane aDakADelA mastakathI rAjAe temane vaMdana karyuM ane prIti bhaktivALA vacana kahevA vaDe temane abhinaMdana karyuM. nagaramAM udyAnamAM rokAyA ane pakSIrAgnava labdhi vaDe dharmakathA zaru karI e prakAre mohano nAza karanArIdharmakathAmAM jaNAvyuM ke - "nirmala kalAdi guNayukta manohara manuSyajanma prApta karIne buddhizALI manuSya mokSa mATe sajjaDa udyama karavo joie. artha ane kAmanA phalavALo dharma, temaja artha ane kAma A traNe pariNAmathI vicArIe to kiMpAkakala, khalapuruSano samAgama ane jhera-mizrita bhojana samAna kahelA che. jemAM saMsArano bhaya nathI, jemAM mokSanI bilakula abhilASA nathI, te dharma kahevAya nahi. jinezvaranI AjJA pUrvakano je dharma hoya, tene ja ahIM dharma kahevo. jemAM mAyA, niyANa, mithyAtva evAM traNa zalyarUpa moTA doSo vaDe pApAnubaMdhI puNya baMdhAya ane tenAthI seMkaDo saMkaTanA kAraNabhUta sarpa mAphaka bhayaMkara evA bhogonI prApti thAya che, je bhogavyA pachI avazya aneka duHkhonI paraMparA bhogavavI paDe che. vaLI puruSomAM puMDarIkakamala samAna evA tIrthakara bhagavaMtone kSamAdinI pradhAnatAvALo je dharma prarUpyo che, te ja sAco dharma che, mokSanA akSaya phaLane ApanAra che. A jagatamAM artha ane kAma e pratyakSa ja anarthanA heturUpa anubhavAya che. bhAvathI paNa artha ane kAma pariNAme duHkhadAyaka che. A viSayamAM tamane vadhAre keTaluM kahevuM? artha kAmathI viparIta mokSa che ke, jemAM vagara avasare garUpI samagra jIvone khaMDita karanArA pracaMDa, mRtyarUpI sihazizuno pravAsa nathI-arthAt tyAM kAyama mATe mRtyuno abhAva che. yauvanavanane bALanAra dAvAnaLanI javAlA-zreNi samAna vRddhAvasthA paNa tyAM hotI nathI. unmatta kAmadevanAM AkarAM bANonI tAkAta tyAM cAlI zakatI nathI- arthAt viSayavAsanAno jayAM sarvathA abhAva che. lobha-sarpano saMga thato nathI. mokSamAM krodha ane mohano uchALo hoto nathI, tema ja bIjA koIpaNa kaSAyo, viSAda-zoka, abhimAna-pizAca, vallabhalokano viyoga, duHkhanA mUlasarakhA rogo paNa tyAM hotA nathI. vadhAre keTaluM kahevuM? jagatamAM je doSo aNagamatA padArtho te sarveno tyAM bilakula praveza thaI zakato nathI. tyAM 1 kSIrasava, madhyAnna Adi vacanalabdhionI vyAkhyA yogazAstranA mArA anuvAdamAMthI joI levA bhalAmaNa che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 rahelA tamAma jIvo lokolokane jovA jANavA mATe samya.gdarzana ane jJAnanA netrovALA che. jethI jagatanA koIpaNa rUpI, arUpI dravyo, paryAyo, guNo vagere saMpUrNapaNe jANI zake che evA kevalajJAna-darzana vALA che, te jIvo anupama svAdhIna sukha-saMpattivALA hoya che.jema jagatamAM sUrya pAse khajuAnuM teja bilakula gaNatarImAM nathI,tema jagatanA adbhuta vaibhavo mokSanA vaibhava pAse kazI gaNatarInA nathI. sarva karatA uttamottama caDiyAtA sukhavALuM sthAna hoya, to mokSa che, jyAM leza paNa duHkhano chAMTo nathI, te sthAna meLavavA mATe darzana, jJAna, cAritra ane tapa svarUpa pravrajyA pAlana e ja moTo upAya che. to tamo tamArI zakti anusAra temAM pravRtti karo. haMmezAM vividha pUjA karavApUrvaka traNe kALa caityone vaMdana karavuM, deharAsara saMbaMdhI kAryomAM ghaNA prakAranI sAra-saMbhALa jIrNodvAra, devadravya-rakSaNa vRddhi ityAdika nipuNa nirmala buddhithIkAryo karavAM.sAdhuonA AcAro pALavAmAM tatpara, tema ja bahuzruta uttama munione vaMdana karavuM, guNI purUSo viSe ghaNAM ja bahumAna, tathA temanuM vAtsalya karavuM. (275) zaMkAAkAMkSAdi doSarUpa zalyone dUra karI samyagdarzananI nirmaLatA karavI. tathA jinezvaronI janma, dIkSA kevalajJAna, nirvANAdi kalyANaka-bhUmIonAM darzanasparzana karavAM. je mATe kaheluM che ke - "tIrthaMkara bhagavaMto, temaja tevA mokSagAmI mahAnubhAvonA janma, dIkSA kevalajJAna ane nirvANa bhUmIomAM nakkI jinezvaronAM AgADha darzana thAya che. arthAt samyakatvaratnanI prApti nakkI thAya che. sArA tIrthamAM vidhipUrvaka siddhAMtanA sAranuM zravaNa karavAthI jJAnanI prApti thAya che. temaja navIna navIna zrutajJAna bhaNavAthI, pahelAM bhaNelAnuM parAvartana karavAthI, kAlAdika doSonuM varjana karIne paThana pAThanaparAvartana karavAthI jJAna prApta thAya che,tema ja anuprekSA-ciMtana vicAraNA karavAthI jJAna-prApti thAya che. samAna dharmavALA sAdhuonI oLakhANa karI, temanI sAthe sahavAsa-sevA dvArAcAritranI paNa sAdhanA karavI pApa AvavAnAM kAraNabhUta AsavadvArone sakhata rIte rokIne tathA haMmezAM AgaLa AgaLanA guNasthAnakanI abhilASA karavI A pramANe guNaratnaprAptinA pradhAna kAraNarUpa A manuSyajanmamAM jeo upara jaNAvelA darzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanA kare che, teo kRtArtha gaNAya che. ane teo ja zaradacaMdra-samAna ujjavala yazane daze dizAmAM phelAvI sukhethI jIvanArA gaNAya che. vaLI paralokamAM paNa krame karIne kalyANanI zreNIrUpa sukhamAlikAno anubhava karIne, karmarajano kSayakarIne nirmaLa sukhavALo mokSa paNa meLave che." nagaraloka sAthe prabhAvita thayelA rAjAe potAnA mahele pahoMcIne vajasvAmInuM suMdara zarIra, temano upadeza, apUrva jJAna, ziSyaparivAra AdinuM svarUpa aMtaHpura samakSa pragaTa karyuM. aMtaHpuranI rANIo vagere paNa sAMbhaLIne vismaya pAmI ane rAjAne kahevA lAgI ke, 'amepaNatemanA rUpane jovAnI abhilASA karIe chIe.' atitIvrabhaktimAM paravaza banelA rAjAe sarva aMteurIone javAnI rajA ApI, eTale teonagaramAMthI nIkaLI. have AgaLa jaNAvelI zreSThInI putrI to ghaNA samayathI atyaMta darzana karavA utsuka thayelI hatI ja . have vajasvAmI nagara bahAra padhAryA che, te vRttAnta sAMbhaLIne ekadama Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 upadezapada-anuvAda atizaya dekhavAnI icchAvALI banI ane vicAravA lAgI ke, "huM temanAM darzana jaldI kema karuM ?" putrIe pitAne vinaMti karI ke, "saubhAgyazALIomAM ziromaNi samAna evA vajasvAmIne ja mane Apo,te sivAya mAruM have jIvatara nathI tyAra pachI tene sarva prakAranA alaMkArothI vibhUSita karI ane vaLI sAthe aneka dhananI koTio temane ApavA mATe grahaNa karI. anukrame vajasvAmI jyAM hatA, tyAM putrI sahita zeTha pahoMcyA. temaNe vistArathI dharma saMbhaLAvyo. loko kahevA lAgyA ke, "bhale devatAonuM saubhAgyakadAca adhika haze paraMtu devatAonuM rUpa to AnA karatAM caDiyAtuM nahi haze. traNe lokamAM AnI samAna bIjA koI deva, asura ke vidyAdharanI rUpalakSmI nahIM hoya." sabhAnuM mAnasa jANIne bhagavAna vajasvAmIe te ja kSaNe AgaLa potAne deva taraphathI maLelI vaikriya vidyAnA baLathI hajAra pAMkhaDIvALuM suvarNamaya suMdara kAMtivALuM nirmaLa kamaLa vikuvyuM. tema ja vijaLInA DhagalAsamAna tejasvI, nirmala lAvaNyanA samudra hoya tevuMrUpa vikavyuM. rUpathI AzcaryapAmelA loko ema bolavA lAgyA ke, "AmanuM svAbhAvika rUpa to AvuM che, paraMtu A rUpa dekhIne strIlokone prArthanA lAyaka rakhe thavAya, te kAraNe prathama potAnuM asala rUpa na batAvyuM. rAjA paNa kahevA lAgyA ke, "aho ! AmanuM AvuM atizayavALuM rUpa che." eTale rAjA pAse sAdhupaNAnA guNonI prarUpaNA karI ke, "tapaguNanA prabhAve labdhi prApta karelA anagAro asaMkhyAta saMkhyA pramANe vaikriyarUpa banAvI jebUdvIpa vagere dvIpomAM bharI zakavAnI temanI teTalI tAkAta hoya che, to AmAM tamane kema ATaluM Azcarya jaNAya che ? te samaye dhana zreSThIe vajasvAmIne vinaMti karI ke, "jagatanI sarva strIonAM rUpane jitanAra A mArI putrI nakkI sarva strIonA saubhAgyAtizayanA ahaMkArane dUra karanArI che, mATe tenI sAthe pANigrahaNa karo. kAraNa ke, mahAbuddhizALI puruSo ucita kramanuM pAlana karanArA hoya che." (vajasvAmI dvArA zreSTha putrIne pratibodha) vajasvAmI bhagavaMte "viSayo jheranI upamAvALA che." e pramANe upadeza ApatAM jaNAvyuM ke - viSayo jheranI sarakhA viSama du:kha ApanAra thAya che.soyA paracoTela mAMsajema maraNa ApanAra thAya che. mAchalAM pakaDavA mATe jaLamAM aNiyAlA soyA para khAvAno loTa ke mAMsa coMTADI jaLamAM nAkhe, eTale mAchalAMo khAvAnI lAlace Ave ane moMmAM soyo parovAI jAya. eTale mAchImAro tene pakaDI mArI nAkhe, tema viSayo bhogavyA pachI jIvanane chevaTe durgatinAM duHkho sahana karavAM paDe che. tathA zmazAnamAM, prapaMcanI bahulatAvALA keTalAMko pakaDIne AhUti Ape, tema viSayonI lAlace kheMcAyelo AtmA karmanA prapaMcamAM sapaDAI mRtyu pAmI durgatigAmI bane che. tIkSNa dhAravALItaravAronAM banAvelA pAMjarAghara samAna viSayo sarvAgone chedanArA thAya che. viSayo kiMpAkaphaLanA pAkasamAna mukhane mIThAzabhAva ApanArA thAya che, paNa te phaLa ke tenA pAkane khAnArAnAM AMtaraDAM evA cIrAya che, ke tene maraNazaraNa thayA vinA chUTako thato nathI, tema viSayo bhogavatI vakhate mIThA, suMdara, anUkULa lAge che, paraMtu tenA sevananA kAraNe upArjana karelA pApakarmo jayAre tiryaMca-nArakI gatimAM udayamAM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167. Ave che, tyAre lAMbAkALa sudhI paNate duHkhano cheDo Avato nathI. (300) viSayo kSaNamAM ja dekhelA ane kSaNavAramAM nAza pAmavAnA svabhAvavALA che. durjananA mananI milanasAratA sarakhI upamAvALA che. durjananAM mana koI sajana sAthe maLe ja nahi.vadhAre keTaluM kahevuM ? anarthonuM mULa hoya to viSayo che. jo tamArI kanyAne mAruM prayojana hoya, to te vrato grahaNa kare." ema upadeza Apyo - eTale ghaNA kharcavALA ADaMbarathI te kanyAne pitAe dIkSA apAvI. ( gaganagAminI vidyA ane zAsanaprabhAvanA) padAnusArI labdhivALA vajasvAmI bhagavaMta mahAparijJA nAmanA adhyayanathI pUrvAcAryothI visarAI gayela gaganagAminI nAmanI vidyA uddharI ane tenA prabhAvathI temaja jaMbhaka deva pAsethI meLavelI vidyAnA baLathI te mahAbhAgyazALI icchA pramANe AkAzamAM javA-AvavA samartha banyA. koIka samaye vaja bhagavaMta pUrvadezamAMthI vihAra karatA karatA uttarApathamAM AvI pahoMcyA, to tyAM duSkALa paDelo hato. have tyAMthI vihAra karI AgaLa nIkaLI zakAtuM nathI. kAraNa ke mArgo vihAralAyaka rahelA nathI. jayAre saMghanA prANo kaMThe AvI gayA,to (zramaNa) saMghe A pramANe temane vinaMti karI ke, "Apa sarakhA tIrthAdhipa atyAre vidyamAna hovA chatAM zreSThaguNanA saMghAta svarUpa jinezvaranI AjJAne mAnanAro saMgha Arta-raudra dhyAnane vaza banI maraNa pAme, te vAta yukta nathI." te samaye paTavidyAthI saMgha jAya che, tyAre jenA gharamAM sAdhuo rahelA hatA, te zayyAtara gharethI gAya carAvavA mATe jaMgalamAM gayo hato. te ghare pAcho AvIne dekhe che, to (sAdhu) saMghane AkAzamArge uDato dekhI potAnI coTalI kApIne kahevA lAgyo ke, "he bhagavaMta ! have huM Apano kharekhara sAdharmika thayo." zAnta cittavALA, zratane anusaranArA, sarva jIva viSayaka apAra karuNAnA bhaMDAra evA vajasvAmIe tene paNa sAthe laI lIdho. sUtramAM sUcana che ke, "je sAdharmika-vAtsalyamAM udyamI hoya, tathA svAdhyAyamAM udyata hoya, caraNa karaNamAManurAgavALo ane tIrthanI prabhAvanA-zAsananI unnati karavAmAM tatpara hoya, tene sAdharmika samajavo." anukrame dakSiNApathamAM (jagannAtha) purI nAmanA nagaramAM pahoMcyA. tyAM subhikSakALa hovAthI zrAvako dhana-dhAnyanI samRddhi vALA hatA. AgaLa varNavelA evA amArA zrAvakonAM potapotAnAM caityagRhomAM rAja taraphathI puSpo caDAvavAno niSedhahukama karelo che. dareka sthAne jaina sAdhu tathA zrAvakono bauddhadharmIo parAbhava kare che. kAraNa ke, rAjA bauddhasAdhuno bhakta che. koIka samaye saMvatsarI mahAparva AvI pahoMcyuM, tyAre bauddhadharmI rAjAe tedivasomAM AkhA nagaranA samagra jainacaitya-maMdiromAM puSpo caDAvavAno manAI hukama karyo. te vakhate sarva zrAvakaloko atyaMta vyAkuLa manavALA banI gayA. tyAre bALako, vRddho sahita sarva zrAvako vajasvAmI pAse AvyA ane kahevA lAgyA ke - "he svAmI ! Apa sarakhA tIrthanA svAmInI hAjarImAM jo zAsananI laghutA thAya, to pachI kayo bIjo Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 upadezapada-anuvAda zAsananI unnati-prabhAvanA karanAra thaze ?' A rIte bahu vinaMti karI, eTale vajasvAmI narmadA nadInA dakSiNakinAre mAhezvarI nAmanI zreSThanagarImAM uDayA. tyAM mAlavadezamAM pahocyA. tyAM hutAzana-gharamAM vyaMtaranuM maMdira hatuM ane tenI cAre bAju manorama bagIco hato.temAM sugaMdhathI maheMkatAM puSkaLa puSpo thatAM ane te kAraNe ghaNA bhramaronA jALathI teno madhyabhAga malina jaNAto hato.te bagIcAmAMdararoja eka kuMbha pramANa puSpo utpanna thatAM hatAM. "60, 80, 100 ADhakano anukrame jaghanya madhyama ane utkRSTa kuMbha thAya che." vajasvAmIne dekhIne taDita nAmano mALI je temanA pitAno mitra hato, te Adara sahita ubho thaIkahevA lAgyo ke, "Apa kaho ke, ahIM zA kAraNe Apa AryanuM Agamana thayuM che ?' javAbamAM jaNAvyuM ke, "A puSponuM prayojana hovAthI AvelochuM." taDita mALIe kahyuM ke, Ape mArA upara upakAra karyo. ema kahI snehapUrvaka teNe puSpo samarpaNa karyAM. Apa jema ThIka lAge tema guMthazo. hutAzanA dhUmADAnA saMgathI prAsuka lagabhaga acittaprAya thayA pachI te puSpo grahaNa karIne pAchA pharyA. tyAra pachI nAnAhimavAna parvata para padmadrahamAM zrIdevI pAse pahoMcyA. te samaye zrIdevI jinezvaradevanuM arcana karavA mATe utkaTagaMdhayukta hajAra pAMkhaDIvALuM sapheda kamaLa toDIne pUjAnI taiyArI karatAM hatAM. (325) vajasvAmIne AvelA dekhIne temane vaMdana karyuM ane teNe padmanuM nimaMtraNa karyuM. te kamaLa grahaNa karIne hutAzanagRhe AvyA. tyAM hajAro dhvajAo jenA upara pharakatI hatI, ghugharIono raNakAra saMbhaLAto hato - evuM divya vimAna vikavyuM. vimAnanI aMdara sugaMdhI puSpono samUha sthApana karyo. jaibhaka devatAthI parivarelA divya saMgItanA zabdothI AkAzatalane pUratA potAnA upara UrdhvamAM mahApAne sthApana karIne pote purI deza tarapha prayANa karyuM ane kSaNavAramAM tyAM pahoMcI gayA. tevA prakAranuM netrone sukha karanAra Azcarya-kutuhaLa dekhIne vibhrama pAmelA bauddhabhakto ema bolavA lAgyA ke, "devatAo paNa ApaNuM sAnnidhya karavA mATe AvyA che." ema dhArIne vAjiMtronA zabdothI AkAzane paNa baheruM karyuM. e pramANe pUjAnI sAmagrI laI nagara bahAra bauddhabhakto gayA, jayAM nIkaLIne rAha juve che, to temanA vihAra -sthAnanuM ullaMghana karIne arihaMtanA maMdire pahoMcyA. tyAM devoe mahotsava karyo. te dekhavAthI loko arihaMtanA pravacana viSe vizeSa bahumAna vALA thayA. ati AnaMda pAmelo rAjA paNa suzrAvaka banI gayo. A pramANe pAriNAmikI buddhi vajasvAmIne thaI ane mAtAne pote na anusaryA. kAraNa ke, "mArAthI koI prakAre saMgha apamAnapada na pAmo, tema thAya, to saMsAravRddhi thAya' A sarva temanI pAriNAmika buddhi samajavI. - avaMtI nagaramAM vaikriyalabdhinI prApti thaI, pATaliputra nagaramAM rakhene paribhava na thAya te mATe vaikriyarUpavikavyuM. jagannAthapurImAM tIrthanI prabhAvanA ati adbhuta rIte karI, tema karavAthI bIjA dharmavALA paratIrthIonA mAnanI plAni thaI. tathA tosaliputra AcAryanI pAse je dazapuramAM rakSite pravajyAM aMgIkArakarI. zrImAlanagaramAM jyAre vajasvAmI pAse AvyA Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 je pramANe nava pUryo judA sthAnamAM rahIne bhaNyA, A vagere kathAo pUrvanA maharSioe zAstramAM kahelI che. vajasvAmInuM saubhAgya koI alaukika prakAranuM hatuM, je eka rAtri paNa temanI sAthe rahe, te temanA maraNa sAthe ja samAdhi-maraNa pAme. AryarakSita jyAre vajasvAmI pAse dazamA pUrvanA yamakomAMnA bhAMgA grahaNa karavAmAM asamartha thayA,tyAre pUchyuM ke, 'haju AgaLa bhaNavAnuM keTaluM bAkI che ?' tyAre vajasvAmIe kahyu ke, 'haju mAtra bindu samAna bhaNAyuM che ane samudra samAna bhaNavAnuM bAkI che.' jyAre jyAre vAraMvAra pUchavAmAM AvatuM, tyAre tyAre guru pAsethI A ja javAba maLato hato. A vagere AryarakSitanuM caritra AvazyakasUtrane anusAre tenA arthIoe jANavuM. ahiM tenI jarUra na hovAthI kaheluM nathI. (342) vajrasvAmi caritra pUrNa thayuM. (gautamasvAmi-caritra prasaMgopAtta bhavyajIvone AnaMda ApanAra zrIgautamasvAmInuM kaMIka caritra kahIza, te tame sAMbhaLo. aSTApada parvata uparathI nIce utaratA prabhAta-samayanA ugelAlAla sUryanA kiraNa sarakhA bhagavaMta gautamasvAmIne bAlasUryathI jema kamaLo vikasita thAya. tema vikasita mukhavALA pUrve jaNAvelA tApaso kahevAlAgyA ke - 'mastakathI namelA amo tamArA ziSyo chIe ane tamo amArA guru to jagatanA jIvonA baMdhu samAna bhavyajIvo rUpI kamalavanane vikasvara karanAra sUrya sarakhA maMgala nAmavALA bhagavAna vIra prabhu che.' zuM tamAre vaLI bIjA koI guru che ? eTale atiprasanna mukhakamaLavALAgautamasvAmIe vistArathI gurunA guNanI prazaMsA karI ke, 'siddhArtha rAjAnA putra, vinayapUrvaka namAvelA mastakathI jemanuM zaraNa IMdroe paNa svIkAryuM che evA indra mahArAjAonA paNa jeo pUjya che. kRtakRtya, dharmajanonA mastakonA mugaTa samAna, hAra samAna ujjavala yazavALA, duHkhe karIne pAra pAmI zakAya tevA bhavasAgara pAra pAmavA mATe mahApravahaNa samAna, samagra manovAMchita kalyANa-prApti mATe navIna kalpavRkSa samAna, evA gurumahArAja mahAvIra paramAtmAnuM keTaluM varNana karavuM ?te samaye devatAoe muniveSa hAja2karyo, eTale tarata ja temane pravrajyA ApI. parvatanI mekhalAthI nIce utarIne mArge pahoMcyA, eTale bhikSA-samaya thayo. 'he Aryo ! Aje tamo pAraNAmAM zuM lezo ? tamArA mATe zuM lAvuM ? tamane kaI vastu ucita che ?' tyAre tApasa sAdhuoe kahyuM ke, 'kSIranuM bhojana karAvo.' sarva labdhivALA bhagavAna gautamasvAmI bhikSAcaryAmAM ghI-khAMDa sahita kSIrathI bhareluM pAtra sahelAIthI vahorI lAvyA. akSINamahAnasa labdhivALA gautamasvAmI bhagavaMta te kSIrapAtra laIne temanI pAse AvyA eka ja pAtrathI teo sarvene pAraNAM karAvyAM, pAchaLathI pote pAraNu karyuM. pelA tApaso khUba ja AnaMda-saMtoSa pAmyA. acitta sevAla bhakSaNa karanAra sarvene kevalajJAnAvaraNIya karmano kSaya thavAthI pUrve kadApi prApta karela na hatuM, tevuM mahAkevalajJAna pragaTa thayuM. bIjA prakAranA je dinna tApaso hatA, temane jagatanA jIvone jIvana ApanAra bhagavaMtanAM chatro dekhavAthI kevalAna pragaTa thayuM ane kauDinya gotravALA hatA, temane parivAra-sahita bhagavaMta dharma kahetA hatA,temane Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 upadezapada-anuvAda sAMbhaLIne anaMta evuM kevalajJAna thayuM-ema 1500 sarve tApasIne kevalajJAna pragaTa thayuM. have gautamasvAmI AnaMdapUrvaka bhagavaMtane pradakSiNA ApavA lAgyA. teoe pAchaLa pAchalA lAgIne pradakSiNA karI ane pachI kevalionI parSadAmAM namo sthiksa ema tIrthane vaMdanA karI besI gayA. pAchala najara karI gautamasvAmI temane kahevA lAgyA ke, "prabhune vaMdana karo." prabhue gautamane kahyuM ke, "kevalionI hilanA na karo." pazcAttApa-yukta " micchAmi dukkaDa ApavA tatpara banyA. tyAra pachI sajaDa adhRti pAmelA ciMtavavA lAgyAke, "A janmamAM huM siddhi pAmIza ke nahi? A hamaNAM dIkSita thayA ane tatkAla kevalajJAna pAmyA." tyAre bhagavaMte kahyuM, "devatAnuM vacana satya ke mAruM ?" to kahyuM ke, "jinendranuM vacana satya ja hoya." to pachI zA mATe avRti kare che ? pachInA samayamAM bhagavaMte cAra prakAranA kRtanI prarUpaNA karI, te A pramANe (10) cuMbakRta (2) dvidalakRta (3) carmakRta ane (4) kaMbalakRta. e pramANe guru viSe ziSyano snehAnubaMdha cAra prakArano hoya che. "he gautama ! tane to mArA viSe kaMbalakaDa samAna mahimoha che. tuM mArI sAthe lAMbA kALanA saMbaMdhathI joDAelo che, lAMbA kALanA nehavALo che,paricayavALo che, lAMbA kALanI prIti karanAro che. tuM mane lAMbA kALathI anusaranAro che,to have A dehano bheda-nAza thaze, eTale ApaNe baMne samAna thaIzuM. mATe te dhIra gaMbhIra gautama ! tuM nirarthaka zoka na kara." have gautamane AzrIne bIjA munione pratibodha karavA mATe bhagavaMte drumapatraka nAmanA adhyayananI prarUpaNA karI. te A pramANe-"jema pIpaLAdika vRkSanAM patro jIrNa thaI pILAM paDI jAya che,tema rAjA ane prajAgaNa vagerethI pUjA pAmelo hoya-evo manuSyapaNa jIvita pUrNa thAya, tyAre mRtyu pAme che, mATe he gautama ! eka samaya jeTalo kALa paNa pramAda na karIza. ityAdi.chaThTha, aThThama vagere ugrarUpa tapakaratA teo haMmezAM bhagavaMtanI sAthe vicaratA masjima (madhyamA) purIe pahoMcyA. tyAM comAsuM karela hatuM. tyAre sAtamA pakhavADiyAnA kArtikanI amAvAsyAnA divase divasanA be pahoravItyA pachI, teno mohaviccheda karavA mATe prabhue gautamane najIkanA gAmamAM moklayA ane kahyuM ke, "he gautama ! A gAmamAM amuka zrAvakane pratibodha kara. tyAM gayApachI sAMjano saMdhyA-samaya thayo. eTale te rAtre tyAM ja vAsa karyo. te rAtre devo nIce AvatA ane upara uDatA dekhAya. upayoga mUkyo, to jANyuM ke "bhagavaMta Aje kAla karI gayA !" gautamasvAmIe virahanA bhayathI kadApi cittamAM virahadivasa AgaLathI ciMtavyo na hato. have te kSaNe ciMtavavAlAgyA ke, "vItarAga bhagavaMto AvA sneha vagaranA ja hoya che. neharAgathI raMgAelA cittavALA prANIo saMsAramAM athaDAya che." A samaye gautama prabhune kevalajJAna utpanna thayuM. temano kevalikAla ane vihArakAla bAra varasano, jevA bhagavaMta tevo, paraMtu gautamasvAmI bhagavAna atizayothI rahita hatA. pAchaLathI AryasudharmAsvAmIne gaNa soMpIne pachI pote siddhi pAmyA te pachI Arya sudharmAsvAmIne kevalajJAna utpanna thayuM. teo paNa kevalI paryAyapaNAmAM ATha varasa vicArIne tyAra pachI jaMbUsvAmIne gaNa soMpIne siddhi pAmyA. bhagavaMtanA kALa pAmavAthI deva-dAnavAdi ghaNA zokavALA thayA. te nagarI majhima apApA nAmavALI hatI, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 chatAM have loko tene 'pApA' nagarI nAmathI bolavA lAgyA. (3) gAthA akSarArtha-vaja nAmanA munivaraMmAM pAriNAmikI buddhi hatI.kevI rIte ? to ke, rAjasabhAmAM mAtA ane saMghano vivAda cAlyo, tyAre mAtA karatAM paNasaMghane mAna ApyuM, varSA ane uSNakALamAM vRMbhakadevoe nimaMtraNa karyuM, tyAregocarI grahaNa karatAM pahelAM sAvadhAnI rAkhI dravyAdikano upayoga mUkyo. bAkI bIjAM purI nagarImAM sahasra pAMkhaDIvALuM padmakamaLa tathA ekakuMbha pramANa puSpo lAvavAM. kusuma puramAM (pATaliputramAM) pahelAM asuMdara rUpa pachI hajA2pAMkhaDIvALA padma (kamaLa)nA Asana upara besI potAnuM mULa svarUpa pragaTa karyuM, te atyanta atizayavALuM rUpa vikavyuM. AryarakSitane yamako bhaNatAM bhaNatAM mana bhAMgI gayuM ane tene mokalavAnuM banyuM. (gAthA 142mI) jamAIonI parIkSA 143- gAthAno bhAvArtha kathA dvArA jaNAve che. vasaMtapura nagaramAM nidvasa nAmanA brAhmaNane krIDAnA sthAna svarUpa zubhA nAmanI bhAryA hatI. tene traNa putrIo hatI. je yauvana vayavALI thaI hatI.potAnA ghara sarakhA vaibhavavALA kuLomAM vivAha karyo. mAtAe potAnI putrIo kema sukhI thAya ? tema vicAryuM. te mATe temanA patinA pariNAma jANavA mATe zo upAya karavo ? tema vicAratAM, 'pati sAthe game tema vyavahAra kare, to putrIo gauravasthAna paNa pAmI zake ane gaurava pAmyA vagarasukhanI prApti kevI rIte thAya ? mATe mAre jamAIonA manobhAva jANI levA joIe. putrIone zIkhavI rAkhyuM ke, 'tAre prathama pati samAgama-samaye lAga maLe eTale paganI pAnIthI patinA mastakamAM pATu mAravuM.' putrIoe te vAta svIkArI. te pramANe karyA pachI prabhAta-samaye mAtAe pUchyuM ke, 'tane teNe pATu mAravA samaye zuM karyuM ? tyAre moTI putrIe kahyuM ke, 'te mArA caraNane paMpALavAlAgyA ane mane pUchayu ke, 'tane kaMI pagamAM lAgyuM to nathI ne ? ApramANe tAre mane caraNathI prahAra karavo ucita na gaNAya. e to mane tArA upara ghaNo moTo sneha che, nahiMtara unmAdarahita kayo lajjAvALo AvuM kArya nabhAvI le ?' eTale mAtAe putrIne kahyuM ke, 'tAro pati tArA upara ghaNA snehavALo che. tuM je karIza, te sarva pramANa gaNAze. mATe icchA anusAra vartIza, to paNa prema TakI raheze.' bIjI putrIe kahyuM ke, 'pagathI prahAra karyA pachI lagAra te khIjAyA, paraMtu kSaNamAM pAchA zAnta thaIgayA' tene paNa mAtAe zikhAmaNa ApI ke, 'tuM tene na gamatAM koI kAryo karIza, to te cIDAze, paraMtu tane bIjI koI zikSA nahiM karaze.' trIjI e vaLI kahyu ke, 'tArI AjJA pramANe meM karyuM, eTale te mArA upara khUba roSe bharAyA ane mane gharanA thAMbhalA sAthe bAMdhIne cAbUkanA 100 cAbakhA mAryA. mane dAsI, tema jadukkulamAM janmelI cho, AvA prakAranAM kArya karavAtaiyAra thayelI evI tArI mane jarUra nathI.' tyAra pachI mAtAe tenI pAse kahyuM ke, 'amArA kulano Avo dharma hovAthI tema karela che. jo tema na kare to sAsarAnA kulamAM AnaMda na vartAya.' e pramANe tenA cittanI prasannatA karIputrIne zikhAmaNa ApI ke, jema deva pratye vartAva rakhAya, tevo vartAva tenI sAthe tAre rAkhavo, nahiMtara te tArA pratye prasannatA nahIM rAkhaze' jamAInA cittane jANavA mATe putrIone A zikhAmaNo Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 upadezapada-anuvAda ApelI hatI. A pramANe pAriNAmikI buddhinuM phala brAhmaNI viSe jANavuM. (16) | (devadattA gaNikA) ujjayinI nagarImAM cosaTha kaLAo zIkhelI, deza-dezAvaramAM prasiddhi pAmelI devadattA nAmanI gaNikA hatI durjana lokonAM citta jANavA mATe potAnA mahelanI bhIMtonA sthAnamAM potapotAnA vyApAramAM tatpara hoya ane temanA svabhAva kevA hoya? te jANavA mATe tevA tevAsvabhAvavALAonAM citro citarAvyAM je je vyApAra karanAra tyAM Ave, tyAre pUrNa AnaMdathI te potAnA vyApArane lAMbA kALa sudhI joto sthira banI jAya. tene Azaya samajIne koI prakAre tenI te pramANe sevA kare. jethI AvanAra ghaNo khuzI thAya. AvanAra grAhaka atiduSkara hoya tevuM dravya mAge teTaluM dAna hoMzathI Ape. A paNa pAriNAmikI buddhike je teNe sAmAnuM citta jANavA mATe temanI prakRtio citrAvI ane dravya-saMcaya karyo. (5) 143mI gAthAno akSarArtha-pariNAmikI buddhinAM nidvasa dvijanI bhAryAe jamAInA citta jANavAmATe karelA upAya viSayaka udAharaNa tathA lokonA abhiprAya jANavA mATe ujjayinI nagarInI devadattA gaNikAe yogya upacAra-jevA svabhAvanA mANasa Ave tene anurUpa gamatAM kAryo karIne ghaNuM dhana ekaThuM karyuM. 144 - caraNAghAta nAmanA dvArano vicAra-tenA udAharaNamAM koI rAjAne yuvAnoe bharamAvyoke, "he deva ! A jarjarita dehavALA vRddha maMtrIo durbala buddhivALA thayelA hovAthI temanA sthAnathI temane khaseDI nAkhI dUra karavo, samartha buddhivALA taruNone tenA sthAnamAM besADo." tyAra pachI tenI parIkSA karavA mATe taruNo temaja bIjAone praznakaryo ke, jo koI mane pagathI mastakamAM pATu mAre, to tenA pagano kayo daMDa karavo ?" tyAra pachI capaLabuddhivALA hovAthI taruNoe kahyuM ke, "tenA caraNano cheda karavo e ja daMDa bIjA je vRddho hatA, temaNe utAvaLa karyA vagara parasparavicAraNA karIne kahyuM ke, "tenI pUjA karavI. gADha premapAtra patnI jyAre lagna pachInA ratikrIDAnA samayamAM rati-kalaha kare che, te sivAya bIjuM koI paNa ApanA mastakane pATu mAravA samartha nathI." 145- AmaLuM nAmanA dvAramAM-koIkacatara buddhivALAe koIka rAjasabhAmAM banAvaTI (nakalI) AmaLuMlAvI sthApana karyuM. sabhAloko vicAravAlAgyAke, "vagara Rtue A AmaLuM kyAMthI utpanna thayuM ?" ema loko tarka-vitarkakaravAlAgyA. tyAra pachI eka mANase parIkSA karavAno AraMbha karyo. kevI rIte ? A zItakAla-ziyALAmAM ugyuM, tethI karIkrama badalAyo. kharA junA AmaLA sAthe kRtrima AmaLAnI sarakhAmaNI karI. pAkelA AmaLAM kevA prakAranAM hoya ? ane kRtrimamAM tevA prakAranAM lakSaNo hotAM nathI, kharA AmaLAmAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza vagere lakSaNo hoya che ane kRtrima (banAvaTI)mA tevAM rUpAdi lakSaNo hotAM nathI. AvI rIte kRtrima AmaLAnI nipuNa buddhi ane tarka karI parIkSA karI ke, kRtrima AmaLAnAM lakSaNo ane kharA AmaLAnAM lakSaNo judA prakAranAM hoya che. catura buddhizALI puraSo tenA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 bhedo jANe che. A viSayamAM tenA jANakAroe jaNAveluM che ke -"Amra-palvonAM puSpo tema ja phaLono AkAra sarvatra samAna hoya che. paraMtu rasAsvAdamAM najIkanI bhUmimAM ugelA vRkSonA svAdamAM pharaka hoya che." (145). 146 maNi nAmanA dvArano vicAra koIka pradezamAM eka maNidhara sarpa eka vRkSathI bIjA vRkSa paracaDIne pakSIonA mALAomAM je iMDA mUkelAM hoya, tenuM bhakSaNa karato hato. koIka vakhate mALAmAM ArUDha thayelA gIdhe sarpane haNI nAkhyo. te saMpano maNi te mALAmAM paDI gayo. nIce rahelA kUvAmAM te maNinAM kiraNo paDavAthI pANIno raMga lAla dekhAvAlAgyo.tyAra pachI bALakoe vRddhapuruSane nivedanakaryuM, tyAra pachI maNi tyAMthI khaseDI nAkhyo, eTale pANI svAbhAvika rUpavALuM, hatuM tevuM varNa vagaranu dekhAvA lAgyuM. svAbhAvika varNavALuM jaLa thavAthI maNinuM jJAna thayuM ke, "A lAlavarNa upAdhithI thayelo che, paNa svAbhAvika nathI." pachI nIti pUrvaka upAyathI teNe maNi grahaNa karyo. (146). (caMDakauzika kathA) 147- jemano mahAyaza sarvatra phelAyo che, evA guNonA sthAnarUpa koI gacchamAM dIkSA, grahaNa zilA, AsevanazikSAdimAM sthApana karela cittavALA gItArtha AcArya hatA. teo vicaratA vicaratA purANA evA vasaMtapura nAmanA nagaramAM pahoMcyA. vikAra-rahita evA teo sAdhuvargane ucita evI vasatimAM rokAyA. te gacchamAM eka chaThUMTha, aThThama Adi AkarA tapa karavAmAM tatpara evA tapasvI sAdhu hatA.koIka samaye prabhAtamAM pAraNA mATe bhikSAcaryAe nIkaLyA ane dharmamAM raMgAyelA bhakta zrAvakane tyAM gayA. eka to tapasyAthI kAyA durbala paDI gaI hatI, te kAraNe upayoga-rahitapaNe pagathI eka deDakI caMpAI gaI ane tatkAla mRtyu pAmI.pAchala cAlatA nAnA sAdhue marelI deDakI dekhI kahyuM ke, "A deDakI pramAdathI tamArA vaDe mRtyu pAmI che." kaMIka alpa roSapAmelA tetapasvI sAdhue kahyuM ke, "mArge cAlatA aneka lokothIte mRtyu pAmI haze-emAM mAro zo aparAdha ?" nAnA sAdhue vicAryuM ke, "haju pAraNuM thayuM nathI, eTale sudhAnA udayamAM atyAre tene khyAla nathI, have jAte saMdhyA samaye AcAryasamakSa Alovaze ema dhArI mauna rahyo, te samaye yAda karAvato nathI, saMdhyA-samaye pratikramaNanA avasare bAkI rahelA aparAdha-padonI AlocanA karatI vakhate kSullaka sAdhue pelA tapasvI sAdhune AlocanA karIne UbhA thayA tyAre yAda devarAvyuM ke, "pelI deDakI je pramAdathI chuMdAI gaI hatI, te aparAdha kema bhUlI jAva cho ?" te vakhate teNe khUba krodhe bharAI vicAryuM ke, Ama bolanArA A sAdhune mAruM ema vicArI teno vadha karavA ekadama doDayA. vacamAM ati kaThiNa thAMbhalAno khUNo mAthAmAM sajjaDa vAgyo. azubhadhyAnanI pradhAnatA vALA, virAdhita vratavALA te mRtyu pAmI jayotiSa devalokamAM utpanna thayA ane tyAMthI avIne : kanakakhala nAmanA pradezamAM 500 tapAsonA kulapatinA putra tarIke utpana thayA.tApasInI kukSithI krame karI teno janma thayo. atikrodhI svabhAvane kAraNe pahelA ekaluM kauzika nAma sthApana karyuM hatuM, vaLI tyAM kauzika nAmanA bIjA paNa tApaso hatA,tethI tApasoe Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 upadezapada-anuvAda 'caMDakauzika' evuM bIjuM nAma pADyuM. kAla-krame karI te paNa kulapatinA padane pAmyA. vanakhaMDamAM tene ghaNI mUrchA hatI, jethI te bIjA tApasone puSpa, phala toDavA detA na hatA, te tApasone puSpa, phaLAdi na maLavAthI bIjI dizAomAM cAlyAgayA. vaLI je govALiyA vagere tyAM AvatAhatA,temane paNa haNavA mATedUra dUra sudhI pAchala paDI tagaDI mUkato ke, pharI bIjI vakhata A tarapha AvavA prerAya nahiM. najIkanA pradezamAM zvetAMbikA nAmanI nagarInA rAjaputroe tenI gerahAjarImAM AvIne Akho bagIco verivakhera karI nAkhyo. te vakhate pote bagIcA pharatI kAMTAnI vADa karavA mATe kAMTAnA vanamAM gayo hato. tenI pADozamAM rahetA keTalAka govALoe bagIco toDI nAkhyA - te vRttAnta jaNAvyo. eTale tekArya choDIne krodhe bharAyelodhamadhamato hAthamAM kuhADo laIne kumAro tarapha doDyo. yamanA samAna AkAravALA tene dekhIne saMtuSTa mAnasavALA tekumAro ativegathI palAyana thaI gayA. hAthamA kuhADAvALo joya. vagara doDatAM doDatAM potAnuM bhAna gUmAvavAM khADAmAM paDyo. kuhADo ADo paDyo, tenI upara jorathI mastaka paDyuM ane tenA mAthAnA be bhAga thaI gayA te marIne te ja vanamAM dRSTiviSa jAtino bhayaMkara sarpa thayo. hajupaNa lobhasaMjJAthI ane roSathI te vRkSonuM vAraMvAra 2kSaNa karato hato. je koIpaNa tApaso tyAM AvatA hatA, teone sarpa bALIne bhasma karato hato. je vaLIbIjA koI prakAre bacI gayA. teo dUra cAlyA gayA. te sarpa traNe saMdhyA-samaye vanamAM pradakSiNA Apato hato ane kadAca koI uDatAMpakSI Ave to paNa dRSTi pheMkIne viSAgnithI kSaNavAramAM bALI mUkato hato. bhagavAna mahAvI2 zramaNapaNuM pAmyA pachIbIjA varase uttarAcalanAmanA pradezamAM kanakakhala vanamAM padhAryA. (25) jagatanA sarvajIvo viSayaka karuNAmAM tatpara mAnasavALAmahAbhAgyazALI mahAvIra te sarpane pratibodha karavA mATe yakSamaMdiramAM kAussaggapratimA dhAraNakarIne rahyA. ati AsurIbhAvane sajjaDa dhAraNakarato te sarpa bhagavAnane dekhIne 'zuM ahIM rahelA mane haju tuM jANato nathI ?' ema vicArI sUrya sAme najara karI svAmIne dekhyA, chatAM baLelA na joyA ema traNa vakhata sUrya sAme dRSTi karI bhagavaMta upara pheMkI chatAM bhagavaMtane tenI dRSTinI asara na thaI, eTale vadhAre krodha bharAyo ane temanI pAse jaIne temanA zarIranA aMganuM majabUta tIkSNa dADhAnA viSabharelA DaMkha mArIne bhakSaNa karavA lAgyo. 'rakhe mRtyu pAmI mArA upara paDI mane chUMdI na nAkhe' - tema dhArI pAcho haThIne Agho ubho raheto hato ema traNa vakhata bhagavaMtane DaMkha mAryo, paraMtu bhagavaMta lagAra paNa vinAza na pAmyA. eTale tIvra krodhAdhIna banI jinezvaranuM rUpa jovA lAgyo. jagadguru jagabaMdhunu amRtamaya zarIra hovAthI temanA rUpane jotA jotAM sarpanI AMkho je jheravALI hatI,te te samaye AMkhamAMno viSAgni ekadama olavAIgayo. bhagavaMte sarpane kahyu "he caMDakauzika ! krodha tyAga karIne zAnta thA, Avo krodhabhAva rAkhavo yogya nathI." A sAMbhaLIihA-apohavicAra karatAM karatAM te sarpane jAtismaraNa jJAna pragaTa thayuM tyAra pachI bhagavaMtane traNa pradakSiNA ApI tIvra saMvega pAmelA teNe bhojanano sarvathA jIMdagI sudhI tyAga karyo. bhagavaMte jANyuM ke, 'ANe anazana aMgIkAra karI samatA prApta karI che.' te daranA uMDANamAM potAnuM Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 mukha rAkhI tyAM rahelo che. "jo kadAca ropAyamAna thAuM, to lokone mAranAro na thAuM - ema vicArI teNe mukha bahAra na rAkhyuM. A anazana karelA sarpanI anukaMpAthI svAmI paNa tyAM rokAyA. eTalA mATe ke, tene dekhIne koI tene mAravA mATe prayatna na kare.haju koI govALIA paNa pAse AvatA nathI. be jhADanI vacce saMtAIne keTalAka govALo pASANathI tene mAre che, to paNa te talanA photarA jeTalo paNa calAyamAna thato nathI. kASTo ThokIne khaseDe che, to paNa bilakula calAyamAna thato nathI. tyAre te govALiyAoe lokonAM manane Azcarya karanAra samagra vRttAnta najIkanA gAma, nagara vagerenA lokone jaNAvyo. sarpa taraphanA bhayano tyAga karIne eka sarakho lokono pravAha darzana karavA ulaTyo ane bhagavaMtane vaMdana karI caMdana, puSpa akSata, dhUpa vagerethI tenI pUjA karavA lAgyA. te mArge AvanArI dUdha vecanArI govAlaNo tenA upara ghI, mAkhaNa vagere chAMTe che. eTale ghInI gaMdhathI kheMcAI AvelI kIDIo tene caTakA bhare che. ArapAra nIkaLI cAlaNI sarakhuM zarIra kare che, tenI pIDA sahana karato, potAnA karmanI pariNatinA phalane vicArato, bIjA jIvo upara krodha na karato samabhAvamAM rahelo te sarpa paMdara divasa te sthitimAM rahyo. tyAra pachI kAla pAmIne AThamA deva loka viSe pragaTa tirjI kAMtinAM kiraNo vaDe AkAzane meghadhanuSa samAna raMgavALu karato, atizaya RddhithI alaMkRta mahaddhika deva thayo. je teNe anazana karyuM, tathA kIDIonA caTakA vagere pIDA sahana karI ane zreSTha devaloka sthAna meLavyuM. te tenI pAriNAmikI buddhi samajavI. (42) gAthA akSarArtha - sarpa dvAramAM caMDakauzika nAmano sarSa, teNe vIra prabhune jotAM jherI dRSTi pheMkI tathA bhagavaMtane traNa vakhata DaMkha ApyA, chatAM paNa bhagavaMta mRtyu na pAmyA. potAnA upara bhagavAna paDavAnA bhayathI potAnA sthAnathI dUra cAlyo gayo. dADhAnuM jhera bhagavaMta para nAkhyA pachI traNa traNa vakhata sajajaDa krodha karIne bhagavAnanA dehane avalokana karavA lAgyo, tyAre tenI dRSTinuM jhera nIkaLI gayuM ane bodhi utpanna thavA sAthe jAtismaraNa, samyakatva tathA samAdhimaraNa lakSaNavALI yathArtha ArAdhanA prApta thaI. (147) (zrAvakaputramAM thI vicitra geMDo) . 148-geMDA nAmanA pazuvizeSa dvAranA vicAramAM koIka zrAvakaputra yauvanavayamAM ghUtAdinA vyasanavALo thavAthI sarvathA dharmathI tenuM tana taddana bahAra bhaTakatuM hatuM. mRtyu pAmI, te moTI aTavImAM geMDo pazu thayo. te sarva bAjuthI pUMThanA baMne paDakhAmA bazvaranA AkAravALuM laTakatuM cAmaDuM hoya tevo ane tene mastaka pradezamAM eka zIMgaDuM ugeluM hoya che, bheMzanA AkAravALo hoya che. gADha aMdhakAra samAna kALo hovAthI mArgamAM musAphara lokone haNavA lAgyo. koIka vakhata koIka sAdhuone vihAra karatA dekhyA. tene mAravA mATe najIka Avato hato, paraMtu ati tIvra tapanA DhagalA svarUpa muni hovAthI sAdhuono je avagraha arthAt sAdhu je sthAnamAM rahelA hatA, te pradezamAM te praveza karavA samartha na thayo. vicAra karavA lAgyo, eTale jAtismaraNa jJAna thayuM, samyaktva-lAbha thayo, te tarata ja anazana karI kAla Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 176 upadezapada-anuvAda pAmI devalokagayo. (148) , 149-stUpendra nAmanA dvAramAM phUlavAlakamuninI kathA A pramANe jANavI-caraNAdika guNarUpI ratno ApanAra rohaNa parvata sarakhA, uttama saMghayaNavALA, mohamallane jitanAra, mahAprabhAvazALI ane koIthI parAbhava na pAmanAra, ghaNA ziSyonA parivAravALA saMgamasiMha nAmanA AcArya hatA. temanA ziSyo paikI eka lagAra urphekhala svabhAvano hato. duSkara tapa karanAra hovA chatAM svacchaMdamati ane IcchAnusAra vartana karato hovAthI AjJAnu sArI cAritra-pAlana karato na hato. AcArya mahArAja tene zikhAmaNa ApatAM kahe che ke - "he avaLacaMDA ziSya ! A pramANe sUtra viruddha niSphala kaSTakArI duceSTA karI amane khoTo saMtApa pamADe che. bhagavaMtanI AjJAnusAra je hoya, te ja cAritra che. AjJAbhaMga thayA pachI zuM bhAMgavAnuM bAkI rahe che ? AjJAno bhaMga karanAra bAkInuM konI AjJAthI kare che ?" A pramANe guru hita-zikhAmaNa ApatA hatA, eTale gurunA upara te ghora vairabhAva vahana karato hato. have koIka samaye guru mahArAja te ekalA ja ziSyanI sAthe eka moTA parvata upara siddhazilAnA vaMdana mATe ArUDha thayA. lAMbA kALa sudhI devavaMdanAdika karIne dhIme dhIme nIce utaravAnuM zarU karyuM. have durvinIta evA teNe vicAryuM ke, "nakkI Ajano A samaya barAbara yogya che, to durvacananA bhaMDAra evA A AcAryane Aje hu haNI nAkhuM. AvuM ekaladokalapaNuM ane sahAya vagara ne ekalA che-AvA prasaMganI upekSA karIza, to AkhI jiMdagI sudhI kharAba vacana saMbhaLAvIne mane tiraskAraze." ema vicArI pAchaLathI eka moTI zilA gabaDAvI. koI prakAre sUri zilAthI chaMdAine marI jAya, paraMtu AvatI zilAgurunA jovAmAM AvI, eTale tarata khasI jaIne tene kahyuM ke, "aremahAdurAcArI ! guruno droha karavA jevuM bIjuM koI pApa nathI, evuM akArya AcaravA tuM kema taiyAra thayo ? tane A lokasthitinI khabara che ke nahi? ke upakAra karanAra upara paNa tuM je vadhabuddhi kare che? kadAca tuM samagra traNa lokano mAlika thAya ane upakArIne dAna ApI de, to paNa alpa che. ghAsano bhAro mastaka thI nIce utarAve to paNa te upakAra mAne che. tene to lAMbAkALathI atyAra sudhI sAcavyo -pALyo, tArI baradAsa karI, to paNa tuM kRtaghna banI vadha karavA taiyAra thayo !" athavA to kupAtra saMgraha karavAnI buddhinA kAraNe AvI buddhi tane nakkI sUjhI che. kadApi ugra viSa dhAraNa karanAranI sAthe maitrI thatI nathI. A pramANe atyAra sudhI je kaMI paNa sukRta karyuM haze, tene mULamAMthI ukheDI nAkhanAra, evuM mahApApa karanAra, sarvatra dharmapAlana mATe tadda ayogya evA he pApI ! tAruM patana strI dvArA thaze ane tuM A sAdhupaNAno tyAga karIza" ema kahIne AcArya mahArAja jevA gayA hatA tevA pAchA sthAne AvI gayA. have te avinIta pApI ziSya paNa vicAravA lAgyoke, "huM te prakAre karIza ke jethI A sUrinuM vacana asatya thAya." ema ciMtavI te kuziSya araNyabhUmimAM gayo. jyAM lokonI avarajavara nathIevA eka tApasanA AzramamAM rahyo ane nadInA kAMThe ugratapa karavAnuM AraMbhya. varSAkALa AvI pahoMcyo, eTale tenA tapathI tuSTa thayelI tyAMnI koI vanadevatAe "rakhe nadInA pUranA jaLathI A tapasvI taNAI jAya eTale teNe nadIno pravAha badalAvI nAkhyo ane be kAMThA ekaThA thayelI nadIne dekhIne te dezanA lokoe guNavALuM evuM "kulavAlaka" nAma pADyuM. te Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 mArgethI jatA-AvatA sArtha ane musApharo pAsethI maLatI bhikSAthI jIvananirvAha calAvato hato. have liMga sAdhuveSano tyAgakevI rItekaryo, te kahuM chuM koNika - ceTakanuM yuddha caMpA nagarImAM, jemaNe potAnA parAkramathI zatruone dAbI dIdhA che, evo zreNikarAjAno putra azokacaMdra nAmanorAjAhato, jenuM bIjuM nAma koNika tarIke prasiddhi pAmyuMhatuM. halla, vihalla nAmanA tenA be nAnA bhAIo hatA.tene zreNika rAjAe siMcANo hAthI ane devatAI hAra tema ja dIkSA letI vakhate abhayakumAre devatAI vastra ane kuMDala-yugala je mAtA taraphathI abhayane maLela, te paNa temane ja ApyA. have te divya vasa,hAra, kuMDalayugalathI alaMkRta banI jyAre te divya hAthI upara potAnI patnI sahita ArUDha thavA hatA ane caMpA nagarInA traNa mArgo, cAra mArgo upara doguMdaka devatAnI mAphakakrIDA karatA hatA. eTale temane dekhIne azokacaMdranI padmAvatIrANIe irSyApUrvaka patine kahyuM ke, 'he deva ! jo paramArthathI vicArIe to A rAjalakSmIthI tamArA nAnAbhAIo ja alaMkRta thaI hAthInI khAMdha upara ArUDha thaI krIDA kare che. tamane mAtra rAjyanI mahenata sivAya bIjuM kAMI rAjyaphala maLatuM nathI. mATe tame emanI pAse hAthI vagere ratnonI prArthanA karo.' rAjAe kahyuM ke, 'he mRgAkSI ! pitAjIe jAte ja temane ApelA che, nAnAbhAIo pAse mAgatAM mane zarama na Ave ?' rANIe kahyuM ke, 'he nAtha ! AmAM lajjA pAmavAnuM koI kAraNa nathI. temane icchAdhika vadhArerAjya ApIne hAthI vagere levAmAM koI vAMdho nathI.' A pramANe vAraMvAra tenAthI ThapakArAtA rAjAe eka vakhata samaya maLyo tyAre, halla-vihallane samajAvIne zAMtithI kahyuM ke, 'are bhAI ! huM tamone vadhAre pramANamAM zreSTha hAthI, ghoDA, ratno, dezo ApuM, to tamo A hastiratna ane divya alaMkAro mane Apo.' 'vicAra karIne ApIzuM'-ema kahIne teo potAnA sthAne gayA. have moTAbhAI balAtkArathI jhuMTavI leze' ema dhArI rAtrinA samaye hAthI upara besIne loko na jANe tevI rIte nagarImAMthI nIkaLIne teo vaizAlI nagarImA ceTaka rAjAno Azraya lIdho. A vAta azokacaMdre jANI eTale vinayapUrvaka dUta sAthe kahevarAvyuM ke, 'halla-vihallane jaldI pAchA mokalI Apo.' ceTakarAjAne A saMdezo jaNAvyo. ceTake pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, 'huM balAtkArathI pAchA kevI rIte mokalI zakuM ? tuM pote tene samajAvIne ucita rIti ajamAva. teo ane huM ema tame sarve mArA samAna putrInA putro cho. mane to tamArAmAM kaMI paNa vizeSatA nathI. ghare AvelAne balAtkArathI mArAthI vidAya na karI zakAya.' A sAMbhaLIne roSAyamAna thayelA teNe pharIthI ceTakarAjAne kahevarAvyuM ke, 'kAM to kumArone mokalI Apo. athavA yuddha mATe jaldI sajja thAo' ceTakarAjAo yuddhanI vAta svIkArI, eTale azokacaMdre aneka sAmagrIo ekaThI karI, yuddha mATe ekadama vaizAlI nagarIe pahoMcyo sAmasAmA yuddha TakarAyA. temAM ceTaka mahArAjAe azokacaMdranA kAla vagere dasa oramAna bhAIoneroja amogha eka bANa pheMkIne daza divasamAM mArI nAkhyA. ceTakarAjAne eka divasamAM eka ja bANa pheMkavAno niyama hato. (40) agiyAramA divasebhayabhItabanelA azokacaMdre (koNike) vicAryuM ke, 'have jo huM yuddha Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 upadezapada-anuvAda karIza, to vinAza pAmIza. have mAre jajumavuM yogya nathI-ema karIne jaldI raNAMgaNamAMthI khasI gayo. have devatAnA sAnidhyanI abhilASAthI teNe aThThama bhaktano tapa karyo. pUrvanA snehavALA saudharmaindra tathA camarendranuM teNe smaraNa karyuM, eTale teo tenI pAse hAjara thayA ane kahevA lAgyA ke, "are he devAnupriya ! bola, tAruM zuM icchita priya kArya karIe ?' rAjAe kahyuM ke, "mArA vairI ceTakarAjAne mArI nAkho." indra kahyuM ke, "te uttama samyakatvI AtmA hovAthI tene ame mArI zakIe nahi. jo tuM kahe to yuddha karatI vakhate sAMnidhyakaratAruM rakSaNa karIe" "ema paNa thAva' ema kahIne azokacaMdra rAjA ceTakarAjA sAthe yuddha karavAlAgyo. indra mahArAjA ane camarendranI saphaLa sahAyathI parAkramI banelA azokacaMdra zatrupakSano moTo saMhAra karyo. ane jeTalAmAM ceTakarAjA pAse pahoMcyo, tyAre ceTakarAjAe yama rAjAnA dUta sarakhuM kAna sudhI kheMcela evuM eka bANa tenA tarapha pheMkyuM, te koNika rAjAnI vacce camarendra sphaTika zilAnA banAvela bakhtarathI alanA pAmyuM. tedekhIne ekadama vismaya pAmelA ceTakarAjA vicAravA lAgyA ke, "A amoghazastra paNa skUlanA pAmyuM ane mAruM eka bANa niSphaLa nIvaDyuM, eTale have mAre yuddha karavuM yukta nathI.ema vicArI vegathI nagaramAM praveza karyo. (50). vaLI asurendra camara ane saudharmaindra nirmANa karela rathamuzala ane zilAkaMTaka nAmanA yuddha vaDe caturaMga sainya paNa vinAza pAmyuM. ceTakarAjAnI vaizAlI nagarIne ghero ghAlI azokacaMdra lAMbA kALa sudhI tyAM rokAyo, paraMtu uMcA killAyukta te nagarI koI prakAre bhAMgI zakAtI nathI. eka prastAvamAM jayAre azokacaMdra rAjA tene bhAMgI zakato nathI ane jayAre pAcho paDAvamAM AvI rahelo hato, tyAre devatAo A pramANe tene saMbhaLAvyuM ke, "jo koI prakAre kUlavAlaka munine mAgadhikA gaNikA prApta kare ane ahiM lAve to vaizAlI nagarI svAdhIna karI zakAya." sAMbhaLI te harSathI vikasita vadanavALo thayo. jANe kAnapuTa vaDe amRtapAna karyuM hoya, tema A vacana sAMbhaLIne rAjA lokone pUchavA lAgyA ke, "te kayo zramaNa che ?" have koI prakAre lokamukhathI nadI kAMThe rahelA tene jANIne gaNikA strIomAM pradhAna evI mAgadhikAne rAjAe bolAvI. tene kahyuM ke, "he bhadre ! te kUlavAlaka sAdhune ahIM laI Ava." vinayavaMtI evI teNe "te kArya huM karIza" ema kabUlAta ApI.tyAra pachI pote kapaTazrAvikA banI. keTalAka sathavArA sahita te sthAne pahoMcI. vinayapUrvaka te sAdhune vaMdana karI kahevA lAgI ke, "gRhanAtha svarge sIdhAvyA eTale jinendronA bhavananI yAtrA karavA mATe nIkaLI chuM. ahi tamo cho-ema sAMbhaLIne Apane vaMdana karavA mATe AvelI chuM. to Ajano mAro sonerI divasa che. prazasta tIrtha svarUpa ApanAM mane darzana thayAM, to "he munipravara ! have bhikSA grahaNa karavAnI amArA para kRpA karo.' kAraNa ke, tamArA sarakhA tapasvInA uttama pAtramAM alpa paNa sthApeluM dAna alpa kALamAM svarga ane apavarganA sukhanuM kAraNa thAya che. te pramANe kahevAyela A kUlavAlaka bhikSA mATe Avyo, eTale mAgadhikAe kharAba padArtho bheLavelA lADavA vahorAvyA. tenuM bhojana karyA pachI tarata ja tene sajajaDa atisAra roga utpanna thayo. tethI karIne nirbala banI gayo ane paDakhuM pharavA mATe paNa asamartha thaI gayo. gaNikAe kahyuM ke, he bhagavaMta ! huM ApanI kRpAthI zAstramAM jaNAvelA utsarga apavAdane Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 jANanArI chuM." eka to Apaguru mahArAja cho, sAdharmika baMdhu cho, to ApanA rogano pratikAra Apane kalpe tevA phAsuka-acita dravyothI karuM." A pramANe roganA auSadha karavAnAM kayo asaMyama thavAno che ? to mane vaiyAvacca karavAnI AjJA Apo.zarIra jayAre nirogI thAya, tyAre A viSayamAM lAgelA doSonuM prAyazcita karI lejo. koI prakAre AtmAnuM rakSaNa karavuM. te mATe kaheluM che ke, "sarva prakAre saMyamanuM rakSaNa karavuM, saMyamanI paNa AtmAne ja rakSavo, jo AtmA rakSAyelo haze, to je koI aticAra lAgelo haze, tenI pharI vizuddhi banI zakaze ane avirati nahIM pAme." A pramANe siddhAMtAnusAra abhiprAya vacano sAMbhaLIne veyAvacca karavAnI mAgadhikAne rajA ApI. to zarIra sApha karavuM, tela-mAlIza karavuM dhovuM, besADavA,sUvarAvavA vagere tenI sarva kriyAo sAme besIne karavA lAgI ema tuSTa thayelI te gaNikA dararoja tenA zarIranI sAra-saMbhALa karavA lAgI. keTalAka divaso vItyA pachI auSadha -yogathI tenuM zarIra nirogI thaI gayuM. - have te tapasvIne eka divasa zreSTha ubhaTa zRMgArarasa utpanna karanAra vastrAbhUSaNathI alaMkRta aMgavALI banI vikAra-sahita tene ema kahevA lAgI ke - "he prANanAtha ! gADha atizaya mamatAthI manohara mAruM vacana sAMbhaLo" - "sukhanA rAzinA nidhAnabhUta mArI sAthe bhoga bhogavo ane duSkara A tapo-vidhAnano tyAga karo. zarIra zoSavanAra evAM A vairI sarakhAM vidhAno haMmezAM karavAthI zo lAbha? tamane ahi meLavavA lAyakatapanuM phaLa to maLI ja gayuM che ke, "baTamogarAnI kaLI sarakhI daMtapaMktivALI huM Apane svAdhIna chuM. bIjuM aneka duSTa vyApadonA samUhathI durgama evA jaMgalamAM Apa AzrayakarIne rahelA cho, mATe amArI sAthe cAlo, jethI ApaNe rati sarakhA suMdara rUpavALA ane haraNa sarakhA netravALA suMdara manohara nagaramAM jaIe.kharekhara tame ajJAnI dhUrtonA samudAyathI loca karAvelA mastakavALA ahiM nivAsa karI raho cho, tema tame ThagAyelA jaNAva cho. tame mArA bhavane AvIne mArI sAthe vilAsakrIDA nahiM karo ? have to he nAtha ! tamArA thoDA virahamAM paNa mArA prANa nIkaLI jAya che, to mArI sAthe cAlo ane dUra dezAvaramAM rahelAM tIrthone vaMdIe emakaravAthI tamArA ane mArA karelAM samagra pApakarmo kSaya pAmaze. pAMca prakAranA IndriyanA viSayo ApaNe sAthe bhogavIe, to ja ApaNuM jIvyuM pramANa.' A pramANe vikAravALI manohara vANIthI tene prArthanA karI, eTale te kSobha pAmyo ane dharmanI makkamatAno tyAga karyo, pravrayA choDI. atyaMta harSa pAmelA manavALI te gaNikA phUlavAlakane sAthe laIne azokacaMdra rAjA pAse AvI pagamAM paDIne vinaMti karavA lAgI ke, "he deva ! A te ja kUlavAlaka muni ane mArA prANanAtha. temanA dvArA atyAre je karavAnuM hoya, tenI AjJA Apo.' (80) rAjAe kahyuM ke, "he bhadraka ! tevA prakArano koI upAya karo ke, jethI A nagarI bhagna thAya.' te vacana aMgIkAra karIne teNetridaMDIno veSa grahaNa karIne nagaramAM praveza karyo. nagarInI madhyamAM munisuvrata bhagavaMtano sUpa dekhIne vicAryuM ke, "nakkI AnA prabhAvathI nagarI bhagna thatI nathI. have tevo upAya karuM ke, "A nagaranA ja rahevAsI loko te stUpane ukheDI dUrakare." ema vicArIne "are loko ! jo A stUpa tame jaldI khaseDI nAkhazo, to ja Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18o upadezapada-anuvAda zatrusainya svadazamAM pAchuM jaze, nahitara tamArA jIvatAM sudhI A sainyano gherAvo khasavAno nathI." rAjAne prathamathI saMketa karI rAkhelo ke, "jyAre stUpa khodI dUra karAya, tyAre tamAre potAnuM sarva sainya sAthe laI dUra pAchA haThI javuM." have lokoe kahyuM ke, "tema thavAnI khAtrI kaI ? teNe kahyuM ke, "tUpa khodazo-dUra karazo to zatrusainya svadeza tarapha cAlavA mAMDaze." AvI khAtrI ApI, eTale nagaralokoe stUpanA zikharanA agrabhAgane dUra karavAnuM kArya AvyuM. jyAre zikhara khodI khaseDavAmAM AvyuM, eTale jatAM zatru -sainyane dekhIne lokone vizvAsa utpanna thayo-eTale Akho sUpa dUra karyA. tyAra pachI rAjApAcho pharIne Avyo ane nagarInA lokone viDaMbanA pamADavA lAgyo. jinapratimA laIne ceTakarAjA kUvAmAM paDyA. A kUlavAlaka muninI durgatigamana karAvanArI pariNAmikI buddhi ke, je stUpa pADavAnA bAnAthI AvI manohara nagarIno vinAza karAvyo ! (0) gAthA akSarArtha- munisuvratasvAmI saMbaMdhI stUpa. bIjA stUponI apekSAe pradhAna stUpa. eka ja udAharaNa, nahi ke be kulavAlaka nAmano drohI ziSya, gurumahArAjanA Akrozapa maLavAthI tApasAzramamAM gayo. mAgadhikA vezyAe lADu khavarAvI bimAra pADyo. tenI cAkarI karatAM karatAM tenA pratye kAmarAga pragaTAvIne tene svAdhIna karyo. krame karI vaizAlI nagarIno tenA dvArA vinAza sarjAvyo. (149). 150-gAthAnA Adi zabdathI sumati nAmano brAhmaNa pariNAmikI buddhimAM udAharaNa samajavuM. aMdha, te kevI rIte jANI zakAyo ? samudradevasiddharAje maMtrInI zodha kevI rIte karI ? temAM buddhizALI sumati mATe rAjAne kAne vAta ApI. rAjAe tene bolAvyo. bora, anya ane kanyAnI vizeSa parIkSA mATe tene niyukta karyo, nizcita prajJA hovAthI rAjAe khuzI thaIne mANA-pramANa loTa pala-pramANa goLa, karSaka-pramANa ghInI AjIvikA prathama bAMdhI ApI. bIjI vakhata bamaNI, trIjI vakhata cAraguNI AjIvikA bAMdhI ApI. tAtparya pAmelA teNe rAjAne kahyuM ke, "he deva ! tame vaNiputra cho." (sumatinI kathA) A gAthAnI vyAkhyA mATe maMDala vagere nava gAthAo AgaLa kaheze. A kathA pachI nava gAthAo 151 thI 159 che. vasaMtapura nAmanA nagaramAM vasaMtamAsa sarakhA ja bAkIno mahinAo hatA. samagra bIjA rAjAomAM samudradeva nAmano mukhya rAjA hato. bAlyakAlamAM ja jeNe rAjaya meLaveluM che, evo te puNyazALI ane parAkramI hato. vaLI te dharmanAM ucita sAmAyikAdika sthAnonuM paNa sevana karato hato. pote jAte ja rAjayonAM kAryonI ciMtA rAkhato hato. tethI tenI aMdara sukha kema maLe ? evI rIte ciMtA karato maMtrInI zodha karavA lAgyo. kaheluM che ke - "jema mahAvatothI sArI rIte keLavAyelA hAthIo mArgamAM sarakhI rIte gamana kare che, te pramANe lokomAM nipuNa maMtrInA buddhiguNathI rAjayonAM kAryo paNa sukhapUrvaka cAle che. jema aMdhakAramAM paDelI vastu AMkha hovA chatAM dekhAtI nathI, tema samasta lakSmI hovA chatAM paNa atigADha aMdhakAra-ajJAna Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 hoya, tyAM rAjAo paNa potAnI lakSmIne jANI zakatA nathI. jagatamAM prakAza sahita rUpa yathArthapaNe AMkha dekhe che, tema maMtrIrUpI prakAzayukta rAjA paNa te ja pramANe kAryono sAdhaka thAya che. je rAjA pAse catura buddhizALI kArya vahana karanAra maMtrI nathI, te rAjAne sArI lakSmI ke hariNAkSI strIo kyAMthI hoya ? lokavAyakAthI sAMbhaLyuM ke, ahiM sumati nAmano uttama brAhmaNa che ke, jeNe potAnI buddhinA guNe karIne bRhaspatine paNa jitelo che, paraMtu te netra vagarano che. rAjAe tene gaurava-pUrvaka bolAvyo ane rAjAne vahana karavA yogya hAthaNInI eka bAju tene besADyo tenA upara rAjAArUDha thayo. tyAra pachIrAjAe kahyuM ke, mArgamAM AvatI boraDI upara ghaNAM pAkelAM phaLa haze, mATe tenuM bhakSaNa karavA jaie,' 'nakkI te borAM khAvA lAyaka na gaNAya. kAraNa ke, vahetA cAlu mArgamAM aneka pathikaloka Ave-jAya, eTale koI paNa te khAdhelAM hoya, mATe tevAM boronuM bhakSaNa karavuM yogya na gaNAya.' ema kahI sumatie rAjAne pratiSedha karyo. tevA prakAranA lokone bhakSaNa karAvavAnA prayogathI te jANI lIdhAM hatAM. eTale khuza thayelA rAjAe prathama prasAdarUpe tenI AjIvikA mATe mANA-pramANa loTa, pala-pramANa goLa ane karSa-pramANa ghI ApavAnuM nakkI karyuM. tenI buddhi sthira che ke kema ? te jANavA mATe vaLI koI vakhata rAtrie ati beDoLa AkAravALA haThIlA adhama azva pAse laI jaIne tene pUchyuM ke, 'A vecAvA Avelo che, to grahaNa karavo ke nahiM ?' tyAre te sumati brAhmaNe mukhathI mAMDI cheka puMTha bhAga sudhI tene paMpALI joyo ane tenAM rUMvADAM barachaTa lAgyAM, eTale jaNAvyuM ke, 'jenAM rUMvADAM komaLa hoya, tejAtivaMta azva kahevAya. sAce ja A moTo hovA chatAM jAtivaMta ghoDo nathI.' A sAMbhaLI rAjA adhika tuSTa cittavALo thayo ane pahelAM je AjIvikA bAMdhI ApI hatI, tenA karatAM bamaNI karI ApI. vaLI bIjA koIka divase adhivAsita karelI be kanyAo mokalI ane pUchyuM ke, 'AmAMthI kaI paraNaze ?' teNe kanyAnuM kula jANavA mATe vadana pradezathI mAMDI kaTIpradeza sudhI hAtha vaDe eka kanyAne dhIme dhIme sparza karyo, paraMtu te kanyA lagAra paNa kSobha vagaranI che.' ema ciMtavIne 'A vezyAnI putrI che' ema karIne pratiSedha karyo ke, 'A paraNaze nahiM.' bIjI kanyAne sparza karato hato, tyAre teNeekadama roSa pAmIne AkarAM vacano saMbhaLAvIne teno tiraskAraryo ke, 'he AMdhaLA ! tuM kuLavAna nathI, tuM zarama vagarano che.' ' A uttama kuLamAM janmelI che, nahiMtara suzIlapaNuM kevI rIte pAme ? A kamaLa sarakhA ujjavala zIlavALI che' ema rAjAne nivedana karyuM. vivAhanA moTA ADaMbara karavA pUrvakaghaNA AnaMdathI tene paraNAvI. bIjI vakhata karatAM paNa bamaNA pramANavALI AjIvikA bAMdhI ApI. tyAra pachI sumatie kahyuM ke, 'he deva ! Apa vaNikaputra cho, temAM saMdeha nathI. amArAM ciMtavela ane bolela vacanomAM Ape kopa na karavo.' zaMkti manavALA rAjAe ekAMtamAM potAnI mAtAne pUchayuM, eTale satyahakIkata jaNAvI 'kema ema banyuM ?' pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, 'RtukALa-samaye zarIrane pakhALI AbhUSaNa paherelA kubera vize mane abhilASA utpanna thaI.' ema kahyuM, eTale tene koI saMbhoga kahe che, paraMtu tuM tenA bIjathI nahiM. paraMtu rAjAnA bIjathI janmelo che.' mAtA upara apamAna karyuM, eTale sumatie tene samajAvyo ke, 'he deva ! strIono svabhAva caMcaLa hoya che. jema pAkelA anna upara kSudhAvALAne abhilASA thAya Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 upadezapada-anuvAda che, tema sarva kAmI puruSone sarva strIo abhilaSaNIya thAya che. jema rakSaNa karAyeluM dhAnya akhaMDita rahe che, tema A strIo paNa rakSAyelI akhaMDita rahe che. jo kautukathI paNa. kaheluM che ke - "ekAMta na hoya, kSaNa prasaMga na hoya, prArthanA karanAra manuSyana hoya, te kAraNathI he nArada ! nArInuM satItva TakI rahe che." vaLI zAstromAM paNa saMbhaLAya che ke, kuMtI ane pAMDunA pAMca putro thayA saMbhaLAya che, paraMtu caMdra samAna ujajavala kIrtivALA pAMDurAjAe eka paNa putrane janma Apyo nathI." to he svAmi ! tenA upara avakRpA na karavI ane teno doSa ughADo na pADavo. kAraNa ke, "munie A mahilAno doSa gaNelo nathI. temaNe A pramANe kaheluM che ke, "strI jArathI dUSita thatI nathI, rAjA rAjakarmathI dUSita thato nathI, jaLa mUtra ane purISa (viSThA) dUSita thatuM nathI ane vipra vedakarmathI dUSita thato nathI." atyaMta vicakSaNa vartanavALo hAthI sarva maMtrIonA upara tene sthApana karyo. A loka ane paralokamAM viruddha na bane tevI suMdara pratiSThA pAmyo. (33). 151 thI 159 - nava gAthAono akSarArtha - tathA prakAranA magadha Adi dezanA rAjA maMtrInI zodha karatA hatA, tyAre koIkerAjAne kahyuM ke, "sumati nAmano eka zreSTha brAhmaNa ghaNI buddhivALo che. bAkInA sAmAnya jananI buddhinI apekSAe ghaNI caDiyAtI buddhivALo che, paraMtu netro vagarano AMdhaLo che. tyAra pachI rAjAe sumatine bolAvI maMgAvyo.suMdara kAyAvALI mukhya hAthaNI upara rAjA jAte ArUDha thayA ane bIjI bAju tene caDAvIne hAthaNI para besAryo tenI vizeSa prakAranI buddhinI parIkSA mATe mArgamAM pAkelA boravALI boraDIo hatI. te phaLa bhakSaNa karavA lAyaka che." ema kahIne rAjA javA taiyAra thayA ane cAlavA lAgyA, tyAre rAjAne rokI rAkhyA. A boraDIo zubha nathI,tenI parIkSA karI. "A vAta teM kevI rIte jANI ?' ema prazna kayo, eTale teNe kahyuM ke, "mArgamAM je boraDI hoya,enAM phalo bIjAo grahaNa kare ja nahIM AnuM jJAna kevI rIte thayuM ?" ahiM atizayathI padArtha jANavo eTale rAjAne saMtoSa thayo. ghauM pIsavAthI je jINo thAya, te mANA-pramANa tathA pala-pramANa goLa ane karSapramANa ghI te brAhmaNanA nirvAha mATe ApavAnuM rAjAe nakkI karyuM. brAhmaNe paNa "devanI kRpA ema kahI bahumAnapUrvaka te dAnano svIkArakaryo. pharI paNa sthira prajJA che ke kema? te jANavA mATe rAtre jenI pUjA karI che, evA eka kSudra azva vipra pAse mokalyo. A sarvottama azva kharIda karavo ke kema ? teNe tenI parIkSA karI. "e azvane barachaTa-jADAM rUMvADAM hovAthI te uttama azva nathI." e prakAranAM jJAnathI sumati vipra upara rAjA bIjI vakhata prasanna thayA. AgaLa ApeluM dAna bevaDuM karI ApyuM. tathA kanyAratnanI parIkSA karavI AraMbhI. enI paNa azvasanI jema mukhathI AraMbhI kaTIsthAna sudhI sparza karyo. tethI dhIratAthI eka kanyA kSobha na pAmI eTale "A vezyAputrI che' evuM jJAna thayuM. bIjIe to aDakatAM ja tiraskArakaryo, eTale "A kuLavAna kanyA che." ema jANyuM. eTale sumati vipra upara kRpA vadhI ane bhaMDArIne AjJA karI ke, "have setikA pramANa ghauMno loTa Apavo tathA cAra palanAbhAra Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 pramANa goLa Apavo, tema ja prathama karatAM cAra gaNuM ghI ApavuM." A kAraNothI sumatine "A vaNikaputra che tevuM jJAna thayuM. have vaLI viSe kahyuM ke, "Ape mArI vAtathI kopa na karavo." koIka A viSayamAM Ama jaNAve che ke, "A pramANe AvA tuccha padArthanI kramasara vRddhi karanAra mANA-pramANa loTa dAnamAM Apyo - A kAraNe "A vaNikaputra jaNAya che, rAjaputro prasanna thAya, tyAre pracura dAna karanArA hoya che." "huM vaNikaputra chuM' tenI zI khAtrI ? to ke "mAtAne pUchavuM ucita gaNAya" mAtAne pUchatAM teNe ghaNA dabANathI pratyuttara Apyo ke, AgaLa kahelA vaizramaNa (kubera) viSe abhilASA thaI hatI. je vakhate RtusnAna karyuM, tyAra pachI te zeTha dekhavAmAM AvyA tenA saMbaMdhI kaMIka abhilASA thaI hatI. keTalAka "zreSThI sAthe saMbhoga thayAnuM kahe paraMtu rAjabIjathI ja siddha thayelo che. eTale apamAna pAmelA te rAjAne samajAvyA ke, "he deva ! A vastu tamAre bIjA koIne nakahevI, vAta gupta rAkhavI. tema karavAmAM koI doSa nathI. zAthI doSa nathI ? tathAvidha daivanI paravazatAthI tevI sthitimAM mUkAvuM paDe che. tyAra pachI "A kuzaLa-catura che' ema kahI tene sarva maMtrIonA upara sthAna ApyuM. (151 thI 159). te aMdha hovA chatAM AvA prakAranA vizeSa nirNayasthAno kevI rIte meLavI zakyo ? evI zaMkA karIne tenI sAme upamA ApI kahe che - 160 - bhUminA UMDANamAM nidhi dATelo hoya, sonuM, hIrA, jhaverAta vagere nidhAnamAM rAkhelAM hoya evA nidhAna upara tRNa-velaDI vagere ugIne patharAI gayAM hoya evI bhUmimAM AMkhathI na dekhAvA chatAM paNa caturapuraSo tevI buddhino upayoga karIne uSNatA Adi cihnothI nidhAnano nizcaya kare che. je mATekaheluM che ke - "hRdayacakSu vagaranA netro jove che, to paNa dekhatA nathI, paraMtu netrarahita hRdaya hoya to te dUra rahelA padArthane paNa dekhe che." (160) A pramANe pAriNAmikI buddhinAM udAharaNo samApta thayAM. yAkinI mahattarAnA dharmasUnu AcArya zrIharibhadrasUri-viracita upadezapada municaMdrasUri-viracita tenA vivaraNa sahitano AgamodvAraka A zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya A. zrI hemasAgarasUrie karelA gUrjarAnuvAdamAM pAriNAmikI buddhi sudhIno vibhAga pUrNa thayo. (saM. 2027 ASADha sudi 8 guru, AdIzvara paMca dharmazALA, pAyadhunI muMbaI-3) have buddhi viSayaka vaktavyano upasaMhAra karatA enuM jJAna zravaNa karavAnuM phala kahe che - 161 - ati vistArathI udAharaNa jaNAvavAnA prasaMgathI have saryuM. kAraNa ke, bhUta, vartamAna ane bhaviSyakALanAM prastuta buddhiviSayaka udAharaNono vicAra karIe to tenI saMkhyA ghaNI ja moTI thAya ane te sarva kathana karavAM ke jANavAM azakya che. dareka buddhinAM eka eka udAharaNa-daSTAMta kahevAmAM paNa cAlu viSayanuM jJAna thavAnuM saMbhavita gaNAya. ghaNAM udAharaNo kahevAnuM zuM prayojana ? ema zaMkA thatI hoya to tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - ahIM kahelAM (jaNAvelAM) buddhiviSayaka mukhyaudAharaNo sAMbhaLavAthI ghaNe bhAge bhavyAtmAone rAga-dveSa doSa-rahita yogya AtmAone jANavAnI icchA, vastu grahaNa karavA mATe bArIka buddhi utpanna thAya che. dharma, artha vagere avazya bhAvI icchita phaLanI prApti mATesuMdara kuzaLa sUkSma Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 upadezapada-anuvAda mati vRddhi pAme che.prAyaHzabda eTalA mATe vAparyo che ke, nikAcita jJAnAvaraNAdika karmavALA 'mASatuSa' vagerene A dRSTAMto zravaNa karavA chatAM paNa tevA prakAranI buddhino vikAsa na paNa thAya, paraMtu AnI jijJAsA paNa mahAphala ApanArI che ja. kaheluM che ke "jANavAnI icchArUpa jijJAsA thavAmAM paNa kaMIka karma ghaTI jAya che. kuzalamativALAne ekAMte pApa kSINa thayA vagara rahetuM ja nathI." (161) buddhinI vRddhimAM bIjA saphaLa upAyo che, te jaNAve che 162- prastuta buddhirUpI dhanavALA mahAtmAone ucita anna-pAna vagere lAvI ApavAM hAjara karavAM. temanA paga dhovA, bimArI avasthAmAM tenI cAkarI sevA saMbhALa rAkhavA rUpa bhakti karavAthI, tathA ciMtAmaNi ratna, kAmadhenu. kalpavRkSa vagare vastu karatAM paNa adhika grahaNa karavA lAyaka bahumAna karavuM. tethI paNa buddhi vadhe che. vaLI buddhizALIo pratye dveSa karyA vagara temanI prazaMsA karavAthI, irSyAno tyAga karavAthI paNa buddhi vikAsa pAme che. prazaMsAmAM aho ! kharekhara A dhanya puNyazALI che ke, jeo ATalI puSkaLa buddhi pAmIne svano ane parano upakAra karIrahela che.' zaMkA karI ke, buddhivALA viSayo bhaktithI kevI rIte utpanna thAya ?' mATe hetu jaNAvela che. he ziSya ! A vAtatuM barAbara samajI le. (162)P teo koNa ? - 163-potAnA ane pArakA ema baMnenA upakAraka evA sAdhu ke sAdharmika rUpa mitrono je saMbaMdha eTale temanI sAthenI sarva anucita pravRtti rokIne ane ucita pravRtti sAcavIne te bhavyajIvono kalyANamitra-yoga karavo. teno yoga paNa zAthI thAya,tejaNAvatAM kahe che ke 'bhavAMtaramAM upArjana karelA puNyAnubaMdhI puNyarUpa karma-pariNAma-daiva bhAgya te kAraNa jemA~ che, evo kalyANamitra-yoga. puNyAnubaMdhI puNya e nirdoSa suvarNanA ghaTAkAra sarakhuM hoya che AvA puNya vagara prANIo kalyANamitranA yogavALA banI zakatA nathI. evo puNyavaMkalyANamitranA yogavALo kayA kAraNathI thAya ? to ke tathAbhavyatvanA kAraNe, te paNa annada pAriNAmika bhAvarUpa bhavyatva-eTale siddhigamana mATe yogyatA hoya, te rUpa bhavyatva, tathA bhavyatva to abhavyatva che. temAM vicitra dravya, kSetra, kALa, bhAva Adi bheDho va jIvone bIja-AdhAnAdinA kAraNarUpa je thAya. vaLI te hetu kevA prakArano ? tevA prakAina najIkanA ke dUranA arthAt anaMtara ke paraMparAdi bhedavALA phalanA hetubhUta je chellA puddha parAvartananA kAraNe prAptathayela jIvano vIryollAsa,tenAthI yukta sarva jIvone tathA bhavya hoya ja che,paraMtu tevA prakAranA puruSArtha-rahitane udayamAM AvelA karmapariNAma hetupaNe !! thatA nathI. e mATe puruSArtha-sahita hetune grahaNa karyo che. puruSArtha vagara bhavyatva paripakava thatuM nathI. (163) kAlo sahAva-niyati-puvvakayaM purisakAraNegaMtA / micchattaM te ceva, u, samAsao hoMti sammattaM // 164 // `r zaMkA karI ke, A pramANe aneka kAraNothI buddhi utpanna thAya che,tenuM samAdhAna karatAM kahe che ke, sarva kAryo aneka kAlAdi kAraNothI utpanna thavAvALAM che. te darzAvavA kahe che ke Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 164 - kAla, svabhAva, niyati, pUrvakRta karma, puruSakAra A kAraNone ekAMtapaNe ekalAM ekalAM mAne to, mithyAtva ane teone paraspara ekabIjAne choDI na devA, paNa sAthe ekaThAMrUpe mAnavA-te samyakatva svarUpa mAnelAM che. (gAthAno tAtparyArtha) (kAlavAda) temAM kAlavAdIo kahe che - kAla e ja ekAMte jagatanuM kAraNa che. te A pramANe zIta, uSNa, varSA vanaspati, puruSa Adi rUpa sarva jagatano utpanna, sthira, vinAza karavAmAM, pracAra, grahaNa saMdhyArAga, yuti, yuddha, sUrya-caMdranA udaya-asta thavA, javuM, pAchA AvavuMA sarvemAM kAla kAraNa che. kAla vagara sarvanA anya kAraNa svIkAravAmAM Ave to, teno abhAva mAnelo che. kAla e ja sarvabhUtone jIrNa kare che, kAla e ja prajAnuM haraNa kare che, prANIo uMghatA hoya to paNakALa jAgato hoya che, kAlanuM ullaMghana koI karI zakatA nathI. 1 zaMkAkAra A vAta khoTI che. te kALano sadbhAva hovA chatAM varasAda vagere koI vakhata dekhAtA nathI. kALavAhI - varasAda na thavo, te temAM paNa kALa vizeSajakAraNa che.zaMkA- kALa nitya ane ekarUpa hovAthI tenA avAMtara bhedo thatA nathI. athavA bheda che-ema mAno to ulyana ke anutpanna thavAnA svabhAvathI tenI nityatAno bhaMga thaze. be svabhAvavALA nitya na thaI zake.svabhAvabhedathI bhedanI siddhi thaze. vAyumaMDalAdithI karelo varSAdivizeSa nazo te paNa nirdetuka bhAvathI thanAra che, pachI te kAla ja teno hetu na rahyo. temAM anyonyAzraya doSa Avaze. hetu vagara thAya tene sadA utpanna thavuM joIe, temAM hetunI apekSA nathI.kALa che, te vAyumaMDalAdinA bhedamAM hetu che. anyonyAzrayanI ApattidoSa Avaze - ekabIjAnI upa, Azrita thavuM te anyonyAzrayadoSa jema devadattanA jevo yajJadatta. yajJadattanA jevo devadatta ekabIjAnA Azraya banavuM. jyAre kAlabheda thAya che, tyAre varSA AdinA bhedanAM kAraNa je graha-maMDalAdi che, temAM va che, graha-maMDalAdinA bhedathI kALamAM bheda thAya che. A rIte anyonyAzraya doSa spaSTa - doSanA nivAraNa mATe je tamo kaho ke, varSA AdinA bheda bIjA kAraNathI thAya che, |s, kAraNa kALa nathI. eka kALa kAraNathI ja to pachI vastu siddha badhI thAya che, AvA matanI sAthe virodha thAya che. tame kaho ke, koI kAraNathI kAlamAM bheda thAya che, tyAre kALamAM anityatA AvI jaze kA.ke. pahelA tevo bheda na hato have Avyo ema jemAM pheraphAra thAya te nitya hoya che. tame ema kaho ke, utpatti, sthiti ane nAza mATe bIjo koI kALa kAraNa che, tyAre tyAM paNa A ja prazna thaze te kALanI utpatti mATe bIjA kALanuM kAraNa thavuM joIe. A rIte anavasthA hovAthI varSA Adi kAryonI utpatti na thaI zake, ane AthI atirikta eka vastunI kAraNatA ucita nathI. kAryonI utpatti, krama athavA yaugapadyathI thAya che.paNa je ekavastu kAraNathAya to, tenI sAthe krama ane yaugapadyano virodha thAya che. jyAre eka ja vastu che to krama ja na thaI zake Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 upadezapada-anuvAda kALavAdI - eka ja kALa kAraNa che, tethI anavasthA ubhI ja nahI thAya. zaMkAne to je samaje e kALa che e AkhA jagatanuM kAraNa che tethI vastu bhAva kramaza: pedA thAya che emAM virodha Avaze. kA.ka.tamAne tamAmanuM kAraNa hAjara che to badhu utpanna thaI ja javuM joIe. jo yuvApaSTa thAya che to loka sAthe virodha Avaze. kA.ka. jagata eka sAthe nirmANa pAmatu dekhAtuM nathI. tethI eka ja kALa tethI jagatanuM kAraNa eka kALa ja nathI. (1) ( bhAvavAha. bIjAo ema kahe che ke - potAnA svabhAvathI ja bhAvo utpanna thAya che. svabhAva che kAraNa jeono tevA bhAvapadArtho che, te svabhAvathI utpanna thAya che - ema jo svIkArIe to, potAnA AtmAmAM kriyAno virodharUpa doSa che. koI padArtha potAnA svarUpamAM kriyA utpanna karI zake nahi utpanna thayA pachI vastumAM svabhAva thAya,to utpattithI pUrvakAlamAM svabhAva nathI,to paNa utpatti thaI che. tethI teonI utpattimAM svabhAva kAraNa nathI. jayAre padArtho utpanna thAya che, tyAre teno svabhAva) padArtho sAthe saMbhava thaI zake che, paNa utpattithI pUrvakALamAM svabhAvano abhAva hovA chatAM bhAvonI utpattimAM svabhAva kAraNa thaI zakato nathI. athavA kAraNa vagara bhAvonI utpatti thAya che. kAraNa ke, potAnAM ane bIjA kAraNothI amAro janma-utpatti thAo apekSA na hovAthI padArtho badhA hetuonI apekSAthI rahita che.tyAre pratyakSa sAthe je virodha te doSa che. te A pramANe - pratyakSa ane anupalabdha eTale jJAnano abhAva-anvaya-vyatirekathI bIja Adi kAryanA kAraNarUpa nizcita ja che. bIjA pANI Adi koIne koI kAraNathI ja padArtha pedA thAya che e pratyakSa jovA maLe che. mATe bhAvanI utpattino koI hetu nathI" evuM kahevuM pratyakSa viruddha thayuM. bIja hoya tyAre jhADa jovA maLe - A pratyakSathI anvaya, na hoya tyAre jhADa jovA maLatu nathI, ema anupalaMbhathI vyatireka jovA maLyo. jenA thayA pachI ja jenI utpatti thAya ane jenA vikArathI jemAM vikAra thAya, te tenuM kAraNakahevAya che. jema ke, vikAsa Adi uDDana-eTale phUlI javuM Adi viziSTAvasthA prAptabIja kaMTaka AdinI tIkSNatAnuM kAraNa che." A vastu anvaye pratyakSavyatirekavALA pratyakSa ane anupalabdhithI nizcita che. tethI ekAMta svabhAvavAda paNa uttamavALA nathI. (2). (3) niyativAda - sarva vastuo koIne koI niyatarUpathI thAya che tethI niyati ja bhAvonI utpattimAM kAraNa che - ema keTalAko kahe che, te A pramANe-niyatinA balanI sahAyatAthI je vastunI prApti thavAnI che, te manuSyo mATe zubha thAya ke azubha thAya, te avazya ja thAya che. bahu prayatna karyA chatAM paNa je thavAnuM nathI te thatuM nathI. ane je thavAnuM che, teno nAza thato nathI, A vastu ayukta che. kAraNa ke, jo ema thAya to zAstropadeza vyartha nakAmo thAya. tenA upadeza vagara padArthomAM badho pheraphAra niyatithI karAyela buddhithI (eTale "badhu niyatithI thAya Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 che" AvI buddhi thavAthI zAstramAM koI buddhi doDAvAnuM mana ja nahI thAya. ethI mAtra niyatithI thaI jaze mATe zAstropadeza vyartha gaNAya. pratyakSa ane apratyakSa phaLavALA je zAsathI pratipAdita zubha-azubha kriyAonuM je phala, tenI vyavasthAno abhAva thavo joie. A kAraNe kevala niyativAda paNa vyAjabI nathI. (3) (4) karmavAda - anya janmamAM karelAM ane ISTa ke aniSTa phala ApanAra je karma che, te badhA jagatanI vicitratAnuM kAraNa che - ema karmavAdI kahe che. prAcIna loko kahe che ke - "jema pUrvakRta karmanuM phala jANe ke nidhAnamAM paDeluM hoya - ema jema jema sthira thAya che, tema tema tenA pramANe karavA mATe udyata thayelI buddhi jANe hAthamAM dIpaka grahaNa karyo hoya-ema pravRtta thAya che. agara buddhi dIpaka grahaNa karIne pravRtti kare che. karmAnusAre buddhi phala ApavA mATe jANe hAthamAM dIpaka laIne pravRtti kare che. karmanA anusAre buddhi pravRtta thAya che. A vastu yukta nathI. je kuMbhAra Adi ghaTa AdinA kAraNarUpe pratyakSathI pratIta thAya che, teno tyAga karIne anya adaSTa kAraNonI jo kalpanA karavAmAM Ave to, anavasthA doSanI Apatti thaze. arthAt ghaTa AdinuM je adaSTa kAraNa che, tenuM kAraNa koI bIjuM karma thaze ane tenuM trIjuM kAraNa thaze, A rIte anavasthA thaze. jo anavasthA thAya to kAraNanI vyavasthA na thaI zake. A vastunuM A ja kAraNa che - evI vyavasthA na thaI zake. koIpaNa kAryamAM kAraNanI je vyavasthA che, teno bhaMga thaze svataMtra je karma che, te jagatanI vividhatAnuM kAraNa thaI zakatuM nathI. kAraNa ke, te kartAne AdhIna che. eka svabhAvavALA karmathI jagatanI vicitratA thaI zakatI nathI.kAraNanA bheda vagara kAryamAM bheda thaI zakato nathI. vaLI tame je kaho cho ke, karmanA aneka svabhAva che, tyAre je matabheda che, te mAtra nAmano ja thayone ? eTale nAma mAtranA kAraNe ja vipattipati matabheda te vAstavamAM nathI. tyAre arthanI apekSAe puruSa eTale jIva, kAla ane svabhAva Adine paNa jagatanA bhedamAM kAraNarUpe tame svIkAra karo ja chone, tethI ekAMta karmavAda vicArane sahI zakato nathI. upaniSad mAnanArAo kahe che ke - "kevala eka brahma ja samagra saMsAranI sthiti, utpatti ane nAzanuM kAraNa che, ane pralayamAM paNa tenuM utkRSTa jJAnalupta thatuM nathI. je mATe kaheluM che ke - "karoLiyo jema taMtunuM kAraNa che,caMdrakAnta maNi jema jaLanuM kAraNa che, pIpaLAnuM vRkSa jemAM aMkurAnuM kAraNa che, e pramANe brahma sarva padArthonI utpattinuM kAraNa che. A kahelI vAta paNa yukta nathI. loko vicArapUrvaka kAma karanAranI pravRtti prayojanathI vyApta che, A kAraNathI A puruSa kayA prayojanathI jagatanI racanAmAM pravRtta thAya che ? jo tame kaho ke - IzvarAdikanI preraNAthI pravRtta thAya che, to AmA asvataMtratAnI Apatti Avaze. ene bIjAnA upara upakAra karavA mATe pravRtti kare che, ema kahezo to te paNa nahi ghaTe. jo dayA (upakAra - anukaMpA)thI pravRtta thAya to duHkhI jIvonI utpatti karavI na ghaTe kadAca tame ema Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 upadezapada-anuvAda kahezo ke - te jIvonA karmanA nAza mATe pravRtti kare che, to te paNa yukta nathI. kAraNa ke duHkhI jIvonI racanAmAM pravRtti karavAthI te jIvone je karma che, te paNa brahmathI karelAM siddha thAya, ane pAchaLathI teno nAza mATe jo jagatanI racanAmAM pravRtti thAya, to temAM vicAra vagarakArya karavAnI Apatti Avaze, kA.ke. evo kayo DAhyo mANasa hoya ke pahelA duHkhI mANasanA duHkhadAyI karmo pedA kare pachI pAcho pote ja teno nAza karavA prayatna kare. eTale gharamAM jAte ja kacaro nAkhe ane pachI sApha karavA lAge tethI A vAda paNa vidvAnonA manane prasanna karanAra nathI. - ethI ekAnta kAlAdi pramANathI saMbhavatA nathI. parasparanI apekSAvALAM te ja sarvekAraNo anitya-Adi ekAMtano tyAga karIne eka ane aneka svabhAvavALAM kAryonI utpattinAM samartha che, te ja kAla Adi kAraNo pramANothI sat che. tethI te ja anekAMtavAda yathArthavAda samyavAda che - ema siddha thayuM. (164). A kAlAdi kAraNa-kalApa jemAM avatAra pAme che, tene zAstrakAra pote ja samajAvatAM kahe che ke - 165-tethI karIne kuMbha, megha, kamala prAsAda, aMkura vageremAM, nAraka, tiryaMca manuSya, devatAnA bhavamAM thanArA, mokSa abhyadaya upatApa-zoka, harSa vageremAM bAhya AdhyAtmika bhejavALA sarva kAryamAM A kAlAdika kAraNasamUha kAryotpattimAM hetu jaNAvela che. paraMtu koIka ja vakhata kAlAdisamUha hetu bane che, tema nahi. atyAre pravartatA duHSamAkALarUpIrAtrinA balathI kubodharUpI aMdhakAra-samUhane dUrakaranAra sUrya samAna zrIsiddhasena divAkara vagere pUrvAcAryoe A pAMcenA samUhane utpatti karanAra rUpe nirUpaNa karela che. A vAta zrutajJAna-cintAjJAnapaNe na vicAratAM bhAvanA jJAna svarUpe bhAvathI samajavA lAyaka che. (15) - have ahiM prasaMgopAtta kAraNa-kalApanI aMdararahelA sArI rIte samajI zakAya tevA ane pradhAnatA pAmelA evA deva-bhAgya nazIba zabdathI oLakhAtA ane puruSArtha eTale jIvano prayatna-vizeSa e bene AzrIne kaMIka vizeSa samajAve che - 166- ahi kAlAdi kalApane kAraNabhAvarUpe jaNAvavAthI vistArarUpe vicAraNA karI hovAthI nirmala buddhizALIo vaDe A vAtano nizcayakaravAmAM Avyo ke, "daiva eTale pUrve karelAM karmo ane puruSakAra eTale jIvano vyApAra-vizeSa eTale A devanuM phala,A prayatnanuM phala A baMne kaMIkajANelAM hovA chatAM paNa ghaNAbhAge buddhizALIone A padArtha koIvakhata sukhethI samajI zakAya tema nathI-ema vicArIne A daiva ane puruSArthano viSaya A zAstranA pachInA bhAgamAM "muja thai vi. nuM parima(350 gA.) e vagere granthathI AgaLa saMkSepathI jaNAvIzuM. kevI rIte ? to ke zAstrasiddha yuktio vaDe, jo vistArathI kahIe to zrotAne samajavuM muzkela thAya. (166) A pramANe buddhiviSayaka grantha zravaNa karavAthI prApta karela buddhivALA paMDita je kare te kahe che - 167-AgaLa jaNAvela autyAttikI vagere buddhi pAmelo AtmA dharmanI vicAraNA kare Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 che kevo dharma ? to ke, sarva puruSArthomAM prathama sthAna pAmelA dharmano, vaLI sarva manovAMchita siddhinuM amogha kAraNa evA zruta ane cAritranI ArAdhanA rUpa dharmasthAnaka, vaLI kevo ? upAdhithI vizuddha eTale dravya, kSetra, kALa ane bhAva lakSaNa, utsarga ane apavAdanA bhAvothI yukta, jemAM doSa na hoya. jema ke, atyAre A dravyAdika prastuta dharmasthAnakane sAdhanArA che ke bAdhaka che. je mATe kaheluM che ke "deza, kAla ane roganA kAraNe tevIkoIavasthA utpannathAya che ke,jemAM akArya e kArya thAya ane kArya hoyateno tyAga karavo paDe. potAnuM ucita karma hoyatevuM kAryapaNa choDavuM paDe. to pachI dharmasthAnaka mATe paNa, e cakAranA arthathI samajavuM vicAravuM. kriyApada to cAlyuM ja Ave che. jema ke - 'huM kayA dharmasthAnaka mATe lAyaka chuM ?' kaheluM che ke - "atyAre kayo kALa varte che ? mArA mitro koNa che ? mArI Avaka keTalI che ? mAre kharca keTalo che ? huM koNa chuM ? mArI zakti keTalIche ? A vastu vAraMvAra vicAravI." zakti uparAMta ke anucita AraMbhane niSphala gaNelo che. kAraNa ke, tethI cittamAM viSAda vagere aneka anartha-samUha utpanna thavAno saMbhava che. tasvarUpa kArya siddha thavAmAM paNa AgaLa AgaLa phaLa maLatuM jAya, tema tema mahAAdara-pUrvaka AlocanA-vicAraNA kare.je mATekaheluM che ke - "guNavALuM agara nirguNa koIpaNa kArya karatAM paMDitapuruSe yatnapUrvaka tenuM chevaTanuM phaLa vicAravuM. ati utAvaLapUrvaka karelA kAryathI hRdayane dAha karanAra manamAM zalyanI vedanA karanAra evA vipAko bhogavavA paDe che." (167) 168- mAtra ekalI AlocanA vicAraNA ja na karavI, paraMtu jANavA yogya iSTa padArthanA aMzarUpa viSayanuM ullaMghana karyA sivAya saMzaya, viparyAsa ane bodhadoSanA parihArapUrvaka tAtparyArtha athavA yathArthapaNe dharma, arthAdi sarvavastu jANe-samaje. iti vAkyanI samApti arthamAM, ahIM samyag yathArtha viSayabodhamAMtathA tenAthI viparIta udAharaNa kahe che.veda adhyayana karatA be ziSyonuM udAharaNa kahe che - veda adhyayana karavA AvelA be ziSyomAM mArA nirUpaNa karelA arthanuM yathArthajJAna koNa meLave che ? ane koNa nathI meLavatuM ? tenI parIkSAmAM be ziSyone chAga-pazunA vadha viSayaka AjJA karI. ziSya buddhi-parIkSA cedI nAmanA dezamAM mUrtimAna jayazrI sarakhI sArI rIte prasiddhi pAmelA guNovALI ane jemAM puruSArthone sAdhanAno janamasUha rahelo che - evI zuktimatI nAmanI nagarI hatI. varSAkALamAM kadaMbapuSpanI jema ghaNAzrutarUpa parimalathI jenI kIrti uchaLatI che, evA kSIrakaMdaba nAmanA adhyApaka tyAM rahetA hatA. parvata nAmanoadhyApakano putra, bIjo nArada nAmano brAhmaNaputra, ane trIjo vasu nAmano rAjaputra ema traNe temanA ziSyapaNe adhyayana karatA hatA. teo ArSavedanuM adhyayana karatA hatA ane bIjA koI viSayamAM anurAga karatA na hatA.koIka divasetemanI pAse be munivaro AvyA. temanA ghare bhikSA mATe AvelA munioe veda bhaNatA te traNene dekhIne jJAnI evA eka munivare bIjA munine anulakSIne kahyuM ke, 'A traNa chAtromAMthI je rAjaputra che, terAjA thaze. bAkI rahelA bemAMthI ekanI na2kagati, anyanI svargagati thaze bhIMtanI othe rahelA adhyApake A sarva hakIkata sAMbhaLI eTale te ciMtAtura Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19o upadezapada-anuvAda thayA. A narendra thaze, tenI ciMtA karavAnI jarUra nathI, paraMtu bIjA bemAM durgatigAmI koNa thaze ane svargagAmI koNa thaze ? "apAtrane vidyAdAna na thAo' tema dhArI parIkSA AraMbhI. rakhe meM karelAM tapa, tIrthayAtrA, snAnAdi niSphala na jAya." bokaDAnI khAlamAM lAkSArasa khUba bharyo. tema ja mala vagere bharIne aSTamI tithinI rAtre adhyApake parvata nAmanA putrane kahyuM - "A bokaDAne maMtrathI taMbhita karyo che, to tene upADIne tyAM laI jA ke, jyAM koI tene dekhe nahi, tyAM ene tAre haNavo - e pramANe karavAthI vedanA arthane sAMbhaLavAnI yogyatA meLavI zakAya che teNe te vAta svIkArI "guruvacana alaMghanIya che' ema mAnatA teNe bokaDo grahaNa karyo ane zUnya mArganA mukhamAM jaIne jeTalAmAM haNyo, teTalAmAM te lAkSArasathI sarvAge lepAyo-eTale pote lohIthI kharaDAyelo che - ema mAnatAM sarovare gayo ane snAna karIne vastrasahita pitA pAse AvIne teNenivedana karyuM. pitAe pUchayuM ke, "teM kevI rIte haNyo ? kAraNa ke, sarvatra pharatA jaMbhaka devatAo dekhe che, tathA AkAzamAM tArAo, vaLI te pote ja dekhato hato, totuM kevI rIte kahI zake ke, koI dekhatuM na hatuM. are ! tArI mahAmUDhatA kevI che ? tyAra pachI jyAre aMdhArI caturdarzI AvI, tyAre nAradane kahyuM ke, "tAre A pramANe haNavo." "e pramANe karIza" ema kahIne gurunA vacananuM bahumAna karato te jAya che ke, je sthAnomAM bagIcA, devatAnAM bhavano che, temAM gayo, to tyAM vanaspati, tema ja deva tAo vagerene dekhyA. have citavavA lAgyo ke, "evu koI sthAna dekhAtuM nathI ke, jyAM koI na dekhe, to gurunI vadhu na karavAnI AjJA che." guru pAse AvIne potAnI sarva pariNati nivedana karI. tenI zrutAnusArI pariNatithI khAtrI thaI ke, "A vedanA artha bhaNavAnI yogyatAvALo che." guru saMtoSa pAmyA.teo bolyA ke - "kahelo artha to pazuo paNa samaje che, hAthI ke ghoDA vagara kahyuM paNa vahana kare che, paMDita puruSo na kahyA chatAM paNa vicAraNA kare che. pArakAnA iMgita-AkRticedinA jJAna rUpa phaLavALI buddhio jaNAvelI che." emakahIne tyAra pachI jaNAvyuM ke, "A rahasya koI pAse prakAzita na karavuM. kAraNa ke, mUDha-mUrNa puruSo kahelA tatvapadanI zraddhA karatA nathI." mativizeSathI gurue vAta jANI, eTale putrane niSedhyo ane nAradane veda adhyayana mATe ucita buddhivALo jANyo (22) gAthA-akSarArtha-vedanAM rahasya sthAno bhaNAvavA bAbata zaMkAvALA upAdhyAyajIe be chAtronI parIkSA karavAno AraMbha karyo. yuktithI nahi ke sAce sAco bokaDo Apyo hato. 'tyAM haNavo ke jyAM koI na dekhe." gurunI AjJA adhyApakanA upadeza svarUpa vALI hoya che. gurunI AjJA alaMghanIya hovAthI te mATe tenI AjJAne anusAra prayatna karavo joIe. e mATe baMnee vicAryuM hatuM. parvata nAmanA ziSya jyAM lokono javaraavara na hato, tevA sthaLamAM rastAnA mukhabhAgamAM atikrUratAthI tene mArI nAkhyo. bIjA nArada ziSya gurunAM vacanano niSedhamAM artha karyo eTale sarva koI na dekhe - tenA sthale vadha karavAnuM kahevAthI vadhano gurue niSedha ja karelo che. e kAraNathI te bokaDAno sarvathA vadha na karyo. (169170). Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 171 prastuta buddhizALI mAnava sarva kAryo nipuNa upAya meLavIne kAryano AraMbha kare che. tema ja zakunAdi buddhi-pUrvaka jemAM potepAcho na paDe-niSkala na nIvaDe, tema laghutA na meLave. kahevAya cheke - 'phaLano vicAra karyA vagara niSphala AraMbha karanArA kayA parAbhavanuM sthAna pAmyA vagaranA rahyA che ? vicAra pUrvakakriyA karanAra sarva lokamAM gauravasthAna prApta karanAra thAya che. A viSayamAM rohiNI nAmanI putravadhUthI oLakhAtA vaNikanuM dRSTAMta kahevuM. (171) dRSTAMtano vicAra karAya che - rohiNI vaghUnuM dRSTAMta 172 thI 179-rAjagRha nAmanA nagaramAM potAnA vaibhavathI kuberane paNa hasanAra prasiddha dhana nAmano vaNika hato. lajjAlutA, kulInatA, zIla vagere aneka guNanA bhUSaNane dhAraNakaranArI ane jenAmAM avaguNo koI nathI,tethI ati zobhAne pAmelI tenI bhAryA hatI. tenI sAthe manohara viSaya sevana karatAM anukrame (1) dhanapAla (2) dhanadeva, (3) dhanagopa ane cotho (4) dhanarakSita-e nAmanA cAra putro utpanna thayA. teo mAtA-pitA vage2e vaDIla vargano vinaya karavAmAM tatva22hetA hatA. te cAre putrone cAra kulavadhUo hatI. jemanAM pahelAnAM nAmo temanAM potAnA AcaraNanAkAraNe lokoe badalAvIne A prakAranAMguNAnusAra rAkhelAM hatA. 1 ujjakA, 2 bhogavatI, 3 rakSikA ane 4 rohaNI potAnA kula-zIlane anurUpa evA teonA divaso pasAra thatA hatA. have dhanazeTha vRddha thayA. eTale kuTuMbanI citA karavA lAgyA ke, 'mArA mRtyupachI kaI vahu kuTuMbanA bhArane vahana karI zakaze ? mATeA cAre vahuonI potAnA kuTuMba samakSa parIkSA karavI yogya che. kuTuMbIonI hAjarI vagara kuTuMba zobhA pAmatuM nathI. bhojana karAvavA lAyaka suMdara maMDapo taiyAra karAvyA.suMdara vastrAbhUSaNa sajAvyAM. mitra, jJAti, snehIvargane AmaMtraNa ApyAM. potAnA ghaNA manuSyano bhojana-sthAna para nimaMtryA vividha prakAranI vAnagIo pIrasavA pUrvakamahAAdarathI teone jamADyA ane bIjA satkAra-sanmAna karI sukhAsana para besADyA ane cAre vahuone kalama jAtanA DAMgaranA pAMca pAMca dANA AvelA sarva paroNA samakSa ApyA ane sarva samakSa cAre vahuone kahyuM ke, je samaye huM A dANAo pAchA mAguM,tyAre tamAre jaldI pAchA arpaNa karavA.' teoe be hAthanI aMjali prasArIne, mastaka namAvIne te dANAo svIkAryA. baMdhujano vagere potapotAne sthAne gayA pachI prathama ujhikA nAmanI vahue to pAMce dANAne pheMkI dIdhA. A game tyAre game tyAMthI meLavavA muzkela nathI.jyAre mAgaze, tyAre game te sthAnethI meLavIne pitAjIne pAchA ApIza, emAM vilaMba nahi karIza.' bIjI bhakSikA nAmanI vadhUe tenA uparanA chotarAM pholIne khAIgaI. trIjI rakSikAe vicAryuM ke, 'sasarAjIe Avo moTo meLAvaDokarI gauravapUrvaka DAMgaranA pAMca dANA ApyA che, to kALajIthI tenuM mAre rakSaNa karavuM joIe.' ema dhArI ujjavala suMdara kiMmatI vastramAM rakSita karI potAnA AbhUSaNa rAkhavAnA DabAnAM rAkhyA ane traNe kALa tenI sAra-saMbhALa karatIhatI.chellIrohiNI nAmanI vadhue potAnA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 upadezapada-anuvAda pitAnA gharethI baMdhu vargane bolAvIne kahyuM ke, "A dANAne judI bhUmimAM ropI, pAMtyAre laNI levA ane dareka dANA bIjA varase pharI vAvavA. ema dareka varSe temAM vadhAro karyA karavo. jayAre varSAsamaya Avyo, tyAre baMdhuvarge pavitra jaLa-pUrNa kayArAmAM ropyA, tenA ropA thayA, tene pharI ukheDI pharI vAvyA, tyAre zaradakALamAM te DAMgarano 1 prastha (mApa vizeSa) pramANa DAMgara ugyA. bIjA varSe eka ADhaka pramANa, trIjA varSe khArI pramANa DAMgara nIpajayA. cothe varSekuMbha-pramANa, pAMcame varSe hajAro kuMbha pramANa DAMgara taiyAra thayA.pAMca varSa pUrNathayA pachI AgaLa mAphaka bhojana mATe sarvane nimaMtraNa karI bolAvyA ane jamADyA pachI dareka AvelA snehIjana samakSa dareka vadhUone bolAvInekahyuM ke, "AjathI pAMca varasa pahelAM meM mArA potAnA hAthe tamane arpaNa karelA pAMca kalamazAlI DAMgaranA dANA ane pAchA Apo." pahelI ujikA nAmanI vahune to te pAMca dANA yAda ja AvyA ane vilakhI paDelI gharanA koThArathI laIne sasarAne Ape che, tyAre potAnA sogana pUrvaka pachayuM ke, "A ApelA te ja che ke, bIjA kaNa che ?" tyAre kahyuM ke, te nathI. "to te kyAM gayA ?" tyAre kahyuM ke, meM to pAMca dANA kayAM sAcavavA? jarUra paDaze tyAre gharanA koThAramAM puSkaLa che - ema dhArI kacarAmAM pheMkI dIdhA hatA." (25) bIjI pAse mAgyA tyAre teNe kahyuM ke, "te to te ja vakhate meM bhakSaNa karela ane A to bIjA che. trIjIe ratnanA DAbhaDAmAMthI ujjavala vastramAM rakSaNa karI rAkhelA hatA, tene bahAra kADhIne te ja cokhAnA dANA samarpaNa karyA. havece cothI putravadhu hatI, tenI pAse mAgyA, tyAre teNe pratyuttaramAM kahyuM ke meM mArA pitAne tyAM pAMca varasa sudhI vRddhi pamADI che anetenA koThAronAM moTA moTA gharo bharelA che. tenA oraDAonI kuMcIo paikI. AvI AvI rIte tenuM rakSaNa karyuM, pharI vAvyA ane teno vadhAro karyo. "zakti anusAra koIpaNa kArya karyuM hoya, to te kadApi niSphala thatuM nathI." to have Apa ghaNAM gADAM mokalo, to te sarva DAMgara ahiM lAvI zakAze-mATe Apa pUratAM gADAM mokalIne aNAvo." havete vahunA AcaraNanA anusAre gharamAM, kAryomAM vahuonI yogyatA pramANe vividha kAryomA temanI goThavaNI karI. temanI jJAtionA baMdhu samakSa temanI sammatithI prathama vahune gharanA DhorAMnuM chANa sApha karavAnuM, chANAM thApavAnuM, kacaro bahAra kADhavAnuM kArya soMpyuM bIjIne rasoDAnuM tathA anAja khAMDavA, daLavA, sAphasUpha karavAnuM, trIjIne gharamAMnA sAra padArthonuM rakSaNa karavAnuM, cothI vahune gharanA nAyakapaNAnuM-bIjAoe darekakArya tenI rajAthI ene pUchIne dareke karavAnAM A pramANe dhanazeThane tyAM koI paNa AjJA ullaMghana karatA na hovAthI tenI buddhino prabhAva samagra kuTuMbamAM te kAraNe vRddhi pAmyo ke, potAnI vahuone sahu sahunA anurUpa kAryomAM niyojanA karI. zaradanA caMdramaMDala sarakhI ujjavala kIrti samagra mahamaMDalamAM uchalI- te dhanazeThanI buddhinuM phala samajavuM. have chaThThAjJAtAdharmakathA nAmanA aMgamAM rohiNInA udAharaNamAM sudharmAsvAmIe je kaheluM che, te tame sAMbhaLo. jema tyAM dhanazeTha, tema ahiM guramahArAja, jema jJAtivarga, te ahI zramaNa saMgha, jema vahuo tema bhavyajIvo, je DAMgaranA dANA te ahiM mahAvrato samajavAM. jema ujhikAe te zAlinA dANA kacarAmAM pheMkI dIdhA, tema koI jIva kukarmavaza banIne samagra Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 manorathanI siddhi karanAra, bhavaduHkhathI tAranAra, aMgIkAra karelAM mahAvratAdikano tyAga karIne maraNAdi Apattiono bhogavanAra thAya che. vaLI bIjA koI bIjI vahunI jema vastra,bhojana, jala vagereno lAbha pAmIne teno bhogavaTokarIne paralokamAM lAkho du:khanI khANa samAna durgatimAM herAnagati bhogave che. tenAthI je trIjo te meLavelAM mahAvratone potAnA jIvanI jema rakSaNa kare che. trIjI vahu sarvamAM gauravasthAna pAmI. vaLIrohiNI vahu samAna koIka sAdhu pAMca mahAvratonI vRddhi aneka sAdhu-samudAyanI vRddhi karanAra thAya,te saMghanI aMdara pradhAna ke gaNadhara thAya. vyavahAramAM Ano bIjo paNa upanayaghaTI zake che - koI gurune cAra ziSyo thayA. paryAya ane zruta vaDe samRddha evA te cAre AcAryapaNAnI yogyatAvALA thayA. guru vicAravA lAgyAke, "A mAro samudAya huM kone samarpaNa karuM ? prathama to temanI parIkSA karavA mATe dezAMtaramAM vihAra karAvuM." ucita parivAra-sahita temane rajA ApIne mokalyA. kone kevI kaI ahi siddhi thAya che? kSamAdi guNayukta teo paNa dezomAM gayA. temAM je sahuthI jayeSTha hato,te bahu mAyA-prapaMca karanAra,kaTu vacana bolanAra, ekAMta anupakArI, AkhA parivArane tenA upara ghaNo kaMTALo utpanna thayo. ekadama Akho parivAra teno tyAga karavA taiyAra thayo. bIjo zAtA-gauravapaNAnI adhikatAthI potAnA dehanI ja TApaTIpa ziSyo pAse karAvavI, potAnA zarIra sivAya ziSyavarganA adhyApanAdi ke kriyA tarapha lakSa ApatA na hatA. trIjA hatA, te potAnA parivArane sAraNA, vAraNA, nodanA, pratinodanA Adi kAryomAM haMmezAM udyamI hatA. apramattabhAvathI gacchanuM rakSaNa karatA hatA. (50) je vaLI cothA gacchanAyaka hatA, temaNe to samagra pRthvI-maMDaLamAM yaza upArjana karyo. jinezvaranAM zAstrarUpI amRtanA meghatulya duSkara zramaNya pALavAmAM tatpara hatA. jANe devalokamAMthI avatarelA hoya, tema atizaya saMtoSa pAmelA, potAnA guNothI potAnA vihAra bhUmitalamAM dharma-prabhAvanA karatA, dezanA jANakAra, kALanA jANakAra, pArakA cittane oLakhanAra hatA. kALajatA moTA parivArayukta thayA ane aneka loka-samudAyane pratibodha karyo. guru pAse AvyA ane te sarvenA vRttAnto jANyA eTale potAnA gacchane mUkI dIdho hato, tene evA prakAranA adhikAra-pade sthApyA ke, gacchamAM sacitta ke acitta je kAMI chAMDavA yukta ke paraThavavAM yogya hoya tevAM kAryo karavA mATe prathamanA ziSyane sthApana karyo. samudAyane prAyogya je kaMI AhAra-pANI, upakaraNa vagere bIjAe utpanna karavuM, temA samudAyamAM glAna, navaziSyo vagerenuM caturAI pUrvakarakSaNa karavAnuM kArya trIjA ziSyane soMpyuM. je teono sahuthI nAno gurabhAI hato,tene bahu sneha-parAyaNa manavALA gurue potAno Akho gaccha soMpyo. e pramANe yathAyogya kAryanI vaheMcaNAM karavA rUpa niyojana karIne te sUri ane gaccha zreSTha ArAdhanA karI sarva guNonA AzrayasthAna banyA. (56). (putravadhu-parIkSA) gAthA akSarArtha-rAjagRha nagaramAM dhanadatta nAmanA zeTha hatA. temane ujijhakA, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 upadezapada-anuvAda bhogavatI, rakSikA ane rohiNI e nAmanI cAra putravadhuo hatI. vRddhAvasthA-samaye ciMtA utpanna thaI ke, "putravadhuonI parIkSA karI temane yogya gharano adhikAra soMpavo.' te mATe svajanAdikane bhojana mATe AmaMtrIne temanI samakSa vadhuonA baMdhu samakSa eka eka vahune zAlinA pAMca pAMca dANA ApyA. Ane sAcavajo ane mAguM tyAre pAchA Apajo ema kahIne AdarapUrvaka potAnA hAthe temane ApyA. temAM prathama vahue DAMgaranA dANA pheMkI dIdhA, bIjIe cholIne bhakSaNa karyA, trIjIe pavitra vastramAM bAMdhIne potAnA alaMkAranA DabbAmAM rAkhI rakSaNa karyuM. cothI rohiNI nAmanI vahue khetaramAM ropyA. dareka varSe ropIne vidhipUrvaka karSaka-pramANa mApavALA banAvyA. pAMca varSanA lAMbA kALa pachI, samarpaNa karyAhatA, te samayanI mAphaka sagA-snehIone bhojana mATe nimaMtrIne sarva baMdhuloka samakSa DAMgaranA dANAnI pAchI mAgaNI karI prathamanI ujijhakA vahue to yAda ja rAkhelA na hovAthI bhoMThI paDIne pUrve ApelA che, te vakhate ja smaraNa thayuM ane tevI avasthAmAM samarpaNa na karI zakavAthI zuM karavuM ? tenI muMjhavaNamAM paDI gaI. tevI ja sthiti bIjI bhogavatInI paNa banI. trIjI rakSikAe dAgInAnA dAbaDAmAMthI kADhI dANA ApyA. chellIrohiNI nAmanI vahue to zAli DAMgaranA koThAranA oraDAonI cAvI dhanazeThanA caraNa-kamaLamAM Adara pUrvaka ApI ane kahyuM ke, tamArA vacananuM pAlana meM A pramANe karyuM che. dareka varSe vAvI vAvIne vRddhi pamADyA che. nahitara zakti vinAza pAme, to pharI ugavAnuM temAM sAmarthya rahe nahi. tethI tamArA vacananI paNa suMdara pAlanA karelI gaNAya nahi. vaLI vahuonA baMdhuvarga ane svajanone dhane kahyuM ke, tame paNa A kAraNathI mArA kalyANa-sAdhako cho. AvA prakAranA vahunA AcAro niyata karavAmAM tamo sAkSIbhUta cho, teoe paNa kahyuM ke, "A viSayamAM je ucita hoya, te tamo jANo cho. tyAra pachI kacaro sApha karI teno tyAga karavo, rasoDuM saMbhALavuM, koThAranuM rakSaNa karavuM. dhana-ratnanA bhaMDAronuM rakSaNa karavuM, gharano sarva kArabhAra saMbhALavo-anukrame dareka vahuone potAnuM kArya zeThe soMpyuM. eTale sarvatra zeTha mATe lokomAM prazaMsA thavA lAgI.(17-179). anubaMdhanI pradhAnatAvALA zubha prayojano potAnuM svarUpa meLave che, te vAta manamAM khyAla rAkhIne "manuvaMdhuM veva nA' e gAthAnA aMzane vizeSa prakAre samajAvatA kahe che - 180 - mAtra sArI rIte kAryano AraMbha kare, eTaluM basa nathI, paraMtu prakRSTa uttamottama phala-sAdhaka evA anugamananI paNa gaveSaNA kare. AnuSaMgika phalano tyAga karIne pradhAnaphalane zodhe.jema dhAnya vAvatAM ghAsa paNa uge ane dhAnyapaNa uge.temA ghAsa ke palAla e AnuSaMgika phala kahevAya ane dhAnya phala maLe te mukhya phaLa-prApti kahevAya. khetImAM photarAM ghAsano tyAga ane dhAnyaprApti e lakSya buddhimAna puruSanuM hoya che. pradhAnaphala e ja phala mAneluM che. kaheluM che ke "pradhAnaphalane ja phala mAneluM che, paraMtu AnuSaMgikane phala mAneluM nathI.paMDito palAla-photarAdinA tyAga pUrvaka khetImAM dhAnya-prAptinI jema mukhyaphalane ja phala mAne che." ahi paNa anubaMdha-nirUpaNamAM vaNike be jayotiSIone pUchayuM. tevA prakAranA vyavahAra AraMbhakAlamAM daiva (bhAgya) jANakAra be jaNane pUchayuM, te udAharaNa che. (18) Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 e ja vAta kahe che - (pradhAnaphaLa viSayaka jyotiSI ne prazna ) 181-rAjamAM ApavA lAyaka kara athavA jakAta te jemAMthI chedAI gayo che, judo karyo che,te kara-kutta, karathI vIMTaLAyela, te kara-sahita je avazya Apavo ja paDe che. dhanadhAnyAdikano vepAra tenAthI je apUrva dhanAgamarUpa lAbha. te saMbaMdhI praznakaravA. koIka nagaramAM be jayotiSIo pAse jaIne be vepArIoe prazna karyo ke, "amane dezAntaranA vyApAramAM lAbha thaze ke nahi ?' ema pUchayuM tyAre eka vepArIe eka jayotiSIne prazna karyo, bIjAe bIjA jayotiSIne vepAramAM lAbha ke nukazAnano prazna karyo, temAM eke ekane lAbha. bIjAebIjAne pratiSedha karyo. eka vepArIe malaya Adi dezAntaramAM potAnuM vahANa mokalyuM, tene ghaNo napho thayo. naphAnA samAcAro AvyA, tyAre bIjAne ke jeNe mAla bharI vahANa molyuM na hatuM, tene jayotiSI pratye kopa thayo. (181) tyAra pachI zuM ? 182- jayotiSIe kahyuM ke, "mArA pratye roSa na kara, (granthAjha 5000) kAraNa ke, nagaramAM te mAlanuM Agamana thavAnuM nathI zAthI? sAthe mArgamAM Ave che, tyAre coro mAlano nAza karaze - e kAraNe. tyAra pachInA kALamAM tema ja banyuM, eTale potAnA vahANano upaghAta thayo nathI, te kAraNe vaNikane AnaMda thayo. jayotiSIe nivedana karyuM ke, "ame mukhya phaLa suMdara Ave te pramANe vartanArA chIe." A prakAre niranubaMdha kAryanuM tattvathI vicArIe to te akArya ja che. (182). A prakAre prasaMgathI buddhinA guNo tathA tenAM udAharaNo kahIne have buddhivALo vicAre e gAthAmAM kahelA aMzano artha vizeSapaNe vicAravAnI icchAvALo-vipakSa jeNe jANelo hoya, tene anvaya samajavo sahelo paDe che-ema mAnIne te vipakSane AzrIne kahe che - ( ahiMsAnuM svarUpa) 183-durgatimAM pravartatA jIvasamUhane nivAraNa karavA tatpara evA dharmanuM sthAna eTale jIvanI pariNati vizeSarUpa je sthAnavizeSa evI je ahiMsA eTale sarvajIvonI dayA, sarva dharmasthAnamAM A ahiMsArUpa dharma e sAra eTale paramArtha che, A kAraNathI A hiMsAmAM ja udyama kare, tenuM ja avalaMbana kare. kevI rIte ? te kahe che. A ahiMsA sivAya bIjA je gurukuLavAsa,temano vinayakaravo. zAstrAbhyAsa vagere bAkInAM dharmasthAnako temaja ahiMsAnuM svarUpa, tenuM jJAna levuM, vrata grahaNa karavAM, vratapAlana, ahiMsAnuM pAlana kema karavuM ? tenA upAyo kayA ? A sarvano tyAga karIne koI eka acitta puSpa, phala,sevALa AdikanuM bhojana kare, janarahita araNyavAsa sevana karanAro ajJAna-bAla-tapasvI, agItArtha ke lokottara muni ahiM bIjA dhArmika lokanI aMdara laukikanIti anusAra "dharmanuM sarvasva zravaNa karo, sAMbhaLIne tenuM manamAM avadhAraNakaro,tamArA AtmAne je pratikULa lAge, te tamAre bIjA jIvo pratye na karavuM." (183) Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 upadezapada-anuvAda e ja vAta anvaya - vidhithI jaNAve che - 184 - pahelAM kahela dhArmikathI vilakSaNa to dhArmika ja vicAra che ke, A ahiMsA svarUpathI ane anubaMdhathI samagra kuzalalokane abhinaMdana karavA yogya che A ahiMsA game tema jANavI zakya nathI, paraMtu AgamazAstrathI jANI zakAya che. AH -pramANika puruSanA vacanasvarUpa Agamo che. kahevuM che ke - "buddhizALI zraddhAvALA najIkanA mokSagAmI AtmAo paralokavidhimAM prAyaHzAstro-Agamo sivAya bIjAnI apekSA rAkhatA nathI. jagatamAM artha ane kAma upadeza vagara paNa loko prApta kare che, paraMtu dharma zAstra vagara meLavI zakAto nathI. mATe zAstramAM Adara karavo hitAvaha che. pAparUpI roganuM auSadha zAstra che, puNyanuM kAraNa zAstra che, sarva padArathane jaNAvanAra-dekhADanAra zAstra cakSu che, zAstra sarva arthane sAdhI ApanAra che." tathA "pramattayo ( praNavyaparopamAM hiMsA"- pramAdanA yogathI jIva ane prANano viyoga thAya, te hiMsA-A hiMsAno hetu kahevAya. hiMsAnuM svarUpa jaNAve che - A jagatanA traNe lokamAM AdhithI vyAdhithI ane upAdhithI je duHkha utpanna thAya che, te samagra phalajo hoya to hiMzArUpI viSavRkSanuM ja che. AnAthI vilakSaNa rIte ahiMsAnI yojanA karavI.sUtra ane artharUpa Agama sarvahitanI pravRtti ane ahitanI nivRttinA kAraNarUpa AgamazAstra guruthI ja meLavI zakAya che. gurunuM lakSaNa A pramANe "zAstranA arthanAjANakAra zreSTha niHsaMgatatAne pAmelA, bhavyajIvorUpI kamalane vikasita karanAra sUryamaMDala samAna guruo hoya che.guNonuM pAlana tathA vRddhi jenAthI thAya ane haMmezAM bhaNAvavAmAM sArthavAha samAna guru mahArAja hoya che." bIjA sthAne kaheluM che ke - "je kAraNathI zAstranA AraMbho gurune AdhIna hoya che. mATe AtmahitanA arthIoe niraMtara gurunI ArAdhanA karavAmAM tatpara rahevuM. saMsAramAM utpanna thayela kaSAyadoSane jeoya gurunA sahArA vagara ullaMghana karavAnI abhilASA rAkhe che, teo kharekhara bhayaMkara magaramacchAdi jalacarothI bharapUraevA samudrane nAva vagara taravAnI icchA kare che." kAla,vinaya bahumAna Adi vidhipUrvakaguru pAse zruta bhaNavuM. avidhithI meLavela zrutajJAna ulaTuM nukazAnakAraka phala ApanAra hovAthI na meLavela jJAna sarakhuM mAnavuM. apAya eTale nukazAna A prakAre samajavuM. "gAMDapaNa meLave. roga-AtaMka lAMbA kALa sudhI cAle,jethI bhaNI zakAya nahi. tIrthakara bhASita dharmathI bhraSTa thAya." AvA prakAranuM AgamaRRta vidhipUrvaka guru pAsethI prApta thAya, eTale zravaNakaravAnI abhilASA grahaNa karavuM te.AdarapUrvaka prayatna karavo,te lokottara nIti, ekanI pAchaLa bIjo gati kare, te rUpa lokarinI pravRtti te laukika-kutIrthika Adi bhedathI bhinna che tenAthI caDiyAtI upara vALI nIti che te sarva vidvAna lokonA vacanane anusAre lokottara nIti che. AnA viSe buddhidhana puruSa prayatna kare che. evI rIte sArI rIte vAparelA auSadhathI roga cAlyo jAya. tema bhavabhramaNano roga paNa mahApuruSano ghaTI jAya che. e prakAre A Agama sarvoge pariNamana pAme che. AgamaauSadhanA sevanathI tevA tevA bhavavikArothI mukta thAya che. (184) zaMkA karI ke-evo puruSa Agama viSe kema atyaMta prayatna kare che ane ahiMsAmAM te kema teTalo prayatna karato nathI ? Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 (AjJAmAM upayoga sahita-rahita paNAnAM be draSTAMta) 185-je kAraNathI AjJAthI ja dezacAritra, ke sarvacAritra jIvone prApta thAya che, paraMtu bIjA prakAre nahi. bIjA sthAne paNa jaNAveluM che ke - "vacanAnusAra ArAdhanA karavAthI kharekhara dharma thAya che ane vacananI bAdhA vaDe to adharma thAya che. ahIM A ja dharmanuM guhyarahasya che ane enuM sarvasva che. A vacana AjJA-Agama jo hRdayamAM raheluM hoya, to ja tattvathI te munIMdra che. bhagavaMtanI AjJA hRdayamAM vartatI hoya to nakkI sarva arthanI siddhi thAya che. A vAta AdhAkarma AdinA daSTAMtathI siddha thAya che. ahiM AdhAkarma- "sAdhunA mATe saccittane je acitta karavAmAM Ave, vaLI acitta vastune ja je pakAve, te AdhAkarma kahevAya." e vagere sUtramAM kahelA lakSaNavALA anna-pANI, Adi zabdathI prAsuka acitta ane eSaNIyano paNa ahIM svIkAra karavo. tenuM A udAharaNa piMDaniryuktimAM kaheluM che. te A pramANe koIka gAmamAM koIka bhadraka buddhivALA, dAnamAM zraddhALu. jainazAsanane anusaranArA evA zrAvakesarva saMghanI bhakti karavA mATe bhojana taiyAra karAvyuM. tene grahaNa karanArA evAveSadhArI nAmasAdhuone pAtro bharI bharIne bhojanadAna ApyuM. najIkanA gAmamAM rahenAra veSamAtrathI AjivikA calAvanAra koIka sAdhunA guNa vagaranA evA sAdhue tenI udAratAno dAnano vRttAnta sAMbhaLyo. bIjA divase te tyAM AvI pahoMcyo. zrAvake AvavAnuM prayojana pUchyuM. teNe kahyuM ke, "tamArA audArya sivAya bIjuM mane AvavAnuM koI kAraNa nathI. te divase tenA ghare jamAI vagere ghaNA paroNAo AvyA hatA. dALa-bhAta,pakavAnna vagere aneka vAnagIo paroNAo mATe taiyAra karI hatI. pelA zrAvake paNa sAdhunAM pAtro bharAya, teTaluM bhojanadAna karyuM. sAdhue paNa bhojana karyuM. - tathA koIka nagaramAM koIka tapasvI sAdhu mahine mahine upavAsa karI pAraNuM karatA hatA. pAraNAnA divase tegAmamAM loko bhaktithI sAdhu mATe taiyAra karI vahorAvaze eTale bhikSAnAdoSa lAgaze-akathya maLaze ema saMbhAvanA karatA ajJAta kuLanI bhikSA meLavavAnI IcchAthI najIkanA gAme gayA. tyAM eka moTA kuTuMbanI bhadrika pariNAmavALI, sAdhune dAna ApavAnI atizraddhAvALI zrAvikAe moTA pramANamAM khIra rAMdhIne taiyAra karI jo bahu Adara kahIne vaherAvIza, to te muni nahIM grahaNa kare tene grahaNa karAvavAno koI apUrva upAya zodhatI hatI. evAmAM tene buddhi utpanna thaI ane nAnAbALakone zIkhavI rAkhyuM ke"tapasvI muni jayAre bhikSA mATe Ave, tyAre temanA samakSa jayAre huM tamane kSIra pIrasuM, tyAre arucivALAM vacano vaDe "A khAvA lAyaka nathI' tema anAdara karI pratiSedha karavo. bALakoe tema karyuM. tapasvI munie dravyAdikano tIvra upayoga mUkI sarva prakAre A nirdoSa AhAra che' ema vicArI kevalI bhagavaMtanA vacananI ArAdhanAthI pradhAna upayoga pUrvaka lIrAna grahaNa karyuM. te bhojana karavA lAgyA, tyAreciMtavavA lAgyA ke - "he jIva ! eSaNAnA beMtAlIza doSa vagaranI bhikSA grahaNa karavAmAM te chetarAyo nathI, to have bhojana karatI vakhate rAgadveSathI na ThagAye, tenI sAvadhAnI rAkhaje."ityAdi zubha bhAvanA bhAvatAM teoe kSapakazreNi prApta karIne kevalajJAna pragaTa karyuM. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 upadezapada-anuvAda prathamanA sAdhune sarvajJanI AjJAnA upayoga-rahita hovAthI zuddha nirdoSa piMDa grahaNa karatAM karatAM kilaSTa karmano baMdha thayo. bIjA tapasvI munie kuzalatA pUrvaka dravya, kSetra Adino upayoga mUkIne te azuddha grahaNa karyo, to paNa te kevalajJAna phaLa ane nirjarA-lAbha karanAra thayo. mATe ja zAstramAM kahevuM che ke - "acittanuM bhojana karanAra hoya paraMtu AdhAkarma AhArane TALavA prayatna na kare, to tene karmabaMdha karanAro kahelo che. ane zuddha AhAranI gaveSaNA karato kadAca AdhAkarmanuM bhojana kare to paNa tene zuddha gaNelo che." mATe Agamane viSe zravaNa icchA, zravaNa tema ja bhaNavuM vagere rUpa prayatna karavo. sarva mokSanA abhilASIo ne A Agama je mokSano hetu che, tenA pratye prayatna vagara mokSano abhAva samajavo vaLI kahe che ke - "jema atizaya malina vastra hoya, to jala tenI zuddhi karanAra che, tema aMtaHkaraNarUpI ratnane nirmaLa karanAra hoya,to Agama zAstro che-ema paMDito kahe che." jagatane vaMdanIya evA tIrthaMkara paramAtmAe zAstramAM bhaktine muktinI moTI dUtIkahelI che. mATe ahIM AgamamA jaA bhakti ucita che, muktinI nikaTa pahocelAne A zAstrabhakti prApta thAya che. A ja vAta spaSTa rIte vicAratA kahe che ke - 186-jinavacana ullaMghana karavA rUpa AjJA-bAdhAthI zuddha AhArAdi AdhAkarmAdi sarva eSaNA karIne zuddha paNa piMDa meLavyohoya, to paNa prathamasAdhu mAphaka doSavALo gaNelo che. AjJAne bAdhA pahoMcADyA vagara je AhArAdi grahaNa karyA te tadana pragaTa AdhAkarmAdi doSavALA hovA chatAM paNa tebIjA sAdhunI jema zuddha che. AvA prakAranI jinendranI AjJA che. laukiko paNa bole che ke - "manuSyane bhAvazuddhi kArya sAdhanArI che. patnIne premabhAvathI AliMgana karAya che ane bahenane vAtsalyabhAvathI AliMgana karAya che." AliMgana samAna chatAM manobhAva judA judA prakAranA varte che, tema dharmamAM AjJA pradhAna che. AjJA vagarano dharma te vAstavika phaLa ApanAra thato nathI, paraMtu saMsAramAM vadhAre rakhaDAvanAra thAya che. ( AjJAbAhya ane svecchAe zubhakiDyA kare to paNa pariNAma azubha che.) 187- AzAbAhya dharma-potAnI icchAmAtrathI pravRtti kare, to te pariNAma kadApi zubha hoya, to paNa aMtaHkaraNanI pariNatirUpa pariNAma azuddha ja che, kema ke, jagatanA sarva jIvo pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra tIrthakara bhagavaMtamA ane temanA vacanamAM abahumAna hovAthI asaggaha rUpa khoTo Agraha rAkhavAthI AgaLa jaNAvaze ke, gocarI-pANInI zuddhinuM kAraNa AgaLa karIne je koI guraphulavAsano tyAga kare ityAdinI mAphaka ahi samajI levuM. morapIMcha mATe zabara rAjAe saMnyAsI pAse manuSya mokalyA ane kahyuM ke, temanA Azana ke kapaDAno sparza karavAthI pApa lAge, mATe dUrathI bANa mArIne morapIMcha lAvavA' tenA samAna AjJAbAhya samajavo. jekoI paNa tenAM vacanathI nirapekSa pravartato hoya, te tenA viSe bahumAnavALo na thAya. jema kapila vagere buddha ke ziva devatA-vizeSamAM bahumAnavALA nathI,kA ke tenA vacananI pote apekSA rAkhato nathI. jinanA vacanamAM nirapekSa evo sAdhu Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 gurukulavAsa vagereno tyAga kare ane zuddha piMDeSaNA karanAra sAdhu bhagavAnanA upara bahumAnavALo nathI. (187) tenI zubhalezyAne daSTAMta dvArA tiraskAratA kahe che - 188-gala eTale jenAcheDA upara mAMsa rAkhela hoya, tevo lohamaya kAMTo matsyapakaDavA mATe pANInI aMdara saMcAra karAto hoya, te mAMsa khAya eTale gaLAmAM kAMTo bhoMkAya ane pakaDAI jAya ane motane zaraNa thAya. galathI oLakhAto matsya ghaNA du:khavALA kuyonivALA duHkhI jIvo-jevA ke, kAgaDA, ziyALa, kIDIo, kIDAmAkho vagerene kutsita vacananA saMskArathI "prANano viyoga karAvI teone bhavaduHkhathI mukta karavA'-te "bhavavimocaka nAmanA pAkhaMDi-vizeSo, viSabheLavela anna khAvAnA svabhAvavALA A vagerenA je pariNAma hoya che, nukazAna phala ApanAra thAya. galamasyAdinA pariNAmanI mAphaka jinAjJA ullaMghana karanAranA pariNAma dharma AcaravAnA parINAma hovAchatAM azubha hoya che. AjJAnA pariNAma nIazubha phaLa hovAthI tenuM zUnyatA hovAthI baMne sthale tulya phala che. (188) zaMkA karI ke - zAkAraNe zubha pariNAma chatAM zAthI mohathI azubha pariNAma pAme che? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - traNa prakAranAM rAganuM svarUpa) 189-je koI rAga ke dveSa temAM rAga eTale sneha, te traNa prakAranA che (1) sneharAga, (2) kAmarAga ane (3) dRSTiroga. temAM pitA-mAtA vagere svajana lokanA AlaMbanavALo neharAga, priyapatnI vagere saMbaMdhI rAga te kAmarAga, trIjo dRSTirAga tekahevAyake, judA judA darzana-matavALAone potAnA darzana viSe yukti mArgamAM utaravAnuM sahana na karI zake ane temano te ne darzanamAM rAga kambala upara lAgela lAkSAraMga mAphaka te lAgelA utAravo azakya hoya, je pahelAMnA be rAganI apekSAe svamatamAM atidaDha mamatA hoya, te dRSTirAga. ' Sa eTale matsara, te paNa sacitta ane acitta dravya saMbaMdhI hoya, tethI be prakArano. AvA rAga ne dveSa te lagabhaga pharI pedA na thAya tevA svabhAvALA thayelA hovAthI maMda rAga-dveSa,athavA nirbIjane abhimukha thayelA evA maMda rAga-dveSa jene viSe hoya, te parizuddha svabhAvavALo jaNAvelo che. Ama hovA chatAM paNa prabaLa mithyAtvamohanIyano udaya thAya. tyAre, pharI tevA koI guNI puruSa ghaNI sArI samaja Ape, to paNa te mohodaya eTalo baLavALo vRddhi pAmyo hoya ke, asAdhyaroga mAphaka mArge AvI zakato nathI. tenA rAgavaiSanI maMdatA thatI nathI. A rAga-dveSanI zakti kamajora banIjAya enI maMdatA thavA mATe najIkanA je sabhyo hoya, tenA dekhatAM Apa pote ja prayojana dekho ke A rAga-dveSanI maMdatA thAya. e mATe "hadi zabda vAparyo. kAraNanI maMdatA pAmyA vagarakArya maMda thavAnI zakyatA gaNAya nathI. mahAhima paDe tyAre prANIonA zarIramAM roma ekadama khaDAM thaI jAya che, evo vikAra thAya che. tema rAga-dveSa thAya eTale mohanIyano udaya thAya. (18) Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 upadezapada-anuvAda vaLI zaMkA karI ke, keTalAka mithyAtvIone potAnA pakSamAM daDha anurAga hoya che, chatAM paNa temanAmAM matano prabaLa mohodaya hovA chatAM ghaNo ja upazama dekhAya che, to te upazama kevI rIte utpanna thayo haze ? 190-vAta, pitta,zleSama e traNe ekasAmaTA saMkSobha pAme, tyAre sannipAta nAmano vyAdhivizeSa utpanna thAya che. te roga dehamAMthI sarvathA nIkaLI gayo nathI to paNa kALabaLathI tenuM jora ghaTI gayuM hoya, tyAre te sanipAtamAM svasthatA pAmelo gaNAya tevI avasthA hovA chatAM, paNa pUrvanI avasthAnI apekSAe pharI ghaNo saMbhosa utpanna thAya. mATe amo je kahIe chIe, te barAbara jANIne tenuM avadhAraNa karo ke tenuM pariNAma mUcha. gAMDA mAphaka pralApa karavA, zarIra bhAMgavuM e rUpa duHkha ja phaLa meLavavAnuM che. AjJAbAhya evA rAgadveSanI maMdatA thavAthI tevA prakAranA devabhavanuM aizvarya, manuSyajanma rAjayAdi-sukha keTaloka samaya prApta thAya, paraMtu pApAnubaMdhI puNyanA kAraNe bhagavaMtanA sadhdharmarUpa bIja vAvavAnI vidhimAM ekAMte koNika brahmadatta vagerenI jema duraMta pApanA bhAravALA AtmAone A svasthatAnA bhAvI kALamAM duHkhapariNAmatulya A zama eTale kaSAyanI maMdatA samajavI. jenA prabala mithyAtvAdi maMda paDelA nathI, evA rAga-dveSo te pApAnubaMdhI zAtAvedanIya mithyAtvamohanIya karmanA baMdhahetuo thAya che. tethI karIne bhavAMtaramAM jyAre mithyAtvamohano udaya thAya che, tyAre hitAhitakAryomAM mUDhatA pAmelA, malina pApakarma karanArA, pUrve pArjana karelA puNyAbhAsa svarUpa karma pUrNa thAya-arthAt pApAnubaMdhI puNya bhogavI lIdhA pachI jIvo pAra vagaranA nArAkAdi duHkha-pUrNa saMsAra-samudramAM DUbI jAya che. (190) A ja bIjA tIrthAntarIyanA mata sAthe saMvAda karatA kahe che - (deDakAnuM cUrNa ane bhaSmanuM dRSTAMta) 191- AjJAbAhya hoya tevA jIvonA bAlatapa, brahmacarya, akiMcanatA, akAma TADha, taDakA sahana karavA rUpa kriyA viveka-rahita hovAthI temanI zamAvasthA dUra karelI che. ane je kAma, krodha, lobha, ahaMkAra vagere doSo che, te tevA prakAranA prayogathI deDakAnA cUrNa-samAna gaNelA che. deDakAo mArgamAM ghaNA utpanna thAya. gADAnA paiDAM nIce AvI tenA kalevarono jINo bhUkko thAya, te deDakAnuM cUrNanI jema maMDUka cUrNa thAya ane bhAvanAthI to te bhasma samAna thAya che. deDakAnA cUrNathI pharI deDakAnI paraMparA cAle che. jyAre bhAvanAthI to karmanI sarvathA bhasma thAya che. eTale bhasmamAMthI pharI navA deDakA utpanna thatA nathI. jayAre cUrNathI varasAdanA pANInA yoge aneka navA deDakA-deDakIo utpanna thAya che. tema AjJAbAhyonI kriyAthI saMsAra-paraMparA cAlyA kare che - cheDo Avato nathI. (191) Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 192- sarva arthamAM niHzaMka bodhayukta tevA prakAranA vratAdi sevana karavA yoge jeNe kalezo dUra karyA che, te apunarbhavayogathI. have prathama punarbhAvayoganI vyAkhyA samajAve che. tevA prakAranI sAmagrInA kAraNe pharI milana thavuM, teno niSedha thavAthI apunarbhavayoga, tenAthI samajavuM. agnimAM baLI gayela deDakAnA kalevaranI rAkha sarakho apunarbhAvayoga hoya che. kevI rIte ? kaSa, cheda, tApa, tADanarUpa suvarNanI parIkSA karIne grahaNa karela suvarNamAM bIjI halakI dhAtunI zaMkA rahetI nathI. tenA sarakhA tIrthaMkara prabhunA suvacananA yogathI kalezo apunarbhAvathI nAza pAme che. jema deDakAnA kalevaranuM cUrNa, agninA dAha vagara nirjIvatA pAmela chatAM paNa tevA prakAranA varasAdanA jaLathI aneka deDakAo tatkAla utpanna thAya che, te ja pramANe mana vagaranI mAtra kAyAnI kriyAthI kalezo nAza pAmyA chatAM bhavAMtaramAM tevA prakAranA rAjyAdilAbha samaye puNya-bhogavaTo karatI vakhate rAga-dveSa Asakti karI narakAdika phaLa meLave che. te ja cUrNa jo agnimAM baLI bhasma banI jAya, to nirbhIkapaNAne pAmela hovAthI tevA prakAranA varasAdanA jaLa AdinI sAmagrI maLavA chatAM paNa pharI rAkhoDAmAMthI deDakA thatA nathI. te ja prakAre sarvajJanI AjJAnA saMparkavALA AkarI kriyAnA yogabaLathI kalezono kSaya karyo ane pachI cakravartI Adi padanI prApti thavA chatAM paNa AtmAne temAM lubdha thavA detA nathI. ane karmakalezane nirmULa bALI nAkhanArA thAya che. (192) zaMkA karI ke, "tIrthakara bhagavaMtanA suvacanane barAbara jANelA-samajelA nathI, tevA keTalAkane zAstramAM cAritrarUpa zubha pariNAma mAnelA saMbhaLAya che, to teone kevI rIte tevA pariNAma thayA ?' tenI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che -. 193 -AgamamAM prasiddha evA mAsatusAdika jaDa sAdhuone to jIvAjIvAdika tattvaviSayaka spaSTa zratanA upayogano abhAva chatAM paNa mArgAnusArIpaNAthI tIvra mithyAtvamohanIyanA kSayopazamabhAvathI zubha-aviparIta sAmAnyapaNe ativizeSa artha avadhAraNa karavA mATe asamartha evA prakAranA vastu-tattvane jANavArUpa je samyajJAna evA te jJAnanA yogathI, teo bahArathI bahuzruta na bhaNelA chatAM paNa atitINa sUkSma prajJA vaDe bahu bhaNAvanAra jADI buddhivALA puruSe na jANeluM tatva sArI rIte samajI jAya che. te mATe kaheluM che ke - "tIkSNa buddhivALA alpa sparzakare che ane bANanI jema aMdara praveza kare che, sthULapuruSo patthara mAphaka ghaNo sparza thavA chatA bahAra ja rahe che." ahIM mArgAnusArI eTale mArga te kahevAya ke, "cittanuM sIdhe mArge gamana thavuM, naLImAM sarpa sIdho cAle tenA sarakho, viziSTa guNasthAna-prApta thavAnA kAraNe prakarSavALA guNone pAmelo, AtmaguNamAM ramaNatA karato, evo jIvano pariNAma-vizeSa, tene anusarato tevA prakAranA svabhAvavALo je che, tenAthI zubha pariNAmavALo samajavo. (mAsatuSamuni nuM dRSTAMta) guNaratnanA mahAnidhAna samAna zratanA arthI evA aneka ziSyothI sevAtA caraNakamaLavALA, sUtra ane artharUpI jaLanuM dAna ApavAmAM megha samAna, tema ja koI divasa temane Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 upadezapada-anuvAda temAM zrama lAgato na hato, saMghAdi kArya-bhArano vistAra karavA mATe vRSabha samAna evA koIka AcArya hatA. te AcAryanA bIjA eka bhAI hatAke, jeo viziSTa zrutathI rahita hatA, potAnI icchA pramANe khAvA-pIvAnAM svArthakriyA, nidrA levI ityAdi kAryomAM pramAda vagaranA hatA. koIka divase AcArya thAkI gayA hatA, chatAM alpabuddhivALA avasarane nahiM oLakhanArA ziSyoe temanI pAse vyAkhyAna karAvyuM. tyAra pachI thAkela dehavALA hovAthI vyAkhyAna karavA asamartha paNAthI cittamAM kheda pAmyA ane A pramANe ciMtavavA lAgyA ke - kharekhara A mArobhAI puNyazALI che. kAraNa ke, jJAnAdi guNa vagarano sukhethI ArAma kare che, sUve che, koInI parAdhInatA nathI. ame to nirbhAgI adhanya chIe ke, potAnA jJAnAdika guNovaDe pArakAne vaza rahevuM paDe che ane sukhethI besavA paNa pAmI zakAtuM nathI. Ama ciMtavatA te AcArye ajJAnAdi-nimitte ati ugra jJAnAvaraNIya karma bAMdhyuM. teNe te vicAranI AlocanA na karI ane mRtyu pAmI devaloke gayA, tyAMthI cyavelA teNe koIsArA kuLamAM janma dhAraNa karyo. koIka samaye sAdhunA samAgamathI jina zAsanamAM pratibodha pAmyA. vairAgya pAmI sadguru pAse dIkSA aMgIkAra karI.tyAra pachI AcAryanI pAse sAmAyika zrutajJAna bhaNavA lAgyA. janmAntaramAM upArjana karela jJAnAvaraNIya karma udayamAM AvyuM. te karmanA udayathI te sAdhu eka pada paNa mukhapAThakarI zakatA nathI. avizrAmapaNe gokhavA chatAM temaja bahumAna hovA chatAM paNa tene jJAna caDatuM nathI. te sAdhune bhaNavAmAM azakta jANIne sAmAyika zrutano artha saMkSepathI A pramANe bhaNAvyo ke mA rusa, mA tula" arthAt - koInA upara roSAyamAna ke toSAyamAna na thA - e pramANe bhaktithI gokhAvA lAgyA, temAM paNa vismaraNa thAya che. tyArapachI paNa mahAprayatnathI yAda karIne kaMIka gokhavA lAgyA ane temAM paNa tuSTa thayelA teo 'mAsa tusa, eTalA ja mAtra zabda gokhavA lAgyA. tyArapachI teTaluM ja mAtra gokhavAthI bAlizaevA ramatiyALa chokarAoe 'mAsa tusa' zabda gokhavAnA kAraNe e mahAtmAnuM nAma paNa 'mAsa tusa'pADI dIdhuM. haju paNa mohathI eTalu pada paNa vIsarI jAya che,tyArebALako zUnyacitta ane mauna rahelA, te muninI mazkarI karavA lAgyA ke,'aho ! mAsa tusa muni gokhatA nathI ane mauna karIne besI rahelA che.' Ama kahevAyelA te muni ema mAnavA lAgyA ke, 'are ! tame sAruM karyuM ke, mane yAdakarAvI ApyuM' tyArapachI bALakono upakAra mAnatA pharI bhaNavA lAgyA, sAdhuo to te prakAre sAMbhaLIne AdarapUrvaka temane nivAraNa karatAhatA ke,tame Ama nahiM, paNa 'mA rusa, mA tusa' ema barAbara zuddha gokho ema kahevAthI pramoda pAmelA te pramANe gokhavA lAgyA. e pramANe sAmAyikAdinA arthamAM paNa azakta evA teNe gurubhaktithI jJAnanA kAryarUpa kAle karIne kevalalakSmI prApta karI. (21) (193) dharmanI prAptigurUkula vAsa thI thAya che te ja vAta zubha sAmAnya sabhyajJAna yogane bhAvatA kahe che - 194- kharekhara viSa-vikAra AdhinI mAphaka A saMsAra bhayaMkara che. manuSya, nArakI, Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 tiryaMcAdi gati, eka bhavathI bIjA bhavamAM bhramaNa karavA svarUpa che,jagatanA sarva prANIone sAmAnya pAramArthika vyAdhi to vaLagelA ja che. tethI paMcanamaskAra smaraNAdi rUpa zuddhadharma rUpI auSadha, te saMsAravyAdhi maTADavAnA kAraNarUpa che. te mATe kaheluM che ke 'paMcanamaskAra,vidhipUrvakadAna,zakti anusAra ahiMsA, indriya upara vijaya, kaSAya upara vijaya meLavavo - ATalo dharma sukhethI sAdhI zakAya tevo che. ATaluM jANyA pachI pharI ATalo nirNayakaravo, te A pramANe - ' AgaLa jaNAvela gurunA lakSaNAnusAra je guru, tenA parivAramAM teparivAranI maryAdA-niyamo pAlana karavA pUrvaka temAM vAsa karavo. te pramANe vAsa karavAthI zuddhadharma paramArtha vRttithI nakkI prAptathAya che. anizcayarUpa kutrima suvarNa sarakho dharma to parIkSAne sahana karI zakato na hovAthI anyathA-bIjA prakAre paNa thAya, tenAthI kazo lAbha thato nathI, kAraNa ke tenAthI asAra evuM saMsAra-phaLa ja maLe che - e vAta ApaNe jaDa sAdhu mAsatusanA udAharaNathI jANI. (194) ema kema kahevAya ? e pramANe kahetA ho to kahe che - 195- je kAraNa mAsatusa Adi nizcayathI gurukula saMvAsa karatA hatA, kevI rIteicchA -micchAkAra-tahakkArAdi dazavidha cakravAla samAcArI pAlanakaravA rUpa AjJAne sarva prakAre mana, vacana, kAyAthI ulalaMghana karyA sivAya gurukuLavAsamAM rahetA hatA. zaMkA karI ke, ekAkI kadAca mUkelA hoya, tevA prakAranA AzIrvAdanA kAraNe bIjA sAdhunI sahAya vagara koIka gramAdimAM gurue sthApyA hoya, to paNa gurunI AjJA akhaMDita pALelI che. kahevAno matalaba e che ke ghaNA sAdhuonI madhye rahelAne lajjA, bhaya vagere kAraNe paNa gurunI AjJAnuM ullaMghana banatuM nathI.jyAre te guru kuLavAsamAMthI AjJA pUrvaka ekalopaNa rahelo hoya,to gurukula-vAsamAM pravartatI sarva sAmAcArI te sarvanuM yathArtha pAlana kare che, tyAre jANI zakAya che ke, A gurukuLa-vAsanA saMvAsavALA che. te sAdhavA yogya sarvakriyA-kalApa sarvathA akhaMDitapaNe pAlana kare che. ahiM guru AjJA ullaMghana karavAmAM dRSTAMta kahIzuM, te jANavuM. (195) te ja kahe che - - gurUAjJAhitakArI viSecaMdraguptanuM dRSTAMta 196- mauryavaMzamAM prathama rAjA caMdragupta thayo, jenI kathA pahelAMkahelI che. tene cANakyamaMtrI upara sarva prakAre vizvAsa hato ane koI paNa prayojananIAzA tene kare, temAM pote zaMkA karato na hato. te ja pramANe mAsatusa Adi munione caMdra gupta ka2tAM paNa adhika vizvAsa hitakArIguru viSe hoya che. te vAta yAda karatAM kahe che ke - pATaliputrane ghero ghAlyo ane naMdanA sainye haTAvIkADhelo. cANakya jyAre caMdraguptane sAthe laInAsI jato hato,tyAre pAchaLa naMdarAjAnuM sainya AvI pahoMcyuM. te vakhate bIjo koI upAya na maLavAthI caMdraguptanuM rakSaNa karavA mATe vicAratA eka moTA sarovaramAM ghaNAM kamaLo ugelA hatAM ane tenAthI te zobhatu hatuM, temAM caMdraguptane utAryo. eTalAmAM nandano ghoDesvAra Avyoane cANakyane pUchayuM ke, 'caMdragupta kayAM rahelo che ?'eTale AMgaLInA TeravAthI batAvavAM jaNAvyuM ke,'A pelo Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 upadezapada-anuvAda sarovaramAM ubho che." chatAM paNa tene avizvAsa na thayo. paraMtu "AryovaDilo hita-ahita jANe che tevI pratIti-zraddhA-vizvAsa tene hato. te ja pramANe mAsatusa Adika munivarone gurumAM viparyAsabhAva cAlyo gayo hoya-eTale saMsAranA viSa-vikArane dUra karanAra evI gurunI sevAne mAnanArA sAdhune caMdraguptathI paNa adhika vizvAsa hoya che. rAjayamAtra phala ApanAra vizvAsakaratAM zubha gurunA viSe anaMtaguNo vizvAsa pravarte che. (196) zaMkA karI ke, mAtra guru-viSayaka vibhramanA abhAvamAM paNa vizeSa tattva viSayaka saMbhramanA sadbhAvamAM enuM kRtya brAntiyukta hoya, tyAre tenAM kAryo zuddha cAritrapaNe kevI rIte gaNavAM ? enuM samAdhAna karatAM kahe che ke , (cAritrImuninuM lakSaNa) 197- guru sivAyanA jIvAjIvAdika padArthomAM ane gurumAM ane to tene zaMkA che ja nahi, mAtra temAM anupayoga ja che. sajjaDa grutAvaraNa karmanA kAraNe A mAsatusa Adine atyaMta tatva-jijJAsA hovA chatAM paNa nIla, pIta vagere rUpa jovAnI daDha IcchA hovA chatAM paNa jema koI aMdha tevA padArtho dekhatA nathI, tethI karIne buddhino viparyAsa-avaLI mAnyatA hotI nathI. kAraNa ke, temane mithyAtvamohanIya Adi zabdathI anaMtAnubaMdhI-bodha-viparyAsa karanArA tathA apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyono temane abhAva che. jo temane karelA karmano udaya vartato hoya, to dhatUrAnA upayoga pramANe ke, madya vagere kephI kharAba dravyonI vaparAza karanArAnI jema AtmAne bebhAna agara bhramautpanna karAvanAra thAya che. AvA mithyAtvamohanIyanA udayavALAne pAramArthikI koI kArya-niSpatti thatI nathI. (197) 198-mATe kahe che ke ahiM bodha thavAmAM doSabhUta evAnI aMdara viparItatA e mahAna doSa che. anadhyavasAya ane saMzaya e be doSo tenA jeTalA mahAna doSo nathI. temAM anadhyavasAya te kahevAya ke, sutelA mA puruSanI jema koI paNa padArthamAM bodhanI pravRtti thatI nathI. saMzaya tekahevAyake, je aneka viSayamAM anizcita paNe pravRtti karavI. je mATe kaheluM che ke - je anekakAryanA AlaMbanavALI, doSathI kuMThita je citta che. A zata che ke, sarva pada che- ema saMzaya thAya, te saMzayarUpa ajJAna che. je kAraNa mATe parizuddha nyAyamArgane na anusaranArI ceSTA, te asatyavRtti te avaLI ceSTA hovAthI sarva A lokanA ke paralokanA padArthomAM seMkaDo herAnagatinAM duHkho utpanna karanArA che. kaheluM che ke - "mithyAtva samAna koI zatru nathI, mithyAtva samAna koI jhera nathI, mithyAtvasamAna koI roga nathI ane mithyAtva samAna koI aMdhakAra ajJAna nathI.zatru, viSa, aMdhakAra, roga vagere eka janmamAM duHkha ApanArA che, jyAre duraMta mithyAtva jIvane dareka janmamAM duHkha ApanAra thAya che." AnAbhoga-saMzayathI A viparyaya ceSTA thatI hovA chatAM tattvano Amuha na hovAthI sukhethI mArge lAMbI samajAvI zakAya tema hovAthI, te atizayaanartha prAptakarAvanArI nathI. (198) ahiM bIjuM paNa cAritrInuM lakSaNa joDavAnI icchAvALA kahe che - Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 maggANusAri saddho paNNAvaNijjo kiyAvaro ceva / guNarAgI sakkAraMbhasaMgao jo tamAhu muNi // 199 // mArgAnusArI zraddhAvALA sukhethI samajAvI zakAya tevA, kriyAtatpara guNAnurAgI zakyAraMbha karanAra je hoya, tene muni kahe che. tattvamArgane anusaravAnA svabhAvavALo hoya. kAraNa ke, tene cAritramohanIya karmano kSayopazama thayelo hovAthI svAbhAvika tene temAM anukUla pravRtti thAya che. A tattva-prAptinuM saphaLa kAraNa gaNeluM che. konI jema ? araNyamAM gayelA aMdhane koI cokkasa nagaramAM pahoMcavA mATe sAro hitakArI yogyatAvALo puruSa maLI jAya, tenIjema, tathA tatva pratye zraddhAvALo-zraddhAne nukazAna karanAra vacce AvatAM kalezovighno dUra thavAnA kAraNe jANe mahAnidhAna prApta thayela hoya, tene grahaNa karavAnI vidhino upadeza ApanAra pratye zraddhA rAkhanAra manuSyanI jema anuSThAna karavAnI pratIti pUrvakanI rucivALo, tathA kahelA be guNovALo hovAthI koI prakAre vagara upayoge ulaTI pravRtti banI gaI hoya, paraMtu tevA prakAranA gItArtha puruSathI samajAvI zakAya tevo, tevA prakAranA karmanA kSayopazamathI khoTo Agraha rAkhato nathI. prAptakaravA lAyaka mahAnidhi mATe grahaNa karavAnI ulaTI pravRtti karanArane sIdho upadeza ApI samajAvI zakAya tevA manuSyanI jevo sahelAithI samajAvI zakAya tevo, tathA cAritramohanIya karmano kSayopazama thavAthI mukti sAdhaka anuSThAna karavA tatpara bane. konI mAphaka ? tevA prakAranA nidhine grahaNa karavAmAM koI pramAda na kare, paraMtu te grahaNa karavAmAM parAkrama karanAro thAya, tema mokSa-sAdhaka kriyAmAM tatpara bane, cAritra sakriyA-svarUpa hovAthI tenI kriyAmAM tatpara hoya ja. eMva-zabda avadhAraNa arthamAM hovAthI akriyA-tatparano niSedha karyo. tathA guNarAgI vizuddha adyavasAyapaNAthI potAnAM rahelA ane bIjAmAM rahelA jJAnAdika guNo viSe jemane rAga-harSa che,te guNarAgI-nirabhimAnI tathA karI zakAyatevAM anuSThAna karanAro zakya kAryamAM pramAda na karanAro, tema ja azakya kAryano AraMbha na karanAra ema samajavuM. je koI AvA guNavALo hoya, tene zAstranA jANadharo muni-sAdhu kahe che. (199) jo tame A pramANe sAdhunuM lakSaNa jaNAvyuM, tethIcAlu adhikAramAM tenI kaI vizeSatA ? te kahe che -- 200 - A mArgAnusArIpaNuM vagere guNo vaLI guru-viSayaka abrahma, mAsatusa vagere dharmadhanane yogya evA bhAgyazALI samagra munionuM A lakSaNa varte che. paraMtu ahiM liMga karyuM ? te jaNAve che. jevI rIte gurunA sannidhAnamAM-najIkamAM rahIne vartavuM, tevI ja rIte temanI sAme hAjarI na hoya to paNa dareka kAryamAM ratnAdhika vaDIlanI AjJA prApta karavI, paDilehaNa, pramArjanA vagere sAdhu-sAmAcArI pAlana karavA rUpa tecihna samajavuM. (200) zAstrIone mokSa pratye ati daDhAnurAga hovAthI atyaMta autsukya hovAthI azakyAraMbha karavo geravyAjabI nathI-ema zaMkA karanArane kahe che ke - 201- icchela prayojanAnukUla sAmarthya hoya to dravya, kSetra, kALa ane bhAvo vaDe eka Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 upadezapada-anuvAda bIjAne harakata na Ave, tevI ucita pravRttikarIne kArya karavA prayatna karavo, anyathA eTale kahelA be prakAranA virahamAM prayatna kare, to niSphala ceSTA rUpa doSa lAge che. mahApuruSonI pravRtti saphala AraMbhanA sAravALI hoya che. A viSayamAM AryamahAgiri ane AryasuhastinAM udAharaNo che.kAlane AzrIne vicAra karIe to jinakalpa ArAdhanA karavAlAyaka jIvana mATe kALa cAlyo gayo che.kALa duHSamAM-lakSaNa vartI rahelo che. zakti chatAM ucita pravRtti vaDe yatna karavA viSayaka kartavyapaNe upadeza karAtA evA kALano viccheda thayo che. (2012) A baMne mahApuruSonI vaktavyAne saMgraha karatA kahe che ke - 202-pATilaputra nagaramAM AryamahAgiri ane AryasahastI nAmanA be AcAryo koI divasa vihAra karatA padhAryA. tyAM Aryasuhastie vasubhUti zeThane pratibodhyA. tyAra pachI avaMti dezamAM ujjayinI nagarImAM vardhamAnasvAmInI jIvitasvAmI nAmathI oLakhAtI pratimAne vaMdana karavA mATe gayA. tyAra pachI ekalAla ane dazArNabhadra evA bIjA nAmavALA tIrthamAM baMne AcAryo padhAryA. (202) kahelI A saMgrahagAthAne zAstrakAra pote ja nava gAthAthI vistAra karIne vyAkhyA jaNAve che - (Arya mahAgiri ane AryasuhastinI kathA) gAthA 203 thI 211 ahi vIra bhagavaMta pachI sudharmavALA sAdhu-sAdhvIonA gaNAdhipa sudharmAsvAmI thayA ane tyArapachI jaMbU nAmanA AcArya thayA. guNone utpanna karanAra evA temanA ziSya prabhavasvAmI thayA. tyAra pachI bhavasamUhane haraNa karanAra zaabhavasUri thayA. tyAra pachI pavitrazIla ane yazavALA tathA kalyANaka svarUpa thazobhadrasUri thayA. tyAra pachI durdhara pariSado ane indriyano vijaya meLavavAthI meLavelA ati mahAbhyavALA, guNiomAM gauravanuM sthAna pAmelA eka saMbhUtavijaya nAmanA paTTadhara AcArya thayA. jemane mastaka uparagurunA gauravane AropaNa karatA evA ziSyo hatA.tyAra pachI atinirmala mativALA sthUlabhadra munIzvara thayA. mahAdakSa sthULabhadre saMbhUtivijaya guru pAse dIkSA grahaNa karI. jemane zrIbhadrabAhu gurunI pAse daSTivAda zratanI prApti thaI. tyAra pachI cauda pUrvanA pAragAmI thaI yaza upArjana karyo. viSama pariSaharUpI pavanagaNa Ave, to paNa merunI jema aDola rahenArA ane mahAgaurava guNathI AkAza-sthaLane jitanAra evA AryamahAgiri AcArya thayA tema ja sarvajIvo mATe sukhanA arthI tema ja uttama hAthInI gati vaDe karIne janasamudAyane raMjana karatA evA AryasuhastI nAmanA bIjA munipuMgava hatA. tyAra pachI kSIrasamudranA jaLa sarakhI ujajavala kIrti samUhathI dizAonA antane pUratA evA te baMne AcAryo mahAdevanA hAra ane tuSAra ane tAraka sarakhA ujajavala zIla guNavALA, vividha prakAranA gAma-nagaromAM viharanAra bhavyorUpI kamalakhaMDane pratibodhakArya karavAmAM 1 artha zleSa strI ane Arama zreNIno samajavo. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 sUryamaMDala sarakhA, paropakAra karavAmAM potAnA zramane na gaNakAratA, lokomAM durlabha evA zrataratno mATe rohaNAcala parvatanI khANa samAna prabhUta guNavALA tebane paNa jayAre sthULabhadrAcAryano chevaTano samaya AvI pahoMcyo, tyAre temaNe gacchanA bebhAga karIne baMnene sAthe sAthe anujJA karI ane baMnene samudAyanI soMpaNI karI. tyAra pachI samagra jIvavargane khamAvIne parizuddha anazana-vidhi karI kALa pAmI devaloke gayA. | vinaya ane nItinA bhaMDAra Arya mahAgiri ane Arya suhastisUri gaNanAyakapaNuM pAmyA. have koIka samaye muniomAM vRSabhasamAna, mokSamAM javA mATe sArthavAha samAna sUrijI zramaNa saMgha-sahita kauzAMbI nagarI tarapha vihAra karatA hatA. tyAM rAjA temaja pradhAnavarga atizaya bhaktipUrvaka dararoja vaMdana, dharmazravaNa ane pUjana karavA mATe jatA hatA.tyAM eka dramaka hato,te sUri pAse Avyo hato ane nagaraloka sAthe romAMca khaDAM thAya tevo harSa pAmyo. te samayeati Akaro duSkALa samaya vartato hato. sarvatra tema hovAthI ghaNebhAge samagra lokone bhojananI atidurlabhatA thaI gaI. koIka dhanapatinA ghare jayAre AcAryanA sAdhu-saMghATake gocarI mATe praveza karyo. tyAre lAMbA kALathI temanI pAchaLa pAchaLa lAgelA eka dramake temane joyA ane atibhaktithI siMhakesara modaka vagerethI zrAvakane pratilAbhatAM dekhyA. eTale jayAre tenA gharamAMthI sAdhuo bahAra nIkaLyA. tyAre praNAmapUrvakadramake vinaMti karI ke "ahiMthI tamane maLelA bhojanamAMthI mane thoDuMka Apo.' tyAre sAdhuoekahyuM ke, "bhadra ! ahi prabhu AcArya varte che, amAre ApavuM ucita nathI." eTale sAdhu sAthe AcAryanI pAse jaIne yAcanA karI.sAdhuoe kahyuM ke, "mArgamAM amArI pAse paNa mAgato hato." sAdhuoe bhikSAnA lAbhano vRttAnta paNa jaNAvyo. gurue kahyuM ke, "gRhasthane ApavuM amane kalpatuM nathI. jo tuM pravrajyA aMgIkAra kare, to tane bhojana ApI zakAya.' e vAtano dramake svIkAra karyo. "A zuM ArAdhanA pAmaze ?" tyAregurue nirUpaNa karyuM ke, "A zAsananI prabhAvanA karanAra puruSa thaze. tyAra pachI avyakta (dravya) sAmAyika uccarAvI dIkSA AropaNa karI bhojana karAvyuM. te samAdhivALo thayo ke, "A loko keTalA dayAtatpara che ke, mArA upara prasanna pariNAmavALA thaIne sagAbhAInI jema mArA vaiyAvaccanA kAryamAM khaDe page sarve ubhA rahelA che. AvA prakAranA suMdara pariNAmarUpa amRtarasathI siMcAyelA sarva aMgavALo tedivasa pasAra karavA lAgyo. sAdhuoe ane zrAvaka -samudAye paNapravrayA grahaNa karelI hovAthI tenI gauravavALI bhakti karI. rAtrisamaya thayo, tyAre anucita bhojananA guNathI te dramukane tIvra visUcikA utpanna thaI, paraMtu vaiyAvaccanA prabhAvathI tenI samAdhibhAvanA vRddhi pAmI ane mRtyu pAmI te pATaliputra nagaramAM mauryavaMzamAM bindusAra rAjAnA pUrve jaNAvela azokazrIno pautra thayo. te rAjAno putra bALapaNAmAM yuvarAjapada pAmyo hato tenuM nAma kuNAla hatuM ane te rAjAne jIvitathI paNa adhikapriyahato. kumAra mATe ujeNI nagarI tene bheTa ApI hatI, parivAra-sahita tenuNAlakumAra AnaMdathI tyAM raheto hato. kumAra samagra kaLA-lakSaNa bhaNavA samartha thayo, tyAre rAjAne potAne hAthe eka lekha lakhyo ke, "have kumArane bhaNAvavo." te patra mudrita bIDyA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 upadezapada-anuvAda aid vagara tevA prakAranuM kArya utpanna thavAthI jeTalAmAM tyAMthI ubho thayo, teTalAmAM pApiNI sAvakI mAtAe AMkhanA aMjanane nakhanA agrabhAgathI grahaNa karI kriyApadanA uparanA bhAgamAM 'adhijjau kumAra' rAjAe lakhyuM hatuM, temAM aMdhijjau kumAra ema anusvAra vadhArI dIdho. bIjI vakhata vAMcyA vagara utAvaLAmAM lekha bIDI dIdho. dUta patra laIne kumAra pAse pahoMcyo, teNe pote ja lekha vAMcyo. teno artha avadhAraNakaryo. lohanI saLI tapAvIne baMne AMkho AMjavA taiyAra. yo, eTale parivAre kahyuM ke, 'he kumAra ! AvI pitAnI AjJA hoya nahiM, ema chatAM mAnAya to eka divasano vilaMba karIne AjJAno paramArtha meLavavo.' kumAre kahyuM ke, vicAyelA amArA sarva rAjAonI AjJA tIkSNa kahelI che, to huM pUrNimAnA caMdra sarojjavala Azcarya karanAra caritravALA kulane kalaMka lagADIne vikRti kema pamADuM ? pivAranI maNanI avagaNanA karIne jeTalAmAM AMkho tapAvelA saLiyAthI AMjI eTale pitAne te samAcAra pahoMcI gayA ane temaNe moTo zoka karyo. A zokyastrI nuM kAraNa che - ema jANyuM,paraMtu kArya banI gayA pachI have zuM karavuM ? tyAra pachI pitAe tene ujjaiNI nagarInA badale manohara gAma ApyuM, tyAre rahelA teNe bIjA sarve vyavasAyono tyAga karI saMgItavidyAno suMdara abhyAsa zarU karyo. aticatura buddhithI alpa samayamAM te vidyAno pAra pAmI gayo. keTalAka bIjA gAMdharvika lokane ekaThA karI pRthvImaMDalamAM bhramaNa karavA lAgyo. gAMdharvika lokanA garvarUpa parvatane vajra mAphaka cUrI nAkhato hato. teno yaza cAre bAju phelAvA lAgyo ane dareka jagA para zobhApAmavA lAgyo. - kAlakrame kusumapura nagare gayA ane tyAM saMgIta saMbhaLAvavA lAgyo. te sabhAmAM nagaranA pradhAnapuruSo temaja ghaNA bIjA nagaravAsIloko te sabhAmAM sAMbhaLavA AvyA hatA. nagaramAM lokavAyarA phelAI ke, 'nakkI A koI devagAMdharva hovo joIe, koI vakhata Avo bIjo koI sAMbhaLavAmAM Avyo nathI.' A pravAda rAjasabhAmAM maMtrIoe rAjAe kahyuM,to kutUhaLa pAmelA rAjAe potAnA sevaka-parivArane tene lAvavA mATe AjJA karI.tyAre teoe kahyuM ke, 'he deva ! te netrarahita hovAthI Apane dekhavA yogya nathI, to tene paDadAnI aMdara besADyo. te svara pUrIne zuddha svarathI jyAre gAvA lAgyo. tyAre jema gaurInA gItathI indra AkarSAya tema rAjAnuM mana paNa tatkAla AkarSAyuM. atiprasanna thayelA rAjAe tene varadAna mAgavAnuM jaNAvyuM. tyAre prApta thayelA avasaravALA te kuNAle A zloka saMbhaLAvyo ke 'caMdraguptano putra bindusAra, teno pautra ane azokazrIno putra je aMdha che, te kAgaNinI yAcanA kare che. to tarka-vitarka karatA manavALA rAjAne pUchyuM ke, 'zuM tuM mAro putra kuNAla che ?' te vAta yathArtha jaNAvI, eTale paDado dUra karyo.potAnA khoLAmAM besADI sarvAMge tenuM AligaMna karyuM. pachIkahyuM ke, 'ATaluM kAgaNI jeTaluM ja kema mAgyuM ?' eTale najIka beThelA maMtrI lokoe kahyuM ke, 'he deva ! mauryavaMzamAM kAgaNI-zabdathI 'rAjya' evo artha thAya che - eTale teNe rAjya mAgyuM che.' 'he putra ! tuM aMdha hovAthI rAjyane yogya na gaNAya, to zuM tAre putra che ?' 'hA che.' 'kevaDo ?' to ke saMprati eTale hamaNAM ja janmyo che,to tenuM nAma saMprati sthApana karyuM. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 te pelo dramaka sAdhuno jIva marIne saMprati tarIke utpanna thayo hato. daza divasano vyavahAra pUro thayo, eTale rAjyAbhiSeka karIne rAjayagAdIe sthApana karyo. maMtrI vagerenI vyavasthA karI. azokaDhI rAjA paralokavAsI thayo. pUrvopArjita puNyanA prabhAvathI dararoja dehathI ane rAjayalakSmIthI vRddhi pAmato te anukrame yauvanavaya pAmyo have koIka samaye apratibaddha vihAra karatA karatA pavitra guNavALA ghaNA munivaronA samudAyathI parivarelA AryasuhastI AcAryo pATaliputra nagaranA bahAranA udyAnamAM AvIne sthiratA karI. koIka samaye mahelanA jharUkhAmAM ubhelA rAjAe rAjamArgamAM caturvidha saMgha jene anusarI rahela che. jema AkAzamAM graha ane tArAgaNa vacce AhalAdaka zaradano caMdra zobhe, tema aneka muni parivAra vacce te Aryasuhastine joyA. pote nIce Avyo, "Amane meM pUrve kyAMya paNa joyela che' ema manamAM tarka-vitarka karatohato, eTalAmAM mUcha AvI bhUmi upara DhaLI paDyo. ThaMDA pANIthI chAMTyo, vIjaMNAno pavana nAkhyo. eTale mUcha utarI gaI. jAtismaraNa pAna thayuM. pUrvajanmano vRttAnta jANyo tarata ja ati harSa pAmela, romAMcita gAtravALo thaI, vaMdana karIne AcArya bhagavaMtane pUchavA lAgyoke "jinavaranA dharmanuM phala kayuM?" muni patie kahyuM ke, "svarga ke mokSa' ema kahyuM, eTale "sAmAyikanuM zuM phala ?' to ke prakRSTapada, bhAvathI sAmAyika pAmyo hoya, to svarga ke mokSa phala ApanAra thAya ane je avyakta-dravyacAritra pAmyo hoya, to tenuM phala rAjyAdika prApti thAya." A vAtanI khAtrI thaI, eTale "ema ja che, A vAtamAM saMzaya nathI' ema kahyuM rAjAe pUchyuM ke, "he bhagavaMta! mane oLakho cho ? AcArya bhagavaMte upayoga mUkIne kahyuM ke, "barAbara oLakhyo ane tyAra pachI kauzAMbIno vRttAnta saMbhaLAvyo ke, je tane AhAra Apyo, rAtre visUcikA-jhADAno roga thayo, jevI rIte maraNa thayuM ityAdi sarva kahyuM, eTale vikasita mukha-kamalavALo, harSAzrunA pravAhathI bhIMjAyelA netravALo, pRthvItala viSe lagADelA mastakavALo pharI pharI AcArya bhagavaMtane praNAma karavA lAgyo (70). tyAra pachI sajjaLa meghamAlAnA gaMbhIra manohara zabda sarakhA svArthI mithyAtvanuM nirmathana karatA AcArya bhagavaMte jinadharma kahevAnuM zarU karyuM. jema daridra manuSyane nidhAna, janmathI aMdha manuSyane caMdradarzana, vyAdhithI pIDAyelAne paramaauSadha ane bhaya pAmelAne zaraNa maLe, athavA samudramAM DUbatAne chidra vagaranuM nAva maLe, tenI mAphaka puNyanA prabhAvathI jenI tulanAmAM koI na AvI zake, tevA prakArano jinadharma prApta thAya che. to "A jinadharmanI prApti thAya eTale manamAM zuddha zraddhA dhAraNa karatA evA catura manuSya mokSanA apUrva phalane ApanArI evI dIkSA grahaNa karavI joie." A pramANe upadeza Apyo, eTale tenA aMte bhAlatala para aMjali sthApana karIne rAjAe kahyuM ke, "mArI pAse evI zakti nathI ke, jethI huM dIkSA laI zake, (75) to "have haMmezAM ApanA caraNakamalamAM bhamarAnuM AcaraNa karanAra ziSya thAuM evA prakArano mane A avasthAne ucita Adeza Apo." "jo dIkSA na laI zake to zrAvakanAM vrato prahaNa kara, tema ja jinacaitya, sAdhu-zrAvakavarganuM haMmezAM udAra manathI vAtsalya kara, paramArtha-baMdhu evA zramaNa saMgha bhagavaMta ke, jeo gAma, khANa, nagara, zahera, Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 210 upadezapada-anuvAda paTTaNa vagere sthApanamAM pravartatA hoya, temanA tathA dhArmika janonAM dharma kAryono phelAvo thAya, tema kara ane sarva prayatnathI jainazAsananI prabhAvanA thAya, tevAM kAryo kara, jethI kSIrasamudranA jaLa sarakhI ujjavala kIrti sarva phelAya." A pramANe zrAvakadharmano svIkAra karI AcArya bhagavaMtanA caraNamAM vaMdana karI potAne kRtArtha mAnato potAnA mahelamAM cAlyo gayo. (20) tyArathImAMDI A saMprati rAjA udAratApUrvaka vidhi-sahita jinabiMbonI pUjA-vaMdana tathA vinayathI gurunA caraNanI paryApAsanA-sevA karavAlAgyo. dIna, anAtha, apaMga, azakta vagere janone dAna Apato hato tathA jIvadayA karato hato, tehimAlaya parvata samAna uMcA manohara jinAlayo baMdhAvato hato. sImADAnA sarve rAjAone bolAvIne temane A suMdara dharma samajAvyo. temAMthI keTalAka samyakatva pAmyA. suvihita sAdhuo tema ja arihaMta bhagavaMtonAM bahumAna karatA evA mAyArahita mAnasavALA teo potAnA parivAra sahita zrAvako banyA. have koIka samaye rAjAe jinagRhamAM dhanya ane puNyazALI janone dekhavA yogya ghaNI vibhUti ane ADaMbara sahita mahAmahotsava AraMbhyo. rathayAtrAmAM potAnA zikharathI jANe AkAzane sparza karato hoya tevo uMco, jemAM moTI dhvajA-patAkAo pharakI rahelI che - evo moTo ratha yAtrA-nimitte AkhA nagaramAM paribhramaNa karato hato. temAM bherInA bhaMkAra zabdathI samagra AkAzamaMDala pUrAI gayuM hatuM. tevA prakArano jIvaloka banI gayo che ane lokonA zabdo te bilakula A vAjiMtronA zabdothI adazya banI DhaMkAI gayA. dareka gharethI puSkaLa kiMmatI aneka prakAranI arthapUjA sAmagrI meLavatAM meLavatAM anukrame rAjAnA gRhAMgaNamAM rathayAtrA pahoMcI. eTale atiAdarapUrvaka, atyuttama pUjA karavA pUrvaka A rAjA paNa potAnA parivAra-sahita temAM joDAyo, rathane anusaravA lAgyo, yogya samaye potAnA sAmaMta rAjAone snehagarbhita vacanathI samajAvyA ke, "he sAmaMto ! jo tame mane mAnatA ho to, tamArAM potAnAM rAjyomAM jinamaMdiromAM jinezvaronI moTI rathayAtrAo karAvo. mane dhananuM prayojana nathI. mane to kharekhara A ja priya vastu che. teone rajA ApI. teoe potAnA rAjayomAM jaI ghoSaNA karAvI. sImADAnA pradezanAM rAjayo sAdhuo mATe sukhethI vihAra thaI zake tevAM taiyAra karAvyAM. te rAjAo potAnAM rAjayomAM caityonI pUjA rathayAtrA, snAtramahotsava, puSpo caDAvavA rUpa puSpapUjA, akSata AdithI vadhAmaNAM karavAM vagere prakAre prabhubhakti karavA lAgyA. have koIka samaye saMpratirAjAe mastaka namAvIne sustI sUrine pUchayuM ke, "he bhagavaMta! anArya dezamAM sAdhuo kema vihAra nathI karatA ?' AcArya bhagavaMte kahyuM ke - vicaratA sAdhuo jayAM AtmaguNanI prAptikare, tyAM vicare' ema vIra bhagavaMte kahyuM che. AcArya bhagavaMta pAsethI meLavelA abhiprAyavALArAjAe potAnA manuSyone sAdhuono veSa paherAvyo ane sAdhu-sAmAcArI zIkhavI, eTale teo sAdhunA AcAra-vicAra, bhikSAvRtti vagere jANIne anAryadezamAM jaIne prakAre sAdhu bhojana-pANI, upAzraya vagere grahaNa kare ane bolavA-cAlavAno sAdhu-vyavahAra paNa teo te pramANe karavAlAgyA. zramaNa-subhaTothI bhAvita evA te dezomAM cAre bAju sAdhuo sukhethI vihAra karavA lAgyA ane te kAraNe te Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 dezanA loko paNa bhadrika banI gayA. zatrusainyane jitIne terAjAe AMdhra, draviDa, evA bhayaMkara dezomAM paNa sAdhuo sukhethI vicarI zake, tevAM sulabha vihAra-sthaLo banAvarAvyAM. (200) te saMprati rAjA nagaranA daravAjAo para potAnA pUrvabhavanA daridrapaNAnA ane bhUkhyApaNAnA doSavALA prasaMgonuM smaraNa karIne moTAMcitrAmaNo karAvato hato ane bhikSukone bhojananuM dAna karAvato hato. jeo tevAM prakAranA duHkhI jIvone tRpti pamADatAhatA,teone rAjAe gauravapUrvaka jaNAvyuM ke, 'dAna ApatAM je kaMI paNa vadhAro rahe,te tamo AdarapUrvaka sAdhuone dAna Apo.' (202) 203- 'sAdhuone yogya tame je kaMI tamAruM Apo,te rAjapiMDa na gaNAya, tenuM je kaMI mUlya thaze, tethI adhika huM apAvI daiza. A viSayamAM tamAre bIjo koI vikalpa na karavo.' teo munione pUrNabhAvathI bhojana ane pANI ApatA hatA. evI rIte bIjA kaMdoI vagere loko hatA, temane paNa rAjAe kahI rAkhela hatuM ke, 'sAdhuone yogya je kaMI hoya, te temanA upayoga pramANe udArabhAva pUrvaka ApavuM ane tenuM mUlya je thAya,te tamAre mAgI levuM.' A pramANe mahAsubhikSakALa utpanna thayo,tyAre gAma, nagara, khANa vageremAM vihArakaratA karatA mahAgiri AcArya Arya suhastIsUri pAse AvyA. samagra bhikSAnuM svarUpa jANIne manathI karelA samyag upayogathI suhastIsUrine temaNe Thapako ApatAM kahyuM ke, 'Avo doSita rAjapiMDa vagarakAraNe kema grahaNa karo cho ?' temaNe paNa javAba Apyo ke - 'he Arya ! bhaktivaMta rAjA hoya, pachI munione pracura bhojananI sarvatra prApti kema na thAya ?' 'ziSyanA anurAgathI jyAre Arya suhastI temane nivAraNa karatA nathI, eTale A mAyA kare che - ema jANIne bhinna sthAnamAM vAsakarIne AhAra-pANIno vyavahAra judo karyo. je mATe kahevAya che ke X X X X tyAra pachI A tIrthamAM muniono visaMbhoga-vidhi zaru thayo. pazcAttApa pAmelA suhastIe mahAgiri gurune caraNakamaLamAM vaMdana karI 'micchA mi dukkaDaM' ApyuM. pharI sAthe bhojana-vaMdana-vyavahAra rUpa saMbhoga-vidhi pUrvanI jema cAlu karyo ane vicaravA lAgyA. vaja jema madhyabhAgamAM moTo hoya,tema A mauryavaMza saMprati sarakhA bhUminAthathI AnaMdathI tapI rahelo che.terAjA uttama zrAvakadharmanuM suMdara pAlana karIne jinabhavananI paMktithI ramaNIya evuM pRthvImaMDala banAvIne devaloka pAmyo. tyAra pachI Arya mahAgiri potAnI pAchalI vayamAM gacchanAM kAryo AryasuhastIne viSe sthApana karIne A pramANe ciMtavavA lAgyA- ghaNA lAMbA kALa sudhI sAdhu-paryAya pALyo, vAcanAo ApI, ziSyo niSpAdana taiyA2karyA. have mArA potAnA AtmAnuM zreyasAdhuM anuttara guNo ane Azcarya pamADe tevA vihAra-pUrvaka adbhuta sAdhana-yukta vidhithI samAdhivALuM mRtyu meLavuM. atyAre jinakalpanI sAdhanA karavI mArA mATe zakya nathI to teno abhyAsa svazakti anusAra gacchamAM rahIne karavo yogya che. jinakalpanuM niSThura anuSThAna ane Akaro tapa karavAnuM zaru karyuM. koI vakhata vihAra karatA karatA baMne - Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 upadezapada-anuvAda kusumapura nagaramAM gayA. tyAre sAdhuo AvI pahoMcyA ane bIjA sthAne utaryA ane suhastasUrie vasubhUti nAmanA zeThane pratibodha karyo (12). te bodhi pAmyo, eTale AcArya mahArAjane vinaMti karI ke, "he bhagavata ! mArA gharanA lokone pratibodha karavA mATe mArA ghare dharmakathA karo." koI vakhata kathA karatA hatA tyAre mahAgiri tyAM bhikSA mATe padhAryA - eTale Adara ane saMbhramathI Arya suhastiI ekadama ubhA thaI gayA. eTale khuza thayelA zreSThI e pUchayuM ke "he bhagavaMta ! A koNa che ke, jethI Apa ubhA thaI gayA ? tyAre temaNe kahyuM ke, te amArA guru che ane ghaNI utkRSTa kriyAkaranArA che. je pheMkI devA lAyaka-tyAMga karavA lAyaka anna ke jaLa hoya, te ja grahaNa karanArA che, paMratu bIjuM nahi. e vagere guNanA bhaMDAra te zramaNasiMhano vRttAnta ativistArathI kahIne samaya thayo, eTale potAnI vasatimAM AvI pahoMcyA, tyAra pachI bIjA divase vasubhUti zeThe potAnA svajanone samajAvyuM ke, bhojana ke pANI tamAre anAdaravALA banIne ekabIjA icchatA na hoya tema vyavahAra karatAM ApavuM. jayAre gurunA guru koI prakAre bhikSA mATe Ave ane gharamAM padhAre, tyAre teo te pramANe karavA lAgyA. Arya mahAgiri vicAravA lAgyAke, "A svAbhAvikapaNe Ama anAdara karatA nathI eTale vahoryA vagara ja teo vasatimAM pAchA pharyA. saMdhyA samaye AryasuhastIne kahyuM ke, "he Arya ! teM mArA mATe Aje aneSaNA kema karI?" "kevI rIte ?" ema brAntipUrvaka pUchayuM, tyAre jaNAvyuM ke, "zeThane ghare tame ubhA thaI gayA, mArA kalpa-viSayaka vRttAnta jaNAvyo. tyAra pachI kusumapurathI ujeNI nagarIe jIvaMtasvAmInI pratimAne vaMdanakaravA mATe parimita sAdhu sAthe zrI Arya mahAgiri padhAryA. tyAM jinabiMbane abhivaMdana karI sAdhu-saMghane pratibodhI tyAMthI dazArNadezamAM elagaccha nAmanA nagare gayA. tyAM te mahAtmA anazana-vidhipUrvaka aMtima ArAdhanA karavA mATe gayA. pahelAM te nagara dazArNapura nAmathI prasiddha hatuM, te atyAre "elagaccha' nAmathI oLakhAya che. (rAtribhojana bhAMganAranI kathA) tyAM koIka duSTa abhiprAyavALA kulaputre eka zrAvikA sAthe lagna karyuM. zrAvikA sUryAsta samaye haMmezAM covihAranuM pratyAkhyAna karatI hatI, tyAre teno bhartAra tenI mazkarI karato ke, "zuM koI rAtre bhojana kare che ? nirarthaka paccakakhANa karatI tuM AtmAne kaleza pamADe che. buddhidhanavALA niSphala kAryAraMbha karanArA hotA nathI." koIka divase tenA bhatari kahyuM ke, "jo AmAM dharma hoya to mane paNa rAtribhojananAM paccakakhANa ho." zrAvikAe patine kahyuM ke, tame te grahaNa na karazo. kAraNa ke, tame pAlana karI zakavAnA nathI ane bhAMgI nAkhazo." pelAe kahyuM ke, "he bhoLI ! koI vakhata mane rAtre bhojana karatA dekhyo che ?" eTale krodha pAmelI pravacanadevIe tenI parIkSA karavA mATe bahenano veSa dhAraNa karI khAvAnuM bhANuM lAvIne tyAM hAjara karyuM, eTale te tarata bhojana karavA lAgyo. bhAryAe kahyuM ke, "tame jAte svamukhethI pakhANa karyuM ane have bhAMgavA taiyAra thayA cho. !" patie jayAM kahyuM ke, "AvA nakAmA khoTA pralApa karavAthI saryuM." ema bolatAM ja devIe paganI lAta mArI, tenI be Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 AMkho bahAra nIkaLI gaI ane nIce paDI. dekhavo paNa na game tevI sthiti joI zrAvikA ekadama karamAelI mukhakAMtivALI banI gaI ane vicAravA lAgI ke, 'loko AmAM mAro doSa kADhaze.' ema bhAvatI te bhAryAe zAsanadevInuM smaraNa karI kAussagga karyo. temAM te kSaNe koI maratA evA koIka bokaDAnI be AMkho je sajIva pradezamAM hatI, te tenA sthAnamAM sthApana karI devIe prArthanAthI A kArya karI ApyuM. prabhAtamAM lokoe tene bokaDAnI AMkha lagADela joyo,tyArathI mAMDI te nagara elagaccha (ekakAkSa) e nAmathI prasiddhi pAmyuM. tyAM dazArNaphUTanAmano parvata che, zikharanI uMcAIthI sUryano mArga paNa tUTI gayo che, te 'gajAgrapadaka' nAmanI prasiddhi pAmyo che ? te zA kAraNe te sAMbhaLo koIka samaye vIra bhagavaMta vicaratA vicaratA tyAM pahoMcyA. devoe sarva jIvone zaraNabhUta evA samavasaraNanI racanA karI. vIra bhagavaMtanA da22oja samAcAraApavA niyuktakarelA puruSoe nagaramAM dazArNabhadra rAjAne vadhAmaNI ApI ke - 'bhagavAna vIrasvAmI dazArNakUTa parvata para padhAryA che.' (150) dazArNabhadra rAjAnuM dRSTAMta dazArNabhadra rAjA vadhAmaNI ApanArane pAritoSika dAna ApIne ciMtavavA lAgyA ke - 'sarva zaThabhAva-kaSAyothI mukta, nirupama prauDha yazavALA, devatAone ane asurone vaMdanIya evA paramAtmA vIra bhagavaMtane mAre parivAra ane sarvADaMbarathI evI rIte vaMdana karavuM ke, Aja pahelAM koIe tevI rIte vaMdana karyuM na hoya.' nagaraloko caturaMga senA, aMtaHpuraparivAra sarvane AjJA karI ane udghoSaNA karAvI ke, sarva Rddhi sahita sarve namanIya bhagavaMtane vaMdana karavA rAjA sAthe javAnuM che. sarva strI-parivAra taiyAra thayo, eTale rAjA paNa sarvAlaMkArathI alaMkRta banyo. himAlayanA zikhara sarakhA uMcA hAthI para ArUDha thaelA, zveta chatrathI jeNe AkAza DhAMkI dIdhela che, hima ane rajata sarakhA ujjavala cAra cAmarothI viMjAtA dehavALA, jenA mATe guDa, siMha, hAthI, zarabhanI AkRtivALI seMkaDo dhvajAothI Agalo mArga zobhita karyo che, seMkaDo cAraNo vaDe jeno haranA hAra samAna ujjavala yaza gavAya che, vArjitronA zabdathI sarva dizAo ane AkAzatalanAM sthAno jemAM pUrAI gayelAM che, pralayakALanA vAyarAthI kSobhita samudranA jaLanA samAna nagara-parijano vaDe sarvAdara pUrvaka jeno mArga anusarAto che, evo te dazArNabhadra rAjA nagaramAMthI nIkaLyo. tyAre svargamAM rahelA indramahArAjAe tene joyo ane tenA manogata bhAva jANyA. koI prakAre tenA abhimAnane dUra karavA mATe indra mahArAjae zarada-samaya samAna ujjavala zarIravALo airAvaNa hAthI viSuryo, te ati uMco ATha daMtUzaLayukta, dareka daMtUzaLamAM ATha vAvaDIo vikurtI, dareka vAvaDImAM ATha ATha kamaLo, dareka kamaLane ATha ATha pAMkhaDIo, (daMtazULa x < vAvaDI 64 vAvaDI darekamAM < kamaLa = 64 x 8=512 kamaLa tenI pAMkhaDI < = 5124 8 = 4096 e dareka patre nATaka che.) eka eka padmakamaLa patra para batrIza pAtrabuddha nATya-yukta evA airAvaNa hAthI upara besI aneka deva-parivAre DhAMkI dIdhela Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 upadezapada-anuvAda AkAzavALA IndramahArAjA prabhunI najIka nIce AvyA, tyAre AkAzamAM traNa pradakSiNA pharIne, AgaLa airAvata hAthIne nIce namAvyo ane pote vaMdana karavA lAgyo. te sthaLamAM AvelA darzArNabhadra rAjAe airAvaNa vagere dekhyA ane bolyA ke, "are re ! AvuM adbhuta to koI divasa meM devuM nathI. nakkI ANe ghaNo mahAna dharma karyo, jethI zobhA keTalI thaI? puNya vagaranA amArA sarakhAe potAnI lakSmInuM zuM abhimAna karavuM ? to have dharma karavA prayatnavALo banuM, jethI Icchita kAryanI tarata siddhi thAya, tatkAla virakta banI sarva saMgano tyAga karyo. te vakhate dazArNabhadra rAjA pAse pacAsa hajAra zreSTha ratho hatA. ratinA rUpane jitanArI evI suMdara svarUpavatI sAtaso patnIo hatI. tathA aneka hajAro hAthI, ghoDA, aneka kroDa pAyadaLa senAnIo ke, je zatru-subhaTo viSe zUravIra caritravALA hatA. dhana-dhAnyathI bharapUra gAma, nagara, kheDa, karbaTa, pura vagere suMdara hatAM, ane sarve lAkhonI saMkhyAmAM A rAjAnI AjJA mastaka para caDAvanArA hatA. AvA prakAranI Rddhi-samRddhithI zobhAyamAna udbhaTa rAjaya, dhIra evo teNe bhavasvarUpa jANyA pachI taNakhalAnI mAphaka choDI dIdhuM. sarva jagatanA jIvane kSema karanAraevI dikSA teNe kSaNamAM grahaNa karI. A dekhIne vitarka karanAra Indra mahArAjA A pramANe ciMtavavA lAgyA ke, "jema A dhanya mahAnubhAve AgaLa ema ciMtavyuM hatuM ke, "koIe paNa bhagavaMtane vaMdanI ne karIhoya, te rIte mAre temane vaMdana karavuM.' te sarva mahAnubhAva paNAnA caritrathI temaNe prApta karyuM. AnA karatAM bIjo kayo A pramANe dIkSA aMgIkAra kare che? te zuddhacAritranuM sevana karI kevalajJAna prApta karI nirupadrava pharI na AvavuM paDe-evA nirvANa sthAnane pAmyA. devanA airAvaNa hAthInA agrapadanA pagalAnA prabhAvanA kAraNe tyAra pachI te parvatane loko gajAgrapadaka' nAmathI sarva jago para kahevA lAgyA. tevA prakAranA pavitra kSetramAM AryamahAgiri AcArya sUtramAM kahela vidhi anusAra samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne devalokamAM utpanna thayA. bIjA suvihitoe paNa potAnI zakti chUpAvyA sivAya samyapaNe cAritramAM pravRtti karavI joIe. (176) | namo nama: zAra have AgaLa 203 thI 211 sudhInI mULa gAthAnA akSarArtha kahe che : - AgaLa kahelA Arya mahAgiri ane Arya sahastI nAmanA sthUlabhadranA be ziSyo kahelA guNavALA hatA. temAM prathama ziSya bIjA AryasuhastIne gacchanAyaka sthApIne jinakalpa saMbaMdhI kriyA je ghaNI AkarI hoya che, tene aMgIkAra karI. dharmabindumAM te mATe kahevuM che ke - "vacanaguratA-prabhunAM zAstra-vacana e ja guru. alpaupadhipaNuM, zarIranI TApaTIpa-sAphasuphI na karavI, zAstramAM kahelA apavAdano tyAga, gAmamAM eka rAtri, zaheramAM pAMca vigere pramANe vihAra karavo, niyatakAle ja bhikSAdi levA javuM ghaNe bhAge kAusagga dhyAne rahevuM, dezanA na ApavI dhyAnamAM ekAgratA rAkhavI. vacanagurutA arthAt vacana eTale Agama e ja guru Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmAcArya che, jene, teno bhAva te vacanagurutA. sAta prakAranI eSaNA - 215 ahiM eSaNA sAta prakAranI bhojana saMbaMdhI ane pANI saMbaMdhI. temAM asaMsRSTa eTale hAtha ke pAtra kharaDAyA sivAya je samagra ApavAnuM dravya jemAM che, te prathamA ethI vilakSaNa te bIjI jya.AM pakAvyuM hoya, tyAMthI uMcakIne bIjA sthAnamAM sthApanA karyuM hoya evA prakAranuM ApavAnuM dravya te viSayaka, te uSkRta nAmavALI trIjI. tevA alpalepavALA vAla, caNA vagerene grahaNa karavArUpa cothI, bhojanazAlAmAM sthApana karelI hoya,tyAMthI bhojana karanAra lokanA sthAnamAM lAvela bhojana Adikane grahaNa karavA, lakSaNa avagRhItA nAmanI pAMcamI. bhojana karavAnA bhAjanamAM pIraselahoya tevI, pragRhItA nAmanI chaThThI, bhojanazAlA cAlatIhoya, tyAM bhojana karanAra loko jene icchatA na hoya eTale pheMkI devA lAyaka je anna hoya, tene grahaNa karavArUpa ujjitA nAmanI sAtamI eSaNA. e sAtamAMthI jinakalpane prathama be eSaNAmAM na grahaNa karavA lAyaka ane tenA uparanI pAMca eSaNAomAM yogyatArUpe grahaNa karI zakAya. paraMtu te pAMcamAM paNa eka divase beno ja abhigraha ane temAM ekathI bhojana ane ekathI pANI grahaNa karavAnuM hoya. te mATekaheluM che ke 'kharaDAyela, na kharaDAyala, uSkRta, alpalepavALI, udghAhita, pragRhIta, ujjita dharmavALI ema sAta eSaNAo che. tathA pAMcamAMthI beno ja abhigraha karIne bhikSA grahaNa karavAnI hoya. tethI A eSaNAnI zuddhinirdoSatA ane Adhi zabdathI tapa, sattva, sUtra, ekatva ane bala ema pAMca prakAranI tulanAabhyAsa karavAno kahelo che. emAM je pAra pAme, te jinakalpa aMgIkAra karI zake. AprakAre pAMca prakAranI tulanA svIkAravI paDe. tethI yukta banelA AryamahAgirine vasubhUti zreSThinAM ghare temanA kuTuMbane pratibodha karavA mATe sakAraNa gayelA temanA bIjA AcArya AryasuhastIe temane tyAM bhikSA bhramaNa karatA joyA ane ubhA thaI vidhipUrvaka Adara-vinaya prakAzita karyo. te samaye zreSThIne vismaya (Azcarya) thayuM ke, 'zuM AmanA karatAM A mahAna che ?' eTale suhastIe zreSThI samakSa temanA guNonuM, temanA cAritranuM, temanI bhikSAnu varNana karyuM, eTale zeThane temanA pratye puSkaLa bahumAna pragaTyuM. temanI sAmAcA2I sAMbhaLIne zeThe bhojanapANI ujjita dharmavALAM taiyArakaryA, zaMkA karIne, Arya suhastI samIpe vasubhUtie sAdhunA AcAro sAMbhaLavA chatAM zA mATe aneSaNA-doSita AhAra ApavAnI pravRtti karI ?' tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke ghaNAbhAge anAbhoga eTale zAstranA arthanI vicAraNA karyA vagara jedAna karavAnI abhilASArUpe zraddhA utpanna thaI, tethI aneSaNA karI.' have mahAgirie upayoga mUkyo. manathI vicAraNA karI ane jANyuM ke, aNagamatI rasoI taiyAra karI che, tenuM jJAna thayuM. te vAta sAMja samaye pratikramaNa-samaye aneSaNA karI tema suhastIne kathana karyuM. tyAra pachI te nagaramAMthI vihAra karI cAlyA gayA ane avaMtI dezanI ujjayinI nagarIe gayA. tyAM jIvaMta svAmInI pratimAnI yAtrA-vaMdanA karIne ujjayinImAM zramaNasaMghane kahIne caramakAlanI ArAdhanA mATe elakAkSa nAmanA nagara tarapha gamana karyuM. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 upadezapada-anuvAda (elakAkSanagara ane gajagrapada nI utpati) e nagaranI utpattinuM kAraNa kahe che - bhara mithyAtvI hovAthI saMdhyAkALe koIka zrAvikAnA sAMjanA pratyAkhyAna-viSayaka hAsya karyuM. koIka vakhate jema zrAvikA pratyAkhyAna . grahaNa karatI hatI, tema uchAMchaLA-avinIta banI vagara preraNAe potAnI meLe tenA patie mAre paNa rAtanA na khAvuM-tevuM pratyAkhyAna grahaNa karyuM.' zrAvikA patnIe nA kahI ke, tame pALI nahIM zako, topaNa vAryo na rahyo. tenI mazkarI karI, eTale pravacana-devatAne roSa thayo. tenI bahenano veSa vikarvIne lADu vagere paphavAnnanI vAnagIo bhAjanamAM samarpaNa karI. teNe te khAdya padArthonuM bhojana karyuM. devIe hAthanA talabhAgathI dhola mArIne tenI AMkho ukheDIne nIce pADI zrAvikAe devatAne ArAdhanA mATe kAusagna karyo. bIjA sarva mananA dAhathI caDI jAya tevo utkRSTa eTale ke samagra kuzala-kalyANanA aMkuranAM kAraNabhUta-dharmabIjane bALIne bhasmarUpa karanAra uDDAha thayo. tyAre te kALe mArI nAMkhatA bokaDAnI jIvatI AMkho tenI AMkhanA sthAne joDI dIdhI. tyAra pachI jitadharma-prApti thaI. pratyAkhyAnabhaMga thavA badala zikSA thavAthI have dharmanI zraddhA thaI. te kAraNe dazArNapura nAmanA badale "elakAkSa nAmanuM nagara prasiddhimAM AvyuM. elakAlanagara pAse dazArNakUTa nAmano parvata hato, tenuM nAma "gajAgrapadaka' evuM e kAraNe prasiddhi pAmyuM ke - "dazArNadezanuM rAjayapAlana dazArNabhadra nAmanA rAjA karatA hatA, tyAre chellA tIrthakara zrIvIra bhagavaMta dazArNakUTa parvatanA zikhara upara samavasaryA. dazArNabhadra jyAre IndranI samRddhi dekhI, tyAre potAnI samRddhine tuccha gaNI teno anAdara karI, sarvavirati cAritrarUpa bodha thayo ane dazArNabhadra rAjAe dIkSA aMgIkAra karI. tathA airAvaNa hAthInA pagalAnA suyoge "gajAgrapadaka' e nAmathI e parvata prasiddhi pAmyo. have indramahArAjAnI vibhUti batAve che - indramahArAjA je airAvaNa hAthI upara beThA hatA, tene daMtazULo hatAM, temAM vAvaDIo hatI, temAM pahmakamaLo hatAM, te darekane pAMkhaDIo hatI, dareka daMtazULa vAvaDI vagere darekanI ATha ATha saMkhyA hatI te dekhIne dazArNabhadra rAjAne saMvega utpanna thayo tarata ja pravrajyA grahaNa karI. cAlu adhikAramAM A vAta joDatAM kahe che ke - te Arya mahAgiri AcAryo suMdara cAritra pALI te gajAgrapadaka nAmanA parvatanA puNya kSetrarUpa zikhara upara dehatyAga rUpa kAlakaryo te kSetrathI temane samAdhino lAbha thayo bIjA. AcAryo to A pramANe kahe che - pharI paNa te samAdhilAbhathI tyAM kALa karyo. kahevAno matalaba e che ke - te kSetramAM samAdhi meLavI, te sAnubaMdha samAdhilAbha kularUpapaNAthI pharI janmAMtaramAM samAdhino lAbha prApta thaze - ema karIne tyAM kALa karyo (203 thI 211 gAthAo) A gajAgrapadaka parvata tIrtha che, eno prastAva hovAthI tIrthanI vyAkhyA karavAnI icchAvALA kahe che - Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 ("tIrtha' zabdanI vyutpatti) 212 - mokSanI IcchAvALA je koI jIvane je sthalamAM jJAnAdi-prAptirUpa gaNano lAbha thAya che, jema ke, gajAgrapada vagere tIrthamAM samAdhi Adi guNanI prApti thAya che. kayA kAraNathI ? zAtAvedanIya vagere zubhakarmano udaya, AdizabdathI ghAtikarma vagere azubha karmanA kSaya, kSayopazama grahaNa karAya che. karmodayAdikanA kAraNa kSetra che. te kAraNathI karmodayAdikanA hetuthI, tIrtha-vyasanarUpa jaLa taravAnA heturUpa kSetra prApta thAya che. kaheluM che ke - karmanA udaya, kSaya, kSayopazama je matAMtara che, te jaNAve che. tathA svabhAvapaNAthI keTalAka tIrtha kahe che. ahiM tAtparya e che ke samagra manuSyakSetramAM evo koI kSetravibhAga nathI ke, jemAM anAdi anaMtakALamAM anaMtA siddhi padane na pAmyA hoya. tema ja siddhi pAmaze, mATe niyata tIrtha bolavuM ucita kevI rIte gaNAya ? paraMtu tathA svabhAvapaNAnA niyamathI jIvajayAM viziSTa guNalAbhavALo thAya, to tene te ja "tIrtha" kahevAya. (212). 213-bhaktaparijJA nAmanuM prathama, iMgiNI nAmanuM bIjuM ane pAdapopagamana nAmanuM trIjuM ema anazananA traNa prakAro kahelA che. te paikI pAdapopagamana nAmanA trIjA prakAranA anazananI ArAdhanA karIne mahAsattvavALA te mahAgiri tyAM "gajAgrapadaka' nAmanA tIrthamAM kALadharma pAmIne parivArAdi vibhUtiyukta mahAbuddhidhana evA vaimAnika devalokane viSe utpanna thayA. (213) have Arya suhastisUrinI bAkInI vastavyatA kahe che - (avaMtisukamAla caritra) 214 thI 220 - muniomAM vRSabhasamAna zrI AryamahAgirisUrijI kAla pAmI gayA pachI koIka samaye jIvaMtasvAmInI pratimAne vaMdana karavA mATe duHsthitane arthayukta karanAra AryasahastasUri nAmanA AcArya ujeNImAM nagara bahAra padhAryA hatA. gocarI janAra munione temaNe AjJA karI ke, "Aje lokonA vasavATanI vacce sAdhune utaravA yogya vasatinI mAgaNI karajo." tyAre temAMthI eka sAdhuyugala bhikSA mATe bhadrA nAmanI sArthavAhIne ghare gayuM. teNe gauravapUrvaka ubhA thaI vaMdana karyuM ane pUchayuM ke, "Apa konA ziSya cho ? ame AryasuhastInA ziSyo chIe,amo vasati meLavavA mATe ahiM AvelA chIe." ema kahyuM, eTale AnaMdathI romAMcita ane vikasita dehavALI potAne kRtArtha mAnatI te muniyugalane kahevA lAgI ke, "vagara vaparAzanI yAnazALA bahuprakAre munione ucita che, te kRpA karIne Apa grahaNa karo. e pramANe ucita kahIne ghaNA AhAra ane pANIthI teone pratilAlyA. sAdhuoe paNa guru pAse jaI IriyAvahI pratikramIne nivedana karyuM ke, "he bhagavaMta ! bhadrAzeThANIne tyAM yAnazALA prApta thaI che. bhojana karyA pachI divasa nAM aMtabhAgamAM Arakya sahastI gurUghaNAM bALa, vRddhi bhikSA pharanArA bhikSuko sahita tyAM padhAryA. anukrame jIvaMtasvAmInI pratimAne vaMdana karyA pachI lokone pratibodha karavA mATe Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 18 upadezapada-anuvAda AzcaryakArI dharmopadeza AraMbhyo. A bAju subhadrA sArthavAhIne ghaNA bhogo bhogavanAra sukumAla nAmano putra hato. avaMtidezamAM atisukumAlapaNAno abhAva hovAthI te kumAranuM mUlanAma uDI gayuM ane tenuM "avaMtisumAla' evuM nAma sarva sthAnamAM prasiddhi pAmyuM. samAna yauvanavaMtI, samAna dhanavALA mAtA pitAnA kuTuMbavALI, samAna lAvaNya guNavALI, samAna deha pramANa-yukta evI batrIza. kanyAo sAthe mahAvibhUtithI tenAM lagna karyA. ati prasanna vadana-kamaLavALI puNyanA samUhathI prApta thaI zake tevI A patnIo sAthe te dogaMdaka devanA yugalanI jema ghaNA lokone anumata evA viSaya-sukhane anubhavato hato. gharanAM sarva kAryanI ciMtA mAtA karatAM hatAM. koIka samaye Arya suhastisUri rAtrinA prathama pahoramAM vasatinA eka pradezamAM rahelA nalinI gulma vimAnanA vRttAntane navIna megha samAna manohara zabdo vaDe karIne te pradezanA dizA-bhAgo pUrAya tema parAvartana karavA lAgyA. te vakhate potAnA mahelamAM rahelA te avaMtisukamAla te nalinI gulma nAmanuM adhyayana zravaNa karIne vismaya pAmelA manavALo vicAravA lAgyo ke, "A koI kinnara devatA gAya che ke zuM?" kumAre ciMtavyuM ke, "meM A pramANe kyAMIka dekheluM che' ema vicAratA tene ekadama jAtismaraNa jJAna thayuM. tene koI na dekhe tevI rIte sustI guru pAse pahoMcyo. temaNe oLakhyo ke, "A bhadrAno putra avaMtisukamAla che." caraNamAM praNAma karIne "he bhagavaMta ! A vimAnano vRttAnta jANavo ahiM duSkara gaNAya, to Ape tene kevI rIte jANyo ?" he bhAgyazALI ! jinezvaranA vacanathI." "he bhagavaMta ! huM te ja vimAnamAMthI ahiM Avelo chuM. te sthAna yAda AvatAM ahiM mArI sarva indriyo ane zarIra rokyA che.ahiMnA koI padArtha para mane rati thatI nathI. viSTAnI koThImAM rahelo kRmi kadAcita manuSyapaNuM pAme ane pharI te ja pUrvanA sthAnamAM jAya to adhika duHkha anubhave te pramANe huM devalokathI ahiM Avelo chuM, tyAMnuM caritra vagere saMbhArI ne atyaMta uga manavALo huM lagAra paNa zAMti anubhavI zakato nathI. to mArA para Apa kRpA karo ane mane pravajyA ApI ApanA haste ja mane anazana-dAna karo. (25) tyAre gurue kahyuM ke, "sArathavAhI bhadrA, parivAra ane tArI strIone pUcha.' atizaya utsuka banelo huM pUchavA jeTalo paNa vilaMba sahI zakuM tema nathI kAlAnuvartana-kAlavilaMba karavo tathA sUtra pariNati pramANathI "A svayaM sAdhuveSa aMgIkAra karanAra rakhe na thAya." ema dhArIne te ja kSaNe tene dIkSA ApI,tathA nirAgAra anazana paNa zuddha upayogavALA evA mahAna suhastI gurue pote ja karAvyuM kAMTALA kaMthArI vRkSavALA jhADI sthalamAM te samaye teNe gamana karyuM. dhArelA sthaLamAM beTho. tenI pAchaLa pAchaLa kAMTAthI viMdhAelA paganA lohInI gaMdhathI tatkALa janma ApelA potAnAM baccAM sahita eka ziyAlaNI AvI ane tene joyo. khUba bhUkhI thayelI te ziyALa eka jAnubhAgamAM coMTI ane khAvA lAgI.bIjI jAMghamAM tenAM baccAM tenuM mAMsa khAvA lAgyAM. rAtrinA bIjApahoMramAM, trIjA pahoramAM ane cothA pahoramAM anukrame baMne sAthaLomAM, udara pradezamAM mAMsa karaDavA lAgI. te avaMtisukamAla mahAtmA meru mAphaka aDolapaNe potAnI samAdhimAM sthira rahyA. have te potAnA AtmA ane dehane bhinna mAnatA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 hatA. A loka ke paraloka viSe mamatA vagaranA vicAravA lAgyAke, "A vratothI je kaMI svarga ke mokSa je phala thavAnuM hoya, te thAo. udara-pradezamAM ziyALa bhakSaNa karatI hatI, te samaye marIne te nalinI gulma nAmanA vimAnamAM devapaNe utpanna thayA ane tyAM aDhaLaka vibhUti vagere prApta karyA. duSkara rIte sarva tyAga karIne nIkaLelA hovAthI nalinI gulma vimAnanI abhilASArUpa lezyA hovAthI, mokSanI kAMkSAno pakSapAta ghaNo hovA chatAM paNa te nalinI gulma vimAnamAM utpanna thayA. kAraNa ke, ekAgra cittavALA te vimAna meLavavAnA pariNAmavALA hatA, to teone maryA pachI maharSi kevI rIte gaNavA ? to ke ( upadezamALA Adi) bIjA zAstromAM te pramANe kaheluM hovAthI maharSi-pada aupacArika rIte gaNAveluM che. kAraNa ke, vimAnamAM bhogAbhilASA hatI.jema kAyotsarga karelA sukozalamuni vagerene vyAdhIe bhakSaNa karela temanI sarakhAmaNImAM maharSi pada vApareluM che. bIjAnA duHkhane dekhIne zarIra kaMpI jAya tevA duHkhane jaNAvanAra avaMtisukumAla maharSinuM caritra kharekhara duSkara che. ahIM bahirAtma rUpa zarIrane jaNAvanAra Atmazabda samajavo. kAraNa ke, "aMtarAtmAne choDavo azakaya che, eTale ahIM AtmA eTale zarIra paNa kathAmAM kahelA prakAre choDavuM - te paNa Azcarya ja che. A devalokanAM sukha meLavavAmA A zarIra ghaNo ja upakAra karanAra thayuM che - ema mAnanAra te navIna devatA devapaNAnAM taratanAM kAryono tyAga karIne tatkALa ahiM AvIne gaMdhodakanI vRSTi karI, sugaMdhI puSponApagara-DhagalAdika karI, te kalevaranuM arcana karyuM. potAnuM rUpa pratyakSa karI Arya suhastIne vaMdana karIne jevo Avyo hato, tevo cAlyo gayo. have sUryodaya thayo ane mAtAne page lAgavA dararoja Avato, te pramANe Aje Avelo na joyo, tenI tapAsa karI to kyAMyathI paNa tenA samAcAra na maLyA. eTale parvata jema vajA hata thAya, tema baMdhuvarga AkuLa-vyAkula banI gayo. epachI Arya suhastI AcAryuM parivAravALI bhadrA mAtAne kahyuM ke, "rAtrie avaMtisukumAla A prakAre dIkSA aMgIkAra karI. vidhipUrvaka anazana vrata paNa svIkAryuM. kaMtherInA vanamAM kAyAnI mamatA paNa choDI ane mRtyu pAmI nalinIgulma vimAnamAM mukhya devapaNe utpanna thayo." A sAMbhaLI sarva vahuo sahita bhadrA te vanamAM gaI. maraNottara kriyA karI te sthAnathI pAchI AvI, eTale AcArye temane A pramANe pratibodha Apyo - "nadInA pUramAM paDIne taNAtA janano pharI samAgama thavo muzkela che,tema saMsAramAM jIvono viyoga thayA pachI sahayoga thavo muzkela che. A jIvaloka svapna sarakho che. athavA indrajALanI krIDA sarakho ke bAla-dhUlidhara-lIlA sarakho kSaNamAM dekhatAM ja nAza pAmavAnA svabhAva sarakho che. ahiM saMsAramAM vaibhavavALo daridra thaI jAya che, duHkhI paNa sukhI, guNI paNa avaguNI, baMdhu paNa zatrurUpa banI jAya che. A bhavamAM rahenArAonI sthiti aniyamita thaI jAya che." e pramANe upadeza ApIne bhadrA tathA vahuone ugra vairAgyavALI banAvI eTale eka sivAya bAkInI sarva patnIoe tathA mAtAe Arya suhastinA caraNamAM dIkSA aMgIkAra karI. temAMthI eka vahu garbhavatI hovAthI tene te vakhate 1 doghaTTI TIkAnA AdhAre A artha lakhelo che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 'upadezapada-anuvAda ghare rAkhI, kAle karIne te strIne ghaNA lakSaNa vALo putra janmyo. pitAnA pakSapAtI evA te putre te sthAne atimanohara pitAnA samAna mApavALI-guNavALI pratimA-sahita uMcuM maMdira baMdhAvyuM. kAlAMtare bauddha bhikSuka lokoe tIvra roSathI potAnA kabaje karI "mahAkAla' nAmathI tene oLakhAvyuM ke atyAre paNa te nAmathI prasiddhi pAmeluM che. (para) have AgaLa sAta gAthAo kahelI che, teno akSarArtha kahe che - bIjA suhastasUri ujjayinI nagarImAM jIvaMtasvAmInI pratimAne vaMdana karavA mATe vihAra karatA karatA padhAryA. tyAM sAdhuoe bhadrAnA ghare vasatinI mAMgaNI karI. yAnazALAmAM sAdhuoe sthiratAkarI. suhastasUri rAtre suMdara zabdo bolavApUrvaka "nalinI gulma' nAmanA adhyayananuM parAvartana karatA hatA. bhadrAnA putra avaMtisukamAle te sAMbhaLyuM. tene sAMbhaLIne Azcarya thayuM ke, "A zuM saMgIta gAya che ? te sAMbhaLIne pUrvabhavanuM smaraNa thayuM. tyAra pachI manuSyabhavathI vairAgya thayo. tyAra pachI tarata ja zrImad AryasustI pAse AvI potAno vRttAnta jaNAvyo potAno tatkAla pravajayA levAno abhiprAya jaNAvyo ke, "mAre tatkAla pravajayA grahaNa karavI che. lAMbA kALa sudhI pravrayA pAlana karavA huM samartha nathI, eTaledIkSA laIne tarata ja huM anazana aMgIkAra karIza." gurue kahyuM ke, "tArI mAtAne pRcchA karavI ucita che. paraMtu teTalo samaya paNa rowvA mATe taiyAra nathI. eTale gurue vicAryuM ke, "rakhe potAnI meLe liMga-veSa grahaNa karanAro thAya ema dhArIne gurue tene veSa Apyo ane dIkSA ApI. anazana aMgIkAra karIne te kaMthara kAMTALA vRkSavALA vanamAM gayA ane tyAM iMginImaraNa-samAdhimaraNa aMgIkAra karyuM navA janmelA baccAvALI ziyALa rAtrie tyAM AvI ane eka eka pahore anukrame be paga, be sAthaLa ane udara bhakSaNa karyuM, eTale te maraNa pAmyo. te vedanA-bhakSaNanI vyathAne sahana karI tyAre tenuM citta nalinI gulmavimAna meLavavAnuM hatuM, paraMtu ziyALa upara jarApaNa roSa karyo na hato, eTale te vimAnamAM utpanna thayo. navA utpanna thayelA te deve potAnA zarIra upara sugaMdhI jaLanA vRSTi karI, tenA upara suMgaMdhI puSpo veryA. gozISa caMdananuMvilepana karyuM ane te marelA dehano satkAra karyo. te sarva hakIkata gurue bhadrA tathA tenI patnIone kahI. prAtaHkALe vahuo sAthe bhadrA mAtA tyAM gayAM. tyAM tenA zarIranI maraNottarakriyA karI guru pAse pAchA AvyA, tyAre bhavasvarUpanI vicitratA viSayaka dharmadezanA ApI. samagra vahuo sAthe bhadrAe dIkSA lIdhI.paraMtu eka strI garbhavatI hatI, tene putra janmyo. teNe potAnA pitAno pakSapAta hovAthI te sthale devakulalakSaNa maMdira baMdhAvyuM. e vagere sammati rAjA, avaMtisumAlane pratibodha karavo, vagere ucita-potapotAne anurUpa aneka gAma nagarAdikamAM vividha prakAranA bhavya jIvone dezavirati, sarva virati cAritra, Adi zabdathI samyakatva ane bodhibIja pamADavArUpa dharmopadeza ApIne AryasuhastasUri paNa gacchanAM sarva prayojana pUrNa karIne paMDitamaraNanI ArAdhanA karavA pUrvaka kALa pAmIne devaloke gAyA. have upasaMhAra karatAM jaNAve che ke - prastuta A baMne AcArya saMbaMdhI potapotAnI yogyatAnuM ullaMghana karyA vagara gacchanI sArasaMbhALa karavA rUpa pUrvAcAryoe je aneka prakAranI sAmAcArI jaNAvelI che, te rUpa pravRtti Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 sUkSmabuddhi kuzala puruSoe vicAravI. bIjA sthAne paNa kaheluM che ke - jenAthI je jene yogya hoya, te tene sarva prakAre vicArIne upAyapUrvaka AraMbha karavo' A satpuruSonI sAcI nIti che. (214 thI 220 gAthA) A baMne AcAryo saMbaMdhI yogya pravRttino vicAra kare che 221 - jaMbUnAmanA mahAmuninA kAla pachI viccheda pAmelA jinakalpanA sarakhI kaThaNa kriyAnuM sevana AryamahAgirisUrie tathA Aryasuhasti sUrie gacchanAM upakAra svarUpa sA2NA-vAraNAdikapravRtti thI gacchanuM pAlana karavuM, tene lagatI kriyAo sparza karyo. gacchanuM sArIrIte pAlana-poSaNa karavuM, tema karanAra puruSa jinakalpa karavAnI yogyatAvALo thAya che. gacchanuM paripAlana karavuM, teparamArthathI jinakalpanI yogyatA ja che, upasaMhArakaratA kahe che ke, 'A pramANe kahelA puruSanA nyAyathI sarva prayojanamAM udyama karavo. (221) have Ama pravRtti karavAnuM phala kahe che (ucitapravRtti mATe upadeza ane tenuphaLa - - 222 - A pramANe AryamahAgiri ane AryasuhastIsUrinA dAkhalAthI sva avasthAne ucita anuSThAna karavA rUpa ardhadvacanonA pAlana karavA svarUpa atyaMta vizuddha tevA prakAranA kAla, kSetra AdinA balarahitapaNe alpa AjJAnuM ArAdhana thAya to paNa paripUrNa te AzA, ucita pravRtti, paripUrNa AjJA ArAdhavAnA bIjarUpeja thAya che. jema zukalapakSamAM praveza karela caMdramAM paripUrNa caMdramaMDalamAM kAraNarUpa bane che, tema sarvajJanI AjJAmAM praveza karanAra alpa anuSThAna kare, to paNakrame karIne paripUrNa anuSThAnanA kAraNarUpa bane che. (222) e ja vAta haju vicAre che - 223 - Acelakaya, uddezIne taiyAra karela gocarI, zayyAtara, rAjapiMDa, vaMdanaka, vrata, jyeSTha, pratikramaNa, mAsakalpa paryuSaNAkalpa A rUpa daza kalpo sthavirakalpanA sAdhuo mATe kahelA che. A vacanathI sthita kalpanA anusAre mAsakalpa-vihAranI AjJA pAmelA sAdhuo kAla ane kSetranA doSathI te prakAre vicaratA jJAnAdi-vRddhi na meLave, to eka ja kSetranA nava vibhAga karIne upAzraya-vasatisthAna parAvartana karIne tema ja bhikSAcaryA-parAvartana karIne tyAM ja yatnapUrvaka -jayaNA pUrvaka rahevAno prayatna kare. kadAca tevA koIka bIjA kAraNathI tema karavA paNa zaktimAna na thAya,to e ka ja upAzraya ke vasatimAM nava vibhAgakarIne dareka mahine saMthArAnI bhUmi badalAvavAnI pravRtti karI, AjJAnI maryAdA jALave. Ama karavAthI paNa mAsakalpa paripUrNa ArAdhelo gaNAya che. tathA jinakalpa vagere vizeSa anuSThana mATe asamartha hoya,tevI kriyA sahana karavA asamarthahoya to te dravyAdika vividhaprakAranA AzcaryakArI evA abhigrahono svIkAra karI AgaLa vadhavA prayatna kare. AvI alpa paNa ucita pravRtti, paripUrNa anuSThAnarUpa bIjanA kAraNarUpa hovAthI, utsarga-apavAda svarUpa zuddhabuddhivALo jinamata pAmelo hovAthI nipuNamativALo mAsakalpAdika vihAramAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 upadezapada-anuvAda bhikSupratimA vagere karavA lAyaka prApta karyAM hoya,tenuM sevana-ArAdhana kare che. dravyAdi abhigraho A prakAre grahaNa karAya ke-lepavALI agara lepa vagaranI AhAranI koI vastu grahaNa karavA rUpa, Aje to amuka dravya grahaNa karIza, amuka dravya maLe to ja abhigrahano nirvAha thAya,te dravya abhigraha, Ano vistAra bIjA graMthathI jANI levo. (223) A ja vAta sArI rIte samajAve che 224 - sArAmAM sAro varasAda varaselo hoya ane jamIna taraboLa thayelI hoya, paraMtu DAMgara, maga, ghauM vagere dhAnya vAvavAmAM na Ave-bIja ropavAmAM na Ave, tyAM sudhI dhAnya pAkatuM nathI.te pramANe dharmanI prazaMsAdika samyaktvAdika utpanna karAvanAra hetuo tyAga karavAmAM Ave to tIrthaMkarAdika mahApuruSone janmAdika kalyANaka kAryomAM sahAya karanAra hovAthI atizayavALo je suSamA kALacotho Aro, temA paNa dharmabIja pragaTa thatuM nathI,to pachI duSamAdi lakSaNavALA kALamAM to dharma bIja vagara dharma kyAMthI prApta thAya ? dhAnya samAna dharma,viSayAkAMkSArUpI bhUkhano nAza karanAra hovAthI dharmarUpI dhAnya gaNeluM che. kaheluM che ke - "kAraNa vagara kArya thatuM nathI. anyanuM kAraNanuM svakAryanuM kAraNa hotuM nathI. kArya kAraNa vagara na thAya ane je anyakAryanuM kAraNa te svakAryanuM kAraNa na thAya, paTanuM kAraNa hoya, te ghaTanuM kAraNa na thAya, nahiM ta2 kAryakAraNanI vyavasthA kadApi thAya nahiM." (224) jo ema che,to zuM karavuM ? te kahe che 225 aikAMtika AtyaMtika AnaMdanA pUrNa sukhanI icchAvALA jIvoe sarvajJa bhagavAnanA vacanane AdhIna banI sAdhya evA dharmane viSe potAnI zakti anusAra dharmabIja vAvavuM joie. bIjA sthale dharmanAM bIjo A pramANe jaNAvelAM che - jinezvaro viSe kuzala citta rAkhavuM, temane namaskAra karavA, parameSThI Adi pavitra padArthamAM kuzala citta karavuM, te lakSaNa bIjAdhAna, munione praNAma karavA, sevA karavI ityAdi saMzuddha atyuttama upAdeya buddhithI dharmabIja mAneluM che. AhArAdi daza saMjJAno nirodha, phalanI icchA-rahita thavuM-A zuddha dharmanuM bIja che. phalanA abhiprAya-rahita tadna nirmala evuM A dharmabIja che. bhAvayogI evA AcAryAdikane viSe paNa vizuddha karmakSaya karavA mATenA pariNAmavALuM vidhipUrvaka zuddha AzayanI vizeSatAvALuM vaiyAvRtya dharmabIja che. svAbhAvika bhava tarapha udvega thavo, dravyonA abhigrahanuM pAlana, tathA siddhAnta -zAsane AzrIne vidhipUrvaka AgamAdi dharmazAstro lakhAvavAM, tene sAcavavAM, lakhAvavuM tenI jJAnapUjA, sAdhu-sAdhvIne tevA graMthonuM dAna karavuM, zravaNa karavuM, vAMcanArane ane sAMbhaLanArane sahAyakaravI, arthonI spaSTa vyAkhyAo karavI svAdhyAya ka2vo,ciMtana-anuprekSA karavI. anityAdika bhAvanAo bhAvavI, du:khI jIvo viSe atyaMta dayA karavI, guNIo viSe adveSa-irSyAtyAga karavo, sarva kAryomAM aucityanuM Asevana karavuM - Avagere dharmabIja AdhAna karavAnA kAraNo che. (225) A viSayamAM dRSTAMta Ape che - Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 23 226- sarvajJa praNIta AgamazAstramAM, bodhiprAptimAM vighna karanAra evA be coronuM daSTAMtatathA tu-zabdathI sArthavAha vagerenAM daSTAMto saMbhaLAya che,te kuzaLa evA vidvAna puruSoe prayatnapUrvaka vicAravAM. (226) te ja traNa gAthAthI kahe che - (bodhiprAptimAM vidana karanAra be coronuM dRSTAMta ) 227 thI 229 gAthAno artha kathA dvArA jaNAve che. samagra pRthvIrUpI kAminInA maMDananI upamAvALI kauzAMbI nAmanI nagarI hatI. tyAM ekachatrI rAjyakaranAra guNabhaMDAra pRthvI pAlana karanAra prasiddhi pAmelo jitAri nAmano rAjA hato. tyAM AgaLa puSkaLa lakSmIne dhAraNa kanAra,lokothI pUjA pAmelA, audAryAdika guNavALA dhana aneyakSa nAmanA be zreSThIo hatA. dhanazeTha kulane AnaMda karAvanAra dharmapAla nAmano ane yakSane dhanavRddhi karAvanAra evo vasupAla nAmano putra hato. koIka tevA janmAntaranA saMskArathI bAlyakALathI teone lokane Azcarya utpanna karAvanAra atyaMta mitrabhAva hato. ekane je game, te bIjAne paNa game ja, te kAraNe lokomAM eka cittiyA nAmathI te baMnenI prasiddhi thaI. e pramANe kulocita kAryakaratA karatA teonA divaso pasAra thatA hatA. koIka samaye ikvAkukulane AnaMda ApanAra, bhuvanane pramoda karAvanAra, vANI rUpI jaLathI lokonA saMtApane dUrakaravAmAM megha samAna evA mahAvIra bhagavaMta tyAM samavasaryA. devoe manohara vyAkhyAnabhUmi-samavasaraNa taiyAra karyuM. tyAM virAjamAna thaI bhagavaMte devo ane asuronI parSadAmAM dharma saMbhaLAvyo. "bhagavaMta padhAryA che? ema sAMbhaLIne kauzAMbI nagarInA rAjA loko vagere emanA caraNa-kamalane vaMdana karavA AvyA. kutUhala-parAyaNa pelA be ekacittiyA mitro paNa lokonI sAthe prabhu pAse AvyA. karuNAtatpara evA bhagavaMte to jIvonA sarvakalyANanA kAraNa svarUpa zAzvatA mokSamArganuM svarUpa samajAvyuM. pelA be vaNikaputromAMthI ekane bhagavaMte kahela mArganI zraddhA utpanna thaI ane manamAM te pariNamyo netro vikasita karI mastaka dhUNAvato kAna daIne vANI sAvadhAnIthI zravaNa karato hato romAMcita zarIra karI amRtapAna karavA mAphaka jinezvaranA vacana-jaLane pIto hato, tyAre bIjA mitrane te vacano retInA koLiyA sarakhA nirasa jaNAyA. ekabIjAe sAmasAmAnA bhAvo viparIta jANyA. vyAkhyAnabhUmithI ubhA thaIne potAne ghare gayA. temAM eke kahyuM ke, "he badhu ! tuM bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne bhAvita thayo ane huM na thayo, tenuM zuM kAraNa ? atyAra sudhI ekacittiyA tarIke ApaNI prasiddhi thayelI che, atyAre ApaNAM baMnenAM citto judAM paDI gayAM che. tyAre bIjAe kahyuM ke, "vAta sAcI che, mane paNa A viSayamAM vikalpa Ave che, to kevalI bhagavAna Ano ApaNane nizcaya karAvaze. A praznano khulAso temanI pAse jaIza tyAM ja thaze." ema nizcaya karIne prAtaHkALe temanI pAse baMne gayA.vinayapUrvaka potAno saMzaya prabhune pUchayo. bhagavaMte paNa pratyuttara Apyoke "tamArAmAMthI ekajaNe AgalA bhavamAM muninI prazaMsA karI hatI. te A pramANe - koIka gAmamAM tame baMne ekagAmanA mukhInA putro thayA hatA. kAlakrame lAvaNyayukta tAruNyapada pAmyA. tenA vikArane pAmelA, paraMtu saMpatti cAlI gayelI hovAthI koIpaNa Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 24 upadezapada-anuvAda manoratha pUrNa thatA na hatA eTale anAryane lAyaka evAM corInA kAryo karavA lAgyA. bIjA gAme jaI tyAMthI gAyonuM haraNa karI rAtre ati utAvaLathI jatA hatA, tyAre koTavALa vagere adhikArIoe tamone trAsa pamADyA eTale bhAgI javA taiyAra thayA, tyAre tame baMnee parvatanI guphAmAM eka dhyAnastha ane mauna dhAraNa karanAra tema ja suMdara kriyA karatA tyAM rahelA sAdhune joyA. tyAre dharmapAlanA jIve Ama vicAryuM ke - "Amano janma saphaLa che. uttama AcAranA sthAnavALA che ke, jeo A pramANenirbhaya zAnta tyAga karelA saMgavALA ahiM A pramANe rahelA che. jyAre ApaNe to nibhaMgInA ziromaNi chIe. dhana meLavavAnI icchAthI viruddha kArya karanArA chIe, loko taraphathI parAbhava dhikkAra pAmI AtmAne pApI banAvyo che. ahiMthI mRtyu pAmI kaI gatimAM jaIzuM ? ApaNA kharAba svabhAvathI ApaNe baMne lokane bagADyo che. pAparahita nirmala evA sAdhunA vartanathI ApaNuM vartana taddana viparIta che, arthAt malina ane pApI vartana hovAthI ApaNuM klayANa kevI rIte thaze ?' have je bIjo mitra hato, te to munine dekhIne apazakuna gaNI udAsIna bhAvavALo thayo. ekane guNarAgathI bodhibIja prApta thayuM ane bIjAne te bIja na thayuM. tyAra pachI kaSAyo pAtaLA paDyA ane baMne dAna ApavA tatpara banyA eTale anidita evuM manuSyajanma-yogya karma upArjana karyuM. tame baMne mRtyu pAmIne ahIM vaNikaputro tarIke utpanna thayA, suMdara AcAra sevanArA ane vaNidharma-tatpara banyA.tethI karIne ahi ekane tebIjanuM phaLa prApta thayuM, suMdara pratibodha pAmyo, ane bIjAne bIja na vAveluM hovAthI sarbodha pAmavA rUpa phala na thayuM. AmAMnA ekane jinezvare kahela vistAravALI pUrvabhavanI ArAdhanA sAMbhaLIne kSaNavAramAM jAti smaraNa upAdeya buddhithI jJAna thayuM. tyAra pachI vizvAsa thayo, eTale vairAgyavAsita banyo ane bhAvathI jinezvare prarUpeluM zubha zAsana aMgIkAra karyuM. tenI pratItinA sAmarthyathI zubhakarmanI paraMparAthI te yogyakAle siddhi pAmaze ane bIjo haju saMsAramAM rakhaDaze. (37) traNa gAthAnA akSarArtha kahe che - gADha prItivALA zeThanA putro ghaNI vakhata vyavahAramAM pravRtti karatA samAna phalavALA ekacittiyA nAme prasiddhi pAmyA. eka vakhata vIraprabhu kauzAmbI nagarImAM samavasaryA, dharmanuM zravaNa karyuM, temAM ekane bodhi, bIjAne teno abhAva thayo. te ja vAta vadhAre kahe che. dharmapAlanA jIvane zravaNa karIne harSa thayo. bIjAne madhyasthaathavA udAsInabhAva thayo. paraspara baMnene e cittajJAna thayuM ke, "eka manavALA ApaNA cittano bheda kema paDyo ? abodhi-viSayaka moTAe bhagavaMtane prazna karyo. "he bhagavaMta ! amAro beno ghaNo ja sneha che. haMmezAM vyavahAranA kAryomAM ame ekamanavALA chIe.tyAra pachI muktirUpI kalpavRkSanuM bIja jene thayuM che, evo ane te nathI thayuM te bodhibIja vagarano ema baMne zA kAraNathI bheTavALA thayA ? tyAra pachI bhagavaMte te baMnene pahelAno vRtAnta kahyo. jemAM gAyonuM dhana ghaNuM hoya, evA prakArano sanniveza, te jenI pAse hoya, te dvAMgika eTale gAmano mukhI,tenA tame be putro hatA. tame koIka divasa gAyanuM haraNa karatA hatA, tyAre koTavALo-rAjyAdhikArIo tamArI pAchala AvyA ane tamone trAsa pamADyo. palAyana Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 thatA tamoe eka parvatanI guphAmAM eka sAdhune joyA. temAM eka sAdhune dekhI tenA dharmanI prazaMsA karI ane potAnA apakRtyanI niMdAkarI, bIjAne apazakuna lAgyAM ane tethI sAdhu upara dveSa thayo. bIja ane abIja ema baMnemAM A kAraNa maLyuM. (227) thI 229) pUrve kahela udAharaNanuM nigamana karatAM bIjazuddhi kahe che - 230 - A pramANe gAmanA mukhInA putra mAphaka ghaNA aMdhakAra-paTalane pravartAvanAra mithyAtvamohanIya karmanA maMdapaNAthI eTale karmano upazama thavAthI zuddha dharmane anukULa, AhArAdi daza saMjJAnA nirodha phalarUpa je upAdhi, tenA abhiprAya-rahita hovAthI nirmala bhAvayukta, evA alpa paNa praNidhAna eTale kuzalacitta ane Adi zabdathI prazasta ucita kArya karavAno Agraha te saddharmanA bIjarUpe avadhya-saphaLa kAraNa che. (230). A ja vAtane vizeSarUpe jaNAve che - 231 - lokottara dharma ArAdhanAnA prasaMgamAM A dharmabIja che. kAkatAlIya athavA aMdhakaMTakIya vagere udAharaNo anusAra karmano upazamabhAva thayo hoya. A lokanA ke paralokanA phalanI abhilASA rahita,tema ja jainazAsanane kahelA dayA. dAna vagere nirdoSa bhAvanI zraddhAnI pradhAnatA yukta ane laukikabhAvamAM daDha viparItatAvALI zraddhAmAM A bIja prApta thAya che.viparyaya dUra thayA che, jethI evuM sadharmanuM bIjabhAva rUpa te thaI zakato nathI. (231) te ja vAtane anulakSIne kahe che - (dharmabIjanAM kAraNo) 232 - A dharmabIja bIjAne samajAvavuM azakya che, to pachI A na jANI zakAya ke na anubhavAya tevuM thayuM - ema zaMkA karIne kahe che ke -nirmala manavALAne A potAnA anubhavathI jANI zakAya tevuM che. tathA saMsAra-vyAdhine nAza karavAnA kAraNabhUta che. A kAraNathI sarvalokano priya evA cintAmaNi ratna, kAmadhenu, kalpavRkSa vagerethI paNa A dharmabIja mahAna che.paMDitoe svayaM potAnA tarka-vitarkanA yogathI A vAtano nirNaya karI levo.zeraDI, dUdha, ghI vagerenA rasanI madhuratA-vizeSanI jema anubhava chatAM tenA rasano AsvAda mukhethI varNavI zakatA nathI. kaheluM cheke - "zeraDI, dUdha goLa, ghI AdinA rasanuM mAdhurya temAM je prakAranuM AMtarUM pharaka che, te moTuM che, to paNa tene kahevA mATe sarasvatI paNa samartha nathI. tema A bIjanuM svarUpa anubhava-gamya che.(232) AnuM mahAnapaNuM vicAre che - 233 - je kAraNa mATe huM jagatamAM pUjA pAmuM prasiddhi pAmuM. devalokAdi-sukho meLavuM - evA prakAranI abhilASAthI dravyaliMga-mAtra sAdhuveSa ane sAdhupaNAnI kriyAo karI, paraMtu mithyAtva vagereno mohamala haju khaselo nathI - arthAta saMsAranA sukhanI abhilASA ghaTI 1 akasmAt kAgaDAne besavuM ane tADanuM paDI javuM, 2 AMdhaLAne cAlavuM ane kAMTo bhoMkAvo. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 upadezapada-anuvAda nathI - evA rUpe vItarAga-dharmano mAtra veSa dhAraNa karyo eTale ke, zuddha zramaNabhAva yogyapaDilehaNa, pramArjanAdi ceSTArUpa dravyasAdhupaNuM atyAra sudhInA saMsAramAM anaMtI vakhata pALyuM. ghaNA bhAge saMsAramAM rahelA sarva prANIone tathAvidha sAmagrI-yoge A dravyasAdhupaNuM anaMtI vakhata maLeluM che. mAtra avyavahAra rAzinA tathA temAMthI nIkaLelAne alpakALa thayo hoya tevA jIvone choDIne, tevI samagra dravyaliMganI kriyAmAM A saddharmanuM bIja utpanna thayuM nathI. kadAca dravyasAdhupaNAmAM pravRtti lakSaNa lezyAnI zuddhi thAya, to paNa maryAdA vagaranA kALa sudhI bhavabhramaNanI yogyatAvALA svAbhAvika bhAvamala haju ghaNA ja moTA pramANamAM rahelo che.je mATekaheluM che ke, "ghaNA A bhAvamala-kaSAyo jIvanA kSaya thAya, tyAre A saddharmanuM bIja manuSyane prApta thAya che. apragaTa caitanyavALo mahAna kArya kadApi karI zakato nathI. (233) 234 - mATe dhIra puruSoe A dharmabIja viSe vizeSa yatna karavo. kevA lakSaNavALo prayatna karavo? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - vItarAga bhagavaMte pratipAdana karelA Agama viSe, tema ja apunabaMdhakanI ceSTAthI mAMDI ayogIkevalIpaNA sudhI tenA cittanA zuddha suMdara AcAramAM je bahumAna-bhAva-pratibaMdha karavo - eTale ke, buddhizALI puruSoe kSayopazamanI vicitratA aMge alpa, madhyama ke adhika evuM bahumAna karavuM. upasaMhAra karatA kahe che ke, have ghaNuM kahevAI gayuM. dharmabIja-viSayaka vizeSa hakIkata kahevAthI saryuM. (234) have AjJApUrvaka pravRtti karavA chatAM paNa AgaLa vistAra sahita kahelI buddhipariNatirUpa vicAraNA ja kAryasAdhanAra thAya che, te vAta vistArathI jaNAvavAnI icchAvALA kahe che ke - (vaiyAvRtvanuM svarUpo 235 - vaiyAvRttva eTale anna-pAna, auSadha-bheSaja vagerenuM dAna ApavuM, paga dhovA, zarIra dAbavuM.saMthAro,Asana taiyAra karI ApavAM, sAdhujana-yogya vividha kriyA-vizeSa dvArA je sevA karavI,bIjA badalAnI AzA rAkhyA vagara nispRhabhAve guNI puruSonI-sAdhupuruSonI sevA karavI, te vaiyAvRtya, te patana pAmatuM nathI-arthAt tenuM phaLa cAlyuM jatuM nathI kAraNa ke, anubaMdha-anugama-avyavaccheda A ekAryavAcI paryAyavAcaka zabdo che, tenuM phaLa viccheda pAmatuM nathI, paNa avazya pAchala sAthe Ave che. te mATe kaheluM che ke - "cAritrathI bhraSTa thayelAnuM,marI gayelAnuM cAritra nAza pAme che, parAvartana na karavAthI zrutajJAna cAlyuM jAya che, paraMtu zubhodayavALuM vaiyAvRtya karma nAza pAmatuM nathI." A kAraNathI pramoda pragaTa karanAra koIka svabhAvathI ja vaiyAvRtyanI rucivALo "kareluM vaiyAvRtya niSphala thatuM nathI." emAM sarvajJanA vacanathI AvA vaiyAvRtyamAM atizaya pravarte che. potAnI zaktino vicAra karyA vagara alpabuddhithI jema koI apakava buddhivALo ajJAnI atizaya bhUkhyo thayohoya, potAnI jaTharAgninA baLano vicAra karyA vagara ekadama atizaya AhAra kare, to koI prakArano guNa Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 27 meLavato nathI, paraMtu ulaTuM agninI maMdatA prApta karIne doSa meLave che, tema cAlu vaiyAvaccanA adhikAramAM paNa potAnI zaktine ullaMghIne je vaiyAvRtya kare, temAM paNa doSa utpanna thAya, tevI bhAvanA samajavI. (235) A pramANe alpamati-viSayaka vaiyAvRtya kahIne kahe tene viparIta paNe kahevAnI icchAvALA kahe che ke - ra36 - vaLI bIjo koI bahubuddhizALI vaiyAvRtyanI rucivALo dhArmika puruSa zAstramAM vaiyAvRtyanuM svarUpa kevuM batAveluM che ? tenI vicAraNA kare. ajJAnIne to te kArya karavuM azakya che. tethI zAstranA vacanathI saMyamalokane ucita padArtha prApta karAvavA rUpa jJAna thAya che. tathA kayA prakAre ? guru bAla vRddha vagere lokone ucita pravRttirUpa je kartavya e vagerenI vicAraNA tarkathI potAnI zakti anusAra te pramANe pravarte. evI rIte vaiyAvRtya kAryamAM pravRtti kare, jethI temAM ghaNo lAbha meLave. A ja vaiyAvRtya, zakti toDyA sivAya haMmezAM bhAvanI vRddhi thatI hovAthI A bhAva samajavo. (236) mATe AgaLa-pAchaLa zuddha vaiyAvRtya- viSayaka AjJA batAve che - 237 - AcArya, upAdhyAya, pravartaka, vira, gaNAvacchedaka lakSaNa pAMca padastha lakSaNa puruSo rUpa tathA glAna, Adi zabdathI bAla, navadIkSita, prAthUrNaka vagerene upakAraka- AjJAdi vRddhi na karanAra, tema ja tathAvidha avasthAmAM avaguNa thavAthI, - saLekhama Adi ne vadhAranAra bane te apakAra ane potAne paNa zuddha samAdhi-lAbharUpa upakAra tathA potAnAM Avazyaka kAryo ke bIjAM tevAM potAnAM kAryone hAni na pahoMce, te apakAra ne tevI rIte bArIkIthI vicAraNA karavA pUrvaka jANIne vaiyAvRtya karavuM.sarvajJa bhagavaMte AvA prakAranA vaiyAvacca karavAno upadeza Apelo che - ema manamAM nirdhAra karIne kIrti, badalA vagerenI abhilASA rAkhyA vagara vaiyAvacca kArya karavAM. (237). ema na bolavuM ke - "kriyAthI ja phalasiddhi thaze' vAraMvAra AjJA zA mATe bolyA karavI ? tenA mATe kahe che 238 - bhagavAnanA vacananA bahumAnathI tathA kugraha Adi doSa-rahita thavAthI vaiyAvRtyAdi kAryonuM puNyAnubaMdhI puNyarUpa ane niranubaMdha azubha karmarUpe viziSTa phalanI prApti thAya che. mAtra ekalI kriyAthI phala maLatuM nathI. jema maMtra vagara sarpa karaDelA manuSyane pramArjana karavAnI kriyA kare, to jhera utaratuM nathI, paNa sAthe maMtra hoya to ja pramArjananI kriyA saphaLa thAya, tema eka sAdhunA zuddha AcAra mAtra sevana karavAthI viziSTa phaLa maLatuM nathI. e ja vAta majabUta karatA kahe che ke, pUrvAcAryoe je pramANe kaheluM che, te ja pramANe amo paNa kahIe chIe. (238). je kaheluM che, te ja vAta be gAthAthI kahe che - Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 upadezapada-anuvAda (AjJA-bahumAnanuM svarUpa 239 aMtaHkaraNanA AjJA-bahumAnathI potAnI zakti anusAra darzana prabhAvanAdi vividha mArgAnusArI uttama kriyAo utsAhavALI thAya che. kAraNa ke, bhAvaAjJAnuM bahumAna tene thayeluM ja che. zuddhabhAva AjJAnuM bahumAna tevA prakAranA meghanI unnati samAna che, ke temAM jalavRSTinI kriyA na thAya, te bane ja nahiM. jo sukriyAnI pravRtti aTakIpaDe, to bahumAnarUpa bhAvaAjJA zuddha vartatI gaNAya nahiM. nizcayathI potAnuM kArya sAdhI ApanAra kAraNane kAraNa mAneluM che. A kAraNathI bhAvaAjJAnA bahumAnamAM te sukriyA icchelI che. eTale AjJAnuM sAcu bahumAna hoya to tevI kriyA karyA vagara sAdhakane cena paDeja nahIM - (239) tethI paNa zuM thayuM ? te kahe che - - 240- AvA bahumAnavALI sukriyAthI bIjI kriyAthI thayelA puNyathI caDiyAtuM eTale ke, suvarNanA kuMbha-samAna evuM AgaLa AgaLa jeno prabhAva vadhato jAya, tevuM puNyAnubaMdhI puNyarUpa phala ahiM prApta thAya che. kAraNa ke,prANI-dayA Adi samagra hetuo tene prApta thayelA che.kaheluM che ke - "prANI mAtranI dayA, vairAgya pAmavo, vidhipUrvaka guruonI sevA-bhaktipUjana karavuM, nirmala zIla pAlana karavuM- sAruM vartana rAkhavuM. A sarve puNyAnubaMdhI puNya baMdhAvanAra che." A yathArtha samajavuM. pUrNa kAraNathI AraMbhelA bhAvo kadAcita anubaMdha vagaranA thatA nathI, nahiMtara te paNe tenI prApti thAya nahiM. (240) AjJA-bahumAna-rahita mAtra ekalI kriyA che,te kevI rIte jANI zakAya ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - 241-durbhavyo, abhavyone viSe vasra, pAtra, kIrti vagerenA lAbhanI apekSAe AdizabdathI svajanono avirodha, kulanI maryAdA jALavavA lAjazarama, dAkSiNyatAnI apekSAe mAtra kriyA kare, paraMtu AjJA bahumAna temane hotuM nathI. guNathAya ke doSa lAge tevI pravRtti rahita, zAsananuM gaurava thaze ke laghutA thaze,tenI ciMtA vagarano hoya AdizabdathI sattvo jIvo vagere upara maitrI Adi cAra bhAvo rAkhavA evA zuddhajJAna-rahita ghaNe bhAge hoya, zuddha AjJAbahumAna vagaranAnI mAtra A lokanA sukhanI apekSAe mAM ekalI dharmakriyAo temane hoya che. (21) 242- AvI AjJA bahumAna vagaranI kriyA mAtrathI mATInA ghaDA jemAM 'uttarottara phala vadhatuM jAya', tevuM phala maLatuM nathI, paNa mAtra puNyabaMdharUpa phalanI prApti thAya che. e ja vAta bIjA dRSTAMtathI samajAve che ke, 'kulaTA strI bAhmaNane dAna Ape parva divase upavAsa kare, tIrthasnAnAdi dharmanI kriyA kare, to temAM anubaMdha vagaranuM phaLa maLe, lokamAM mAtra sAru lAge ane koine zaMkAna thAya paraMtu para lokamAM to kazu phaLa na maLe. A mAtra kriyAdvArA thatuM phala che. sonAno ghaDo bhAMgI jAya, to pharI paNa AgaLa kAma lAge, paNa mATIno ghaDo bhAMgyA pachI pharI kAma lAgato nathI. tethI niranubaMdhana phala kriyA mAtranuM jaNAvyuM (242) Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 243-je kAraNathI bhAva vagaranI AjJA vagaranI kriyA niranubaMdha phalavAnI che, mATe rAga-dveSa-mohanA mala rahita zuddha mananA pariNAmarUpa bhAva, potAnA sAmarthyane chUpAvyA vagara-sarva prayatnathI svarga mokSalakSaNa sAdhya viSe buddhizALI puruSe jinAjJAnusArI dharmAnuSThAnomAM prazastabhAva lAvavA prayatna karavo. (243). have AjJAne AgaLa karatA daSTAMta jaNAve che - 244 je najIkano mokSamAgI Asanna bhavyAtmA AjJA pratye bahumAna karanAro che, te tIrthaMkara bhagavaMta dharmAcArya, zruta-cAritrarUpa dharmane bahumAna ApanAro ja hoya che. AjJA pratye bahumAnavALo hoya te tIrthaMkarAdinA pratye bahumAna vagarano na hoya, tevA bahumAnavALo AtmA kalyANarUpa puruSArthane sAdhanAro ja thAya che. A AjJA-bahumAna viSayamAM bhIma nAmanA rAjaputranuM daSTAMta kahevuM. (244) e daSTAMta vicAre che - (rAjaputra bhIma - kathA) 245 thI 250 -bIjI nagarIonI samRddhinA abhimAnane dUra karanAra evI tagarA nAmanI mahAnagarI hatI. potAnA lAvaNyathI kAmadevane jitanAra evo suMdara rUpane dhAraNa karanAra ratisAgara nAmano tyAM rAjA hato.tene bhIma nAmano ekaputra thayo hato. bAlyakALa pUrNa thayA pachI pitA tene dharmAcAryapAse laIgayA. dharma zravaNakarI bodhi prApta karyuM. bhIme vicAryuM ke, "mArA pitAjI mArA atyaMta hitakArI che ke, "jemaNe mane samagra traNe lokamAM sArabhUta evA jainadharmamAM joDyo." tyAra pachI vicAryuM ke, "prANadAna kare to paNa temanA upakArano badalo vALI zakuM tema nathI, to have mAre kAyama mATe temanuM apriya na karavuM evo abhigraha karyo. tyAra pachI samyagadarzana sahita aNuvrato, guNavrato ane zikSAvrato rUpa zrAvakajanayogya nirmala dezavirati dharma aMgIkAra karyo. A pramANe svarga ane mokSanA sukhanA kAraNabhUta, sukhethI AcarI zakAya tevA zrAvakadharmanuM sevana karato hato. e pramANe niraMtara dararoja apUrva pariNAmanI paraMparAnI zreNIe caDatA tenA divasopasAra thatA hatA. A bAju tyAM sAgaradatta nAmanA vaNikanI zRMgArarUpa kSIrasamudranI lahero sarakhI, saubhAgya, lAvaNyaguNathI devAMganAonA rUpane harAvanAra evI caMdralekhA nAmanI putrI havelInA talabhAgamAM suvarNanA daDAthI krIDArasane anubhavatI hatI, tyAre gavAkSasthaLamAM ubhelAM ratisAgararAjAnA netramArgamAM AvI arthAt dekhI. rAjahaMsa sarakhI lIlApUrvaka gamana karatI ane bIjA guNathI AkarSAyelA manavALorAjA tenA viSe rAgavALo thayo ane bhayaMkara madanAvasthA pAmyo. te prakAranI avasthA dekhIne maMtrIe pUchayuM ke, - "he deva ! Ama aNadhAryuM vagara kAraNe ApaNuM zarIrakema asvastha thayuM ?" rAjAe paNa AnI pAse vAta chUpAvavI yogya nathI-ema dhArIne potAnuM svarUpa jaNAvyuM tyArapachI maMtrI sAgaradattane ghare jaIne caMdralekhA mATe varavAnI mAgaNI karI,sAgaradane kahyuM ke, "huM rAjAne mArI putrI nahi ApIza. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 upadezapada-anuvAda kAraNa ke, tene rAjyayogya putra che ane te bhImakumAra rAjA thaze.' tyAra pachI A vRttAMta bhImanA jANavAmAM Avyo, eTale tene kahyuM ke, "huM rAjya nahi karIza, mATe rAjAne kanyA Apo." pharI vaNike kahyuM ke, "kadAca jo tuM rAjAne aNamAnIto thaIza ane pitAtAro tyAga karaze, to tuM rAjaya na kare to paNatAro putra rAjaya karaze." A pramANe sajjaDa AgrahavALA vaNikane jANIne pharI paNa bhIme tene kahyuM ke, "jo tuM ATalo catura dIrghadarzI che, to huM tane vacana ApuM chuM ke, "huM kadApi koI kulabAlikA sAthe paraNIza nahi." eTale mane putra thavAno saMbhava ja nathI." ema pratijJA karI.kAla jatAM bhImakumAra brahmacArI thayo. e pramANe potAnA manoratho pUrNa thavAthI vaNika caMdralekhA kanyA rAjAne ApI. ghaNA dravyano kharca karIne sArA divase tenI sAtherAjAe lagna karyA. tenI sAthe viSayasukha anubhavatA tene eka putra thayo. yogya samaye tene rAjA karyo. gRhasthapaNAmAM rahelo bhImakumAra paNa AjJAbhAvita AtmA apAra saMsAramAM paDavAnA bhayathI niSkalaMka abrahmanI viratinuM vrata paripAlana karatAM divaso pasAra karato hato. have koIka samaye saudharmasabhAmAM devatAonI sabhAmAM beThelA IndramahArAjA tenA daDhavratanA abhiprAyane jANIne tenI prazaMsA karavA lAgyA ke - "A bhImakumArane devatAnI sahAyatAvALA indramahArAjA paNa sarvazanI AjJAthI calAyamAnakaravA samartha nathI. jagatanA lokone camatkAra karAvanAra tenAmAM saubhAgyAdi aneka guNo hovA chatAM paNa te akhaMDa brahmacarya evuM pAlana kare che ke, koI tene calAyamAna karI zake nahIM. tyArapachI deve kAmajavarathI pIDAtA dehavALI vezyAvikarvIne tenA sanmukha hAjara karI. vezyAnI mAtAnA rUpane dhAraNakaranArIe bhImakumArane kahyuM ke, "A putrI ane atyaMta vallabha che, potAnA icchita manoratha pUrNa na thavAnA kAraNe atikaSTavALI dazA pAmelI te nakkI mRtyu pAmaze. te nirdaya ! strIhatyAnI upekSA karanAra he kRpA vagaranA ! tane adharma thaze tevA prakAranA anuSThAnathI paNa tane asAdhya siddhi prApta thaze. A pramANe kahevAyela "ekabAju vAgha ane bIjI bAju na karI zakAya tevI nadIM' nyAyano vicAra karI AjJAbahumAna karavAnA kAraNe je banyuM, te kahe che - tIrthakara bhagavaMtanI AjJAnI vicAraNA karavA lAgyo ke - "apakAra karavAmAM tatpara evI strIonI racanA koNe karI ? kharekhara narakanA uMDA kUvAnA pagathiyAnI paMkti sarakhI A strIo che. doSono Dhagalo, parAbhavanuM moTuM sthAna, mokSamArgano dhvaMsa karanArI ane nakkI pratyakSa ApattirUpa A strIo che. A strIo potAnAM kArya sAdhavA mATe hase che, rudana paNa kare che. vizvAsa pamADe che, paraMtu te pote bIjAno vizvAsa karatI nathI. mATe manuSya smazAnanI ghaTikAnI jema kuzIlavALI strIno tyAga karavo joIe. kAmo -viSayo e zalyasarakhA che, jhera jevA che ane sarpa jevA che kAmanI parArthanA karanArA niSkAma durgatimAM jAya che." tyArapachI AjJAbhAvanA saMbaMdhathI A dhIra - puruSa A pramANe vicAravAlAgyo ke, brahmacaryavratanA vinAzamAM nakkI pApa thavAnuM ja che. te mATe kaheluM che ke "bhaDabhaDatA agnimAM praveza karavo sAro,paraMtu lAMbA kALathI pALela vratano Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 bhaMga karavo ThIka nathI, suvizuddha kArya karatA maraNa pAmavuM bahettara che, paNa skUlanA pAmelA zIla sahita jIvavuM sAruM nathI." mATe vrata-rakSaNa karavAno upAya karavo joIe. mArA viSe anurAgavALI che, tenuM mRtyu thAya,tethI mane pApabaMdha nathI. jemATe AgamamAM kaheluM che ke - koIne paNa para vastu viSayaka nAnAmAM nAno paNa karmabaMdha kahelo nathI. to paNa tenAthI vartanArA munio pariNAmanI vizuddhi icchatA teo yatanA karIne vartana karanArA che." to paNa maraNathI rakSaNa karavuM te suMdara che. tene jainadharma kathana karavA rUpa atiuttama karuNA karavI yukta che. ema vicArakarIne dussaha kAmadevanA dAvAnaLane olavavAmAM megha samAna evo dharma tene samajAvyo. te A pramANe - "zAstramAM adharmanuM mULa, bhava-bhAvane vadhAranAra evuM A kAryajaNAvela che, mATe tevAM pApakAryano tyAga karavo yogya che. kharekhara teo dhanya che, teo ja vaMdanIya che ane teoeja tribhuvana pavitra kareluche ke, jemaNe bhavanane kleza pamADanAra evA kAmamalane bhoMya bhegokarI nIce pADelo che." tyAra pachI tene meruparvatanI jema aDola jANIne devapotAnuM rUpabatAvIne svargamAM cAlyo gayo. tyAra pachI bhImakumAre je karyuM. te kahe che - AtmA ja nandanavana-samAna jene che tevo, arthAt bAhya vastu-viSayaka rati-rAga vagarano hoya tevo AtmArAmI thayo. vItarAga paramAtmAnI AjJAnuM smaraNa karIne, AjJA kevI? to ke "Atmahita karavuM, jo zakti hoya to sAthe parahita paNa karavuM, Atmahita ane hita be kArya sAthe AvI paDe, to prathama Atmahita ja karavuM." A lakSaNavALI AjJA yAda karavI. have temanA mukha dvArA bIjAne upadeza ApatAkahe che ke - "A prakAre zrutacAritrarUpa dharma bhIma sivAya bIjAone paNa thAya che. viSayamAM je je vakhate artha karavo ucita lAge, temAM A pramANe bhImanA nyAye ucita pravRtti karavA rUpa AjJAnuM pAlana kare. te mATe kaheluM cheke - "buddhizALI manuSya haMmezAM dareka sthAne ucita kArya ja karavuM, evI rIte ja phalanI siddhi thAya che ane A ja bhagavaMtanI AjJA che." (245 thI 250) laukikoe paNa AjJA prAmANyano Azraya karelo che, e batAvatA bhISmanI vaktavyatA kahe che - (laukikoe paNa AjJA pramAya svIkArela che.) 251 - bIjA AcAryo bhISma pitAmahane ja A vAta lAgu pADe che, te A pramANe - koIka samaye lokomAM prasiddha evI gayA nAmanI nagarImAM pitAne piMDa ApavAmATe gayo. tyAM piMDa-pradAnane ucita evA jalAbhiSeka, agnikAryo karyA pachI piMDadAna ApavA mATe taiyAra thayA, tyAre pitRoe dakura-yukta hasta - te darbhahastaka sarvopara pisylAtR- sarva bIjA piMDa ApanAra jevo sAdhAraNa vaDalAmAMthI bahAra kADhIne piMDa levA mATe taiyAra karyo. tenA brahmacaryAdi guNothI prabhAvita thayelA evA teoe vividha prakAranA maNionA khaMDathI zobhita suvarNacUDAbhUSaNathI alaMkRta karyo tyAra pachI bIjA hAtha jenAthI tiraskRta thayA che, eTale "hAthamAM darbha grahaNa karavApUrvaka piMDa Apavo." evA prakAranI AjJAthI darbha hAthamAM rAkhI piMDanuM dAna karavuM, tethI oLakhAtuM. zAMtanuno putra bhISma tenuM gAMgeya evuM bIjuM paNa nAma che. teo pAMDava-kauravonA pitAnA paNa pitA samAna evA bhISmane paNa ghaNe bhAge Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 upadezapada-anuvAda bhImakumAranI jema AjJA-bahumAnavALA jaNAve che. (251) have 'AjJA-parataMtra banI ahiM bIjAdhAna karavuM' A vAta vistArIne have jemane A AjJA-pArataMtrya na hoya,temane AzrIne kahe che granthi bheda na karela ne AjJA parataMtra nathI - 252 - A pramANe bhImakumAranI jema AjJAnuM paravazapaNuM pAmavuM, te jemaNe haju sajjaDa rAga-dveSa-mohanI gAMTha bhedI nathI, evA pariNAmavALA-abhinna graMthivALA jIvo hoya, temane AjJAnuM pArataMtrya hotuM nathI,te kevA prakAranA hoya ? tekahe che jaLanA vaheNanI sAme janArA sarakhA paNa, ahiM jIvanadIpanI pariNita rUpa srota pravAha be prakArano hoya che. eka saMsAra srota ane bIjo nivRtti-srota, temAM saMsAra-srota eTale indriyonI anUkala pravRtti pramANe vartavuM, te anusrota kahevAya, bIjo tenAthI ulaTApaNe vahe, te pratisrota kahevAya. tyAra pachI kaMIka paripakava thayelI bhavitavyatAnA kAraNa dhana, jIvita Adi paudgalika padArthone taNakhalA samAna mAnato, ane saMsArathI viruddha ceSThAne karatohovA chatAM paNa tevA prakAranA ajJAna bAlatapasvIone ghaNe bhAge tevA prakAranA samajAvanAra na maLavAthI ajJAnatAnA kAraNe AjJAsvarUpa jANyu nathI. keTalAka anya tIrthovALA paNa bhavanA kAmabhogothI vairAgya pAmelA hoya. nirvANa-mokSapratye dRDha abhilASA paNa temanAmAM jovAmAM Ave che, paraMtu haju rAga-dveSa-mohanI anAdinI gAMTha bhedAI nathI,tethI AjJAnuM svarUpa na jANatA hovAthI teo prabhunI AjJAnI parataMtratAne pAmI zakatA nathI. vaLI ema paNa na kahevuM ke - graMthibheda na karelo hoya,temane AjJAno lAbha nathI ja. (252) ahiM kevA prakAranI AjJA-parataMtratA vicAravI ? - 253- ahiM graMthi eTale sajjaDa rAga-dveSanA pariNAmarUpa gAMTha jhADanA mULanI gAMTha sarakhI A pariNAmarUpa gAMTha samajavI te mATe zAstramAM kaheluM che ke - 'graMthi eTale duHkhe karIne bhedI zakAya. karkaza-kaThaNa majabUta sajjaDa mULamAM ugelI gUDha evI jamInamAM gupta rahelI vRkSanA mULanI gAMTha jevI jIvanI karmapariNatithI utpanna thayela evA sajjaDa rAgadveSa ane mohanA je pariNAma, tene zAstramAM graMthi kahelI che. tethI graMthisthAna najIka AvelA prANIo, tathA apunarbaMdhakaAdi jIvo, teone paNa dravyarUpe AzA hoya che.temAM apunabaMdhaka eTalehave pharI koI vakhata karmanI utkRSTa sthiti bAMdhavAno nathI, tIvrabhAvathI pApa na kare, te vagere lakSaNavALA, tathA AdizabdathI mArgAbhimukha ane mArgapatita arthAta mokSamArganI sanmukha thayelA temaja mokSanA mArge caDelA 'thApravRttaraLa - zvaramamALanI sannihitaprathimeTro' yathApravRtta karaNanA chellA bhAgamAM thavAvALA, granthibheda thavAnA najIkanA samayamAM thanArA, abhavyo, durbhavyo, sukRbaMdhaka vagere grahaNa karavA. mAtra ahiM dravyazabdanA vicAramAM arthanI apekSAe zAsranI nIti maryAdA-siddhAMtanI sthitie dravya zabdanA e artho thAya che.(253) bhajanA-vikalpa dravyazabdane AzrIne kahe che - Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 254- eka dravyazabda apradhAnabhAvamAM ja kevala vartanAro che pradhAnabhAvakAraNa bhAvanA aMzathI sarvathA rahitadravyazabda varte che. ahIM dravyazabdanI aMdara dRSTAMta Ape che ke 'jema aMgAramardaka AcAryadravyAcAryahatA, bhaviSyamAM paNa kadApi bhAvAcAryanI yogyatA tene thavAnI nathI, sarva kAla mATe AgaLa kahIzuM, tevo te abhavya AtmA che. (254) apunabaMdhakanuM lakSaNa ane dravyazabdanAM artho 255 bIjo vaLI dravyazabda yogyatvamAM tenAparyAya yogya bhAvarUpamAM judA judA rUpe nayabhedathI ke bhava saMbaMdhI bAMdhelA AyuSyavALA nAma ane gotrakarmanI sanmukhatAne pAmelo saMgraha-vyavahAra nayavizeSathI jANavo. je mATe kaheluM che ke - nAma, sthApanA ane dravya A traNa dravyAstika nayamAM rahelA che,jyAre bhAva to paryAya nayamAM rahelo che.prathama dravyAstika nayanI sAthesaMgraha ane vyavahAranaya joDAyelA che, bAkInA RjusUtrAdika nayo paryAyAstika nayane AdhIna che." A ja vAta prayogathI kahe che - vaimAnikAdi devo viSe jeno upapAta thaze te, ema karIne dravyadeva jema ke,sAdhu-muni je devapaNuM pAmavA mATe kAraNa pAmelo hoya te. eTale je sAdhu ke zrAvaka tenA suMdara AcAro pALI devapaNuM pAmavAno hoya, tevA zrAvaka ke sAdhune bhaviSyamAM thanAra hovAthI kAraNarUpe dravyazabdano ahiM prayoga karAya. sAdhune dravyadeha kahevAya. bIjA sthAne paNakaheluM che ke - "mATInA piMDane dravyaghaTa, suzrAvakane dravyasAdhu tathA sAdhune dravyadeva e vage2e zrutamAM kaheluM che." (255) A pramANe dravyazabdanA be artha kahIne tene yathAyogya joDe che. abhavya samRtabaMdhakane dravya AjJAthI karyo lAbha 256- te be dravya zabdonI madhye abhavya satkRbaMdhaka Adi graMthika-gAMTha na bheddelI hoya, tevA jIvone dravyathI AjJAbhyAsa-tatpara evAone apradhAna arthamAM dravyazabda vaparAya che. abhavyo ke, je graMthisthAna najIka AvelA che, tevAo keTalAkane AjJAlAbha dravyathI thAya che. je mATekaheluM che ke - "tIrthaMkarAdikanI pUjA dekhIne athavA tevA anya kAryathI abhavyajIvone paNa zrutasAmAyikano lAbhagAMTha hovA chatAM paNa thAya che." bAkInA apunabaMdhakAdikone yogyatA arthamAM dravyazabda vaparAya che. zAthI ? to ke bhAvaAjJAnuM kAraNa, sadbhUta AjJAnA heturUpa thavAthI. (256) have pradhAna ane apradhAna evAM dravyaAzAnAM cihno kahe che - 257 - baMne dravyazabdanA cihnonA bhAva jaNAve che. temAM apradhAna AjJAmAM te kahevAya che. AjJA kahevA lAyaka padArthanA arthanuM ciMtana temAM hotuM nathI. A jJAnI prarUpaNA karanAra adhyApaka-guru Adi puruSanA guNano pakSapAta guNAnurAga tene hoto nathI. tathA vismaya eTaleke 'aho ! anAdi saMsAramAM pUrve koI divasa paNa meM A jinezvaranI AjJA prApta karI na hatI,tevo vismaya paNa tene ja thAya. tathA saMsArano bhaya hoto nathI, sAmAnyathI AjJA-. virAdhavAmAM ATalAM apradhAna dravya-AjJAnAM liMgo samajavAM pradhAna dravya. AzAnAM tethI viparIta liMgo samajavAM jema ke, 'tenA arthanI vicAraNA,guNarAga vismaya, bhavano bhaya Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 upadezapada-anuvAda evAM liMgo-cihno hoya. A pramANe pradhAna ane apradhAna dravyazabdanA prayogamAM liMgo jaNAvyAM (257) AgaLa apradhAna arthavALA dravyazabdanA prayoganI ciMtAmAM ekalA aMgAra-maIka mAtra kahelA che. have baMne sAthe pradhAna-apradhAna arthavALA dravyazabdanI yojanA karatAM aMgAramardaka ane goviMda vAcaka-ema baMnene AzrIne kahe che. - 258-A AjJA-vicArapakSamAM dravyazabdanA prathama pakSamAM apradhAna arthamAM aMgAramardakanuM ane bIjA pradhAna arthalakSaNamAM goviMdavAcakanuM ema be udAharaNo jANavAM. (abhavya aMgAramardakanuM caritra) ahiM aMgAramardakanuM udAharaNa e pramANe jANavuM. mahAbhAga vijayasena nAmanA AcArya mAsakalpanA vihAra karatA karatA garjanaka nAmanA nagaramAM padhAryA. ahiM rahetA thakA temanA munivaroe koIka divasegAyo choDavAnA samaye AvuM svapna joyuM. madonmatta pAMcaso bhadrajAtinAhAthIothI parivarelo eka Dukkara ApaNA sthanamA Avyo. tyAra pachI te sAdhuoe te addabhuta svapna sUrijIne jaNAvyuM, tyAre AcArya bhagavAne temane kahyuM ke, amuka sAdhune teno artha pUcho. (da000 graMthA...) * Aje susAdhuothI parivarela eka AcArya tamArA paroNA thaze, paraMtu te bhavya nathI, teno nizcaya che. eTalAmAM haju A vAta cAlI rahelI che, teTalAmAM atisaumya grahasamUhayukta zanaizvara sarakhA, manohara kalpavRkSonA samUhathI vIMTAyela eraMDavRkSa sarakhA rudradeva nAmanA AcArya sAdhuo sAthe tyAM AgaLa AvI pahoMcyA.te sthAnika sAdhuoe tarata ja ubhA thaI ItyAdika aupacArika vinaya kriyA karI, tema ja Agamavidhi pramANe AkhA gacchasahita yathAyogya paroNAgata sAcavI. tyAra pachI saMdhyA samaye sthAnika sAdhuoe bhuMDa AkAravALAnI parIkSA karavA mATe mAtru paraThavavAnI bhUmimAM aMgArA pAtharyA. potAnA AcAryanA kahevA pramANe sthAnika chupAI rahelA te sAdhuoe paroNA sAdhuoe pagathI caMpAtA aMgArAnA kraza kraza thatA zabdo sAMbhaLavAthI prANinI zaMkA thavAthI ke "ApaNAthI A jIvo caMpAya che ema dhArI "micchA mi dukkaDa' zabda bolyA. kraza kraza evA zabdo je sthale thayo, tyAM kaMIka nizAnI karIke, "divase tapAsakarIzuM ke zAthI Avo zabda utpanna thayo ?" have rudradeva AcArye mUtrabhUmimAM javA prayANa karyuM ane paga nIce aMgArA caMpAvAthI je kraza kraza karato zabda sAMbhaLyo, eTale jIvonI azraddhA karato mUDhI ema bolyo ke "jinezvaroe pramANathI tiraskArAelA evA Ane jIva kahelA che !" sthAnika sAdhuoe je pramANe dekhyuM, te pramANe vijayasenasUrine jaNAvyuM. temaNe paNa kahyuM ke, "svapnamAM je bhuMDa dekhyo hato, te A sUri ane je bhadra jAtinA uttama hAthIo dekhyA hatA,te A tenA ziSyo samajavA. tamAre AmA zaMkA na karavI' sthAnika sAdhuoe tenA ziSyone hetu-yuktio vaDe samajAvyA ke, "AvI ceSTAthI A abhavyane tame oLakho." ghora Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 saMsAravRkSanA kAraNa sarakhA A guruno tyAga karavo tamAre ucita che." tevA upAyathI teoe te abhavya guruno tyAga karyo. pelA suziSyo niSkalaMka sAdhupaNuM pALIne devaloka pAmyA, tyAMthI cyavIne teo sarve A ja bhAratamAM vasaMtapura nagaramAM jitazatru rAjAnA putro thayA. anukrame teo yauvanalakSmI pAmyA. koIka samaye teo ghaNA suMdara rUpavALA, temaja kaLAmAM kauzalya meLaveluM hovAthI, sarve temanI kIrti prasarelI hovAthI hastinAgapuramAM kanakadhvaja nAmanA rAjAe potAnI kanyAnA vara nirNaya karavA mATe tenA svayaMvara maMDapamAM AvyA. tyAM AvelAe rAjaputroe tyAM AvyA pachI uTapaNe utpanna thayelA. pITha para ghaNo bhAra lAdelA, gaLAmAM bAMdhelA moTA vajanadAra kutupavALA, dhIme dhIme cIso pADatA, AkhA zarIre khasaphollA thayelA che, tethI jIrNa zarIravALA, jene koInuM zaraNa nathI, atiduHkhita evApahelAnA guru aMgAramardakane joyA. te uMTa tarapha karuNAthI najara karatAM karatAM teo sarvene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. te samaye zubhabhAvathI devabhavanA utpanna thayelA jJAnathI sAcuM svarUpa jANI lIdhuM. eTale A uMTane spaSTa paNe oLakhyo ke, "A ApaNA guru hatA." tyAra pachIteo saMsArane dhikkAravAlAgyA ke, saMsAranI ceSTAone dhikkAra thAo. jeNe ATaluM jJAna meLavyA chatAM paNa kubhAvanAthI AvA prakAranI dayAmaNI sthiti prApta karI ane haju paNa saMsAramAM paribhramaNa karaze. tyAra pachI karuNAvALA te rAjaputroe tene choDAvyo tenAthI ja bhavanirvedanuM kAraNa pAmIne kAmabhogono parityAga karIne dIkSA aMgIkArakarI. tyAra pachI anukrame sadgatinI paraMparA pAmI TUMkA kALamAM A sarve mukti pAmaze. jyAre bIjo to abhavyAtmA hovAthI bhava-araNyamAM bhramaNa karyA karaze. (30). (govindavAcakano vRttAnta) goviMdavAcakano vRttAnta A pramANe maLeche - pApanAM sthAna sarakhI koIkanagarImAM samagra vidvAna lokonA madane dUra karanAra dAnava sarakhI adhama ceSTAvALo moTo vAdI evo zAkyamatano govinda nAmano paMDita hato. koIka samaye vihAra karatAM karatAM aneka munivarothI parivarelA siddhAnta vyAkaraNa, sAhitya chaMda, nyAya,tarkazAstromAM pAraMgata aneka bhavyajIvo rUpI kamaLone vikasita karavAmAM sUrya samAna evA zrIgupta nAmanA AcArya mahArAja padhAryA. sthira yaza samUhavALA teo sAdhune ucita evA sthAne virAjamAna thayA. AkAzatalane prakAzita karatA grahagaNo vaDe jema caMdra tema aneka aMtevAsI ziSyothI parivarelA te AcArya atyaMta zobhatA hatA. jema saurabhasamUhathI bharapUrasamagra dizAovALA mAnasa-padmasarovaramAM bhramaro lIna bane, tema tyAM rahelaguNa jANanAra harSapUrNa loko pApano nAza karanArA evA te AcAryanA caraNakamaLamAM lInabanyA. teo jinezvaroe kahela karmakSaya karanAra dharma sAMbhaLyo, jayAre AcArya dharma kahetA hatA, tyAre Ananda zabdathI samagra AkAza paNa vyApI gayuM hatuM. nagaramAM vAta phelAI ke, A sUri karatAMbIjA koI zrataratnanA samudra nathI" ema AzcaryapAmelo huM mAnuM chuM. jema saddhacchada vRkSanI sugaMdhathI hAthI mada pAme che, tema tepravAda sAMbhaLavAthI goviMda paNa vyAkula Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 upadezapada-anuvAda banyA mArA sarakhA paMDitapaNA rUpI mahAsAgarano pAra pAmanAra hovA chatAM jagatamAM AvA ujjavalayazane prApta karanAra bIjo koNa TapakI paDyo garvathI uMcI grIvA karato ane AgaLa kaMI paNa na dekhatovAda-yuddha karavA mATe AcAryanI samIpe pahoMcyo. meghanI dhArA vaDe jema dhULa uDatI baMdha thaI zAnta thaI jAya, tema AzcaryakArI mahAyukti ane vAcAthI tarata ja tene bolato baMdha karyo niruttara karyo. ati vilakSabhAvane pAmelo te vicAravA lAgyoke, "jyAM sudhI tenA siddhAMtanuM uMDuM rahasya meLavyuM na hoya, tyAM sudhI tene jitI zakAto nathI. tethI te pradezamAMthI dUra pradezamAM rahelA AcAryanI pAse vizvAsa utpanna karIne dIkSA aMgIkAra karI. dakSabhAvathI jaldI bhaNIne taiyAra thavAnI jhaMkhanA hovAthI siddhAMto bhaNavA lAgyo. paraMtu viparIta zraddhA hovAthI samyagu rIte bodha pAmI zakato nathI. keTalAka divaso pasAra thayA pachI pharI pAcho bauddha paMDita banI temanI pAse hAjara thayo, tyAre paNa ene te AcArya nittara karyo. pharI paNa bIjI dizAmAM jaIne Agama bhaNIne AgaLanI jema te abhimAnIne vAda karavAnI abhilASA thaI, eTalete AcArya pAse pahoMcyo. temaNe paNa zaktithI niruttara karI vilakho pamADyo pharI trIjI vakhata dUra dezAntaramAM pahoMcI dIkSA grahaNa karI AcArAMga sUtranA prathama adhyanamAMvanaspatinA uddezAmAM vanaspatinA jIvonI siddhi karanArA zuddha yuktiovALA AlApakone bhaNato hato. te A pramANe - (vanaspati-jIvasiddhi) A trasAdika jIvo jAtidharmavALA che, tema A vanaspatinA jIvo paNa jAti dharmavALA che. A vRddhi pAmavAnA dharmavALA che, tema vanaspati paNa aMkura, thaDa, DALI, pAMdaDAM phala, phUla AdithI vRddhi pAmanArI che. A citta-upayogavALA che, tema A vanaspati paNa AhArAdika saMjJA-jJAnanA upayogavALA che. jema ApaNA zarIramAM keda thayo hoya, to rujha AvI jAya che, zarIra maLI jAya che, tema vanaspati paNa cheda karyA pachI pAchI uge che. A bIjA jIvo jema AhArakare che, tema vanaspati paNa AhAra kare che. A anitya che, tema vanaspati paNa anitya che. A azAzvata che,tema vanaspati paNa azAzvata che. A bIjAjIvomAM zarIramAM vadhAro-ghaTADo thAya che, tema vanaspatimAM paNa vadhAro-ghaTADo caya-upacaya-apacaya thAya che. AmA jema vipariNamana thAya che, tema vanaspatimAM paNa viruddha pariNamana thAya che. te zakya matanA saMskAravALo hovAthI pahelAM vRkSo vanaspatine jIvarUpe zraddhA karato na hato, paraMtu have to mohano ghaTADo thavAthI janmathI aMdha hoya, tene AMkha maLI gaI hoya, to jema dekhI zake, tema vanaspatine jovA lAgyo - eTale jIvapaNuM spaSTapaNe svIkAryuM ane potAnA Azayo pragaTa karyA. tyAra pachI gurue tene pharI dIkSA ApI ane anukrame vAcakapaNAnI labdhi meLavIne te yugapradhAna thayA. e pramANe pahelAM tene ekalI dravyAzA hatI, tyAra pachIte ja AjJA bhAvAjJAnA amRtarUpe pariNamana pAmI. (257-158) have bhAvAjJAne AzrIne tenA adhikArI koNa ? te kahe che - 259 - A sabhUta AjJA-pariNAmarUpa bhAvAjJa yathArtha vastu - tattvane mAnanArA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 evA bhinnagraMthivALA samyagadaSTine nakkI thAya che. vaLI te kevA prakAranI ? to ke, prathama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstikyarUpa mokSanA kAraNanA sadUbhAvavALI hovAthI te nirvANane prApta karAvanArI bhAvAjJA samajavI. (259) (bhAvAjJAnuM svarUpa) A bhAvANAmAM te je kare che, te kahe che - 260 - A bhAvajJA hoya, eTale jIva potAnuM A loka ane paraloka saMbaMdhI hita ane kAryo karyA che, teno vicAra kare che. nIti rAkhavI, vyavahAra sAcavavo ityAdi hita kAryokare,tenAthI viparIta pArakA dravyonuM apaharaNa karavuM, vagere ahita kAryono tyAga kare,te padArthonI yathArtha zraddhA kare, vajanI soya karatAM paNa ati tIkSNa buddhithI tarkakaravApUrva yuktivALI nItithI hitAvahitanI AlocanA kare, ghaNe bhAge dharmazravaNa karavuM, ItyAdi kAryomAM sArI pravRttikaranAro thAya. tema ja dharma, artharUpa kAryanI sAdhanA ghaNe bhAge evI rIte kare che, jethI temAM te saphaLatA meLave." (260) kadAcita koI vakhata asaphaLatA paNa meLave, tethI ahi prAyaHzabda mUkelo che. tenA samAdhAnamAM kahe che ke , kadAcit koIkane temAM vipna paNa Ave te batAve che - 261 - bhAvAttA prApta thayA chatAM koI vakhata skUlanA pamADanAra, koIka avazya bhogavavA lAyaka karmanA vipAkathI icchita siddhi sampAdana karAvanAra, suMdara mArgamAM pravRtti karanArane kAMTo vAgavo, tAva Avavo, agara bhUlApaDavuM, tenA samAna jaghanya, madhyama ane utkRSTa evAM vighno-pratibaMdho paNa naDatara karanArA ubhA thAya,jema pATaliputra nagaramAM javA mATe koIka pathikane mArgamAM kAMTA vAgavA, mArgamA tAva caDI Avyo, agara mArga bhUlI gayo,te jema mArge caDelAne vipnabhUta aMtarAya karanAra che, tema mokSamArge caDelAne paNa tevAM vipno AvI naDatara kare che.ema dhIrapuraSoe samajI levuM. (261) tathA - 262 - je nagara-gAma pahoMcavuM hoya te surAjya subhikSa loko yogakSema vagere kevA kevA guNavALA che ? tenuM jJAna meLavIne temAM vacce AvatA kAMTA vagere dUra thAya, eTale te meLavavA lAyaka sthAne ja pahoMcavAnI pravRttikare, paNa bIje na jAya. tema jaNAvelA pathikanI jema siddhi-lakSaNa padArthamAM, ajarAmarapaNuM, nirogitA avRddhAvasthA, apunarjanma Adi guNonA jJAnathI te ja sthaLe javAnI pravRtti kare, paraMtu cAragatirUpa duHkhapUrNa saMsAramAM javA pravRtti na kare. (262). have AgaLa kahelA pratibaMdho - vipnone AzrIne daSTAMtathI kahe che - 263- ahiM meghakumAranuM dRSTAMta pratibaMdha viSayamAM jaNAve che, tathA bIjuM dahana devatAnuM, trIjuM ahaMdattanuM anukrame kaTakAdika-pratibaMdhamAM jJAtAdharmakathA Adi AgamazAstra-sthitithI jANavAM. (263) temAM prathama meghakumAranuM udAharaNa kahevAnI icchAvALA nava gAthAo kahe Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 upadezapada-anuvAda ra64 - rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA tene dhAriNI nAmanIrANI hatI. tene hAthInuM svama AvyuM hatuM. tyAra pachI trIje mahine megha saMbaMdhI dohalo thayo. abhaya kumAre devanuM ArAdhana karI varasAda varasAvyo. kAlakrame putra janmyo, meghakumAra nAma thApyuM have vistArathI meghakumAranI kathA kahe che - ( meghakumAra-kathA) jemAM uMcA ujjavala mahelonI paMktithI AkAzabhAge zobhita che, bhoga-tatpara lokonA saMvAsathI suralokanI lakSmInI zobhAnI spardhA karanAra, nagaromAM atimanohara evuM prAcIna rAjagRha nAmanuM nagara hatuM. te nagaranA guNonI kIrti samagra pRthvImaMDalamAM vistAra pAmI hatI. tyAM rAjalakSaNothIyukta zreNika nAmano rAjA hato. zatru-saMpattirUpI upArjana karela hAthaNIne potAnI bhujArUpI hAthInA staMbhe sthira karI hatI. evA tArAne cadramaMDala-samAna mukhavALI, saMpUrNa lakSaNayukta manohara aMgavALI, sarva guNone dhAraNakaranArI evI dhAriNI nAmanI te rAjAne priyA hatI koIka samaye te ratigharamAM gaMgAnadInA kinArA samAna ujjavala vizALa zayyAtalamAM sUtelI hatI, tyAre rAtrinA madhyabhAgamAM cAra daMkUzaLayukta, unmatta, zAnta, madajaLanA satata pravAha-sahita, rajataparvata-samAna gaura kAyAvALA, moTA, AkAzamAMthI utarI potAnA mukhamAM praveza karatA, uMcI karela suMDhavALA, manohara zarIravALA hAthIne svapnamAM dekhyo. tarata ja jAgI ane te svapna manamAM sthApana karI rAkhyuM, zreNika pAse jaIne koyalanA AlApa sarakhI komaLa karNapriya vANIthI temane jagADyA ane kahyuM ke, "AvuM svapna meM joyuM, to tenuM mane kevuM phala thaze ?" potAnI svAbhAvika buddhithI kahyuM ke, "he priyatamA ! huM mAnuM chuM ke, A svapnanA prabhAvathI tane putra thaze te paNa kevo ? toke, kulamAM mugaTamaNi samAna, kulamAM kalpavRkSa samAna, sarvenA manoratho pUrNa karanAra, kulanA nidhAna sarakho ane dharmiSTha, potAnA caritrathI prApta karelI uttama kIrtivALo putra tane prApta thaze. e pramANe kahyA pachI tene javAnI rajA ApI, eTale pAchI potAnI zayyAmAM gaI, kadAca bIjuM kusvapna AvI jAya, te bhayathI bAkInI rAtrImAM nidrAno tyAga karI, zaMkhasarakhI ujjavala Azcarya kArI dhArmika kathAomAM samaya pasAra karavAlAgI. prabhAta-samaya thayo, eTale svapnazAstra jANanAra evA AThapaMDitone rAjAe bolAvyA. temane sArA Asana para besADI yogya satkArAdi upacAra karyo. tyAra pachI sukhe beThelA sarvene pUchayuM ke, dhAriNIdevIne A svapna Avela che, to te svapna dekhyAnuM zuM phala ? te paMDito paNa potapotAnAM svapnazAstro paraspara vicArIne vikasita vadanavALA kahevA lAgyA ke, "he svAmi ! tIrthakaronI ane cakravartInI mAtAo maMgala-kalApa karanAra evAM A cauda svapro dekhe che, te A pramANe-hAthI, vRSabha, siMha, zrIdevIno abhiSeka, puSpamALa caMdra, sUrya, dhvaja, kaLaza padmasarovara, samudra, vimAna-bhavana, ratnarAzi ane agni vaLI je vAsudevanI mAtA hoya, te AmAMthI koI paNa sAta svapno dekhe, baladevanI mAtA vaLI cAra svapno, mAMDalikArAjAnI mAtA togame te koI eka svapna dekhe garbhanA lAbha samaye A kahela svapno Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 dekhe. mATe Ane uttamaputra thaze, samaya Avaze, tyAre te rAjayasvAmI athavA muni thaze. svapnapAThakone rAjAe udAratAthI puSkaLa AjIvikAvRtti bAMdhI ApI, eTale teo potAnA ghare gayA. dhAriNIdevI to sukhapUrvakatagarbhanuM vahana karavA lAgI. traNa mahinA pasAra thayA pachI akAle varasAda varasavA viSayaka dohalo utpanna thayo.te kevA prakArano ? to ke huM secanaka hastirAja upara ArUDha thayelI houM, mArA upara chatra ghareluM hoya, sAthe zreNikarAjA paNa beThelA hoya, AkhA parivAra-sahita varSAkALanI zobhAnA samUhathI maMDita nagara vaccethI vaibhAragirinI taLeTImAM tema ja bahAra bIjI parvatanadIo vahetI hoya moranAM maMDalo nRtya karatA hoya, bhayaMkara vijaLI daMDa ADaMbarathI dizAcakro zobhAyamAna banelAM hoya, deDakAnA kulonA zabdothI AkAzanAM vivaro pUrAyelA hoya, popaTanA picchA samAna varNathI cAre bAju pRthvIpradezo patharAyelA hoya, athavA lIlAvarNanA aMkurAothI jANe dharatIe lIlAraMganuM vastra dhAraNa karyuM hoya, dhavala meghapaMktionA cAlavAthIdizAoalaMkRta thayelI hoya, evA varSAkALamA sarva alaMkArothI alaMkRta banelI huM jo pharavAnIkaLuM to kRtArtha thAuM, (25) mArA janmane saphala mAnuM. kadAca mAro A dohalo pUrNa karavAmAM na Ave, to zuM thAya ? evA saMdehamAM te dhAriNIdevI durbala dehavALI tema ja atyaMtapaDI gayelA udAsIna mukhavALI banI gaI tenA zarIranI saMbhALa rAkhanArI sevikAoe rANIne tevI avasthAvALI dekhIna rAjAne nivedana karyuM ke - "he deva ! devI Aje ciMtAvALA jaNAya che." A pramANe devIno vRttAnta sAMbhaLIne rAjA gabharAyelo utAvaLo utAvaLo tenI pAse jaIne A pramANe kahevA lAgyo ke - "duHkhe karI jilI zakAya. tevA vairIone to meM parAsta karelA che. evA parAkramI mArI hAjarImAMtAro parAbhavakaravAkoNa samartha che? svapnamAM paNa meM tArokadApi snehabhaMga karyo nathI. haMmezAM tuM mane mArA jIvita karatAM paNa adhika cho. icchAmAtramAM tArA ciMtavelA padArtho tane saMpAdana karavA taiyAra chuM. samagra abhilASA pUrNa karavA samartha ane tArA caraNa-kamaLanA bhamarA sarakhA sakhIvargamAM tevo koI daDha aparAdha huM dekhato nathI. baMdhuvargamAM paNa tArI AjJAno bhaMga dekhAto nathI, to vaLI zI AjJA che ? ema AjJA uThAvanAra sevaka vargamAM to AjJAbhaMgano saMbhava ja kyAMthI hoya ? he zaradacaMdra sarakhA saumya mukhavALI ! AvAM koI asaMtoSanAM kAraNo na hovA chatAM tArA manamAM udveganuM kayuM kAraNa che ? te jaNAve." A pramANe zreNika vaDe puchAyelI devI kahevA lAgI ke, "he svAmi ! mane akAle jala vahana karanAra megha-varasAda varasAvavAno dohalo utpanna thayo che.' rAjAe kahyuM ke, "tuM citA na kara, A tAro manoratha ekadama pUrNa thAya tema huM prayatna karIza." tyAra pachI te rAjAne moTo ciMtA-pizAca vaLagyo. rAjasabhAmAM beThelA rAjA vilakhA banI dRSTi-saMcAra karatA hatA, tyAre ciMtA karatA rAjAne abhayakumAre pUchayuM ke, atyAre tame zAnI ciMtA karo cho ?' rAjAe kahyuM ke, "eka asAdhya manoratha tArI nAnI mAtAne thayo che ane teno koI upAya nathI. tedohalAnI hakIkata abhayane jaNAvI. te ja kSaNe prApta karelA upAyavALA teNe kahyuM ke, "huM A kArya jaldI sAdhI ApIza, Apa nizcitapaNe ciMtAno bhAra choDI do tarata ja pauSadhazALAmAM praveza karyo, upavAsa karI,tRNasaMthArAmAM rahelo uttama Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 upadezapada-anuvAda brahmacaryavratane vahana karato raheto hato. pUrvanA paricayavALA koI devatonI te ArAdhanA karato hato, eTaletrIjA divase prabhAta-samaye potAnuM svarUpa pragaTa karato te devatA divya vastrone dhAraNa karato, ratnAbhUSaNanAM kiraNothI dizAcakone prakAzita karato, zani ane maMgaLa sahita jANe caMdra hoya, tevA calAyamAna manohara kuMDalavALA, dedIpyamAna vizALa muguTavALA, jANe mastaka upara sUrya dhAraNa karela himAlaya na hoya tevA, jAnu sudhI laTakatI divya puSponI vanamALAthI zobhatA te deve premapUrvaka kahyuM ke, "zA mATe mane yAda karyo ' to abhayakumAre pratyuttara Apyo ke, "mArI nAnI mAtAne AvA prakArano dohalo thayo che, to tenI icchA jevI rIte pUrNa thAya, tema tame jaldI karo." te vAtano svIkAra karI kahyuM ke, "tema thaze" tarata ja sajjaDa meghamALAo vikarvI, samagra varSAnI zobhA batAvIne tenA dohalAne sanmAnita karyo ane jevo Avyo hato, tevo deva pAcho gayo. devIe kaMIka nava mAsa adhika thayA, tyAra pachI je vyAdhi, viyoga vagerethI rahita hatI, tyAre sarve aMge virAjamAna evA putrane janma Apyo. tyAre graho ucca sthAnamAM rahelA hatA. vAyaro, dhULa zAMta thayA hatA. sarve dizAo ane AkAza taddana svaccha hatAM. te vakhate vadhAmaNAMo thavA lAgyAM udAratA pUrvaka samagra nagaralokane puSkala dAna ApyuM, vAjiMtronA samUha vAgavA lAgyA, kara mApha karavAmAM AvyA, koInA gharamAM bhaTono praveza baMdha karyo, daMDo mApha karyA, kudaDo choDI dIdhA, sarva nagara muktAphalanA sAthiyAothI zobhAyamAna banI gayuM. daza divaso pUrA thayA, eTale sagAsnehIone saMbaMdhIone AmaMtraNa ApI temanuM sanmAna karyuM. te putranuM mAtA pitAe "meghakumAra' evuM nAma sthApana karyuM. (50) calAvavuM, ramADavuM ityAdika hajAro mahotsavathI lAlana-pAlana karAto, parvatamAM rahelA caMpakavRkSanI jema dehazobhAthI vRddhi pAmavA lAgyo. yogya samaya thayo, eTale samagra kaLAomAM kuzaLa banyo. vizALa zobhAnA sthAna sarakhI, saundaryarUpa jaLarAzi jemAM paripUrNa che evI nyUnatA-rahita yauvanavaya pAmyo. tyAra pachI samAna kaLA-samAna guNo-samAna kAyAvALI ATha kanyAo sAthe prazasta ucita vidhithI teno vivAha karyo. zreNika rAjAe te dareka kanyAone eka eka alaga alaga mahela Apyo. tema ja darekane kroDa kroDa-pramANa suvarNa ane rUpAnANuM ApyuM. bIjA paNa dhanavAna lokonA ghara yogya je kaMI paNa vastuo hoya, te sarva AThe ATha vahuone te ja kSaNe arpaNa karI, devalokamAM dogaMdaka devo jevI rIte vilAsa kare tenI jema te meghakumAra te strIo sAthe viSAdarUpI viSanA vega rahita thayo thako viSayo bhogavavA lAgyo. eTalAmAM bhuvananA apUrva sUrya samAna sarva jIvo upara vAtsalya rAkhanAra evA chellA tIrthaMkara vardhamAnasvAmI tyAM samavasaryA. "guNazila nAmanA caityodyAnamAM bhagavAna padhAryA che evA samAcAra sAMbhaLIne IndranI jema saparivAra rAjA vaMdana karavAmATe nagaramAMthI nIkaLyo. tenI sAthe meghakamAra paNa azva joDelA, manohara ghaMTavALA rathamAM ArUDha thaI tyAM gayo ane vikasita netrothI bhagavaMtane dekhIne temane praNAma karyA. bhagavaMte dharma saMbhaLAvyo ke, "buddhizALIo e saLagatA agninI javAlAvALA gharamAM rahevuM jema yukta nathI, tema janma, jarA ane maraNathI bhayaMkara, priyanA viyoga aniSTanA saMyogathI virasa Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 vijaLInA camakArA sarakhA asthira, photarA khAMDavA sarakhA asAra evA bhavamAM raheluM yogya nathI. A atidurlabha manohara manuSyabhava che. ane A viSayo ghaNA viSama che. mATe sarva indriyono nigraha karavA pUrvaka dharmamAM Adara karavo joIe. pathakanA samAgama samAna sarvanA saMgamo duHkhanA aMtavALA che. jIvana paNa maraNanA cheDAvALuM che, to have tenuM nirvANa karavuM arthAt kAyama mATe janma-maraNa baMdha thAya, tevA upAya karavA yukta che. A pramANe te janmane olavavA mATe baMdha karavA mATe jinadharmarUpI jaLa varasAvanAra megha samartha kahevAya che, to tene samyapaNe grahaNa karavo. AvA prakAranI dezanAnA aMte ghaNA prANIo bodha pAmyA. te samaye AMsuyukta netravALo romAMcathI aMkurita sarvAgavALo meghakumAra traNa pradakSiNA ApIne bhagavaMtane kahevA lAgyo ke, "Ape je dharmopadeza Apyo. te sarvathA yathArtha ja che, temAM lagAra paNa pheraphAra ke jUThuM nathI. huM ApanI pAse pravrajyA aMgIkAra karI A bhavarUpI masANamAMthI bahAra nIkaLavAnI IcchA karuM chuM. tethI karIne mAtApitAne pUchI lauM' ema kahIne potAnA ghare gayo. mAtAne kahyuM ke, "he mAtAjI ! je meM bhagavaMtane vaMdana karI temanI pAsethI kAnane sukha karanAra amRta sarakho dharma zravaNa karyo. te mAtA meghakumArane kahevA lAgI ke, "he jAyA ! tuM ekalo ja bhAgyazALI ane kRtArtha banyo, Aje tuM pUrNa manorathavALo thayo,kAraNa ke jagatanA eka guru traNelokamAM cUDAmaNi samAna guNanA bhaMDAra evA bhagavaMtanA caraNakamaLane vikasita manathI joyA, tyAre meghakumAre kahyuM ke, he mAtAjI ! e bhagavAnanA caraNa-kamaLamAM gRhavAsano tyAga karIne A saMsAranA tIvraduHkhathI huM dIkSA levAnI IcchA karuM chuM. tIkSNa kuhADIthI kapAyelI caMpakavelaDInI jema te ekadama pRthvIpITha upara DhaLI paDI. sarva aMganAM AbhUSaNo tUTI javAthI bhagna saubhAgyavALI evI te bebhAna banI gaI. pavana ane zItala jaLa, ghaNo caMdanarasa vAraMvAra chAMTyo, vijaNAthI pavana nAkhyo, tyAre nayana kholI te kahevAlAgI ke, "he putra ! uMbarapuSpanI jema tane meM atidurlabhatAthI prApta karelo che, to jayAM sudhI huM jIvuM, tyAM sudhI ahIM vrata vagarano mArI pAse ja rahe. he kulatilaka ! tArA virahamAM mAro AtmA jaldI cAlyo jaze. huM paralokagamana karuM, pachI tuM pravrajyA aMgIkAra karaje. ema karavAthI te suMdara ! te kRtajJatA karelI kahevAze. megha - "pANInA parapoTA, vijaLIlatA, kuzAgra jaLabindu, dhvajApaTa AdinI upamAvALA manuSyanA jIvitamAM maraNa prathama konuM thaze ane pAchaLa koNa mRtyu pAmaze ? te koNa jANI zake che ? A atidurlabha bodhi pharI kyAre thaze ? he mAtAjI ! dhairyanuM avalaMbana karIne mane rajA ApI mukta karo." dhAriNI - mita madhura vacana bolanAra, lajjA-maryAdA guNathI manohara, zaradacaMdra samAna mukhavALI, nIlakamalanA patra samAna netravALI, nipuNa vinaya karanArI evI ATha rAjaputrIo sAthe tAro vivAha karelo che. tenI sAthe pAMca prakAranA sArabhUta viSayo bhogava. atyAre potAnA kuLamAM rahIne dharma kara, pAchaLa ekAMte vairAgI banI pravrayA svIkAraje. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 upadezapada-anuvAda megha - A strIo azucisthAna svarUpa che, janma paNa azucithI thAya che. azuci padArthanuM ja avalaMbana karanArI che, ghaNA bhAge anArya-kArya karavAmAM sajaja, roga, vRddhAvasthAthI jarjarita thanArI maraNanA cheDAvALI evI strIo viSe paramArtha jANanAra kayo puruSa temAM rAga kare ? dhAriNI - he putra ! vaMza-paraMparAthI meLaveluM A dhananuM sanmAna kara, dIna-anAthane dAna Apa, baMdhuvarga sAthe teno bhogavaTo kara, ema karavAthI tAro akhUTa yaza uchaLaze ane baMdIjano paNa tArA guNonuM kIrtana karaze jayAre taruNAvasthA pUrI thAya, eTale pAchaLanI vayamAM dIkSA aMgIkAra karaje. megha - pitAnI dhanasaMpattinA vArasadAra-samAna gotravALA, jaLa ane agnine sAdhAraNa, nadInA taraMga sarakhI capaLa e saMpattiomAM kayo buddhizALI mamatvabhAva kare ? dhAriNI - he putra ! khaganI tIkSNa dhArA upara cAlavA sarakhA duSkara vrata pAlana sAmAnya mANasa mATe paNa muzkela che, to pachI tArA sarakhA sukumALa dehavALA ane rAjavaibhava bhogavanArA mATe te atiduSkara che. megha - jeNe tenA udyama karavAno vyavasAya karyo na hoya, tevA puruSane A sarva duSkara ja jaNAya, paraMtu udyama-dhanavALAne sarvakAryo ekamada siddha thayelAM jaNAya che. e pramANe sakhata virodha karatA mAtA, baMdhuvarga tathA dIkSAnI pratikULa bolanArA sarvane niruttara karI vinayopacAra karavA pUrvaka vividha seMkaDo yukti-sahita teone pratyuttaro ApI potAnA AtmAne mukta karyo. chatAM ISTa padArthono tyAgakarI, kAyara mANasane vismaya pamADanArI, samagra bhava-du:khathI mukta karAvavA samartha evI dIkSA meghakumAre grahaNa karI. jinezvara bhagavaMte karavA lAyaka vastu saMbaMdhI manohara svarathI tene samajaNa ApI ke, "he saumya ! tAre have A pramANe jayaNAthI besavuM, uThavuM, suvuM, levuM, mUkavu ItyAdika ceSTAo jayaNAthI karavI-ema hita-zikhAmaNa ApI.zikSAo mATe gaNadhara mahArAjane soMpyo. saMdhyA-samaye saMthArAnI bhUminI vaheMcaNI karatAM meghakumAranI saMthArAbhUmi dvArA dezamAM AvI. kAraNe jatA AvatA sAdhuo dvArA pAsethI meghanA saMthArAnuM ullaMghana karatA karatAM ane kadAca koIka vakhate paga vagerethI tane sajajaDa saMghaTTa thayA kare che tethI AMkha mIMcavA paNa na maLI, eTale rAtre vicAravA lAgyo ke - "huM gRhavAsamAM hato, tyAre A sAdhuo mAruM gaurava karatA hatA. atyAre mArA tarapha niHspRha cittavALA thaIne A munio mAro parAbhava kare che, to munipaNuM mArA mATe duSkara ane azakyalAge che. to have savAre bhagavaMtane pUchIne pharI pAcho ghare jAuM.' pachI sUryodaya samaye sAdhuo sahita bhagavaMta pAse gayo ane bhaktithI svAmIne vaMdana karI potAnAM sthAne beTho eTale arihaMta bhagavaMte tene saMbodhyo ke, "he megha ! tane rAtre manamAM Avo saMkalpa utpanna thayo ke huM ghare jAuM, paraMtu tema karavuM yogya nathI kAraNa A bhavathI pahelAnA trIjA bhavamAM tuM hAthI hato. (100) kevo ? to ke - Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 meghakumArano pUrvabhava A ja bharatakSetramAM vaitADhya parvatanI taLeTImAM vanavAsIoe 'sumeruM' evuM nAma pADyuM hatuM, sarva pUrNa aMgovALo,hajAra hAthaNIno svAmI, niraMtara ratikrIDAmAM prasakta cittavALo, atyaMta managamatA hAthInA puruSa baccA ane nAnI hAthaNIo sAthe parvatanA AMtarAomAM, vanomAM, nadImAM, tema ja jharaNAomAM, sarovaromAM atyaMta pracaMDa krodhabhAvavALo harato pharato have koIka samaye unALAno grISmakALa Avyo, tyAre garama - karkaza na game tevo sakhata bhayaMkara tathA jemAM ghaNI dhULa uDatI hoya tevA vaMToLiyA sarakho vAyaro sarvatra phUMkAvA lAgyo. eTale tagaNo paraspara ghasAvA lAgyA, eTale temAMthIbhayaMkara dAvAnaLa saLagyo. pralayakALanA agni sarakhA A agnine teM dekhyo. te samaye vano baLavA lAgyAM, zaraNa vagarano jaMgalI jAnavarono -samudAya bhayaMkara avAja karIne bhuvanatala bharI deto hato. teo nAsabhAga karavA lAgyA. vana-dAvAnaLa cAre bAju phelAyo, eTale tenA goTegoTA dhUmADAo paNa sarvatra phelAI gayA, sarva tRNa ane kASTho bhasmarUpa banI gayA. te dAvAnaLanA jvAlAonA tApathI jaLI rahelA dehavALo ghora sUMDha-prasara saMkocIne moTI cIso pADato, liMDAnA piDAne choDato, velA ane tenA maMDapone toDato, tarasa lAgavAnA kAraNe sarvAMge zithila banelo, yUthanI ciMtAthI mukta banelo te doDato doDato ati alpajaLavALA, ghaNA kAdavavALA, eka sarovaramAM pahoMcyo. tyAM kinArA parathI aMdara utaravA lAgyo,paraMtu jaLa na meLavyuM ane kAdavamAM aMdara kheMcI gayo, have tyAMthI ekaDagaluM paNa khasI zake tema na hato. te daramyAna nasADI mUkelA eka yuvAna hAthIe tene joyo ane roSapUrvaka daMtUzaLanA aNIvALA AgalA bhAgathI pIThapradezamAM ghAyala karyo, eTale na sahana karI zakAya tevI AkarI vedanA pAmyo. sAta divasa sudhI bhArI vedanA sahana karIne ekaso vIza varSa jIvIne ArTa-raudradhyAnanA mAnasavALo mRtyu pAmIne A ja bharatanA vindhyaparvatanI taLeTImAM cAra daMtazULavALo, potAnI utkaTa gaMdhathI sarva hAthIonA garvane dUra karato, jenAM sAte aMgo lakSaNavaMtAM che, zaradakALanA AkAza sarakhA ujjavala dehavALo hAthI tarIke utpanna thayo. kAlakrame yauvanavaya pAmyo, sAtaso hAthaNIono svAmI thayo, vanavAsI zabaroe 'meruprabha' evuM nAma sthApana karyuM. potAnA parivAra-sahita vanamAM paribhramaNa karatAM karatAM koIka samaye grISma-samayamAM vanamAM dAvAgni saLagelo dekhyo. dhIme dhIme agni vadhavA lAgyo, te dekhIne te samaye pUrvabhavanI jAti yAda AvI. te vakhate te dAvAnaLathI potAne mahAkaSTa pUrvaka bacAvyo, te vakhate teM vicAryuM ke, dareka vakhate unALAmAM A dAvAgni saLagaze, to pahelAthI ja teno pratikAra ciMtavuM. prathama varSAvAsamAM potAnA parivAra-sahita teM ane tArA parivAre gaMgAnadInA dakSiNa bAjunA kinAre sarva vRkSone ukheDI nAkhyA ane teno Dhagalo dUra dUra bahAra phekI dIdho. eka evA prakAranuM jhADa-bIDa, ghAsa vagaranuM ekAMte agni na saLage tevuM moTuM medAna taiyAra karyu. pharI paNa varSAkALamAM potAnA parivAra-sahita sarva jago 52 zuddhi karI. evI rIte comAsAmAM trIjI vakhata paNa jamInanI zuddhi karI jhADa-bIDa ghAsa Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 upadezapada-anuvAda vagaranuM sapATa medAna evuM cokhkhuM taiyAra karyuM ke, Agano bhaya lAge nahiM. A pramANe dareka varSe dAvAnaLathI bacavA mATe banAvato ane svasthatA anubhavato hato. koIka samaye dAvAnaLa saLagyo, eTale tuM parivAra-sahita te bhUmisthaLamAM gayo. bIjA paNa vanamAM vasanArA jIvo dAvAgnithI bhaya pAmelA tyAM AvI gayA evI rIte aneka jIvo tyAM ekaThA thayA ke, koI hAlavA-cAlavA ke khasavA samartha na thayA. jevI rIte hAthI raheto hato, tevI rIte paraspara IrSyA-abhimAna choDIne te prANisamudAya ghaNA bhayanA bhAvathI te sthAnamAM samAIne rahetA hatA. hAthIe koI vakhata zarIra khaMjavALa mATe eka paga uMco karyo. bIjA baLavAne tene te pradezamAM dhakelyo, eTale eka sasalo paganA sthAne AvI gayo. (125) te dekhyo, eTale dayAthI tAruM hRdaya pUrAI gayuM. potAnI pIDA na gaNakAratAM teM paga addhara dharI rAkhyo te sasalAnI atiduSkara dayA karavAnA pariNAme te bhava ghaTADI nAkhyA. manuSya-Ayu upArjana karyuM, tema ja samyakatva bIja meLavyuM. aDhI divasa pachI dAvAnaLa zAnta thayo. eTale vananA prANIo te pradezamAMthI nIkaLI gayA, eTale te paga nIce mUkavAnI jeTalAmAM ceSTA karI, teTalAmAM tuM vRddhapaNAnA kAraNe zarIra paNa sarvAge ghasAI jIrNa thayuM hatuM. sarva sAMdhAnA sthAnomAM lohI vahatuM aTakI gayuM hatuM, sAMdhAo jakaDAI gayA hatA, ati parezAnI saheto vajAhata parvatanI jema tuM ekadama gham karatAM bhUmi para DhaLI paDyo. zarIramAM dAhajavaranI pIDA thaI kAgaDA, gIdha, ziyALa vagere cAMca ane dAMtathI tenA zarIranuM bhakSaNa karatA hatA. traNa rAtri-divasa tIvra vedanA anubhavIne ekaso varSonuM AyuSya jIvIne zubha bhAvanA pAmelo tuM kAla pAmIne ahi dhAriNInuM kukSiAmAM putrapaNe utpanna thayo. to te megha ! je vakhate bhavasvarUpa samajato na hato, tyAre tiryaMca-bhavamAM teM AvA prakAranI AkarI vedanA sahana karI.to pachI Aje A munionA dehasaMghaTTAnI pIDA kema sahana karato nathI? pUrvanA bhavo sAMbhaLIne kSaNamAM jAtismaraNa jJAna thayuM. tIvra vairAgya utpanna thayo. netramAM harSAzru bharAI gayAM. bhagavaMtane traNa pradakSiNA pharIne, bhAvathI vaMdana karIne "micchA dukkaDa kahevA pUrvaka meghe kahyuM ke, "mArAM netra-yugalasivAya bAkInA mArAM aMgone huM sAdhuone arpaNa karuM chuM. temanI IcchA pramANe bhale saMghakare." e pramANe meghamunie abhigraha karyo.teNe agiyAra aMgono abhyAsa karyo. bhikSu pratimA aMgIkAra karI. te guNaratna saMvatsara tapa karIne sarva zarIranI saMlekhanA karIne ciMtavavA lAgyo ke, jayAM sudhI sarva zubhArthI evA jinezvara bhagavaMta vihAra kare che, to caramakALanI kriyA mATe karI levI yukta che. tyAra pachI bhagavaMtane pUche che ke, "he svAmI ! huM A tapavizeSanA anuSThAnathI besavAnI vagere kaSTavALI kriyAo ApanI AjJAthI karuM. ApanI anujJAthI rAjagRha bahAra A vipula nAmanA parvata upara anazana-vidhi karavAnI mArI icchA varte che. tyAra pachI prApta thayelI anujJAvALA te meghamunie sarva zramaNa saMghane khamAvIne, bIjA kRtayogI munivaro sAthe dhIme dhIme te parvata upara caDavA lAgyA. samagra zalya rahita evA te meghamuni vizuddha zilAtala upara beThA. eka pakSanuM anazana pAlana karIne "vijaya" nAmanA vimAnamAM utpanna thayA. temano dIkSA-paryAya bAra varasano hato. tyAMthI cyavelA teo mahAvidehamAM jaldI bodha pAmI Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 siddhi pAmaze. (143) saMgrahagAthA akSarArtha-meghakumAra nAma pADyuM, bhagavaMta pAse dharmazravaNa karatAM prathama vakhata je mokSAbhilASA thaI, tethI tarataja pravrajyA thaI, sAMkaDI vasatimAM saMthArAnI bhUmimAM tenA paganA saMghaTTA lAgavA te kAraNathI, cAritramohanA udayathI saMkaleza utpanna thayo. 'A sAdhuo huM gRhastha hato,tyAre mAru gaurava jALavatA hatA, to have huM ghare jAu. evI ciMtA utpanna thaI.prabhAte vIra bhagavaMte tene kahyuM ke, 'rAtre teM A prakAre ciMtavyuM.' 'sAcI vAta' ema kabUlyuM, bhagavAne tene kahyuM ke,'rAtre teM A prakAre ciMtavyuM.' 'sAcI vAta' ema kabUlyuM, bhagavAne kahyuM ke, 'tAre Ama vicAravuM yogya nathI. kAraNa ke A bhava pahelAnA trIjA bhavamAM huM 'sumeru' nAmano hAthI hato. vRddha thatAM vanamAM dAvAgni saLagyo. bhayapAmI nATho. taraza lAgI, eTale tuM kAMThA vagaranA alpajaLavALA kAdavavALA sarovaramAM utaryo. bIjA hAthIe daMtazULathI tane ghAyala karyo. sAta divasa vedanA sahI mRtyu pAmyo. pharI 'meruprabha' nAmano hAthI thayo. pharI dava lAgyo, eTale jAtismaraNa thayuM. pUrvabhavamAM vanadavathI mArUM maraNa thayuM hatuM, mATe teno pratikAra thAya tema karuM. varSAkAla thayo, eTale tRNa kAja vagere bAhya vastuo dUra karIne jyAre uSNakALamAM vanadava phelAya, to te sthAnamA tene rahevAnuM thAya, tema ja bIjA-jIvone paNa te sthAna zaraNa ApanAruM bane. tyAra pachI vanadava lAgavAthI te ujjaDa sthAnamAM ghA pazuo jIva bacAvavA doDI AvyA, jethI saMkaDAmaNa thaI gaI. hAthIe paga uMco karyo. teM te vakhate zarIra khaNyuM. paganI jagAmAM sasaluM AvIne sthira thayuM. anukaMpAthI te paga addhara rAkhyo dayA-pariNAmathI bhava TuMkA karyA, manuSya-AyuSya bAMdhyuM. trIjA divase tuM bhUmi para DhaLI paDyo. tyAra pachI rAjagRhamAM janma thayo. dharma zravaNa karyo cAritranI bhAvanA thaI. AgalA bhavamAM tiryaMcamAM hato. tyAre kAgaDA, gIdha, ziyALa vagere tAruM bhakSaNa karatA hatA tene sahana karavAthI,sasalAnI anukaMpAthI guNa-upakAra thayo. jethI A pravrajyArUpa lAbha thayo. A sAMbhaLI saMvega thayo. 'mAruM duSkRta mithyA thAo' evA prakAranA prAyazcittathI, cAritra-pariNatinI nirmalatA thAya che. tathA AkhI jiMdagI sudhI zuddha pravRttirUpa pravrajyAM pALI, tyAMthI 'vijaya' vimAnamAM utpanna thayo. tyAMthI bodha pAmI siddhi prApta karaze (265 thI 272) 273 kaMTaka skUlanA samAna, mArgamAM cAlatA pathikane kAMTo vAgavA samAna A meghamunine cittano saMkaleza thayo. te kevo? to ke, parimita vighna karanAra, te kAMTA samAna vighna nIkaLI gayuM - eTale cheka chellA bhava sudhI samyagdarzanAdi rUpa siddhimArge askhalitapaNe gamana karI zake. (273) tAvasarakhAvighnamAM dahana devatAnuM draSTAMta have dahana devatAnuM dRSTAnta kahevAnI abhilASAvALA kahe che . - 274 - pATaliputra nAmanA nagaranAM hutAzana nAmano brAhmaNa, tene jvalanazikhA - Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 upadezapada-anuvAda nAmanI patnI hatI. A baMne zrAvako hatA. temane javalana ane dahana nAmanA be putro thayA. te baMne dIkSA lIdhI, saudharma devalokamAM pAMcapalyopamanA AyuSyavALA devo thayA. AmakalpanA nagarImAM mahAvIra bhagavaMtanI pAse nIce AvyA ane temanI AgaLa nATaka karavA mATe vaikriyarUpa vikavyuM. gaNadhara bhagavaMte pRcchA karI. (274) e saMbaMdhI cha gAthAthI vicAra kare che - 275 thI 280 - pATala vRkSanA puSpanI sugaMdha samAna uttama zIla vaDe jyAM loko manohara hatA, locana ane manane haraNa karanAra ane suMdara bhogo vaDe deva-samUhanI paNa jyAMnA loko harIphAI karatA hatA, evA pATaliputra nagaramAM sArI rIte Ahuti Apela durvinayarUpa kASThane bALavAmAM agni sarakho hutAzana nAmano vipra hato tene duHzIla lokonA mAnasanA vikalpo rUpI bhrama-paMkti mATe agnizikhA sarakhI, vinayarUpI mANikyanuM bhAna evI javalanazikhA nAmanI bhAryA hatI. kulanA samucita rItI rIvAjonuM pAlana karatA ane zrAvakadharmamAM tatpara evA te baMnenA divaso pasAra thatA hatA, tyAre keTalAka divaso pachI temanuM sukha svarUpavALA anukrame jvalana ane dahana nAmanA be putro thayA. uMmara lAyaka thayA, eTale mAta-pitAnAM sarva kAryomAM tenA cittane anusaranArA thayA. samagra bhavyajIvo rUpI kamaLone vikasita karanAra sUrya sarakhA dharmaghoSasUri vihArakaratA karatA padhAryA ane munione yogya evA sthAnamAM rokAyA. eTale utpanna thayelA atiharSa pUrvaka nagaralokoe te bhagavaMtane vaMdanA karI ane bhavarUpI kedakhAnAmAMthI bahAra kADhanAra evo ghaNo dharma zravaNa karyo. tyAra pachI potAnA Asanano tyAga karIne hutAzane kahyuM ke, "he bhagavaMta ! bhavathI bhaya pAmelA manavALo huM AkhA kuTuMba-sahita dIkSA levAnI abhilASAvALo chuM ane te ApanA caraNakamaLamAM ja aMgIkAra karIza gurue kahyuM ke, "he saumya ! AmAM vilaMba karavo yogya nathI." A pramANe gurunuM mana jANIne jinamaMdiramAM pUjAdika kAryo karAvyA. sakuTuMba-parivAra A hutAzane Azcarya utpanna thAya, tevA prakAranI pravajyA aMgIkAra karI ane sarva AsavAra baMdha karyA. ati ugra bhava-vairAgyavALA kuTuMbane ghora tapa karAve che, tema ja zuddha pariNAmayukta vajanA caNA cAvavA samAna pravajyAnuM pAlana karatA hatA. paraMtu dahana, javalana sAdhune mAyAthI sarva kriyAmAM chetarato hato. "are ! A huM hamaNAM AvuM chuM' ityAdi mAyAsthAnane kahIne mAyA Acarato hato, paraMtu viparIta padArthanI prarUpaNA karato na hato. e pramANe prAyaH teno janma pramAdamAM gayo. koI divasa paNa guru pAse mAyAzalyanI AlocanA prAyazcita na karyA. saMlekhanA vagere vidhi sahita anazana karIne mRtyu pAmI saudharmadevalokamAM utpanna thayo. saraLabhAvathI javalana paNa tevA prakAranI kriyAomAM tatpara banelo te ja devalokamA devapaNuM pAmyo, indramahArAjane bAhya, madhyama ane atyaMtara ema traNa parSadAo hoya che. temanAM anukrame vaNA, caMDA ane samitA evAM traNa nAmo che. atyaMtara parSadA sAthe vicAraNA kare ane bIjI sAthe teno daDhanirNaya kare. vikalpa vagara karavAnuM ja evo kAryano Adeza trIjI parSadAmAM nakkI thAya. samitA madhyaparSadAne bolAvIne baMne sAthe Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 jayaNA-pUrvaka indra pAse jAte ja Ave ane parama saMtoSane pAme. trIjInI sAthe kAryAdeiza vinA vikalpathI karavA yogya thAya che. te baMne IndramahArAjAnI atyaMtara parSadAmAM pAMca palyopamanA AyuSyavALA devo utpanna thayA. pUrvabhavanA snehanA kAraNe AmrazAla vanamAM baMne sAthe AmakalpA nAmanI nagarImAM bhagavAna vardhamAna svAmInA thayelA samavasaraNamAM potapotAnA parivAra-sahita AvyA. traNa pradakSiNA pharIne bhagavaMtane vaMdanA karI, atibhakti-pUrNa mAnasathI teo tyAM nATaka pravartAvyuM. temAM javalanadeva je ciMtave, tevAM rUpo viturvI zake che, jayAre bIjA devane viparIta rUpo thatAM hatAM. gautama bhagavaMta A vRttAnta jANatA hovA chatAM paNa na jANanArane pratibodha karavA mATe bhagavaMtane pUchatA hatA ke, "kyA kAraNathI ekane viparIta rUpa thAya che. bhagavaMte kahyuM ke, pUrvajanmamAM teNe mAyA-kapaTa karelAM hatAM, tenAthI upArjana karelA karmanA kAraNe tema thAya che. pUrvajanma saMbaMdhI samagra vRttAnta jaNAvyo. te karmano bhayaMkara anugamapAchaLa pAchaLa karmanuM AvavAnuM thavAMrUpa anubaMdha tene thaze. te sAMbhaLIne aneka prANIo pratibodha pAmyA ane viSadharanI vAMkI gati -viSanA vega samAna viSama evA karmanA doSothI aneka loko pAchA haThyA. (26). saMgrahagAthAno akSarArtha-hutAzana ane jvalanazikhA nAmanA pati-patnI hatAM. javalana ane dahana nAmanA temanA be putro hatA. A cAra mANasonA kuTuMbane pATaliputra nagaramAM dharmaghoSa guru pAse bhava-vairAgya prApta thayo ane temanI pAse dIkSA grahaNa karI, temanI zakti anusAra anazanAdika tapa ane samagra sAdhu-sAmAcArI sevatA hatA. be bhAIomAM je prathama javalana nAmano hato, te saralAzaya hato ane samayagu prakAre yathArtha tapa-pravajayA karato hato. jayAredahana nAmano bIjo mAyAvI hato. paDilehaNA, pramArjanAdi sAmAcArI jvalananI jema karato hato. tethI zuM? to ke - "hamaNAM huM AvuM chuM' vagere kabUlakarIne paNa mAyAsthAna vagere sevana karIne bIjA moTAbhAIne Thagato hato.zuM anupayogathI Thagato hato ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - trIjA kaSAyarUpa mAyA-prapaMca, kriyA saMbaMdhI mAyA karato hato, nahi ke padArtha - prajJApanAdi viSayaka mAyA. e pramANe kriyA-vaMcanapaNe ghaNo bhAga teno samaya pasAra thato hato. cheDe dravya-bhAvathI durbaLa karavA lakSaNa saMlekhanA baMnee karI. tyAra pachI saudharma-devalokamAM baMne gayA, baMne bhAIo atyaMtara parSadAmAM pAMca palyopamanA AyuSyavALA maharSika deva thayA. koIka samaye AmalakalpA nAmanI nagarImAM AmrazAla vanamAMmahAvIra bhagavaMtanuM samavasaraNa thayuM hatuM, tyA baMne vaMdanA mATe AvelA hatA. nATayavidhi batAvatAM teono viparyAsa thayo. kevI rIte ? to ke "strI, puruSa vagerepaNe rUpa vidurvIza" ema citavatAM eka jvalanadevane icchA pramANe rUpa thatuM hatuM. jyAre bIjA dahanane ciMtavelA rUpa karatAM pratikUla rUpa thatuM hatuM. tyAre gautama bhagavaMte A svarUpa pote jANatA hovA chatAM parSadAnA bodha mATe prazna karyo ke, "he bhagavaMta ! ulaTuM kema thayuM ?" bhagavaMte prarUpaNA karI ke, "ANe kriyAviSayaka ThagavAno aparAdha karyo hato. AgalA bhavanI cAritranI Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 upadezapada-anuvAda kriyAmAM mAyA karelI hatI, tethI tene viparIta rUpa utpanna thAya che. ghaNe bhAge sarva kriyAomAM A mAyA pAchaLa-pAchaLa janArI che. nATyAvidhi-nyAyathI keTalAka bhavo sudhI mAyAnu phaLa tene anusaraze. kahevAno bhAva e che ke - bodhino viparyAsa thayo hoya to-A bhavamAM zraddhAno pheraphAra thayo hoya to aneka bhavamAM bodhino viparyAsa-mithyAtva sAthe cAlyuM Ave ane kriyAmAM viparyAsa thAya, to kriyAmAM aneka janmAMtaramA viparItatA sAthe cAlI Ave. (276 thI 280) e ja vAta vicAravA kahe che 281 - viparIta agara apUrNa kriyAo - vartano dahana deve karelIhovAthI je karma bAMdhyu hatuM, te evA prakAranI kriyAthI viparIta kAryarUpa tene devabhavamAM udayamAM AvyuM. (281) -- 282 - je kAraNathI karma sAnubaMdha che, eTale bhavAMtaramAM paNa sAthe sAthe Ave che, tethI dahanane keTalAka bhavo sudhI te vicitra karma naDatara rUpa banyuM. svarga ke mokSa phaLa ApanAra dharmAnuSThAnanI kriyA alpa paNa mArgathI pratikUla paNa vAraMvAra sevana karavAmAM Ave ane tenAthI je karma upArjana karavAmAM Ave, te lAMbA kALa sudhI moTA yatnathI dUra karI zakAya che. (282) cAlu adhikAramAM joDatAM kahe che - - 283 - tevA prakAranA mArgamAM pravartatA pathikane vAta AvavAthI utpanna thayela vighnasamAna vighna dahananA jIvane utpannathayuM - tema zAstranA jANanAra kahe che. je kAraNa mATe Ama che, tethI karIne vighna dUra thayA pachInA uttara kALamAM tAtvika samyagdarzanAdinA sevana karavA svarUpa bhAva ArAdhanAnA saMyogathakI nirvAhamAM akhaMDa gamana thaze. (283) have arhattanuM udAharaNa kahe che (arhatta udAharaNa indranI saMpattinI spardhA karanAra elapura nAmanA nagaramAM baLavAna zatruone mahAta karanAra jitazatru nAmano rAjA hato.te rAjA pavitra sAma, dAma vagere nItinA mArge samagra pathvItalanuM pAlana karato hovAthI deza-dezAvaramAM tenI ujjavala kIrti prasarI, rU-pa ane yauvana sAthe vinayAdi guNarUpI maNinI khANa samAna AvanArane prathama Avo-padhAro' ema kahenArI, lakSmIdevI sarakhI kamalamukhI nAmanI te rAjAne patnI hatI. indranI jema viSAda jeno dUra thayo che, evA tenepriyAnI sAthe viSaya sukha bhogavatAM tema ja lakSmIno vilAsa karatAM temanA divaso sukhamAM pasAra thatA hatA, teTalAmAM temane anukrame aparAjita ane samaraketu nAmanA be putro thayA. samagra kaLArUpI samudrano pAra pAmelA kAmadevanA samAna suMdara AkRtivALA aparAjita kumArane yuvarAjapade sthApana karyo, jyAre samaraketu kumArane ujjaiNI nagarI nAnA kumAra tarIke ApI. A pramANe divaso vItI rahelA hatA. koIka vakhata tenA dezane bhAgaphoDa karato koIka rAjA hato, tenA upara ghaNo roSapAmelA A rAjAnI Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 anujJAthI aparAjita yuvarAja kumAra tenI sAme jaya meLavavA mATe gayo. caturaMga senA sahita kumAra gayo, ati khaLabhaLatA samudranA kallola sarakhA tenA sainya sAthe bhayaMkara yuddha jAmyuM. yuddha kevA prakAranuM hatuM ? to ke - AkarAM tIkSNa bANo pheMkAvAnA kAraNe AkAza maMDala DhaMkAI gayuM, subhaTo sAmasAme bAtha bhIDavA lAgyA. ubhaTa hAthInI ghaTanA ADaMbarathI dUra cAlyuM gayuM che, sarva zatrusainya jemAM, tIkSNa ardhacaMdrAkAra bANonA samUhathI chedAI gayAM che, dhvajAcihno, chatro jemAM, bhayaMkara zabdovALI cIsothI dizA bhAgo zabdasvarUpa banI gayA hatA. ati ugratAthI khaga vaDe haNAtA bhayAnaka mastaka vagaranAM dhaDo nRtya karatAM hatAM. yamarAjAnI nagarInA sImADA sarakhuM bIbhatsa ane na joI zakAyatevuM yuddha thayuM tyAM kumAre jayalakSmIno saMga prApta karyo. tyAMthI pAchA vaLatAM kumAre kSitipratiSThita nagaramAM vihAra karatA ujjavala cAritra dhArI suvizuddha RtaratnanA bhaMDAra evA rAdha nAmanA AcAryane joyA. temanI pAse dharmazravaNa karIne bhavathI virakta manavALo thayo. vastranA cheDe lAgelA taNakhalAnI jema rAjayalakSmIno tyAga karI vaja sarakhA daDha cittavALo te ekamada dIkSita thayo.zAstramAM kahela baMne prakAranI zikSA grahaNa karI. hameMzAM gurunA caraNa-kamaLamAM bhramara-samAna kuzala AzayavALo dharatImAM sarvatra vihAra karavA lAgyo. have rAdhAcArya koI vakhata vihAra karatA karatA tagarA nagarIe. padhAryA. unALAmAM tapelI bhUmimAM navIna meghanI joradAra dhArAo varasavAthI navIna aMkura-samUhavALI lIlIchama vanaspati utpanna thAya, tema rAdhAcAryanI vANI rUpI megha-dhArAthI tagarA nagarInA lokono kaSAyarUpI dAvAgni olavAI gayo. ane vairAgya-aMkuro utpanna thayA, tethI tagarA nagarI atyaMta- manahara banI gaI. ujeNI nagarIthI eka sAdhuyugala temanI pAse AvyuM. eTale ahi tagarAmAM rahelA sAdhuoe temanI yathocita sevA-bhakti karI. te sAdhuone AcArya bhagavaMte tyAMnA caityo, saMghanI kuzaLatAnA samAcAra pUchayA, eTale teoe kahyuM ke, "tyAM jinacaityomAM zreSTha pUjAo, mahotsavo thAya che, rathayAtrA nIkaLe che, gurao pAse navIna jinapratimAonI pratiSThA karAvAya che, saMgha paNa parama pada pAmela che. koI vighna rahevA dIdhuM nathI, zrAvako paNa potapotAnI avasthAne ucita gurunI zuzraSA Adi kriyAomAM tatpararahelA che. mAtra tophAnI rAjaputra ane purohitaputra sAdhuone kanaDagata karI parAbhava pamADe che. "tyAM nirupasarga vihAra karavo zreya che." te sAMbhaLI aparAjita sAdhu atizaya ciMtAgrasta thayA che, je mAro sagobhAI hovA chatAM rAjA banI pramAdI thayo ! sarva jAta pratye vAtsalya rAkhanArA uttama kriyA karanAra evA sAdhuone durvinIta kumAro herAna kare che, tene nivArato nathI." "arihaMtonAM caityono droha karanAra, tathA te caityono ane jinapravacano avarNavAda karanAra hoya, ahita karanAra hoya, to tenuM nivAraNa sarva sAmarthyathI karavuM." e AjJA anusAra temano nigraha karavA mATe vicAryuM. tene nigraha karavAnI zakti che ane emakaravAthI moTI dayA karelI paNa gaNAze. bIjI vAta e che ke sAdhu upara Ama praSa-upasarga karavAthI vardha-durjaya ajJAna aMdhakAra samUhathI vyApta banelA duHkha kaleza pAmelA bicArA janmAMdhanI jema anaMtA saMsAramAM paribhramaNa karaze. parama vinayathI AcArya bhagavAnanI rajA laIne ujeNI nagarImAM pahoMcyo Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 upadezapada-anuvAda anukrame karI sAdhunI vasatimA gayo. vaMdanAdika vidhi pAdazuddhi rUpa ucita sthiti karI. bhikSA samaya thayo ane pAtra grahaNa karavA taiyAra thayA, eTale sthAnika sAdhuoe vinaMti karI ke, "Aje tame amArA mahemAna cho, Apa ArAma karo." eTale teNe kahyuM ke, "huM AtmalabdhivALo chuM.anyanI lAvelI gocarI mane upakAra karanArI thatI nathI, to sthApanAkulo, abhaktivALAM kulo, lokamAM dugaMchita kulo, jehoya, te kulo mane batAvI do." e pramANe batAvatA batAvatA tenA kramamAM eka sAdhue pratyenIka herAna karanArakumAranuM ghara batAvyuM. te ghara jANI lIdhuM, eTale te sAdhune rajA ApI. pelA muni tenA gharamAM moTA zabdathI dharmalAbha ApatA aMdara gayA. bhayavALI aMtaHpuranI strIo tene sAvadhAnIthI saMjJA karIne hAtha-saMcAlana karI jaNAve che ke, "tame moTA zabdathI na bolo paNa sAdhue te na gaNakAryuM. te moTA zabdathI bolyA, eTale tenA zabdo sAMbhaLIne pelA kumAro dvAra kholIne bahAra AvyA, mazkarI karatA abhivaMdana karI pUche che ke, "he bhagavaMta ! Apa nRtya karo." sAdhue kahyuM ke, "gIta ane vAjiMtra vagara nAcIe, to tamane te sukha karanAra kevI rIte thAya ?" kumAro e kahyuM ke, "ame gIta-vAjiMtra karIzuM.' tema karavAlAgyA. uMcA-nIcA, ADA-avaLA viSama tAlavagADanArAvagADanArA kumArone, manamAM kopa nathI paNa bahArano kopa batAvatA muni kahe che ke - "AvA mUrkhaloka-yogya gIta gAva cho ane vAjiMtra vagADo cho, to huM nRtya nahi karIza." roSavALA kumAro tene kheMcavA lAgyA. jayaNAthI bAhuyuddha karatAM karatAM kuzalabhAvathI citramAM citarelA sarakhA tenA zarIranA sAMdhAonAM baMdhano toDI nAkhI, pIDA pamADI tyAMthI te sAdhu cAlyA gayA. A kumArone pIDA pamADyA che, temane paNa bhojanAdino aMtarAya karyo che. ItyAdika smaraNa karatA te nagara bahAra paNa bhikSA pharavA na gayA. ekAMta sthAnamAM ciMtA karatAte besI gayA. te samaye kaMIka tevAM zubha nimitta maLavAthI nirNaya karyo ke, "nakkI teo cAritra grahaNa karaze." manamAM kaMIka zAMti thaI. nirmala aMtaHkaraNavALA te muni jayAre tyAM svAdhyAya karatA hatA, tyAre kumAranA parivAre kumAranI A sarva hakIkta rAjAne jaNAvI. to rAjA guru pAse jaIne A pramANe kahevA lAgyAke - "muni bhagavaMto haMmezAM kSamApradhAna guNavALA hoya che. aparAdha karanAra upara paNa kopa karatA nathI, to have kRpA karI mArA kumArano aparAdha mApha karo." guru kahe che, "huM kaMI jANato nathI, to koI sAdhue kumArone thaMbhAvyA che. to kahe che ke, "amArAmAMthI koIe e kAryakaryuM nathI." rAjA kahe ke, "emAM pheraphAra nathI.' nakkI navA AvanAra munie karyuM haze ema dhArIne tenI zodhakaravA tatpara banelo rAjA tapAsa karAve che. jANyuM eTale temanI pAse rAjA gayo. jayAM munine dekhyA eTale oLakhyA ke, "A to aparAjita nAmanA mArA moTA baMdhu che. are re ! khoTuM thayuM, atyAra sudhI parAbhava pAmatA, munionuM meM rakSaNa na karyuM ema lajjAthI plAna vadanavALo rAjA te moTAbhAI-munivarane bhUmino sparza thAya, te rIte mastaka namAvI caraNamAM paDyo. nispRha manavALA upAlaMbha ApatA te rAjAne kahevA lAgyA ke - zaradanA caMdra jevA ujajavala tamArA kuLamAM janmelAne adhamalokane yogya evo pramAda (upekSA) karavo yogya na gaNAya. bhayaMkara vAlAyukta agni jo jaLapAtramAMthI bhabhuke, to Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 tevuM jaLa koI che ke, jenAthI te olavAya ? to AvA kuLamAMthI sAdhuone parezAnIherAnagati-parAbhava utpanna thayo, te thoDo paNa bacAvavA koI samartha nathI. page vaLagIne te munine khamAve che. ane kahe che ke - "kRpA-dayA karIne jevI rIte sAjo thAya tema karo." muni kahe ke, "jo mArI pravrajyA aMgIkArakare, to tema karuM." rAjAe kahyuM ke - Apane samarpaNa karyA, paraMtu manamAM vikalpa thAya che ke, teo bolavA samartha nathI, to jema bolI zake tema kSaNavAra bolatA karo' ema vinaMtikarI, eTale muni tenI pAse gayA. teonA mukhayaMtro sAjAM karIne vistArathI dharma samajAvyo. pravrayA mATe pUchayuM, to saMvega pAmelA te kumAroe kSAMti Adi guNo ane yogo vaDe tevA prakAranA pUrvabhavanA abhyAsathI te vAtano svIkAra karyo. AgaLa jevA prakAranuM nirogI zarIra hatuM, tevA prakAranu sarva aMgonA sAMdhAo joDIne karI ApyuM. municaryA sahita bIjA divase zubha muhUrta rAjakulane ucita nItithI baMnee dIkSA aMgIkAra karI. rAjaputra vicAre che ke, "AmaNe mArA upara upakArakaryo. bIjo purohitaputra vicAre che ke, "kharekhara ANe duSTa adhyavasAyathI, baLAtkArathI amane choDAvyA che, narakamAM patana pAmavA sivAya AnuM bIjuM phala tene thavAnuM nathI. A upAya vagara bIjou pAya na hato ? to A pIDA auSadha sarakhI hitakArI che, paraMtu tattvabhUta na hatI. A pramANe purohitaputra vicArato hato, bIjuM je viDaMbanA karIne parANe dIkSA levarAvI, te suMdara kArya teNe karyuM nathI, nikalaMka pAlana karelA vratavALA samAdhi tatpara banelA, tyAMthI mRtyu pAmI devapaNe utpanna thayA. paraMtu purohitaputranA manamAMthI guruSa na gayo. te dveSa sahita sarva aMtakriyAo karI devalokamAM udAra, bhogo prApta thayA. jinezvaronAM mahotsavo karyA. kalpadruma AdinA prabhAva ghaTavA lAgyA, tethI potAno cyavanakAla najIka jANyo, eTale mahAvidehamAM jinezvaronI pAse jaIne dharma zravaNa karyo. avasara maLyAeTale bhagavaMtane pUchayuM ke, "ame have AgalanA bhAvamAM sulabhabodhi ke durlabhabodhi thaIzuM ?" ema prazna karyo, eTale bhagavaMte temane kahyuM ke - "A purohitaputra durlabhabodhi thaze' tene abodhi thavAnuM nimitta zuM? prabhue kahyuM ke, "guru uparano udvega." A to nAnuM kAraNa che. to have pharI kyAre bodhi-lAbha thaze ? jina-"AgalA janmamAM deva- kevIrIte ? jina-potAnA bhAInA jIvathI deva-te atyAre kayAM che ? jina-kauzAMbI nAmanI uttama nagarImAM deva-he bhagavaMta ! tenuM zuM nAma che ? jina-tenuM bIjuM nAma muMgo che. prathama nAma azokadara che. devae nAma kevIrIte thayuM? ke, loko tene muMgo kahevA lAgyA,jina-te vAta ekacittathI sAMbhaLa. potAnI zobhAthI amarApurIne jhAMkhI pADanAra evI kauzAMbI nagarImAM dhana-dhAnyathI samRddha evo tApasa nAmano zeTha hato. tene vizvAsabhUta sarvAga-saMpUrNa suMdarabhAryA hatI. tenA garbhathI utpanna thayelo aneka guNavALo kuladhara nAmano putra hato zeTha parigrahamAM ghaNA Asakta hatA. aneka prakAranA AraMbha karIne dhanopArjana karatA hatA, paraMtu dharma karavAmAM parAmukhavALA hatA. kALe karIne mRtyu pAmyA. potAnA gharamAM ja (75) jaDa svabhAvavALA, khADAnA DukkarapaNe utpanna thayA. potAnA kuTuMbane dekhI potAnI junI jAti yAda AvIke, "huM Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 upadezapada-anuvAda A gharano svAmI hato. tenAM premapAzamAM jakaDAyelo te Ama-tema bhamavA lAgyo. pitAnI mRtyunI vArSika saMvatsarI AvI, tyAre brAhmaNonA bhojana-nimitte ghaNuM mAMsa pakAvIne taiyAra karyuM. tyArapachI rasoyaNano koI prakAre pramattabhAva thavAthIte mAMsa bilADIe boTsa-eThuM karyuM. eTale kopa pAmelI,tene bIjuM mAMsa na maLavAthI te Dukkarane haNyo ane jaldI tenuM mAMsa pakAvIne taiyAra karyuM. vaLI te Dukkarano jIva roSa pAmavAthI marIne te ja ghare sarpapaNe thayo.tyAM tene jAtismaraNa thayuM ane pUrvagnehathI tyAM ja bhramaNa karato hato niHzaMkapaNe potAnA kuTuMbane avalokana karato tyAM ja raheto hato. e daramyAna rasoyANIe te sarpane dekhyo eTale kolAhalakarI mUkyo.pote bhayabhIta banI gaI ane majabUta kASTha mArIne mRtyu pamADyo. te samaye pariNAmanI zubha lezyA thavAthI potAnA putrano te putra thayo. mAtApitAe azokadatta nAma pADyuM. pratidina zarIrathI vRddhi pAmato te bALaka koI samaye jAtismaraNavALo thayo. have potAne lajjA AvI, eTale "putrane bApA kahI zI rIte saMbodhavA ane putravadhUne mAtA kevI rIte kahevI ?" ema dhArIne te uttama maunavratane dhAraNa karavA lAgyo ane te A pramANe mUkapaNe rahyo che kumArapaNAmAM rahelo te ekAMte viSayothI vimukha rahelo hato, tyAre koIka samaye nirmala cAra jJAnavALA, gAma, nagara, khANa vagere yukta bhUmaMDalamAM vihAra karatA karatA dharmaratha nAmanA AcArya gAma bahAranA udyAnamAM padhAryA, temaNe upayogamUkyo ke, "ahiM gAmamAM kone pratibodha thaze ?' jANyuM ke, tApasa zeThano jIva mUkapaNa pAmelo che. avasara jANIne have tene bodhilAbha thaze, eTale be sAdhune tenI pAse mokalyA. tenI pAse jaI A gAthA saMbhaLAvI ke - "he tApasa ! dharma jANavA chatAM te ahIM maunavrata kema dhAraNa karyuM che? tuM mRtyupAmIne Dukkara, sarpa ane putrano putra thayo che." te sAMbhaLIne vismaya cittavALo te sAdhune vaMdana kare che. tyAra pachI pUchayuM ke, "tame A mAro vRttAnta kevI rIte jANyo ? toteoe jaNAvyuM ke, "amArA guru jANe che, ame to kaMI jANatA nathI." "teo kyAM rahe che ?' ema pUchayuM, tyAre kahyuM ke, "manorama nAmanA udyAnamAM Azcarya pAmelo te tyAM gayo. vaMdana karyuM. tyAra pachI jinabhASita dharma zravaNa karyo. samagraAdhi, vyAdhi-masUtarUpI parvatane cUro karavAmAM vaja samAna bodhi prApta karyuM, maunavratano tyAga karI te bolavA lAgyo, paraMtu prasiddhi pAmeluM "mUMgo' evuM nAma na bhUMsAyuM. A pramANe mUMgo evA prakAranuM nAma lokomAM prasiddhi pAmyuM. deva - he bhagavaMta ! A muMgAthI mane bodhi kayAM thaze ? jina- vaitADhaca parvatamAM zikharanA siddhAyatanakUTamAM. deva-kayA upAyathI A thase ? jina-pUrvanA jAtismaraNathI. deva- te paNa kyAre thaze ? jina-potAnAM kuMDalone dekhavAthI. - e pramANe bodhi prApta karavAno upAya prApta thavAthI bahumAnapUrvaka bhagavaMtane namaskArakarIne te deva kauzAMbImAM mUMgAnI pAse gayo. potAnI rUpalakSmI batAvIne kahyuM ke, "huM tAro nAno bhAI thaIza. tuM tema karaje ke, jethI mane jaldI bodhi utpanna thAya. to tene Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 vaitADhya parvata upara siddhakUTanA jinabhavanamAM laI gayo. potAnuMkuMDalayugala tenA dekhatAM tyAM sthApana karyuM. (100) teNe ciMtavelA manoratho pUrNakaranAra evuM ciMtAmaNiratna deve te mUMgAne ApyuM-ema karInete deva svargamAM gayo. pelA ratnathI tenI dareka IcchAo pUrNa thAya che. koIka samaye akAle AmraphalakhAvAno mAtAne dohalo thayo. dohalo pUrNa na thavAthIte durbala dehavALI thaI, eTale tene zaMkA thaI. jinavacana satya ja hoya che. pelo deva ahi utpanna thayo che. te ratnanA prabhAvathI akAle paNa AmravRkSo phaLyA. sanmAnita dohalAvALI te garbhane vahana karavA lAgI.nava mahinAthI adhika keTalAka divasa vItyA pachI pUrvadizA jema sUryane tema teNe manohara putrane janma Apyo. navA janmelA bALakane dAnamAM navakAranuM suMdara dAna ApyuM. tema ja kulavRddhi karanAra teno ghaNo moTo janmotsava karyo. nAmakaraNanI vidhimA "adatta' evuM nAma sthApana karyuM. krame karI vRddhi pAmyo, eTale bALakane jinezvaranA maMdiramAM tema ja sAdhuo pAse laI javAto hato, temanA caraNa-kamaLamAM page lagADAto hato. atikarka rudana kare, tyAre tene mAratA paNa hatA. yauvanavaya pAmyo tyAre ghaNA lAvaNyavALI cAra kanyAo sAthe teno vivAha karyo. bAdhA vagaranA cittathI tenI sAthe rAtri ke divasano vibhAga karyA vagara viSayasukha bhogavato hato samaya pAkyA eTale azokadate pUrvano saMketa kahyo, to paNa talanA photarA jeTalI paNa tenI vAta svIkArato nathI. eTale azokadara tIvra saMvegathI pravrayA aMgIkAra karIne ugratapanI ArAdhanA karIne deva thayo. samaye avadhijJAnano upayoga mUkyo, to jANyuM ke atigADha mithyAtvano udaya che, tethI tene haju zraddhA thatI nathI. jayAM sudhI pIDAthI zarIravALo nahi thAya, tyAM sudhI A pratibodha-pAmavAno nathI. ema vicArIne deve tenAM dehamAM vyAdhi utpanna karyo. jemAM vaidyanA upAyo na cAle, tevo jalodara nAmano asAdhya peTano vyAdhi utpanna karyo. tene yaMtramAM pIlAvA sarakhI vedanA AkhA zarIramAM utpanna thaI. potAnA jIvananI uga pAmyo ane agnipravezanI abhilASA karI, eTalAmAM zabaranuM rUpakarI te deva tyAM Avyo udghoSaNA karatA kahevA lAgyoke, game tevA dareka vyAdhio maTADanAra huM vaidya chuM.vaidya A ahaMdarane dekhyo ane kahyuM ke, "ghaNo bhayaMkara vyAdhi thayo che. ghaNA kaSTathItenI cikitsA karavI paDaze. mane paNa pahelAM Avo vyAdhi thayo hato. sarva saMgano tyAga karI huM dareka nagaramAM paribhramaNa karuM chuM. A roga maTADavA mATe tuM sarvasaMganotyAga karI mArI sAthe tuM phare to tAro roga dUra karUM duHkhathI pIDA pAmelA teNe te sarva vAta kabUla karI. tene nagaracauTAmAM laI gayo. mAtAnA maMdiramAM besADyo. devInI pUjA karAvI ane vyAdhi nIkaLato batAvyo.vedanA dUra karI. kSaNavAramAM taddana nirogI banI svastha thayo. dIkSA ApavA mATe teNe muninuM rUpa grahaNa karyuM. divya rUpa batAvI muninI dIkSA ApI ane munionoAcAra batAvyo. ema karI deva potAnA sthAnake gayo. tyAra pachI te paNa pravrayA choDI ghare gayo ane pahelAnI jema bhAryAdikano svIkAra karyo eTale te ja pramANe deve tene vyAdhi utpanna karyo. du:kha pAmelo svajanavarga tene atizaya vedanA pAmelo dekhIne zabarAkAra vaidyane dekhIne tene kahe che ke, "Ane nirogI karo." deva paNa tene AgaLa mAphaka kahe che pelo paNa te vAta svIkAre che. have pRthvImAM tAre mArI sAthe bhamavuM paDaze. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 upadezapada-anuvAda to te zarata kabUla karI.goNaka nAmano vaidyanAM auSadho ane sAdhano bharelo kothalo tene ucakavA Apyo. suprasanna vadanathI Adara pUrvaka te grahaNa karyo. jyAre tyAMthI prayANa karyuM, tyAre te deve tene kahyuM ke, "tAre haMmezAM mArA sarakhI kriyAo karavI." have koIka samayegAmamAM javAlA-samUhathI bhayaMkaraevo agni vikartho ekadama pIDAvAvALo zorabakora thayo. vaidya te olavavA mATe eka moTo ghAsano pULo hAthamAM laIne te tarapha jato hato, tyAre A ahaMdatte tene samajAvyo ke, "olavavA mATe jaLa-saMjogo ucita che, tuM vaLI A pULo kema laI jAya vaidya - A janma-jarA-maraNa svabhAvavALA A bhayaMkara bhavAraNyamAM lIdhelAM vratono tyAga karIne cAlyo jAya che, to te paNa sArA vartanavAlo nathI. to te mauna thayo. have vaidya mArga choDIne unmArge cAlavA lAgyo, eTale tene dekhIne te (ahaMdadatta) kahevA lAgyo ke, sanmArga choDIne kAMTA mArga pakaDyo ?' mane lAge che ke, "tuM mArga cUkI gayo che." vaidya-A siddhino mArga choDIne tuM paNakema bhava-mArgamAM utaryo? pharI koIdevakulikAmAM eka yakSanI pratimA batAvI. jayAre tenI pUjA karavAmAM AvatI hatI, tyAre te adhomukhI thaI jaldI nIce paDatI hatI. vaLI pAchI tene upara sthApana karatA hatA, to paNa pAchI nIcAmukhavALI thaI nIce paDatI hatI. ' ahaMdatta - are ! A to ghaNI viparIta jaNAya cheke - Ama ceSTA kare che. vaidya - sakala lokone pUjanIya pravrajayAno tyAga karIne je pApavALA gRhakAryamAM joDAya che, te tenAthI viparIta kema na gaNAya? deve pharI durgadhI khADAmAM bhuMDa viturvIne zAlidhA ne choDIne te atianiSTa viSTAyuktabhojana khAto dekhADyo. adatta - A bhuMDa ati kutsita prakRtivALo cheke, je A pavitra AhAra choDIne AvA prakAranuM ati aniSTa viSTAnuM bhojana kare che. vaidya - tuM to enA karatAM paNa bhaMDo che, kAraNa ke, "AvA uttama saMyamane choDInedurgadha mAratA azuci carabI, AMtaraDA, mAMsa, mUtara vagere bharelI mazakasamAna strIomAM ramaNatA kare che ! pharI eka baLada vidurtho, tenI pAse uMcI jAtanuM sugaMdhI ghAsa vikavyuM. te baLade A svAdiSTa sugaMdhI uttama jAtinuM ghAsa khAvAnuM choDIne ati uMDA kUvAnA moTA kinArA para ugelA atitucchasvAda vagaranA pUrvAkurane khAvAnI icchAthI te tarapha mukha karyuM. tema ja tenI AgaLa sthApeluM suyogya ghAsa be oSTathI baLada kUvAmAM pheMkato hato. adatta - kharekhara sAce ja A pazu che, nahitara AvuM suMdara sahelAIthI maLeluM choDIne atituccha dUrvAkaranIkema abhilASA kare ? vaidya - A pazu karatAM paNa tuM mahApazu sarakho che. kAraNa ke, sukhanA ekAMta phaLa maLavAno nizcaya hovA chatAM A cAritrano tyAga karIne narakAdika duHkha ApanAra phaLavALA viSayasukhamAM tuM rAcI rahelo che. A pramANe pagale pagale vAraMvAra nipuNatAthI preraNA ApatA tenA vize zaMkA thavAthI pUchayuM ke, "tuM manuSya nathI." "have Ane saMvega thayo che' - Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 ema jANIne tene pUrvabhava saMbaMdhI sarva vRttAnta nivedana karyo. tene bodhilAbha prApta thAya te mATe vaitADhya parvata upara te deva laI gayo ane siddhakUTamAM AgaLa sthApela kuMDalayugala batAvyAM. te ja kSaNe jAtismaraNa jJAna thavAthI pratibodha pAmyo ane bhAvathI dIkSA aMgIkAra karI.ati kSamAvALo, indriyonuM damana karanAro, gurubhakti karavAmAM tatpara banyo. uttama prakAranI uchaLatI zraddhAvALo teNe ghaNA prakAranA kRtano abhyAsa karyo, apUrva-apUrva abhigraha karavAmAM haMmezAM te prayatnazIla banyo. AvA prakAranuM suMdara cAritra pALIne aMta samaye sarvathA zalyarahita banIne zarIranI ane kaSAyanI saMlekhanA karIne arthAta baMne pAtaLA-durbala banAvIne zuddha samAdhi-sahita mRtyu pAmI tyAMthI vaimAnika devapaNe utpanna thayo. tyAM paNa cetyojinezvarone vaMdana-pujAdikanA vyApAramAM apUrva rasa dharAvato hato tyAMnI sthitino tyAgakarI tyAMthI mahAvidehamAM vizALa kuLamAM jinadharmanI ArAdhanA karI zAvata sthAna-mokSa pAmyo. (149). AnI saMgrahagAthAono akSarArthakahe che - elapura nAmanA nagaramAM jitazatru rAjA, tene aparAjita nAmano putra bIjo samaraketu nAmano hato, tene ujajayinI nagarI AjIvikA mATe ApI hatI. koIka samaye sImADAnA rAjA sAthe laDAI thaI, temAM zatrune parAjaya ApI pAchA pharatA yuvarAja aparAjite rAdhAcArya samIpe dharma zravaNa karatAM, pratibodha thatAM dIkSA aMgIkArakarI. tagarA nagarImAM rAdhAcAryano vihAra thayo. tevA koIka samaye tagarA nagarImAM ujjayinI nagarIthI rAdhAcAryanA sAdhuonuM AvavuM thayuM. paroNAne ucita temano satkAra Adi thayo. saMdhyAkALe AcArye vihAra saMbaMdhI vRttAnta pUchayo. temaNe kahyuM ke, tyAM rAjaputra ane purohitaputra baMne sAdhuone upasarga karatA hovAthI tophAnI che. bAkI anna-pAnAdikanI zuddhi teno lAbha vagere ujjayinImAM bAdhArahita varte che tethI dareka kALamAM sAdhuo mATe yogya vihArakSetra che.' sAMbhaLI aparAjitane ciMtA thaI. mArA bhAIne pramAdano moTo doSa lAgyoke, kumAranI upekSA karI ane bodhi lAbhano nAza karyo, mATe tene mATe zikSA karavI yogya che. tema thavAthI kumAronI paNa dayA karavI ucita che. teno nigraha karavAnI mArI zakti che. - gurunI anujJA meLavI ujjayinI tarapha vihAra karI tyAM pahoMcyA. tyAM sAdhuonA upAzraye gayA. tyAM rahelA sAdhuone vaMdanA vagerekarI ucita maryAdA sAcavI. bhikSA karavAnA samaye pAtrAdika paDilehaNAdika karI taiyAra karI eTale sthAnika sAdhuoe vinaMti karI ke, "Apa Asana para birAjamAna thAva, ame bhikSA lAvIzuM.' temaNe kahyuM ke, "huM AtmalabdhivALo chuM. paralabdhino Azraya huM karato nathI. tyAra pachI sthApanA kulo, AdizabdathI dAnazraddhALu zrAvaka, samyagadaSTi vagere kuLovALA gharo batAvyA-aprItivALAM kuLone jayaNAthI batAvyAM. sUvAvaDa Adi stUpa vALAM, dugaMchita kulo, hiMsaka kulo, "mammA caccA' vagere apazabda bolanAra, atimamatva rAkhanAra kulono gocarImAM tyAga karavo. e pramANe sthApanAdi kulono vibhAga jANI samajI lIdhA pachI te sAdhu sAdhuno droha karanArane tyAM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 upadezapada-anuvAda gayA. "dharmalAbha' e pramANe bolyA. eTale aMtaHpuranI strIoe saMjJA karI ke, "muMgA muMgA cAlyA jAva' ema temanI avahevalanA-apamAna karyuM. "dharmalAbha' zabda zravaNa thatAM kumAro temanI pAse AvyA. kumAro e bAraNAM baMdha karyA. temane vaMdana karyuM. "tame nRtya karo ema kahyuM eTale sAdhue kahyuM ke, "gIta-vAjiMtra sivAya nRtya kevI rIte thAya?" ema kahyuM, eTale baMne kumAroe kahyuM ke, "ame baMne te karIzuM." zarUAtamAM ja gIta vAjiMtra besura ane ADAavaLA tAla ThokavA lAgyA.gIta-vAjiMtrono samAna tAla, sura na thavAthI nRtya barAbara karI zakAtuM nathI, eTale sAdhune kopa thayo. "viSaya tAlamAM huM nRtya nahi karIza, kAraNa ke, nRtyamAM te viDaMbanArUpa che." eTale baMne kumAro tenA hAtha paga vagere zarIranA avayavo kheMcavA lAgyA. eTale yatanA-pUrvaka atyaMta pIDA na thAya, tema tenI sAthe bAhuyuddha karIne temane citrAmaNamAM AlekhelAM citro sarakhA stabdha banAvyA. sAdhu te sthAnethI bIje cAlyA gayA. kumAronA zarIranI pIDA tema ja temane bhojanano aMtarAya thayo-ema vicArI te sAdhue bhikSA-bhramaNa na karyuM. - tapa karyo ane ekAMta sthAnamAM sthiratAkarI. tyAM vicAryuM ke, "A mArI ceSTA suMdarapariNAmavALI kema thAya ?" te samaye jamaNA aMganuM pharakavuM vagere zubha nimitta kaMIka banyuM. tethI nakkI cAritra thase-tema tene dhRtiyoga thayo. tyAra pachI svAdhyAya karavAnuM zaru karyuM. samaraketu rAjAne parivArekumArano vRttAnta jaNAvyo. rAjA guru pAse AvIne kumAranA aparAdha mATe kSamA mAgavA lAgyA. tene gurue kahyuM ke, "koI sAdhue kumArone thaMbhAvyA che, te huM jANato nathI." pachI sAdhuone pUchayuM, sAdhuoekahyuM ke, "amArAmAMthI koIe A karela nathI." rAjAe kahyuM ke, "sAdhu sivAya koI kumArane thaMbhAvI na zake." eTale navIna AvanAra sAdhu upara zaMkA thaI, rakhe kumArone teNe Ama karyuM hoya. eTale gurue rAjAne jaNAvyuM ke, eka paroNA sAdhu AvelA che, tyAra pachI rAjA temanI pAse gayA. eTale rAjae moTA bhAI tarIke temane oLakhyA. temane dekhI rAjA zaramAI gayA. munionezikSA karavA mATe Thapako Apyo. te badala mithyAduSkata ApyA pachI kumAro mATe vinaMti karI ke, "temane sAjA karI Apo." "te kumArone huM samyagadarzanajJAnacAritra sAthe joDavAnI icchA karuM chuM. te kumArone pUcho." e pramANe munie kahyuM, eTale yuvarAje kahyuM ke, teo bolavA ke javAba ApavA zaktimAna nathI. eTale sAdhukumAronA sthAne gayA. eTale mukhabhAgane svastha karyo. dharma zravaNa karAvyo, pachI pUchayuM, eTale temane saMvega thayo. kevI rIte ? te kahe che - - tevA prakAranA janmAntaramAM karelA guNajJa pratye pramoda vagere cAra bhAvanAo rUpI dharmakalpavRkSanA mULarUpa bIjanA abhyAsathI teone saMvega thayo. temAM rAjakumArane evA prakAranI bhAvanA thaI ke, "A ApaNA upakArI A pramANe thayA ke, A rIte paNa dharma pamADyA." purohitaputrane paNa rAjaputra jevI ja bhAvanA thaI, paraMtu A pramANe avidhithI-balAtkArathI dIkSA levaDAvI, te mATe guru upara dveSa thayo. guru upara karelA vaiSa badala mAvajIva sudhI te doSanI AlocanA prAyazcitta na karyA. tevA zalya-sahita mRtyu thayuM. devalokamAM gayA pAMce indriyonA zabdAdika udAra bhogo maLyA. mAlA karamAya, kalpavRkSo kaMpe zobhA ane lajAno Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 nAza thAya, vastronA raMgo judA jaNAya, dInatA, tandrA kAmarAga zarIrabhaMga thAya,daSTimAM bhrama thAya, dhrujArI vachUTe, arati-zoka thAya,te sarva devalokamAM thavA lAge-eTale devatAo samajI jAya ke, najIkanA kALamAM avana thase. A cihno dekhIne purohitaputre mahAvidehamAM jinezvara pAse jaIne potAnA bodhibIja saMbaMdhI pRcchAkarI ke, "huM sulabhabodhi ke durlabha bodhi thaIza ?" bhagavAne kahyuM ke, "tane bodhi muzkelIthI maLaze." sura-kayA kAraNathI bodhidurlabha thayo chuM ane te keTalA pramANavALuM che ? jina-nAnuM nimitta che ane te guru upara praSi mAtra lakSaNa che, paNa atyaMta paraMparA phaLavALuM mahAnimitta nathI. sura-bodhilAbha kayAre thaze ? jina-potAnA bhAInA jIva pAsethI (300) sura - bhAIno jIva hAla kyAM che? to ke kauzAMbImAM. sura - tenuM zuM nAma che? prathama nAma azokadara, pAchaLathI mUka-mUMgo evuM nAma pADyuM che. tyAra pachI jinezvare pUrvabhavanI vAta karI ke, "kauzAMbI nagarImAM haMmezA AraMbhasamAraMbha karI dhana meLavanAra tApasa zeTha hato. te maryA pachI potAnA ja gharamAM bhuDapaNe utpanna thayo. pUrvabhavanuM smaraNa thayuM. rasoyaNe mArI nAkhyo. bilADI bIjA mAMsane boTI gaI, tethI tene mArI tenuM mAMsa pakAvyuM. vaLI potAnA ja gharamA sarpapaNe utpanna thayo. rasoyaNa bhaya pAmI. kolAhala karyo, eTale lokoe tene mArI nAkhyo, marIne potAnA putrano putra thayo. pUrvabhavanI jAtionuM smaraNa thayuM. lajjA pAmelAM teNe putravadhune mAtA ane putrane pitAkema kahevAya ? te kAraNe maunavrata lIdhuM. tyAra pachI te kumAre lagna karyA. tyAM koIka cArajJAnI muni padhAryA. te munie kSetra-saMbaMdhI upayoga mUkyo, eTale jJAna thayuM ke, tene bodhilAbha thavAno A avasara che.ema vicArI sAdhu-saMghATakane tenA vRttAnta saMbaMdhI pATha zIkhavIne mokalyA. kevI rIte ? "he tApasa ! nirarthaka evA A maunavratathI zo lAbha? jinapraNIta evA dharmane aMgIkAra kara, tuM mRtyu pAmIne bhUMDa, sarpa ane putranA putrapaNe utpanna thayo che. prathama to A sAMbhalI vismaya pAmyo,pachI vaMdana karyuM, tyAra pachI pUchayu ke, "Ape A hakIkata kevI rIte jANI ? teoe kahyuM ke, amArA guru jANe che, ame kAMI jANatA nathI." te mahAbhAgyazALI atyAre kyAM varte che ? teoe kahyuM ke, "udyAnamAM rokAyA che." pelo muMgo udyAnamAM gayo. tyAM jaI vaMdanA karI gurue dharmakathAnaka karyuM, eTale samyakatvarUpa pratibodha thayo. tevA prakAranI vAsanAthI lokomAM muMgA nAmanI prasiddhi na bhUMsAI tethI karIne tenuM te ja muMgo evuM nAma kAyama rahyuM. A vidhithI tenuM bIjuM nAma muMgo evuM jANavuM. sura-A bhAInA jIvanathI kayA sthAne bodhi thaze ? jina-manohara vaitADhyanA zikhara para siddhaphUTamAM sarva kUTazreNinA prathama sthAnamAM. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 upadezapada-anuvAda sura - kevI rIte ja, kaI vidhithI ? jina - jAtismaraNathI sura - te jAtismaraNa konAthI thaze? jina-kuMDalayugalathI tyAra pachI kauzAMbI Avyo. tIrthaMkare kahelA vRttAntane teNe muMgA AgaLa nivedana karyo, saMketa karyo. baMne vaitADhya parvata uparasiddha nAmanA kUTamAM gayA ane tyAM kuMDalanI sthApanA karI. tathA smaraNa karatAM ja phala ApanAra ciMtAmaNiratna ApyuM devatA potAnA sthAna gayo. cyavana-samaye avyo, mAtane Amraphalano dohalo thayo. dohalo na pUrAvAthI zarIra durbaLa thayuM. tyAra pachI mUkane garbhaviSayakatarka utpanna thayo ke, e ke bIjo koI utpanna thayo haze? nizcaya thayo ke, "jinezvaro sAcA ja hoya che." garbha taiyAra thayo, kAlakrame janma thayo. janmasamaye ApavA yogya gaLathuthImAM namaskAra sahita pAna karavAnI vastu ApI. "adatta' nAma pADyuM. zAthI? to ke ahaMta bhagavAnanuM nAma vAraMvAra yAda karAvavA mATe. caityo ane sAdhu samIpe vAraMvAra bALakane laI javAmAM Avato hato jayAre tema karatAM tene bhakti na thatI ane abahumAnathI rudana karato hato. tyAre jANyuM ke, dharmamAM tenuM citta pRhAvALuM nathI. te yauvanavaya pAmyo, eTale pitAe cAra kanyAo paraNAvI. mUMgAe AgaLanA vRttAntane yAda karAvI Apyo. tene temAM azraddhA thaI, te kAraNe muMgAne vairAgya thayo ane dIkSA lIdhI, te mRtyu pAmI devaloke gayo. tyAM rahelA deve avadhijJAnano upayoga mUkI jANyuM ke, "Ane gADha mithyAtva che, te kAraNe tene mArganI azraddhA prApta thaI che." tyAra pachI tene pratibodha karavA mATe jalodara nAmano mahAroga ane bIjA vyAdhio utpanna karyA. te vyAdhi maTADavA mATe mAtApitAe vaidyone bolAvyA. teoe pratyAkhyAna karavAnuM kahyuM, eTale tenA tarapha anAdarakaryo. te kAraNe vedanA vadhI gaI. vedanAthI kaMTALIne agnisAdhana karavA lAgyo, deve zabararUpa karI ghoSaNA karI ke, huM sarva vyAdhi maTADanAra vaidya chuM. teNe tene tapAsyo ane kahyuM ke, A vyAdhi bhayaMkara che, paraMtu prayatna karavAthI nakkI maTaze. mane paNa A vyAdhi hato. tema hovAthI huM nagara, gAma vagere sthAne niHsaMgarUpe bhramaNa karuM chuM. sAthI? to ke "roganI pIDA dUra karavA mATe." jo A paNa mArA pramANe gAma, nagarAdimAM niHsaMga paNe bhramaNa karaze. to tenA vyAdhine haThAvI daIza." ema kahyuM, eTale teNe kabUlAta karI tyAra pachI cauTAmAM laI jaI mAyA karI, te A pramANe ke, cokanI pUjA karI tyAM besADyo, tevA prakAranA maMtroccArapUrvaka auSadha-prayoga karyo. te vakhate pratyakSa jatA vyAdhine batAvyo, te ja kSaNe vedanA cAlI gaI. krame karI sAjo thaI gayo. "pravrayA mATe A samaya nathI' - ema dhArI deve potAnAmAM sAdhurUpa vikavyuM. A upAya che, ema karI te vakhate liMga grahaNa karavA rUpa tene dravyapravrajyA ApI. deva potAnA sthAnake gayo, eTale pravrajayAno tyAga karI te ghare Avyo. AgaLa pramANe vaLI strI vagere aMgIkAra karyo. eTale deve pharI vakhata tenA zarIramAM vyAdhi utpanna karyo. pharI svajano duHkha pAmyA. pharI vaidyarUpadhArI zabaranAM darzana thayAM, eTale pharI te ja samajaNa ApI. e pramANe AgaLa mAphaka pharI paNa dIkSA ApI. vaLI kabUlAta karAvI ke, mArI sAthe mArAM auSadho ane zastrono kothalo Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 laIne bhramaNa karavuM paDaze, te sthAnethI nIkaLyA. kahyuM ke, "haMmezAM mArI sarakhI tamAma kriyA tAre karavAnI ja." koIka samaye deve AkhA gAmane saLagAvyuM, unmArgegamana karyuM. yakSanI pUjA kare to patana thavAlAgyuM. dhAnyanA bhojanano tyAga karI bhuMDane viSTA cATato dekhADyo,tathA baLadane svAdiSTalIlA ghAsanI cArI choDIne kUvA pAse dUrvA khAvAno abhilASa karyo A vagere vidurvAne tene batAvyA. saLagatA gAmano tRNathI olavavAmAM Adi zabdathI vaidya unmArge gayA.pUjA karAtA yakSa patana pAmatA hatA. kuDaMga-dhAnyano tyAga karIne viSTAnuM bhakSaNa, baLada lIlA ghAsanI cArIno tyAga karIkUvA pAse dUrvA khAvA gayo. A vagere bolato hato, tyAre ahaMdatte kahyuM ke, "A darekanuM AcaraNa ayukta che - ema bolyo. pharI devathI prerAyelo te niHspRhavRttithI vicAravA lAgyoke, A manuSyavaidya nathI." kaMIka saMvega pAmyo, eTale AgaLanI sarva hakIkata deve kahI. tyAra pachI tene vaitADhya parvata para "siddhi nAmanA kUTamAM be kuMDalo batAvyAM, eTale bhAvathI samyakatva-prApti thaI. tyAra pachI krame karI pravrayA aMgIkAra karI. temAM paNa khAsa gurubhaktino abhigraha ArAdhavAthI devalokamAM utpanna thayo. (284 thI 320 gAthA) upasaMhAra karatAM kahe che - 321 - jema pavitra mArgamAM bhUlo paDe ane dizA-moha-aNasamaja thAya, tenA vighna samAna A moha alanA svarUpa A prathama to atyata dharmanI arucirUpa hoya che, ahi ahaMdarane mokSamArgamAM je pratibaMdhaka -rokanAra dharmanI aruci che. tyAra pachI te pachInA uttarakALamAM sarva aticAra parihAra-pUrvaka samyagdarzanAdi rUpa mukti mArganI ArAdhanA prApta thaI. (321) A pramANe graMthibheda thayo hoya, tevAne paNa avazya vedavA lAyaka vividha citrakarmanA kAraNe traNa prakAranA pratibaMdho-rUkAvaTa thAya che, te daSTAntothI pratipAdana karIne have kahelA padArthano upasaMhAra karatA je pramANe te vidyA prApta na thAya, teno upadeza ApatAkahe che - 322 - A pramANe meghakumAra, dahana deva ane ahaMdatanAM udAharaNa anusAra bhayaMkara pariNAmavALAM, dharmane rUkAvaTa karanArA kAraNo jANIne sarvaaticArano parihAra-tyAga karavA pUrvaka zrutacAritra dharmanI ArAdhanA rUpa, aneka kalyANa-samUharUpa, kalpavRkSanA aMkuranA AkaraNarUpa dharmabIjane anulakSIne kahela buddhirUpa dhanavALA puruSe te meLavavA mATe sarva avasthAmAM ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna vagere ATha prakAranA pramodono tyAga karI AcaravAno AdarathI prayatna karavo joIe. saDeluM bIja vAvanAra kheDUto cAhe teTalo prayatna kare to paNa khetImAM saMpUrNa phala kadAcita paNa meLavI. zakatA nathI. jo te zuddhabIja hoya to adhika phaLa meLave che, te pramANe-cAlu dharmabIjanI zuddhimAM bhavabhIru evA bhavyAtmAoe Adara tatpara banavuM joIe. (322) Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 upadezapada-anuvAda (dharmabIja zuddhinuM sAkSAta phaLa) have dharmabIja-phuddhinuM sAkSAt phala kahevAnI icchAvALA kahe che - 323 - sarva aticAra rahita dharmArAdhana karavA rUpa parizuddha AjJAyogathI prAya:atyaMta nikAcita avasthA sudhI pahoMcelAM pApakarma phala ApanAra thatAM nathI. jemanAM citta mAtra potAnA AtmAmAM ja rahelAM che - eTale pArakI paMcAyatane aMge jeo aMdha baherA, mUMgA bhAvane pAmelA che. bAhyabhAva-paudgalika padArtho saMbaMdhI cittano tyAga karelo hoya tevA, sadA AtmAmAM sthApana karelA zuddha cittavALAne narakAdigaka durgatinA viDaMbanA ApanAra bhayaMkara jJAnAvaraNIyAdi pApakarmo potAnA vipAkathI phaLIbhUta thatA nathI. zAthI ? tevA prakAranA svabhAvathI ja, jema AmravRkSo uparapuSkaLa mora-puSpo AvelA hoya ane tenI zAkhAono samUha paNa tenAthI zobhA pAmato hoya, paraMtu vijaLI puSkaLa camakatI hoya, tenAthI sparzAvela AmrapuSpo niSphaLIbhAva batAve che, tethI AmraphaLo meLavI zakAtAM nathI, tevA prakAranA svabhAva niyama hovAthI te pramANe parizuddha AjJAyogathI atizaya AtmAmAM ramaNatA karanAra, temAM ja trikaraNayoga sthApanAra, nirguNa bhava-bhrAntithI atyaMta kaMTALelA prANIone bhayaMkara azubha pariNAma tathA mithyAtva Adi nimitte upArjana karelAMbAMdhelAM karmo paNa potAnuM phalaApavA samartha banI zakatAM nathI. (323) e ja vAta pratipakSa vastunI upamA dvArA vicArAya che. 324 - koDha, tAva vagere vyAdhio utpanna thavA pahelAM ja pratyakSa tene na utpanna thavA devA mATe anAgata prayatna karatA dekhIe chIe, mAMsa, ghI vagere na grahaNa karavA roganuM nidAna pAmelAo tenuM sevana karatA nathI.roga-nidAna-kAraNano parihAra A pramANekahevAya che. zUlanA rogavALAne kaThoLa,koDhavALAo mAMsa, tAvavALAe ghI, atisAravALAe navuM dhAnya ane netrarogavALAe maithunano tyAga karavo joie. keTalAka bhaviSyamAM A roga na thAya te mATe prayatna na karAvanArA, tenA kAraNono tyAga na karanArA, samAna nimittavALA baMne hovA chatAM roga udbhava thavo, na thavo te rUpa vizeSa pratyakSasiddhi vartato dekhAya che. (324) eno e ja arthavizeSa vicAre che - 325 eka manuSya dALa-bhAta rUpa eka jAtinuM halakuM bhojana kare, to tene na pacavA rUpa kaMIka ajIrNa thAya che, khAdheluM anna pAcana na thAya te rU5 ajIrNa, tenA cAra prakAro mAnelA che. haMmezAM rogo ajIrNathI utpanna thanArA che ane te cAra prakAra A pramANe-Ama, vidagdha viibdha rasazeSa tathA roga utpanna thavA pahelAM kAraNano parityAga karavo. ajIrNa thAya tevA AhArano tyAga karavo. tema karanAra ekane Arogya thAya che, bIjAne ajJAnAdi doSanA kAraNe nidAnano tyAga na karyo. eTale vyAdhi utpanna thayo. je jenA nimittano doSa hoya, te tenA pratipakSanI sevAthI tenuM nivartana thAya che. jema ke,ThaMDI sevana karavAthI utpanna thayelI jaDatA agninI uSNatA sevavAthI dUra thAya che. (325) zaMkA karI ke - kAraNabheda pUrvaka kAryabheda hoya, A sarva loka-prasiddha vyavahAra che. to Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 261 pachI bhojanAdi nimitta tulya chatAM paNa baMnemAM niSphaLatA-saphalatA rUpa vyAdhinI vizeSatA thaI te jaNAve che - 326 - vyavahAranayanA AdezathI lagabhaga ghaNA sarakhA bhAvo hoya tene eka svarUpe mAnavAmAM Ave, vyAdhinAM bhojanAdi tulya kAraNa che, paraMtu te kAraNa vyavahAranayathI, nahi ke nizcayanayathI. nizcayanayathI bhojanAdi e vyAdhinuM samAna kAraNa nathI. vyavahArathI samAna kAraNa che. jyAM samAna kArya che, tyAM samAna kAraNanuM anumAna thAya, jyAM asamAna kAryanI utpatti thAya, tyAM koI apekSAthI samAna kAraNano abhAva thAya.tathA temano A mata che ke - "kAraNa vagara kArya na thAya, vaLI je anya vastunuM kAraNa che,te kAraNavALuM paNa A kArya na thAya. jema ke, paTanuM kAraNa sUtara, te ghaTanuM kAraNa na thAya, nahiMtara kArya-kAraNanI vyavasthAkyAMya na thAya. temAM sopakrama, nirupakrama karmanI sahAyatAthI utpanna thayela vyAdhi nidAnano aMtaraMga bheda rahelo che. kAraNa ke, A vyAdhi saphala bhAvavALA thAya che. vaLI vyavahAra te kalpita rUpa nathI, paNe pAramArthika che. evA akalpita vyavahArano Azraya laIne prakRta vyAdhinuM prakaraNa cAlI raheluM che. temAM kAraNanI samAnatAkemakaho cho? A zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke - "A paNa eka vyavahAra che. kAraNa ke, jevyavahAra che, te tAtvika lAbhanuM sAdhana che. kAraNa ke, vyavahAra naya pachI ja chadmastha lokonI pravRtti thAya che. to tenuM ja A kAraNa che. nizcayathI je pravRtti thAya che, tenuM A vyavahAra pravRttikAraNa nathI. nizcayanayathI je pravRtti thAya che, te pAnI puruSamAM thAya che. nizcayanayAnusAra je pravRtti thAya che, tyAM phalanI sAthe saMbaMdha thAya che. bIja AdinI zuddhi karIne kheDUto rokAvaTa na thAya, ativRSTi jIvotpattino upadrava, hima vagerenA upadravo na thAya to avazya abhilaSita phalano lAbha thaze. ema upAyane nizcita karIne pravRtti kare che : tyAre temane vAMchita phalano lAbha thAya che - tema dekhAya che. (326) e ja vAta cAlumAM joDe che - 327- jema ahiM lokomAM ajIrNa doSa thayo hoya, to auSadhanuM nidAna karI vyAdhi dUra thatI pratyakSa anubhavAya che. te pramANe cAlu AjJAnA prabhAva mATe kathana karavAnuM AraMbhya, temAM parizuddha AjJAthI sarva doSothI mukta nirmala samyagdarzanAdi mokSamArganI ArAdhanAthI jJAnAvaraNa Adi duSTa AThakarmono nAzabhAva prApta thAya che. kAraNa ke, jaLa ane agni e baMneno haMmezAM virodha hoya che. te pramANe karmanA upakramanA-nAzabhAvamAM to vaLI sarvavyAdhithI adhika evA saMsAra-vyAdhino kSaya thAya che. tathA kSapakazreNi vagerenA lAbha prakArathI sarva Astika matane sammata ISTa mokSaprApti thAya che. (327) have AjJAyoganI ja tevI stuti karatA kahe che - 328 - karmane dUra karavA mATe A parizuddha AjJAyoga e ja virya che- Atma sAmarthya che. AgaLa jenI vyAkhyA samajAvI gayA, te ja AjJAyoga te ja karma khaseDavA mATe puruSakAra puruSArtha che, nahi ke, doDavuM, kUdavuM, vaLagavuM evA puruSArtha karma khaseDavA samartha nathI.mohanI Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 upadezapada-anuvAda bahulatAvALA A jIvalokamAM ghaNe bhAge keTalAkanA gaLe A vAta utaratI nathI. samajI zakavI muzkela che, paraMtu hakIkata to A ja che ke, vivekI AtmAo A AjJAyogano ja pracAra-anuSThAna Adikare che. paraMtu gatAnugatika lakSaNA lokari eke karyuM, te bIjo kare evo AgaLa-pAchalano, lAbha geralAbhano vicAra karyA vagara AMdhaLI pravRtti na kare. vAstavika rIte Agahana padArthanuM vivecana karI jJAnano nizcaya karAvanAra, svarUpa jaNAvanAra A jJAnayoga che. te mATe kaheluM che ke "buddhinuM phaLa hoya to tatvanI vicAraNA karavI te che." kahevAno Azaya e che ke jene graMthibheda thayo hoya tene parizuddha jJAnaprApti thAya che, te audayika bhAvane rokIne AtmavIrya pragaTa karanAra thAya che. e ja A puruSArtha kahelo che. zAthI? sarva karmanA vikAra-rahita athavA vilakSaNa evA mokSa sAthe ekAtmasvarUpa hovAthI, mATe ja A jJAna e karmane khaseDanAra-dUra karanAra evo hetu nizcita karAya che. A jJAnayoga dvArA - AjJAyoga dvArA dUra thayelo karmone pharI udaya thavAno abhAva hoya che. mUDhamativALAone vAta vAta samajatI muzkela che, mATe proDhajJAnanA viSayapaNe A vIrya puruSArtha Adi vyavasthita karelA che. (328). have kahelA padArthane siddha karavA daSTAMta kahe che - 329 - A viSayamAM puruSakAraka-parAkrama-vIrya samAA udyamathI karmanA kSayopazamAdika thAya che. te vAta siddha karavA mATe sarvanayavizArada vArtA, daMDa, nIti lakSaNa traNa AnvIkSikarUpa nyAyanI vicAraNAmAM je mahAmaMtrI vicakSaNa na hoya, to rAjaya ciMtA karavAlAyaka te banato nathI. rAjyanAM sarva kAryanI ciMtA karanAra hoya, to bAkInA sarva maMtrIonA upara bhAgamAM rahelo mArI-nivAraNa karavAthI prasiddhi pAmelo aNadhAryA sarva kuTuMbane maraNathI nivAraNakaranAro hovAthI tenuM asala rUDha nAma to bhUlAI gayuM paNa guNane aMge navA nAmathI prasiddhi pAmyo, te jJAnagarbha na maMtrI ahiM AndhIkSikI nIti eTale jaina, jaiminI Adi matavALAoe racelA nyAyazAstranI vicAraNA, trayI eTale sAmarveda, Rgaveda, yajurveda lakSaNA, vArtA to lokonA nirvAhanA heturUpa khetI, pazu pALavA vagere AjIvikA rUpA, daMDanIti to rAjAnI nIti sAma, dAma, bheda daMDarUpa nItio jANavI. A udAharaNa vistArathI samajavA mATe 10 gAthA kahe che - ' (jJAnagarbha maMtrInI kathA) 330 thI 339 - ativizALa kulIna nirmala zIla dhAraNa karanArA lokonA nivAsavALI, zrI vardhamAna svAmInA mosALa yukta, himAlayanA uMcA suMdara zikharo sarakhA uMcA mahelovALI, zrImunisuvratasvAmInA stUpathI zobhAyamAna madhyapradezavALI purANakathAmAM jenuM prasiddha nAma saMbhaLAya che - evI vaizAlI nAmanI prAcIna nagarImA jeNe potAnA parAkramathI rAjayo svAdhIna karelAM che, evo jitazatru nAmano rAjA hato. rAjAnA vaMza sAthe ja janmelA, vaMza-paraMparAthI pavitra janmavALA, sAmavagere Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 263 rAjyanItionuM yathAvasare yathArtha pAlana karanAra, samagra rAjyakAryo karavAmAM haMmezAM sAvadhAna, tevA tevA caritramAM Azcarya karAvanAra, tenA vaMzanI vRddhi karavAnAM mULa samAna, sarva zatruonA vairI sarakhA, prajAnAM duHkha jANavAM ane tenAM nivAraNa karavAnA kAryomAM AMkha samAna, pitAnI jema prajAlokono hitaciMtaka, sAmaMtAdi lokone bahumAnya evo jJAnagarbha nAmano maMtrI hato. niraMtara rAjaprasAda meLavanAra, sarva arthathI paripUrNa, ghaNA uttama vistAravALA suzIla kulavALo,samagra anucita vartanano tyAga karanAra, rAjAnA samAna cittane anusaranAro te samaya pasAra karI rahelo hato. tyAre koIka samaye potapotAnA yogya sthApanamAM jayAre rAjaparivAra sabhAmAM beThelo hato ane indranI jema rAjA sabhAmAM beThelA hatA, tyAre pRthvI para mastaka sparza kare tevI rIte dvArapALe rAjAne praNAma karIne vinaMti karI ke, "he svAmI ! koIka bahArathI Avelo eka nimittiyo ApanAM darzananI utkaMThAvALo daravAje ubho che'rAjAnI anujJA maLI, eTale tene praveza karAvyo. ucita ziSTAcAra jALavI sAme besADyo. tyAre pachI kautuka-sahita rAjAe tenA jJAnanI jANakArI mATe sukhAsana para beThelA tene pUchayuM ke - "thoDA divasanI aMdara kone apUrvasukha te duHkha thaze ? to aSTAMga nimittazAstra jANanAra te nimittiyAe kahyuM ke, "he svAmI ! mane prazna karyo, to huM zAstramAM kahelo arthakahIza, to Ape mane doSa na devo. kAraNake, huM mArI svacchaMda buddhithI artha kathana karanAro nathI. je ApanA maMtrIonI paMktimAM ziromaNibhAvane pAmelA che, tenA potAnA kuLamAM atibhayaMkara mArI utpanna thavAnI che. rAjA - keTalA kALanI aMdara te thaze, teno tame nizcaya karyo che ? nimittiyo - varasa nahi, mahinAo nahi, paraMtu A pakhavADiyAmAM ja. A sAMbhaLatAM ja vajano AghAta lAgyo hoya, tema kSaNavAramAM AkhI sabhA duHkhI ane mauna banI gaI, tyAre maMtrI ekadama te sabhA-pradezamAMthI koI na jANe tevI rIte khUba ja dhIraja rAkhI nIkaLI gayo ane vastra, puSpa, zreSTha bhojana Adi dAnapUrvaka teno gauravavALo satkAra karI nimittiyAne potAnA gharamAM ekAMta sthalamAM besADIne AdarapUrvaka vAtacIta karI saMtoSa pamADyo ane pachI pUchayuM ke, "A mArI konAthI zaru thaze ?" to ke, "moTA putrathI" te vAtanI pratIti-vizvAsa kevI rIte rAkhavo ke, nakkI A mArA gharethI ja , mArA kuLathI ja thaze ? nimittiyo-amuka divase rAtre tamone azubha svapna Avaze. A pramANe kAryano sAra jeNe jANI lIdho che, evA te maMtrIe atiAdarathI nimitiyAnI pUjA karI ane kahyuM ke, "koI prakAre sarvathA A vAta koI pAse prakAzita na karavI." potAnA sthAne AvIne tenA bIjA divase svapna dekhyuM ke, atizaya gADha aMdhakArasamUha samAna zyAma dhUmADAnA goTe goTA potAnA mahelanI cAre bAju rahelA dekhyA. eTale maMtrIne khAtrI thaI, eTale moTAputrane kahyuM ke, "tArA janmakAlanA maLatA jayotiSIoe sArI rIte samajAvela, te pralaya tArAthI ja atyAre dekhAya che, to hAla eka pakSa sudhI ghaNI ja zuddha - zo ? Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 upadezapada-anuvAda buddhipUrvaka suMdara vartAva rAkhI rahevuM ane je saMkaTa ApaNA mAthe AveluM che,tene koI prakAre niSphala banAvavuM. jo AvA prakAranA AvelA saMkaTane huM skhalanA na pamADuM to samagra jagatamAM prasiddha AvI A mArI buddhino guNa kayo gaNAya ? grahacAra, svapna, kunAdika nimitto, daiva bhAgyaativicitrahoya che, ane te game tyAre game te koIne devanI ArAdhanA mAphaka phaLa Ape che. to dhairya vahana karanArA, buddhidhanavALA puruSoe trAsa pAmyA vagara ke gabharAyA vagara haMmezAM tevA ucita upAyo pUrvaka vighna dUra karavA prayatna karavo. unmArgagamananA khoTA mArgane dUrathI tyAga karanArA, paripakava nipuNa nItivALA-buddhivALA puruSoe daiva viparIta thayuMhoya, to paNa karavA lAyakakAryano AraMbha karavo, te doSavALo nathI. mATe he putra ! bhojana, jaLa ane zarIrasthiti jaLavAya tevAMA sthAnonI goThavaNa A peTImAM karelI che. mATe eka pakhavADiyA sudhI rahevA mATe temAM praveza kara.' tepramANe karyA pachI rAjA pAse jaIne maMtrIe vinaMti karI ke - 'puruSa-paraMparAthI -vaMzaparaMparAthI atyAra sudhI meLaveluM A dhana kArya pUratuM Apane svAdhIna karuM chuM' rAjAe kahyuM ke - 'tuM bhaya na rAkha, koNa jANe che ke bhaviSyamAM zu thaze ? rAjA te levA icchato na hato, to paNa parANe maMtrIemaMjUSAno svIkAra karAvarAvyo. te maMjUSAne bhaMDAragRhamAM laI gayA ane rAjAne kahyuM ke, 'he deva ! AmAM sarva sArabhUta vastu rahelI che, to eka pakhavADiyA mATe mArA AgrahathI sarvodarapUrvakatenuMbarAbara rakSaNa karavuM, te maMjUSAne sarva bAjuthI sakhata tALAM mArelAM che. tema ja dareka pahore tenA upara sIsAnI mudrAo mArelI. che. tene baMne pahegIro tapAsatA rahe' A pramANe te pradhAne dareka prakAranI suvidhA karI. havete maMtrI kSaNe kSaNe zuM A mAro prayoga khullo paDIne niSphaLa to nahi jAya te ? 'daiva acintya caritravALuM che.' ema ciMtA karato rahelohato, tyAre teramA divaseprabhAtasamaye rAjAnA kanyAnA aMtaHpuramAMrahelI eka kanyAno veNIcheda thayo. A veNIcheda koNe karyo haze ? enA nimittabhUta koNa haze ? te viSayamAM lokavAyakA cAlI ke, 'maMtrInA moTA putre A veNIccheda karyo che. A kanyA potAnA mahelamAM zayyAnI aMdara sUtelI hatI, tyAremoTA maMtrIputra Avyo ane teNe kanyAne vinaMtikarI ke, he vikasita netra-kamaLavALI ! tuM mArI sAthe krIDA kara.' ghaNI vakhata kahevA chatAM paNa te kanyA abhilASA karatI na hatI, eTale roSavaza banI teNe hAthamAM rahelI chUrikAthI tenI veNI kApI nAkhI. eTale azrupUrNanetravALI, karuNa mukhavALI kharAba svarathI rudana karatI pitA pAse gaI ane sarva vRttAnta nivedana karyo.' jAgRta thayelA pracaMDa kopa-dAvAnaLathI lAlacoLa dehavALA rAjAe nagaranA rakSakone AjJA karI ke, 'maMtrIputrane zUlI upara caDAvIne jema vadhAre duHkhI thAya,tema mAra mArIne mRtyu pamADo' A pramANe jaldI karo athavA to maMtrInA gharanI cAre bAju tRNa, chANAM ane kASThonA DagalAo goThavI saLagatA agnithI sarva kuTuMbane saLagAvI do, mArA prasAdathI teo AvA unmatta banyA, nahiMtara temanuM AvuM ayogya AcaraNa kema hoya ? tyAra pachI udbhaTa lalATa upara bhrakuTI caDAvIne yamanA subhaTa sarakhA bhayaMkara lAla Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 265 netrovALA te rAjapuruSo tarata ja pradhAnanA ghare pahoMcyA. rAjapuruSo maMtrIputrone ane kuTuMbane hAtha pakaDIne grahaNa karavA lAgyA tyAre maMtrInA subhaTo paNa AkarA banI sAme bhaMDaNa karavA lAgyA. temane dekhIne sthira manavALA maMtrIe rAjapuruSone rokIne pUchayuM ke, "kyA kAraNathI A pramANe AvuM khoTuM kArya karo cho ?" tyAre rAjapuruSo kahevA lAgyA ke, "Aje rAjakanyAno veNIccheda tamArA putre karyo che. tyAre maMtrI vicAravA lAgyA ke, "kharekhara karmanI gati akaLa che." tevA prakArano pratikAra karelo hovA chatAM paNa AzcaryanI vAta che ke, bhayaMkara Apatti ubhI thaI. AvA prakAranA aparAdha sevanArane Avo moTo daMDa na hoya, paNa bIjo daMDa hoya, to paNa huM prabhune jAte maLuM." e pramANe kahyuM. tyAra pachI maMtrIe rAjasabhAmAM beThelA, tenA pratye krodha dRSTivALA rAjAne praNAma karIne vijJapti karI ke, "he deva ! Apane soMpelI maMjUSA dekhyA pachI, tattva vicArIne pachI Apa mAro daMDa karo te yogya che. kAraNa ke, "mahApuruSo suMdara vicAra karIne pachI kArya karanArA hoya che." "bhale ema thAva - ema kahIne jayAre maMjUSA pAse gayA, tyAre tenA para lagAvelI mudrAo ane tALAMo te ja pramANe barAbara hatAM. nagaranA AgevAna puruSo samakSa tALAo kholyAM, to atyaMta prasanna manavALA hAthamAM veNI ane chUrikA rahelAM hatA, tevA maMtrIputrane dekhyo. sarve gabharAyelA ane asAdhya svarUpane vahana karatA eka bIjA sAmuM najara karatA kahevA lAgyA ke, "he amAtya ! A Azcarya zuM che ? te kahe." teNe pratyuttara Apyo ke, "Ano paramArtha deva ja jANI zake, paraMtu bIjo koI nahi. jene ghare A maMjUSA che, tenI dareka pahore khabara rAkhanArA paheragIro che, jenA para mudrAo karelI che, tALAMo vAselAM che, temAM jANanArA bIjo kyAMthI lAvavAM ?" mUDhatA pAmelo rAjA kahevA lAgyo - "A hakIkata tArA jJAna-viSayaka che." eTale rAjAe sarvakAra ApIne paramArtha pUchayo. maMtrIe kahyuM ke, "he deva ! jo Apa mArI vAta sAMbhaLatA ho, to huM eTaluM samajI zakuM chuM ke, thAya to sarva vinAza thAya, paraMtu ekalo veNIccheda na thAya. to ApanI pratIti mATe meM putrane maMjUSAmAM sArI rIte gupta rAkhyo ane ApanA kabajAmA maMjUSA rAkhI ke jethI karI huM aparAdha-sthAna na pAmuM. pUrvabhavanA koIka vairI deve mane saMkaTamAM nAkhavA mATe enA sarakho AkAra dhAraNa karIne A sarvakArya kareluM che." utpannathayelI khAtrIthI sarvee kahyuM ke, "barAbara ema ja che, nahitara A pramANe sArI rIte rakSAelo AvuM kArya kema kare ? he deva ! jino pratikAra karyo hoya, e paNa AvI rIte phaLavALuM thayA che. buddhimaMtonAM caritro paNa karmanA jorane harI jAya che. avasara prApta thayo hoya, tyAre koI vakhata karma baLavAna thAya che, koI vakhata puruSArtha baLavAna thAya che, koI vakhata dhanavAna baLavAna thAya che, to koI vakhata buddhivALo baLavAna thAya che. e pramANe jJAnagarbha maMtrI potAnA nAma samAna ceSTAvALo hovAthI lokamAM caMdra samAna ujajavala lakSmI ane yazane prApta karanAra thayo. (67) - have saMgraha gAthAono akSarArtha kahe che - vaizAlI nagarImAM jitazatru rAjAno jJAnagarbha maMtrI hato. koI vakhata sabhAmAM beThelA rAjA pAse nimittiyo Avyo rAjAe tene Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 upadezapada-anuvAda pUchayuM. atikutUhala-tatpara sabhAmAM vagaprasaMge prazna karyo-'kone kevA prakAranuM apUrva sukha ke duHkha utpanna thaze ?' nimittiyAe kahyuM ke, 'maMtrIne mArI-patnInu duHkha AvI paDaze.' rAjA kyAre ? nimittiyo-eka pakhavADiyAmAM. tyArapachIrAjA ane sabhAjano ekadama mauna banI gayA.tyAra pachI sabhAmAMthI nIkaLI jaIne samaye maMtrIe nimittiyAne potAnA ghare AdarathI bolAvyo. ekAMtamAM pUchyuM ke, 'mAruM-patana kyAMthI ane zAthI thaze ?' nimittiyo-putradoSathI ane te mATe tene kusvapna Avaze, te tenI pratIti samajavI. tyAra pachI nimittiyAnIpUjA-satkAra karyA. A vAta bIjA koIne na kahevI. tene manA karI svapnathI nirNaya thayo. putra sAthe vicAraNA karI ane tene maMjUSAmA pUrIne eka pakhavADiyAnI khAvA-pIvAnI ane bIjI vyavasthA karI samajaNa pADI. upara tALAM mAryA. tyAra pachI maMtrIe kahyu ke, 'A mAruM dhana Apa sAcavavA svIkAro.' rAjA nA kahe che, chatAM maMtrInA AgrahathI maMjUSA rAjakulamAM lAvyA. maMtrIe rAjAne kahyuM ke- 'sarva sAra vastuo A peTImAM che.' rAjA prayojana ? maMtrI- to paNa he deva ! eka paMkhavADiyA mATe Apa rakSaNa karAvo. tyAra pachI dvAramAM bIjAM tALAM ane u52 mudrA karAvI divasathI rAtri sudhI pahore pahore saMbhALa rAkhanArA paheregIro rAkhyA. e vyavasthA thayA pachI teramA divasanI rAtrie rAjAnI putrIno akasmAt veNiccheda thayo. 'A kArya maMtrInA putre karyuM che.' evo lokomAM pravAda phelAyo. putrInuM rudana jAte dekhyuM, eTale jitazatru rAjAne mahAkopa pragaTyo. tarata ja e maMtrIputrano ghAta karavAnI rAjAe AzA karI, athavA teno ekalAno ghAta karavAthI zuM ? mATe maMtrInA sarvakuTuMbano agni saLagAvI bALI bhasma karo. kAraNa ke, AvA unmatta thaIne AvA adhama AcaraNa kare che. tyAra pachI maMtrIgRhe zuM karyuM ? kuTuMbane pakaDavAnuM AraMbhyuM. maMtrI-parivAra sAthe jhagaDo karyo. maMtrIe kahyuM ke, 'huMrAjAnI jAte mulAkAta lauM chuM.' rAjAne maLyA, eTale maMtrIekahyuM ke - 'prathama Apa maMjUSA tapAsI lo, jethI Apa jANI zakazo ke, mArA putrathI ke bIjA koIthI A kArya thayuM che, te Apa yathArtha jANI zakazo.' tyAra pachI rAjA maMjUSA kholavA mATe gayA. mudrAo, tALAMo akhaMDa dekhyAM pachI peTI kholI ane tenI tAla-tapAsa karI, to temAM chUrikAsahita ane veNI hAthamAM hatI,tevA maMtrI putrane joyo. te dekhavAthI bhaya thayo ke, saMbhavita vastu kevI rIte banI ?' A pramANe tarka-vitarka karavA pUrvaka vicAraNA karavA lAgyA. tyAre maMtrIe kahyu ke, jeo AnI vyavasthA -rakSaNa karanAra che,evA deva ja Ano paramArtha jANI zake.' tethI lokone Azcarya thayuM ke, 'AvuM kaMI dekhyuM ke sAMbhaLyuM nathI.' pachI maMtrIne pUchyuM, rAjAe tenI pUjanA karI. maMtrIe kahyuMke, 'he deva ! nimittiyAe eTaluM ja kaheluM ke, 'sarvanAza tArA putrathI ja thaze, paNa veNicchedathI Ama thase-tema kahela na hatuM.' 'A Apta evA A nimittiyAnA vacanathI huM putrane chUpAvavA mATe pravRttivALo banyo. - tame jyAre mahAsaMkaTa AvavAnuM che, to pachI sarva sAra vastuonuM zuM Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 267 eTalAmAM nimittiyAe kaheluM banyuM. (itizabda gAthAmAM che, te arthasamApti mATe jANavo.) have vAtano upasaMhAra karatAM kahe che ke - acinya sAmarthyavALu karma A pramANe pratikAra karavA chatAM paNa phaLa Ape che ane maMtrIne phala prApta thayuM buddhizALInuM parAkrama A pramANe acinha evA AvI paDelA karmane paNa niSphaLa banAve che. (330 thI 339) jJAnagarbhanuM daSTAMta pUrNa thayuM. zaMkA karI ke - "karelAM zubha ke azubha karma avazyameva bhogavavAM ja paDe che. kroDoseMkaDo kalpa sudhI paNa bhogavyA sivAya karma nAza pAmatuM nathI. A pramANenA loka-pravAdanA prAmANyathI te karma phala ApavA sanmukha thayuM hovA chatAM paNa kema phala ApyAsivAya ja cAlyuM gayuM ? tenA samAdhAnamAM kahe che - 340 - ahi adhyavasAya - pariNAmanI vicitratA hovAthI pahelAM to jIvo be prakAranAM karma bAMdhe che. temAM eka zithila pariNAmathI bAMdhyuM hoya te aniyata phala ApanAruM hoya che. bIjuM atyaMta daDha sajajaDa pariNAmathI bAMdhyuM hoya te avazya potAnuM phaLa prAptakarAvIne avazya bhogavaTo karAve che. kAraNa ke, te saphala sAmarthyayukta che. A pramANe karma be prakAramAM vyavasthita karyA. A hamaNAM je dRSTAMta kahI gayA, te aniyata svabhAvavALA phaLane AzrIne samajavuM. sopakrama eTale phaLamAM pheraphAra thanAruM karma, te te dravyAdika sAmagrInI apekSAe pratikAra sahana karI zake tevAM karma-jevA ke, azAtAvedanIya, apayazaapakIrti,lAbhAMtarAya Adi lakSaNa karma, te karmanuM svarUpa svalakSaNa samajavuM. jo ema che, to zuM karavuM ? tenA samAdhAnamAM jaNAve che ke - "AgaLa je taddana zuddha evA AjJAyogane jaNAvela che - "ghaNe bhAge parizuddha AjJAyogavALA AtmA ane cittayukta hoya tevA AtmAone atighora karma paNa te bhAvathI phaLa ApanAra thatuM nathI." A graMthathI sarvakarmano upakrama kAraNapaNe sAmAnyathI jaNAvelo che. eTale te ahiM aniyata svabhAvavALA karmasvarUpamAM jANavuM AjJAyogathI svaphalane sAdhI ApanAra upakrama svarUpa karma saphala thAya che. (340) (karmasaMjJAvALA deva ane AtmavIrya purUSAkAranI samAnatA) have ahi jeno adhikAra cAle che, te karmasaMjJAvALA deva ane AtmavIryapuruSakAranI samAnatA jaNAvatAkahe che - 341 - daiva bhAgya-karma tema ja puruSakAra-vIrya-sAmarthya-udyama A baMne judA judA paryAyavALA zabdo jene daiva ane puruSakAra tarIke ahIM kahelA che, teo baMne karmanA upakrama thavAnA kAraNe samAna che. kAraNa ke, te baMne samAna sAmarthyavALA che ane sarva kAryamAM te baMnene AdhIna che. jo samAna na hoya ane viparIta hoya, to nakkI tenuM kaMIpaNa phaLa maLatuM nathI. jo ekane AdhIna kArya hoya to bIjAne vaMdhyAputranI jema niSphala bhAvathI avastu svarUpa mAnavuM paDe. mATe baMnenA sahayogathI phaLa-prApti thAya che. (341) A daiva ane puruSakAraka baMnenA svarUpane kahe che : - Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 upadezapada-anuvAda 342 - kASTha, pASANa, Amra vageremAM jema pratimA, devakulikA, pAkavuM vagere sAdhya vastuo vicitra svarUpavALI hoya che, temAM yogyatA samAna evuM A daiva-karma che. buddhizALI loko te daivane pratyakSa, anumAna, upamAna, Agama pramANathI pratiSThita che - ema vicAre che te ja pramANe sutAra, kaDiyA, kheDUto vagere pratimA, maMdira, dhAnya ugavuM e vagere phalAnusArate te padArthonI yogyatAno nirNaya kare che. kheDUto magaaDada, vagere dhAnyanA aMkurAdika thaze tevo nirNaya kare che ane kAryanI yogyatA jANe che, tema divyadRSTivALA bhAvi phala yogya evA karmano daivano sAkSAta nirNaya kare che. bIjA keTalAka tevA tevA sArA-mAThA zakuna-zabdonA upAya dvArA daivano nirNaya kare che. A pramANe devanuM lakSaNa kahyuM. (342) have "bhAvonI yogyatA anusAra potAnA karmanuM phaLa maLaze. vacanamAM nirarthaka antargaDa-rasoLI sarakhA kalpelA puruSakArane lAvAnI zI jarUra che ?" ema zaMkA karatA puruSakAranuM samarthana karatA tenuM lakSaNa kahe che - 343 - "pratimA vagere AkRti banAvI zakAya tevA dalabhAvane pAmelA kASThAdikamAM nakkI ja temAMthI pratimAdi thaze' evo niyama nathI. paraMtu koIka tevA kASThAdikamAM puruSAkAra karyo hoya, to ja pratimAdi taiyAra karI zakAya che. vaLI ema na bolavuM ke - "sarva bhAvonI zaktio kArya ane arthapatti dvArA jANI zakAya che, kAryanA anudayamAM yogyatA che - ema to jANI zakAya che. tenI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke - "yogyapaNe saMbhAvita padArthonuM ayogyapaNuM thatuM nathI. ayogyatAnA lakSaNathI viparIta hovAthI vyavahAramAM phalanA anudayathI kAraNa ne akAraNapaNe vyavahAra karatA ke bolatA nathI. yogya ane ayogya baMnenA lakSaNo judAM che, te vAta rUDha pracalita che. jayAre jo Ama che. to zubha ke azubha kAryanI anukULatA rUperahela daiva A svarUpavALuM che, to pachI tyAM puruSakAra kevA svarUpavALo pravarte che? tenA samAdhAnamAM kahe che ke - pratimA ghaDavAnI ane taiyAra karavAnI kriyA sarakho puruSakAra che. jema ke, pratimA ghaDavA lAyaka kAi hoya, paNa potAnI meLe te pratimApaNe pariNamato nathI, paraMtu prayatna karavAmAM Ave - puruSArtha karavAmAM Ave, to ja pratimApaNe kAi pASANa taiyAra thAya che. e pramANe puruSakAranI apekSAe deva paNa saphaLanuM kAraNa kaheluM che. (343) ahiM pratipakSamAM bAdhA kahe che - - 344 - kAi pote ja pratimAnI racanA kare che, jo tema thAya to sarva kATho (sarva pASANo) pratimApaNe thavA joIe, paraMtu ema to thatuM nathI. ane je tame kaho cho ke - koIpaNa kASTha pratimApaNe thavuM na joIe, tyAre je yogya kASTha che, te paNa ayogya karI jaze. paraMtu ema to che nahi. (344) bhale ema thAva to kayo doSa che ? tenA samAdhAnamAM kahe che - 34pa - yogya padArthane ayogya kahevo - e ziSTapuruSono vyavahAra nathI. jethI yogyamAM yogya no vyavahAra karavo ucita che, eTaleke A pratimAne yogya kAi che - evA prakAranA zabdajJAnanI pravRttirUpa, vyavahAra lAkaDAmAM thAya che kadAca koIka kAraNathI pratimA Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 utpanna thayelI na hoya, temAM koIka kAraNathI puruSakAranI khAmInA kAraNe utpanna na thavA chatAM, temAM=lAkaDAmAM bAla, strI vagere A pratimAnI yogyatAno virodha vagara svIkAra kare che. eTale temane AmAM pratimAnI yogyatA che evuM vagara AnAkAnIe jJAna thaI jAya che. (345). 346 - A pramANe bIjAe sthApana karela apratimA viSayaka pakSanI jema A citraprakRtivALA devanAmathI oLakhAtA karma bhAgye ja potAnA phalane saMpAdana kare, eTale ke, bhAgya che, te ja pratyeka kAryane samIpavartI kare che, temAM udyamanI jarUra rahetI nathI tema tame kaho cho. gaLe pakaDelA tevA prakAranA kiMkarane jema karAvIe tema kare che, temAM puruSakAranI jarUra nathI. adhyavasAyanA bhedathI je dAna Adi kriyAomAM zubha ke azubha Adino bheda thAya che, te na thavuM joIe. adhyavasAya te puruSakAra ja che. je loko ema kahe che ke, sarva kArya pravRti ja kare che, puruSa koI kArya karato ja nathI, tenA matanA anusAra badhuM kArya bhAgyathI ja thAya che. puruSakAra koI kArya karato nathI. tyAre A dAnAdi kriyAomAM adhyavasAyanA bhedathI je puNya-pApano bheda che, te na thavo joIe. te mATeprAcIna zlokArdha kahe che - "abhiprAyanuM phala bhinna thAya che. jo kArya samAna thAya to paNa, mATe kRSikarmamAM jema pANI pradhAna che, tema kAryamAM puruSakAra athavA abhiprAyarUpa mAnasa-puruSakAra te mukhya kAraNa che." (346) pharI paNa paramatanI AzaMkA karI teno parihAra kare che - 347 - bhAvI je adhyavasAya che, tene anukUla ja karma zubhAnubaMdhI abhiprAyane utpanna kare che. arthAt zubha-azubhAnubaMdhI abhiprAyanuM kAraNa karyu che. tyAre A paNa kahI zakAya ke, "puruSakAraka paNa evuM ja che. A puruSakAra karmathI je phaLa prApta thAya che, te puruSakAraka ja phala Ape che ane phala ApanAra karmane paNa te ja lAve che." jo ema kahevAmAM Ave to ame paNa ema ja kahIe chIe. puruSakAranA karmanA kAraNe vicitra svabhAva thAya, tyAre karma puruSakAranA kAraNe phala ApavAmAM udyata thAya che, athavA teno nAza thAya che, A vastu jo kahevAmAM Ave to zuM doSa che ? jema kAmavAdInA matanAM karma ja kArya karanAra che ane puruSakAra tenAthI lAvela che, koI phala ApanAra nathI, tema jo puruSakAravAdI bole - "A puruSakAraka ja AvA svabhAvavALA hovAthI karmathI utpanna zubha-azubha phalane lAvaze, karmathI koI vastu sAdhya nathI tyAre temAM zuM doSa che ? (347). 348 - have kevala karmavAdInA matamAM anAdi saMtAnarUpa paraMparAnA kAraNe pUrvavartI je karma che, te bhAvI kALamAM je karma utpanna thaze, tenA samAna che - ema karmavAdIne bolavuM paDaze. jeparaMparAthI kAraNo thAya che, te bhAvI kAryanI utpattimA anukUla thAya, to ja kAryanI utpatti karI zake che - ema vidvAno vicAra kare che. karmanI jema puruSakAramAM paNa puruSakAravAdI-ema kahI zake che ke, "puruSakAranI paraMparAmAM pUrvavatI je puruSakAra che. te bhAvI kALamAM utpattivALA puruSakAranI samAna che." A pakSamAM koI doSa AvI zakato Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 upadezapada-anuvAda nathI, nyAya-yukti baMne pakSamAM samAna che. tyAre puruSakArathI ja vAMchita phalanI siddhi thaze. karmathI zuM lAbha che ? (348) A pramANe deva ane puruSakAranA pratyeka pakSanA doSa kahIne siddhAMtane kahe che - 349- bhAgya ane puruSakAra baMne paraspara sahAyaka thaIne kArya utpanna karavAnA svabhAvavALA che. nyAyanA jANakAroe A ja svabhAva mAnelo che. tethI buddhimAnoe A pakSa svIkAravo joIe. tathA lokamAM A vyavahAra jovAya che ke "A bhAgyathI kareluM che ane puruSakArathI kareluM che, te paNa baMnenA pradhAna ane gauNa bhAvathI utpanna thayelA che. (349) pradhAnaguNane ja vicAratA kahe che ke - 350 - TUMkA kALamAM ugra rasapaNe je zAtAvedanIyAdi karma pahelAM upArjana karyuM ane phaLapaNe prApta thayuM, tene loko daivapaNe prApta karyuM kahe che jema ke, lokomAM rAjasevA karavA rUpa puruSakArathI ema kahevAya che, tenAthI viparIta arthAt bahu prayAsathI pariName che, te puruSakAraka kahevAya che. (350) 351 - athavA alpakarmanI sahAyatAthI yukta je puruSa-prayatna, te puruSakAra ane bahukamanI sahAyatAthI yukta je puruSakAra, te daiva bahu prayatnanI sahAyatAthI jayAM karma phala Ape che, te alpaprayatna-daiva kahevAya che. jayAM pUrvakarmanI sattA alpa che, puruSayatna ghaNo che. te puruSakArathI sAdhya kahevAya ke, jayAM kAryanI siddhimAM puruSayatna bahu che. tenAthI viparIta te daivakRta kahevAya. AgalI gAthAmAM alpa prayAsanI sahAyathI phala meLavAtuM hatuM, te daiva kaheluM che. tethI viparIta te puruSakAra kahevAya che. ahiM to puruSakAra alpakarma sahAyatAvALo hoya, tene ja kahelo che. bahu kamanI sahAyatA yukta hoya tevo je puruSakAra te daiva kahevAya. A pramANe prajJApanAno taphAvata samajavo. (351) A ja artha udAharaNathI siddha karatA kahe che - (bhAgyaupara pucasAra ane vikrama sAranI kathA) 35ra thI 356 - parvata sarakhA uMcA manohara devabhuvana samAna kSitipratiti nagaramAM atimahAna zatrupakSanA madano cUranAra hovAthI upArjana karelo ujajavala yazavALA puNyayazanAmanA rAjA hatA. tene saubhAgya aMgavALI priyA hatI.rAjyocita vyavasAya karatAM teono samaya pasAra thato hato. te nagaramAM puNyasAra nAmano dhanaprati(dhanADhya) bhAno putra, bIjo vikrama vaNikano vikramasAra nAmano putra hato. aneka vidyA-kaLA meLavyA pachI teo pUrNa taruNapaNAne pAmyA, tyAre dhana meLavavAnI abhilASavALA baMne ema ciMtavavA lAgyA - jo pUrNa tAruNya meLavyA pachI lakSmI upArjana karavAno prayatna na karIe, to tevA anArya caritravALAno puruSArthakayo gaNAya ? tyAM sudhI ja uttama kula gaNAya tyAM sudhI ja yaza meLavelo gaNAya ane tyAM sudhI ja tenuM akhUTa saubhAgya gaNAya che, jyAM sudhI jenI lakSmI dAnAdika kriyAmAM vaparAyA kare che. parAkrama rUpa parvata sarakhA dezAntaramAM ArohaNa karIe, to pachI lokone vallabha evI lakSmI ApaNane durlabha nathI. puNyasAthe sAthe sAthe prayANa karyuM Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 ane prathama paDAva nAkhyo, eTalAmAM tenA bhAgyayoge kSaNavAramAM mahAnidhi prApta thayo. te grahaNa karIne ghare Avyo. tyAra pachI tenAM ucita kAryo karavAmAM lAgI gayo. bIjo vikramasAra to samudramAM musApharI karI dhanopArjana karI keTalAka kALa sudhI jIvane hoDamAM mUkIne potAnA ghare pAcho pharyo ane potAnA dhanane ucita kriyAmAM vAparavA lAgI gayo. nagaramAM evI vAta vahetI thaI ke, 'eka puNyazALI puruSa samagra manovAMchita lakSmI-samRddhi meLavI sukhI thayo che, vaLI bIjo puruSa bhayaMkara samudranI lAMbI musApharI karI, aDhaLaka dhana-samRddhi prApta karIne potAnA baMdhuomAM atigADha snehavALo banI temanI sAthe bhogo bhogave che. A benI aMdara pahelo sajjaDa askhalita bhAgyazALI che ane bIjo paNa tevo sajjaDa puruSArthavALo che.rAjAnA kAne A vAta AvI, eTale kautukathI teNe paNa temane rAjasabhAmAM bolAvyA ane pUchyuM ke, 'A lokapravAda sAco che ke pheraphAra che ?' pratyuttara maLyo ke, 'he deva ! ghaNe bhAge lokapravAda khoTo hoto nathI.kAraNa ke, atigupta kArya paNa ekadama prakAzamAM AvatAM vAra lAgatI nathI. rAjAne potAne A viSayanI khAtrI karavA icchA thaI, eTale prathamane ekalAne potAne tyAM bhojana karavA mATe AmaMtryo. rasavatI banAvanArA rasoIyAne rAjAe kahyuM ke, Aje tamAre rasavatI taiyA2 na karavI. kAraNa ke, Aje to tenA puNyayogathI bhojana karavuM che. jyAre bhojana samaya thayo, eTale devIe eka vRddhapuruSane rAjApAse vinaMti karavA mokalyo ke, Aje tamAre devIne tyAM bhojana karavA padhAravuM. zA mATe ? to ke Aje hamaNAM ja jamAI temanA nagarathI AvelA che ane tene mATe sUpa-odanAdika sarva bhojana sAmagrIo taiyAra karI che. he deva ! Apa padhArazo, eTale tenI sAthe bhojana karatAM te saubhAgya meLavaze.' to ati svasthatAthIdareke bhojana karyuM. bIjAne pachInA divase nimaMtryo ane sarva rasoyAne kahyu ke, Aje sarva prakAranI rasavatIo taiyAra karajo.' teoe paNa AdarathI jaldI rasoI taiyAra karI. bhojanasamaye dareka bhANA upara AvIne besI gayA. bhANAmAM bhojana pIrasAvavAnuM zaruM thayuM, te samaye rAjakanyAno Amalaka pramANa moTA motIno aDhAra sevALo hAra vagara-nimitte tUTI gayo. dInavadanavALI rudana karatI te rAjakanyA tarata pitA pAse AvIne kahevA lAgI ke - 'pahelAM hamaNAM ja A hAra parovI Apo, te sivAya huM bhojana nahiM karIza' ema kahyuM, eTale jeTalAmAM rAjA jyAM vikramasAranA mukha tarapha najara kare che, teTalAmAM bhojanakAryano tyAga karI tenA para lakSya ApI navA sUtaranA taMtuo taiyArakarI kSaNavAramAM hAra parovI Apyo. tyAra pachI baMnee yathAsthiti vidhithI sukhapUrvaka bhojana karyuM. rAjAe vicAryu ke, 'janapravAda e sAco ja nIvaDyo.' (28) (granthAgra 7000) have saMgrahagAthA akSarArtha kahe che ' ahIM daiva ane puruSArthanA guNomAM pradhAna bhAvamAM puNyasAra ane vikramasAra nAmanA be vaNikaputro hatA. nidhi prApta thayo ane samudrata2Na dvArA dhana meLavyuM, e pramANe baMne sukhI thayA, tema ja vagara kaleze sukhavALA thayA, temAM prathama daiva-bhAgyanI pradhAnatAvALo dIna -anAthAdine dAna ane pote kuTuMba-sahita vasra, tAmbUla Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 upadezapada-anuvAda vagereno bhogavaTo te nidhAnanA prabhAvathI karato hato. bIjo samudra ullaMghIne mahenata-majUrI rUpa puruSArtha karIne ghana meLavI lAvyo ane te dhanathI puNyasAranI mAphaka vikramasAre paNa dAna ane upabhogamAM te dhanano upayoga karyo, A vRttAnta rAjAe sAMbhaLyo, eTale teo pUchyuM ke, "lokono A pravAda sAco che?" teoe pratyuttara Apyo ke, "te vAta yathArtha che. tyAra pachI rAjA ane bIjA manuSyoe pravAdanI pratIti khAtrI karavA mATe rAjAe parIkSA karavAnuM nakkI karyuM. prathama puNyasArane ekalAne bhojana karavAnuM nimaMtraNa ApyuM. tyAre vagara prayAse sahelAIthI sarva prakAranA bhojanano yoga anAyAse prApta thaI. te puruSArtha kayo ? to ke, rAjaputrIno hAra tUTI gayo, eTale rudana karavA lAgI, tene hAra pAcho parovI ApavA rUpa puruSArtha karavAthI tenA puruSArthanI khAtrI thaI. (3para thI 356) A pramANe laukika daiva-puruSArthanAM udAharaNa kahIne have tevA lokottara udAharaNa kahe che - pUrvanA udAharaNanI apekSAe have lokottara udAharaNamAM zAstraprasiddhi pahelA - chellA evA bharata ane brahmadatta cakravartInA udAharaNo jANavAM, sneha-saMganI sAMkaLa toDanAra bharatanuM udAharaNa pragaTa che. A ja kAraNe haribhadrAcArye mAtra nAma sUcavI vyAkhyAno anAdara karyo che, chatAM sthAna zUnya na rahe, te mATe vivaraNa kAra kaMIka kahe che. bharata cakravartI zrI RSabhadeva bhagavaMtanA moTAputra, bharatabhUminA svAmI, parAkramathI zatrupakSane jitane meLavelA niravadya sAmrAjayavALA bharata mahArAja hatA. navanidhinA svAmI, akhUTa saubhAgyavALA, asmalita mAnavavALA,cosaTha hajAra manohara suMdarIonA svAmI hatA. Adara pUrvaka namra mahAbhakta sAmaMtonA hajAro mastakomAMthI sarI paDatA puSpa-samUhathI haMmezAM arcana karAtA caraNa-kamaLavALA, teoe chalAkha pUrvasudhI rAjayalakSmIno bhogavaTo karI, koIka samaye zreSTha AbhUSaNAdikano zRMgAra sajI, sphaTika pASANamAMthI ghaDIne taiyAra karelA atimanohara ArilAbhuvanamAM potAnA zarIranI zobhA dekhavA mATe praveza karyo. kalpavRkSanI jema potAne paNa zobhA-samRddhivALA joyA. eTalAmAM potAnA hastanI eka aMgulikAmAMthI eka AbhUSaNa sarI paDyuM. te vakhate zobhA lagAra ochI thaI, eTale bharata mahArAjA Ama ciMtavavA lAgyA ke, nakkI A zarIranI potAnI zobhA ochI thaI nathI, paraMtu hAthanI AMgaLI A AbhUSaNathI ochI thaI, tethI mudrikAthI A AMgaLInI zobhA che. mATe AvAM bahAranAM AbhUSaNothI karelI zarIranI zobhAthI saryuM. ema krame krame daDha vairAgyavALA teNe AbhUSaNo choDavAno AraMbha karyo. vaLI bhAvanA bhAvavA lAgyAke, "A rAjayalakSmI sakhata pavananA jhapATAthI DolAyamAna meghasamAna asthira-tuccha ane chevaTe viccheda pAmavAnA phalavAnI che, to have mane te rAjyalakSmInI jarUra nathI. ahiM zuddha pariNAmamAM jyAre vartatA hatA, tyAre prathama saMyama-sthAnaka pAmyA ane krame krame te kevalajJAna pAmyA. asaMkhyAtA lokapramANavALA saMyama-sthAnako viSe je prathama sthAna pAme, te vRddhi pAmatA pariNAmavALA Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 273 kSaNavAramAM saMyamazreNinA mastake pahoMcIne bharata cakravartInI jema kevalajJAna meLavanAra thAya che. A hakakata kalpabhASyamAM kahelI che. tyAra pachI gRhasthaliMgano tyAga karI viziSTa muniveSa dhAraNa kanAra thayA. indra mahArAjAe pote temano pragaTa kevalamahotsava karyo. devatAe niramANa keralA padmakamaLanA Asana para besI te jinezvaranI jema parSadAmAM navIna megha samAna gaMbhIra svarathI dharma kahevA lAgyA. eka lAkha khaMDa pUrva sudhI pRthvImAM vicarIe te aSTApada nAmanA parvata upara sarva karajane khaMkherIne siddhi pAmyA. (15) (brahmadatta cakravartI janmAMtaramAM karelA niyANAnuM phala je ahIM brahmadatta cakravartInuM saMbhaLAya che, te A pramANe jANavuM ke- sAketa nAmanA nagaramAM zrAvakolokanA mugaTa samAna, nirmala nyAyamArgamAM rahelo caMdrAvataMsaka nAmano rAjA hato. tene supavitra cittavALo, kAmabhogathI kaMTALelo municaMdra nAmano putra hato, te sAgaracaMdranI pAse dIkSA aMgIkAra karI tIkSNapaNe pAlana karato hato. gurukuLavAsamAM rahelA, te te dezomAM vihAra karatA karatA teNe koIka samaye bhikSA mATe gAmamAM pravezakaryo. te samaye sAthe hato, te aTavImAM AgaLa cAlyo gayo, eTale bhayaMkara aTavImAM bhUlo paDyo. bhUkha-tarazanI pIDA sahana karato rahelo hato, te jagaMlamAM cAra govALanA putro tenA pratye bhakti-bahumAnavALA thayA, tenI dezanAthI pratibodha pAmI dIkSA aMgIkAra karI. temAMthI be mahodoyanA kAraNe dharmanI durgachA karIne mRtyu pAmI devaloke gayA. tyAMthI avIne dazapuranagaramAM sAMDilya nAmanA brAhmaNanI yazomatI dAsInA yugalarUpe be putropaNe utpanna thayA. anukrame yauvanavaya pAmyA. dhAnyapAkelA khetaronuM rakSaNa karavA mATe gayA tyAM rAtre eka vaDavRkSanI nIce sUI gayA, tyAre vRkSanI bakolamAMthI nIkaLI eka sarve tene DaMkha mAryo. tene zodhavA mATe bIjo pharato hato, tyAre te ja sarpa vaLI te ja kSaNe tene paNa DaMkhyo. teno pratikAra karyA vagaranA te baMne mRtyu pAmIne kAliMjara nAmanA uttama parvatamAM yamalapaNe mRgalInA baccA thayA. pUrvabhavanA snehavALA teo najIka najIka vanamAM caratA hatA, tyAre koIka zikArIe eka bANa mArIne baMnene mRtyu pamADyA. tyAra pachI mRtagaMgAnA kinArA viSe te baMne eka haMsInI kukSimAM yugalapaNe haMsarUpe janmyA. tyAM yauvana pAmelAne eka mAchImAre jALamAM phasAvyA ane pakaDIne temanI Doka maraDI nAkhI mRtyu pamADyA. tyArapachI vArANasI nagarImAM bhUtadinna nAmano caMDALano adhipati hato,tenA baMne putro thayA. teo paraspara atyaMta snehapUrNa cittavALA hatA. temanAM nAmo anukrame citra ane saMbhUta hatAM. te vakhate tyAM zaMkha nAmano rAjA ane namucija nAmano tene pradhAna hato. koIka tevA aparAdhanA kAraNe namucine bhUtadinane vadha-zikSA mATe soMpyo. paraMtu caMDAla vicAra karavA lAgyo ke, "AvezamAM AvI rAjAe mRtyunI zikSA karI che, paraMtu A mAravA yogya nathI." ema dhArI ene guptapaNe saMtADI rAkhyo, te eTalA mATe ke, "tuM bhoMyarAmAM rahIne mArA putrone kaLAo bhaNAva, to tuM jIvato rahI zakIza, nahitara tAruM jIvana salAmata nathI." potAnuM kula-jAti-vijJAna, vijJAnanuM pAra pAmavApaNuM A sarvanI avagaNanA karI potAnA Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 upadezapada-anuvAda jIvitanA arthIe te ja kSaNe te vAta svIkArI lIdhI.tyAra pachI bhUtadinna caMDALanAputrone kaLAo grahaNa karAvatAM divaso pasAra thatA hatA. te daramyAna bhUtadinnanA jANavAmAM AvI gayuM ke, "A namuci sAthe ADo vyavahAra karIne mArI patnI vinAza pAmI che." caMDALane sahajamAM utpanna thato kopa A kAraNe pracaMDa kopa utpanna thayo. putro samajI gayA ke, ApaNane bhaNAvanArane pitA mArI nAkhaze' ema dhArI putroe khAnagI saMketa karI tene nasADI mUkyo.tyAMthI tehastinApura nagaramAM sanakumAra rAjAno maMtrI thayo ane potAnA buddhibaLe sarva maMtrIomAM pradhAnamaMtrI banyo. have pelA caMDAlanA baMne putro yauvana, lAvaNya, rUpAdika guNo vaDe tema ja nATaka, saMgIta, vAjiMtra vagere kaLAnA samUhathI nagarInA lokone atizaya AnaMda pamADanArA thayA. have koIka vasaMta -mahotsava samaye nagaranI aMdara vividha prakAranI rAsamaMDalIo tema ja nRtya karanAra nara-nArIno samudAya nRtya,saMgIta vagere AnaMda-krIDAo karatA hatA. tyAre caMDALoe paNa A be putrone AgaLa karI caMDALataruNo paNa sAMbhaLavA nagaramAM gayA. bIjI rAsamaMDaLIne jotA loko A caMDALanAM gIta-vArjitra sAMbhalI AkarSAyA, ane brAhmaNanI sarvabhakta maMDaLIo A caMDALaputronAM gItomAM prabhAvita thaI, eTale IrSAthI teo rAjAne phariyAda karavA lAgyA ke, "A caMDALoe paNa nagaranA lokone vaTalAvI nAkhyA-abhaDAvyA eTale temane nagarImAM praveza karavAnI manA karI temaja mAra mArIne bahAra kADhyA. keTaloka samaya pasAra thayA pachI kaumudI nAmano mahAmahotsava nagaramAM pravaryo. eTale bhUtadinnanAM baMne putro potAnA keTalAka parivAra sAthe kutUhala manavALA banI rAjAnI AjJA bhUlI jaIne nagaramAM praveza karI nagaralokonA prekSaNakane jovA lAgyA. jema gorInA gIto haraNa sAMbhaLe, tema A caMDAlaputro paNa sAMbhaLavA lAgyA. have vastra vaDe potAnAM mukha DhAMkIne A caMDAlaputro paNa suMdara rAgathI gIta gAvA lAgyA. tenA gItathI AkarSita thayela loka ekadama ekaThA thavA lAgyA. "amRtarasa sarakhAM AvAM gIto koNa gAya che?" ema bolatA lokoe jyAre vastra UMcuM karI joyuM to bhUtadinna caMDALanA putro jaNAyA. "mAro mAro, Thoko" ema bolI te brAhmaNa lokoe teone nagaramAMthI hAMkI kADhyA, eTale teo bahAranA udyAnamAM AvIne rahyA. "ApaNA kuLane dhikkAra thAo ke, jenA doSathI ApaNo kaLAkalApa paNa dhikkArapAtra adhanya banyo. have ApaNA mATe maraNa sivAya bIjI koI sArI gati nathI.' tyAMthI teo dakSiNadizA tarapha ghaNedUra dezAMtaramAM gayA. tyAM eka moTo parvata Avyo tenA upara caDatA caDatA eka zilAtala upara hAtha lAMbo karIne kAussagya dhyAnamAM rahelA vikRSTa-AkaruM tapa karatA mahAmunine joyA. Adara-sahita temane praNAma karyA. dhyAna pUrNa thatAM atimadhura gaMbhIra svarathI Adara-sahita dharmalAbhanA AzIrvAda ApyA. (40). AnaMdita thayelA teone pUchayuM ke, "kyA kAraNe tame ahiM AvyA cho ?' tyAre teoe kahyuM ke, "A parvata upara maraNa pAmavA mATe. kAraNa ke, ame amArI sarvathI adhama Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 caMDAlajAtithI ati udvega pAmyA chIe. jAtinA kAraNe meLavelA guNo paNa amAre doSabhUta thayA che." munie temane kahyuM ke, "AtmaghAta karanArane bhavAMtaramAM paNa kalyANa thatuM nathI. tamAro A manoratha sAro ke yukta nathI. samagra du:kharUpa vyAdhine dUra karavAmAM auSadha-samAna A jinendrano dharma che, mATe kalpavRkSa sarakhA icchita icchAne pUrNa karanAra A dharmanuM sevana karo." tyAra pachI te munivara pAsethI muni-dIkSA prApta karI, je kAraNa mATe teNe tene ucita bhAvathI ApelI pAlana karI. kAlakrame karI teo gItArtha banyA chaThTha, aThThamAdi tapa karavAmAM tatpara banyA. aniyata vihAra karatA karatA teo baMne muni gajapura nagara gayA. bahAra udyAnamAM sthiratA karI. mAsakhamaNanA pAraNAnA divase saMbhUtamuni nagaranI aMdara bhikSA levA mATe gayA. eka gharamAMthI kramasara bIje ghare jatAM jatAM iryAsamiti-pUrvaka mArgamAM cAlatAM namuci nAmanA pradhAnanA jovAmAM te Avyo eTale teNe A caMDAlano putra che-ema oLakhyo. have kadAca A mArI junI vAta ahiM prakAzita kare. apayaza phelAya, tevA bhayathI guptapaNe potAnA vizvAsu dvArA puruSane mokalAvyA, te tene mAra mAravA lAgyA. eka to tapathI zarIra zoSAI gayuM hatuM, tevA vagara aparAdhI cAritravALA munine mAratA hatA, tyAre muni dharmakArya visarI gayA ane teno kopAnala bhabhukyo. (5). varSAkALanA prathama samayamAM je pramANe AkAzamAM zyAma meghamaMDalo zobhe che, te pramANe muninA mukhanA polANamAMthI nIkaLatI zyAma dhUmADAnI zreNio zobhavA lAgI. eTale pralayakALanA meghayukta AkAzatalane nIrakhatA bAlavRddha-sahita nagaraloka kSobha manavALA thayA. tyAra pachI sanaskumAra cakravartI vRttAMta jANI potAnA parivAra sahita temane prasanna karavA mATe AvI pahoMcyo. bhAlatala pRthvI sAthe aDakADIne praNAma karyA, be hAtha joDI teNe vinaMti karIke, "munivaro kSamA pradhAna guNavALA hoya che. jo koI alpadroha karanArA anAryanA vartanathI Apano aparAdha thayo hoya, to tenA sarakhuM vartana karavuM Apane yogya na gaNAya. jo koI sarpa koI prakAre koIne DaMkhe, to zuM tene bhakSaNa karavA mATe mUDhamanavALo manuSya taiyAra thAya kharo ?" A pramANe bolIne jeTalAmAM rAjA prasanna karatA hatA, teTalAmAM jANelA vRttAntavALA citramuni tarata ja temanI pAse AvyA ane kahevA lAgyAke, tame zAnta thavA, samatA pAmo. A kopAgni niraMkuza banI guNarUpIvanane saLagAvI nAkhI bhasma kare che. kSaNavAramAM pracaMDa krodha tapa-saMyamane bALI nAkhe che. je mATe sUtramAM bhagavaMte kaheluM che ke - "jema vana-dAvAnala vanavRkSone kSaNavAramAM bALIne bhasmarUpa kare che, tema kAyapariNata jIva tapa-saMyamane bALI nAkhe che. tathA karamajI raMgathI raMgAyelA samUhanI jema koIno krodha bahu niMdanIya vistAravAlo thAya che. krodha uganuM kAraNa ane bhayaMkara duHkhanI khANa krodha che." e vagere vacanarUpI varSAnI dhArA varasAvIne teno krodhAgni olavI nAkhyo, eTale havete sajjaDa vairAgya pAmyo. rAjAe namuci pradhAnane baMdhAvIne muninA caraNakamaLamAM namAvyo dayApUrNa cittavALA munie tene mukta karAvyo. te baMne muni vairAgyathI aMta samaye karavA lAyaka kriyAonI ArAdhanA karI rahelA hatA, tyAre koIka divasa vaMdana karavA mATe rAjA tyAM AvyA. te vakhate temanA caraNanI parthapAsanA sevA karatA evA rAjAnI pAchaLa Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 upadezapada-anuvAda rahela te cakravatInuM strIratna paNa AdarathI praNAma karatAM karatAM koI prakAre tenA kezano agrabhAga pagane sparzo. tarata ja saMbhUtamuni pramAdacittavALA-mohacittavALA thayA. 'jo mAtra A strIno vALano aNino bhAga sparza karavAthI ATalo sukha karanAro thAya che, to tenA sarvAMgaMnA samaye koI apUrva sukha hovuM joie.' ema vicAratA vicAratA cittamAM teNe A prakArano saMkalpa ekadama karyo ane niyANuM karyuM ke, 'jo mArA tapamAM prabhAvahoya,to tenAthI huM janmAMtaramAM AvAM strIratnane bhogavanAro thAuM.' bIjA bhAI citramunie ghaNo rokAyo ke, koDI mATe kroDane gumAvavA tetArA mATe yogya nathI. tyAMthI mRtyu pAmI teo saudharma devalokamAM nalinIgulma vimAnamAM saubhAgyanA samudra evA devo thayA. tyAMthI cyavelA teoe A bharatakSetramAM saMbhUta hato, te brahmadatta nAmano cakravartI,tema ja je AgaLa citramuni hatA, te purimatAla nAmanI prAcIna nagarImAM zeThaputra thayA dharmazravaNa karIne bhava-kedakhAnAthI ekadama virakta banI dIkSA grahaNa karI kSamAdhArI indriya-damana karanAra zreSTha muni thayA. tyAra pachI te muni kAMpilyapuramAM brahmadatta cakravartI pAseAvyA.tene AgaLa kahIzuM. te kAraNe jAtismaraNa thayuM. rAjAne eka naTe vinaMti karI ke he deva ! Aje 'madhukarI' nAmanA gItathI nATakavidhithI mAre nRtya karavAnuM che. atisuMdara udbhaTa vividha veSa dhAraNa karIne potAnA parivAra sAthe divasanA pAchaLA samayamAM nRtya karavAnuM prAraMbhyuM. te dekhIne rAjAprabhAvita cittavALo banyo. te vakhate eka dAsI sarvaRtunAM sugaMdha pradhAna puSponA banAvela ati sugaMdhayukta daDAnI AkRtivALA sthApana karelAM puSpomA bhramarazreNIonA guMjAravathI manohara moTI puSpamALA tyAM lAvI. eTale nATakanI vidhi dekhato, tema ja puSpamALAnI gaMdhane sUMghato rAjA jAtismaraNavALo thayo ke - 'huM pahelAM nalinIgulma vimAnamAM saudharma devalokamAM moTo deva hato. tyAM meM A sarva anubhavyuM che. te ja kSaNe rAjAne murchA AvI, najIkanA loke zItaLa jaLa ane caMdana2sathI siMcyo, eTale pharI cetanA AvI. tyAra pachI potAnA pUrvabhavanA bhAIne zodhavA mATepotAnA hRdayabhUta varadhanu maMtrIne AjJA karI. te maMtrIe paNa lokonI vacce tema ja govALiyAopAse jaIne rAjAnA caritranuMrahasya jaNAvanAra evuM pUrvArdhazloka lakhela patraka saMbhaLAvyuM ane rAjakulanA dvArabhAgamAM laTakAvyuM. te A pramANe - "pahelA ekabhavamAM ame dAsa, pachI mRgo, pachI haMso, pachI mAtaMgaputro, pachI devo thayA hatA, tathA" A lakhelA zlokano uttarArdha je pUrNa ka2ze, tene huM ardha rAjya ApIza. A ardhazloka patramAM lakhAvIne rAjakuLanA dvAramAM rAkhyuM. rAjyanA abhilASI loko tene pUrNa karavA prayatna karavA lAgyA. traNa mArgo, cAra mArgo, coka vagere sthaLomAM patramAM lakhela te ardhazloka bhaNatA hatA. - have pelA citramunino jIva te sAdhu vicaratAM vicaratAM jAtismaraNavALA thayA ane kAMpilyapuranA udyAnamAM AvIne rahelAhatA. tyAM araghaTTavAhaka kheDUta patramAM 2helo zloka bhaNato hato, te vakhate munie A zloka pUrNa karyo. te A pramANe 'anyoanyaviyoga prApta karelA evA ApaNI A chaThThI janmajAti che.' te sAMbhaLIne pelo kheDUta tarata ja rAjA pAse Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaIne bolavAlAgyoke - "eka bIjAnA viyogavALI ApaNI A chaThThI jAti che. e sAMbhaLatAM ja mUcha pAmavAthI vikarAla netravALorAjA ekadama bhUmi upara DhaLI paDyo. rAjA AnI pAsethI sAMbhaLIne tarata mUcha pAmyA che. tethI A kAma AnuM che-ema dhArI tene mAravA lAgyA, tyAre tenA parivAre kahyuM ke, A pado to sAdhu pAsethI maLelAM che. rAjA sabhAna banyo ane uttarArdhano artha vicAravA lAgyo. pUchyuM ke, "te sAdhu kyAM che ?' he deva! teo to mArA udyAnamAM che. rAjA potAnI sarva Rddhi sahita temanAM darzana karavA AvyA ane sUryane dekhavAthI jema kamalavana vikasita thAya, tema vikasvara mukhavALo thayo. vaMdana karI nIce beTho. zaruAtano sarva vRttAnta kahyo, tyAra pachI rAjAe kahyuM ke, "A sarva rAjaya sAthe bhogavIe AvA prakAranI mahArAjya saMpatti maLI che, to tenA bhogakAlamAM A sAdhupaNAnI kriyA duSkara karavI, te to karelo dharma niSphala karavA jevo gaNAya." te samaye pratyuttara ApatA munie "A rAjayAdi bhogavavAnuM chevaTanuM phala narakAdika durgatimAM pArAvAra duHkha sahana karavA lakSaNa jaNAvyuM ane "viSayo viSanI upamavALA che." tevI viSaya bhogonI niMdA karI- "kAma-bhogo e zarIramAM rahelA zalya sarakhA che, kAmabhogo jhera samAna che, sarpa sarakhA bhayaMkara che, kAmabhogonI IcchA karanArA vagara icchAe baLAtkArathI narakAdika durgatimAM jAya che. A gIta e vilApa samAna che, nATako e viDaMbanA sarakhA che, AbhUSaNo bhArarUpa che. sarve kAmabhogo duHkhanA cheDAvALA che, upamAgarbhavALI vividha prakAranI dezanAthI cakravartIne kaMIka vairAgya prApta karAvyo, tyAre te kahevA lAgyoke - he munivara ! tame je kahyuM ke, A bhogono saMga karavAthI durgati thAya che, te vAta huM samajI zakuM chuM, paraMtu amArA sarakhAthI A jitavA ghaNA durjayuM che. muni - jo A bhogo choDavA azakta che, to he rAjan ! pApakarmo na upArjana kara. dharmamAM rahelo sarva prajAnI anukaMpA karanAro thAya che ane tema karIza, to tuM deva thaIza. tane haju bhogo choDavAnI buddhi thatI nathI, AraMbha-parigrahomAM gADha AsaktivALo thayo che. kharekharatArI pAse ATaluM kahyuM-upadeza Apyote phogaTa gayo. rAjan ! teM AmaMtraNa karI lAvyo, to have huM ahIMthI jAuM chuM." (100) paMcAlanA rAjA brahmadatta cakravartIe te sAdhunAM vacanane sAMbhaLIne teno amala na karyo ane anuttara narakagatimAM praveza karyo. maharSi citramuni tokAmabhogothI virakta banI uttama cAritra-tapanI ArAdhanA karI anuttara saMyama pAlana karI, anuttara siddhigatimAMgayA. je ahi bIjA brahmadatte te niyANAthIcIkaNAM karmo upArjana karI, mithyAtva ane cAritramohanIya karma bAMdhIne tenAM kAraNe duHkhanA mArgamAM praveza karyo. (14) (357) upasaMhAra karatA kahe che - 358 - daiva ane puruSakAranuM svarUpa varNavavA svarUpa A AjJA mAhAbhyanA varNanathI have saryuM. buddhidhana AtmA haMmezA kahelA svarUpavALA AjJAyogathI samyakatvAdika svIkAra lakSaNa dharmasthAnakomAM pravRttikaranAro thAya. temAM hetu jaNAve che ke - zuddha AjJAnusArI dharmAnuSThAna alpa paNa karavAmAM Ave, to AgaLanA dezavirati Adi dharmasthAnakomAM vRddhi Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 upadezapada-anuvAda pAmato jAya che. 9358) e ja vastu vicAre che - 359 - kahelA lakSaNavALA dharmAnuSThAna AgaLa jaNAvIzuM tevA svabhAvavALuM eTaleke, AgaLa vizeSa dharmAnuSThAnamAM joDanAra thAya che. ekaluM pote ja thAya che ema nahi paraMtu nakkI bIjAM kAryo karavAnI tAkAtavALuM - bIjA navA navA AgaLa AgaLanA dharmomAM joDAvA rUpabIjAM kAryo karavA A AjJAvALuM dharmAnuSThAna thAya che. uttarottara sagati pamADanAra thAya che. te mATe dRSTAMta Ape cheke - dIpakanI jema. vAyarA vagaranA kAcanA phAnasamAM rahelo sthira dIpaka bIjAM kAryokaravA jema samartha thAya che. cAlu prakAza Apavo te mukhya kArya ane sArA sthAnamAM sthApana karelo te kAjaLa paNa tyAM ekaThuM karI rAkhe che. te kAjaLa taruNI strI ke bALakanA netramAM nirmaLatA lAvavA samartha che. A rUpa dIpakanuM kAryAntara, tema AjJAyogavALuM anuSThAna paNa bIjA anuSThAnane lAvanAruM che. (359). have zuddha AjJAyoganA mahAsyano saMgraha karatA kahe che ke - 360 - anubaMdhavALA zuddha AjJAyoga-sahita je dharmAnuSThAna, te samyagdarzananI nirmalatA karanAra thAya che. AtmAnI aMdara apragaTa utpanna thayelA adbhUta guNavizeSo sAdhujana yogya anuSThAnano saMgraha karanAra siddhAnta-AlApako je batrIza saMkhyAmA, sudharmAsvAmI Adi AcArya bhagavaMtoe kahelA che. "doSa chUpAvyA sivAya AloyaNA levI, ApattimAM daDhadharmatA rAkhavI" e vagerapAMca gAthAmAM kahelA batrIza yogasaMgraha laukika daSTAMtothI pUrvAcArye kahelA che. (36)) te ja daSTAnta kahe che - (zuddhaAjJAyoga upara citrakAranuM dRSTAMto 361 - sAketa nagaramAM mahAbala nAmanA rAjA, tyAM vimala ane prabhAkara nAmanA be citrakAro hatA. te baMnee citrakArya zarU karyuM. eke cha mahinAmAM pUrNa karyuM, bIjAe teTalA samayamAM mAtra bhUmikama-tene sApha-majabUta lIsI-cakacakATa banAvI. (361) 362 thI 366 - viSAda, prapaMca, abhimAna vagere durguNothI rahita sAketa nAmanuM nagara hatuM. tyAM caturaMga senA-yukta mahAbala nAmano rAjA hato. maMthana karAtA samudra jaLamAM utpanna thayela phINa-samUha samAna ujjavala kIrti pAmelo, snehIjana-praNavargane nirmala phala ApanAra evI kIrtithI jagatane ujjavala karanAra te rAjA hato. rAjya kAryo pUrNa thayA pachI sabhAmAM beThelo te rAjA koIka dUtane pUchavA lAgyo ke - "bIjA rAjAone tyAM je che, tevuM ahiM mArA rAjyamAM zuM nathI ?" dUte kahyuM ke, "he deva ! Apane tyAM sarvathI kaMIka adhika rAjaya-sAmagrIo che, mAtra jaghanya rAjAne tyAM hoya, tevI eke ya citrasabhA nathI. citrakAronI zreNikanA nAyaka evA vimala ane prabhAkara nAmanA be citrakArone moTuM mAna ApI, rAjAe bolAvyA temane kahyuM ke, lokonA cittane AhlAda ApanArI sarva zreSTha evI A sabhAne citrAmaNavALI jaldI banAvI do. "ApanI AjJA pramANa" kahI te kAryano svIkAra karyo. rAjAnA gaurava sanmAnanA pAtrabhUta evA te baMne citrakAroe te kALane ucita Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 samagra citranI jarUrIyAtavALI pavitra sAmagrI taiyAra karI. te sabhAnI vaccamAM ArapAra na dekhAya tevI ghana yavanikA (paDado) karAvI. "rakhe ekabIjAnI atizayavALI kaLA core." vimala nAmanA citrakAre potAnA parivAra-sahita pote karelI pratijJAnusAra vividha prakAranA citrAmaNavALI sabhA cha mahinAmAM taiyAra karI. kautukapUrNa rAjAe te baMnene sAthe pUchayuM ke, "are ! tame keTaluM citrAmaNa taiyAra karyuM? eTale vimale rAjAne jaNAvyuM ke, mAruM kArya pUrNa thayuM che, Apa daSTi-pradAna karavAno kSaNavAra anugraha karo." vaLI bIjAe kahyuM ke, "haju meM to eka paNa rekhA AlekhI nathI, mAtra citrakarmane yogya kevala bhUmi taiyAra karI che. vimale citarelo sabhAkhaMDa rAjAe joyo, eTale ghaNo prasanna thayo ane tenI yogyapUjA karI. sabhA vacceno paDado khaseDIne bIjI sabhAno khaMDa ahi jayA dekhe che, eTale citrAmaNavALI bhIMtanuM citrAmaNa A bhIMtamAM saMkrAnta-pratibiMbarUpe dekhyuM. eTale pratibiMbanuM manohara rUpa tarata jovAmAM AvyuM. rAjA citrakAranA vacanamAM zaMkA karato ekadama vilakho banI gayo ane tene kahevA lAgyo ke, "Ama kahIne teM amane paNa chetaryA." "he deva ! tema nathI, A to pratibiMba paDavAnA kAraNe A citrAmaNa dekhAya che." zakita manavALo rAjA te paDadAne hato tema kare che, eTale caMdra sarakhI nirmala bhUmi dekhato hato. skurAyamAna vismita mukhavALA rAjAe pUchayuM ke, "haju te citrAmaNa kema nathI AraMbhya ? ATalo kALa haju bhUmimAM ja gayo ?" "he deva ! ahi bhUminI vizuddhi vagara kareluM citrAmaNa ramaNIya na lAge, tema ja je varSo pUryA hoya te sthiratA-zuddhine na pAme." are ! kharekhara A citrakAra sarvathA ziromaNi che. teNe bIjAne kahyuM ke, "emane ema have rahevA de, A citranuM pratibiMba temAM paDaze, pratibiMba paDavAnA kAraNe te adhika ramaNIya lAge che. AdarzamAM rUpajoIe to adhika zobhA lAge che, te citrakArano mAvajajIva sudhInI AjIvikAno satkAra karyo, tenA sarva parivAra ane baMdhuone paNa AjIvikA bAMdhI ApI, jethI te atyaMta sukhIbhAvane pAmyo. (22) have gAthA akSarArtha kahe che mahAbala rAjAne dUtane pRcchA karI ke, "mArA rAjayamAM kaI vastunI uNapa che ?" to ke citrasabhA nathI. tarata ja be citrakArane te taiyAra karavA AjJA ApI. tyAra pachI mukhya citrakAronuM bahumAna karyuM. eka sabhAmAM sAmasAmI bhitti upara citrAmaNa AraMbha karelA baMne vacce ekabIjAnI kaLA koI joI na jAya tevI rIte vacce eka paDado karAvyo, vimala nAmanA citrakAre cha mahinAmAM citrakArya pUrNa karyuM, bIjA prabhAkara nAmanA citrakAre mAtra bhittinI bhUmi ja sthira sApha ane majabUta caLakATa karavAmAM cha mahinA pasAra karyA. rAjAe pUchayuM, vimale taiyAra thaI gayuM." bIjAe "bhUmikarma mAtra thayuM." - ema kahyuM. utsuka thayelA rAjA darzana karavA gayA, bhitti uparanA citrAmaNathI rAjA khuza thayo. vimalane yogya inAma ApyuM tyAra pachI vacalo paDado khaseDIne sAmenI bhIMtanu citrAmaNa pratibiMbita thavAthI atimanohara citrAmaNa dekhyuM. vilakhA thayelA rAjAe kahyuM ke, "zuM amane paNa Thage che ? prabhAkare kahyuM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28O upadezapada-anuvAda ke, "nA deva ! huM Apane Thagato nathI, A to sAmenI bhittinuM pratibiMba che.' tyAra pachI paDado karyo, pachI pratibiMba na paDyuM. rAjA Azcarya ane saMtoSa bane pAmyA. rAjAe pUchayuM ke, "teM A pramANe bhUmi-zuddhi kema AraMbhI ?' A vidhithI citrAmaNa karavAthI te barAbara sthira manohara thAya che. citra jANe jIvatuM na hoya, varNonI zuddhi sthiratAnI vRddhi thAya che. dekhAva paNa upasI Ave che. bhUminI malinatA hoya to sarva viparIta thAya che. "bahu sAruM bahu sArUM" ema kahI te citrakAranI mahApUjA karI. vaLI kahyuM ke, "A bhittine ema ja vagara citrAmaNanI ja rahevA de." (362 thI 366) A pramANe daSTAnta kahIne dAkhattika yojanA kahe che - 367 - abhavyo, durbhavyo, Asannabhavyo, bhinna graMthivALA vagerenI caityavaMdana, svAdhyAya, sAdhu upAsanA, tapasyA Adi samAna kriyA karanArA AtmAonI dharmasthAna zuddhicitrakarmanI jema vizeSa nirmala thAya che. zuddha bodhilAbha lakSaNa AtmAnI bhUminI zuddhi thAya, pachI karelI caityavaMdanAdika dharmakriyA niSkalaMka kalyANa lAbha prayojanavALI bane che. nahitara tenAthI viparIta saMsAraphaLa ApanArI thAya che. (367). A vAta paramatavALAo paNa kevIrIte svIkAre che, te kahe che - (adhyAtmanuM lakSaNa) 368 - ahiM adhyAtmanuM lakSaNa A pramANe samajavuM-aucitya pAlana karanAro hoya, suMdara vartana-vrato-niyamo karanAro hoya, AptanA vacanAnusAra tattva-ciMtana karanAro hoya, maitrI Adi cAra bhAvanAvALo hoya, tevAne adhyAtmazAstrane jANanArA adhyAtmI athavA tevuM anuSThAna te adhyAtma kahevAya. tethI adhyAtma e ja mUla temAMthI bAMdheluM-svAdhIna kareluM te adhyAtma mUlabaddha, AthI karIne AtmAnI bhUmikA saMsAranA viSayAdika padArthone mamatvabhAva dUra karI, AtmakalyANanA sAdhanasvarUpa samyagdarzana Adi padArtho meLavavAnI abhilASA rUpa jo AtmabhUminI vizuddhi thaI hoya to, dharmAnuSThAna ISTa mokSAdika phaLa ApanAra thAya che, evA anuSThAnane paramArthathI anuSThAna-ArAdhanA kahevAya che. te adhyAtma mUlabaMdhathI rahita anuSThAnane bIjA matavALAo zarIre lAgale tuccha asAra mala sarakhI kriyA gaNe che. tethI adhyAtmabaMdhanI pradhAnatAvALuM anuSThAna hoya, te ja maLa-vyAdhino kSaya karanAra paramArtha anuSThAna kaheluM che. tenAthI vilakSaNa zarIra para coMTelA melanI jema zarIra malina karanAra che - tema bIjA yogazAstranA jANakAro kahe che. (368) A adhyAtma jenAthI thAya che, tathA tenAthI je pravarte che, te dekhADe che - 369 - zuddha AjJAyogathI kahelA lakSaNavALuM adhyAtma sadAkALane mATe thAya che, paraMtu bIjA koI prakAre thatuM nathI. tenuM zuddha AjJAyogarUpa eka kAraNa hovAthI. tyAra pachI eTale A adhyAtmathI vimarza-have zuM karavuM? Avo vicAra pedA thAya che, anuSThAna saMbaMdhI vividha kriyA-kAMDa viSayaka kayuM anuSThAna karavuM? te rUpa vimarza pravarte. te vicAra karavAthI niyamathI Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 anuSThAna thAya che. eTale je Avo vicAra kare che te avazya anuSThAna karavAmAM joDAya che kA.ke. vimarza e teno avaMdhya-kyAreya niSphaLa na jAya evo hetu che. (369) (granthibheda karyA vagara zuddhAjJAcoga thato nathI) A zuddha AjJAyoga jevI rIte thAya che, te batAve che - 370 - A zuddha AjJAyoga to tathAbhavyapaNAnA saMyogathI jIvone nakkI thAya che. kevA prakAranA jIvane viSe thAya ? to kahe che ke - apUrvakaraNarUpI vajasUcithI AtmAmAM sajjaDa rAga-dveSarUpa pariNAmanI gAMThane viMdhavAmAM Ave ane chidra paDe arthAt pariNAmarUpa gAMTha bhedAya, to AjJAyoga zuddha thayelo gaNAya. granthibheda thayA vagara to te thAya ja nahiM. kAraNa ke, mahAmoharUpa sannipAtathI gherAyelA che. (370) te mATe kaheluM che ke - 371 - jema pamarAga vagere ratnamAM tevA prakAranA AkarA prayogathI chidra pADavAmAM AvatuM nathI, tyAM sudhI temAM dorIno praveza thaI zakato nathI, tevI rIte jayAM sudhI jinezvare kahela sUtrAdhAna tattvavRttithI vAstavamAM vagara bhedAyelI gAMThavALA jIvamAM praveza pAmatuM nathI. temAM haju sUtrAdhAna-sambodha prApta karavAnuM sAmarthya hotuM nathI. jo sUtrAdhAna-sambodha-prApti thAya, to tene yathArtha svarUpa-lAbha thavAno saMbhava che. (371) haju te ja vAta vicAre che - 372 - vedha pADyA vagaranA ratnamAM doro parovI zakAto nathI, kadAca lAkha vagere cIkaNA padArthathI coMTADIne doro joDe, to ratnanI chAyA-teja uDI jAya che, vaLI thoDA kALa pachI te cIkAza drava sthiratAvALuM rahetuM nathI, to doro chUTI jAya to ratna khovAI paNa jAya. te ja pramANe ghaNAbhAge dravyasUtranA yogo jIvone mATe paNa samajavA. ahiM dravyazabda kAraNaparyAya ane apradhAnaparyAya arthavALA zAstromAM kahelA che. temAM jeo haju granthibhedanI najIka nathI AvyA tevA durbhavyo ke abhavyone je apradhAna sUtrayoga che te ekAMte kAraNa ke, temane samyagu bodha pedA karanAra na hovAthI (tattvanI vicAraNA temane thavAnI ja nathI.) eTale tAtvika rIte te nahIM ne barAbara che. vaLI je apunabaMdhaka, mArgAbhimukha ke mArgapatita che,teone to zuddha bodhilAbhanuM avaMdhya kAraNa hovAthI vyavahArathI to tAtvika sUtrayoga che. yogabindumAM kaheluM che ke - "apunabaMdhakane A sUtrayoga vyavahArathI tAttvika che." samakita prApta thayuM na hovAthI ItyAdi. e pramANe hRdayamAM rAkhIne sUtrakAre mULagAthAmAM prAyaHzabda kahelo che,tethI avirativALA Adine je pradhAnasUtrayogo che, te nizcayathI ane vyavahArathI tatvarUpa ja che. je saddhodhanA kAraNabhUta che, te vyavahArathI tAtvika che. (372) kayA kAraNe e pramANe kahevAya che ? ema jo kahetA ho, to kahe che - 373- ahiM sparza, rasa, ghANa, cakSu ane zrotra e pAMca indriyo ane sparza, rasa, gabdha, rUpa zabda e tenA viSayo. je paraMtu te viSaya bodha mAtra temAM rahelA guNa-doSano viMcAra jemAM na karavAmAM Ave evA prakAranuM bALakanI jema je jJAna thAya, te viSaya Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 upadezapada-anuvAda pratibhAsa mAtra jJAna-akSa eTale caMdanaka athavA sthApanAjI, padmarAga ratna tenuM vacanamAtra rUpa jJAna thAya. bALakane akSa ke ratna hAthamAM Ave, tene grahaNa karavA lAyaka ke choDavA lAyaka evuM jJAna thatuM nathI, mAtra vattanAt-dravyazruta yogarUpanA jJAna thAya che. e ja pramANe jemane graMthibheda thayo nathI, tevA loko viSe je jJAna thAya, te mAtra zabda ane tenA viSaya puratuM jJAna thAya che. temAM ihA-apoha-vicAraNAzUnya jJAna thAya che. kayA viSayomAM ? to ke, jIvAdika tattvomAM jJAnanuM phala je heya-upAdeyanA vibhAga vagaranuM je jJAna tevuM ajJAna ja thAya che, paraMtu tAtvika heyopAdeya rUpa jJAna bALajIvone -graMthibheda karyA vagaranA AtmAone thatuM nathI. (373) Aja vAtamAM vyatireka (niSedha) rUpe kahe che 374 - granthibheda thAya, eTale to tarata ja nirmaLa vicAraNAnA kAraNe vizuddha tattvasvarUpa jeNe jANela che, evo te AtmA nirmaLa bodhamAM vRddhi pAmato jAya che. te mATe dRSTAMta kahe che ke, te ja bALaka jyAre samajaNo thAya che, tyAre akSa ane ratnano taphAvata samaje che ke, 'A kiMmatI che, A teTaluM kiMmatI nathI.' tema graMthibheda pAmelo AtmA heya-upAdeyano vibhAga samajanAro thAya che. zaMkA karI ke, graMthibheda karanAra keTalAka 'mAsa tusa' sarakhAne jJAna-vRddhi thatI dekhAtI nathI. tenA samAdhAnamAM kahe che ke - tevA prakAranA jJAnAvaraNAdinA udayathI jJAna thatuM rokAya che, to paNa "te ja sAcuM niHzaMka che ke, je jinezvare prarUpyuM che." evI zraddhA karanArane Adi zabdathI gItArthanI AjJA pramANe vartana karanAro hovAthI tenuM jJAna alpa hoya, to paNa samyajJAna ja che. kAraNa ke, paripUrNatA sudhI pahoMcanAruM jJAna che jema zuklapakSanA bIjano caMdra ghaNo ja nAno hoya che, chatAM tenI ujjavalatA suMdara hoya che, krame karIne te ja pUrNimA-caMdranI ujjavalatA pUrNapaNAne pAme che. tema zraddhALunuM alpa jJAna krame karI kevalajJAna sudhI pahoMcanArUM thAya che. (374) tenI samyagrUpatA kahe che - 375 - prabala cAritramohanIya - indriyanA anukULa viSayo bhogavAvA rUpa dravyathI mananI ruci vagarano hovAthI apradhAnabhAve samyajJAna saMgata che, paraMtu te ekAMte mokSanA kAraNarUpe thAya ja che. zAthI ? jJAnAvaraNAdi azubha pApaprakRtionA uttarottara vRddhirUpa anubaMdha ahiM viccheda pAmato hovAthI (375) azubhAnubaMdha AzrIne kahe che - 376 - A pApaprakRtiono azubhAnubaMdha saMsAraviSavRkSa-narakAdi duHkhaphalanuM Adi kAraNa che ane te atyaMta adhama che, mithyAtvajalathI jenA mULIyA siMcavAmAM Ave che evA kalezavRkSo dukharUpI phaLane ApanArA bane che, ane te samyajJAnathI bhavavRkSanAM mULa baLI jAya che, tyAre phaLadAnanI zaktio cAlI jAya che, duHkha -kleza Adi phalo ApavA asamartha thAya che. (376) = e pramANe thatAM je siddha thayuM, te batAve che 377 bhavavRkSanA mULa samAna pApaprakRtinA anubaMdhano viccheda thayo, eTale bhavano paNa viccheda thayo. A kAraNe teno viccheda karavA mATe nindA-garha karavA rUpa prayatna karavo, - - Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 eTale bIjA anuSThAnanI apekSAe pApanI nindA-ga karavA rUpa vizeSa prayatna karavo. bIjA matamAM paNa A kaheluM che, to pachI ApaNA jainomAM to te vizeSa prakAre azubhAnubaMdhanI nindA-gAhI karavI joie. anubaMdha aTakAvavAnA viSayamAM vAnaprasthatrIjA AzramanuM sevana karatA be ziSyonuM udAharaNa Ape che. Azramono krama anukrame 1 brahmacArI, 2 gRhastha, 3 vAnaprastha ane cotho Azrama yatino che. (377). (prAyazcitamAM laukika dRSTAMta) 378 thI 382 - magadha nAmanA dezamAM AMgirasa ane gAlava nAmanA be brAhmaNa putro be AzramanuM pAlana karI vAnaprasthAzramamAM joDAyA. koIka samaye gAlava nAmanA nAnAbhAIne koI paNa kAraNasara potAnA vanakhaMDamAMthI AMgirasanA vanakhaMDamAM AvavAnuM thayuM. te vakhate moTAbhAIne potAnA vanamAMthI darbha, kanda, phala, jaLa, indana vagere tApasalokone upayogI vastuo lAvavAnI hovAthI bIjAe tyAM rahIne tenI rAha joI. AvavAnI rAha jovAmAM vadhAre samaya thayo, tethI gAlavane bhUkha lAgI, eTale teNe moTAnA vanamAMthIdADamaphala toDIne khAdhAM. eka muhUrta pachI moTo potAnA vanamAM pAcho Avyo ane nAnAe tene vaMdanA karI. moTAe dADama guma thayeluM devuM pUchayuM ke, "A koNe karyuM?" nAnAe pote lIdhuM che, tema kahyuM, tyAra pachI AMgirase kahyuM, ahiMthI tArI meLe grahaNa karavAthI tane adattAdAnanuM prAyazcitta lAgyuM. jo ke - "je kAraNathI pApa chedAya che, te kAraNathI prAyazcitta ema bolAya che, ghaNe bhAge jenAthI citta zuddha thAya, te prAyazcita kahevAya." A vanathI aparAdha-zuddhanA upAyabhUta anuSThAna te prAyazcita kahevAya. tathApi upacArathI prAyazcittathI zuddha karI zakAya, tevo aparAdha paNa prAyazcitta-zabdathI vyavahAra thAya che. tethI prAyazcita jene lAgu paDe, te prAyazcittI kahevAya. mATe tuM paNa prAyazcittI hovAthI huM tane prativaMdana nahI karIza. nizIthasUtramAM paNa kahevuM che ke " mUlaguNa ane uttaraguNomAM zaktivALA hovA chatAM temAM jeo pramAda kare che- ALasa seve che - kheda pAme che, teo paNa vaMdana karavA lAyaka nathI." gAlave kahyuM ke - "tamo mane prAyazcitta Apo." AMgirase kahyuM ke - A maMDalAdhipatinA nagaramAM jA ane rAjA pAse zuddhi mAga." duSTane zikSA ane ziSTanuM paripAlanakaravuM, te rAjAnuM kartavya che ane sarva AzramanA gurapaNe hovAthI tenA adhikAranuM A kartavya che. gAlave kahyuM ke,te rAjA to ahIMthI ghaNA lAMbA aMtare rahelA che, tyAM sudhI javuM te azakya che. eTale AMgirase pAralepa Apyo, jenA sAmarthyathI rAjA pAse jaI zakAya.te pAdalepanA prabhAvathI tyAM pahoMcyo. rAjA pAse prAyazcittanI mAgaNI karI.rAjAthI Adeza pAmelA manu vagere munie racelA dharmazAstronA paMDitoe tenA baMne hastono cheda karavo-evuM prAyazcitta ApyuM, paraMtu upavAsAdi rUpa prAyazcitta na ApyuM, laukika zAstromAM je aMgavaDe karIne aparAdha karyo hoya, tenI zuddhi mATe te aMgane zikSA karAya che. tyAra pachI tenA hAtha chedI nAkhyA pachI AMgirasa pAse Avyo. teNe kahyuM ke te zAstravidhi pramANe prAyazcitta sevana karyuM, eTale teNe vaMdanA karI ane kahyuM ke, "nadImAM snAna kara' tyAM snAna karatAM hAthapAchA utpanna Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 upadezapada-anuvAda thayA. moTAbhAIne te vAta nivedana karI ke - hAtha hatA tevA pharI banI gayA. tyAre moTAe kahyuM ke, meM zvAsozvAsa samasta paNe rokayA, cittavRttinA nirodharUpa prANAyAma karyo, te kAraNe tArA hAtha pharI navA prApta thayA nAnAe pUchyuM ke, 'nadIsnAna pahelAM kema na karyA ?' moTAe kahyuM ke, 'haju tArAmAM azuddhi hatI, je kAraNathI tuM vratI hato, te kAraNathI alpa skhalanAmAM moTo doSa lAge che hato. jema cikitsA- pravRttimAM jyAre davA cAlu hoya tyAre apathyanuM sevana karavuM vadhAre nukazAna dAyaka bane che nadImAM snAna karyA vagara kastaka cheda dUra na thAya tema nAno aparAdha paNa dUra thato nathI, mATe meM tane A anuSThAna karAvyuM che.' (378382) anubaMdhane AzrIne kahe che 383 - A jagatamAM bhayaMkara evo azubha anubaMdha nindA-garha vagerenA upAyothI parihAra karavA lAyaka che. jeo sAdhu-zrAvakanAM dharmAnuSThAnothI yukta hoya teo eyatna karavo joie. have jo A azuddha anubaMdhano tyAga na kare, to temane je dharma thAya che, te paNa AgaLa kahela anusAra adharma thAya che. (apino ahIM evakAra artha karyo che) kAraNake, zabalaka-eTale aticArarUpa kAdavathI kharaDAyela hovAthI malinatA pAmelo dharma thAya che. kahevAno Azaya e che ke -moTA doSanA anubandhamAM mUlaguNa AdinA bhaMga karavAmAM paNa dharma-svarUpane pAmato nathI, alpa aticAranA anubaMdhamAM thato dharma zabala svarUpavALo malinadharma thAya che. mATe ja kahevAya che ke - sarva zalyane pragaTakarIne' ityAdi dharma Acaravo. (383) lokottara vAtano vicAra A pramANe laukika udAharaNa kahIne have lokottara kahevAnI abhilASAvALA kahe che - - 384 - lokottaramAM paNa azubha anubaMdhamAM udAharaNa kahelAM che. vizuddha samyaktva, jJAna, cAritranI saMpatti meLavelI hoya tevA paNa "api" kahevAthI te samyaktvAdikathI rahita evA jIvo paNa azubhaanubaMdhathI anaMtasaMsArI-eTale saMsAramAM anaMtI utsarpiNIavasarpiNI kALa pramANa bhaTakavuM paDe, tevo azubhAnubaMdha karma bAMdhanArA ghaNA jIvo hoya che. (384) e ja vicAre che 385 paNa samyagadarzanAdi bAkInA guNavALAnI vAta to ThIka, paraMtu pulAka, bakuza pratisevanA kuzIla cAritravALA sAdhuo je pramAdaseve tevA - sAdhuyogyapramAdAvasthA sevana nahI karanArA evA caudapUrva-samagra zruta - samudranA pAra pAmelA sAdhuo apramatta hovA chatAM prastuta guNathI nIce paDI gayo, to pharI te guNa meLavavA mATe jinAgamamAM keTalA kALanuM aMtarakaheluM che ? to ke - anaMto kAla. je mATe kaheluM che ke bahu AzAtanA karanArane zAstramA te guNa pharI meLavavA mATenuM aMtara kaMIka nyUna ardhapudgala-parAvartana kALa kahyo che. teTalo kALa paNa anaMtakALa kahevAya. ATalo kALa koNa bAMdhe ? pariNAmanI raudratAvALA AtmAo. avazya bhogavavAlAyaka azubhAnubaMdha sivAya 'meLavela guNa gUmAvyA pachI pharI - - Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 te guNa meLavavA keTaloka kALa vacce AMtaruM pADavAmAM bIjo koI hetu nathI. (385). e ja kahe che - 386 - granthibheda thavAnA kALa pahelAM paNa jJAnAvaraNa Adi azubha karmono baMdha anaMtI vakhata AtmAe bAMdhyo che. te azubhAnubaMdha vagara karmabaMdha thato nathI.sarva kAryo potapotAne anurUpa kAraNothI utpanna thavAvALAM hoya che, tethI A anaMta vakhata karmabaMdharUpa asakRtabaMdha te paNa evA azubhAnubaMdha mULavALo samajavo. ghaTanI jema kArya-kAraNano kAMcita abheda che, mATe kAraNa ane kAryarUpa azubhAnubaMdha toDavAmAM prayatna karavo. (386) have paramatanI AzaMkA karanArane kahe che - 387- zuddha AjJAyoga eTale jinezvare kahelA doSarahita Agama vacanonI ArAdhanA karavI temanA vacanAnusAra vartavuM. evA prakAranA samyagdarzanAdi prApta karelA AtmAono azubhAnubaMdha haju kema dUra thato nathI ? tame ema to kaho ja cho ke, zuddha AjJAyogathI azubhAnubaMdha viccheda dUra thAya che. (387) ema hovAthI - 388 - A zuddha AjJAyoga keTalAka jIvone azubhAnubaMdha-pApakarma upArjanane aTakAvanAra kahelo che, to A vAta paraspara viruddha jaNAya che. je bhAvo tekArya karanArA hoya, te na karanArA banatA nathI, vRkSa chAMyaDAne karanAra hoya, te na karanAra na kahevAya. nahitara kArya-kAraNa vyavasthAno lopa thavAno prasaMga Ave AthI tame kahela keTalAka jIvone zuddha AjJAyoga azubhAnubaMdha aTakAvanAra che, to bAkInA jIvo je zuddha AjJAyogavALA che, temanuM zu ? A vAta paraspara viruddha lAge che. (388) ahiM samAdhAna Ape che - 389 - ahiM javAba apAya che ke - triphalAdi auSadha ucita - pathya AhArapAna vagerenuM sevana karavA sahita nyUnAvika pUrNa yatnathI dareka avasthAmAM levuM jema yogya che, ema kare to rogIno roga dUra karanAra thAya che, ulaTA krame-avidhithI sevana karavAmAM Ave to kharaja vagere vyAdhi maTatA nathI. e pramANe auSadhanI jema A zuddha AjJAyoga yatnapUrvaka sevana karavAmAM Ave, to azubhAnubaMdhI vyAdhine dUra kare che. (389) 390- auSadhanA udAharaNa samAna A zuddha AjJAyoga azubha anubaMdhane uccheda karanAra kAraNa hoya to upayoga bhAvarUpa apramAda kahelo che. caityavaMdana,Avazyaka, paDilehaNa vagere sAdhu-zrAvakanA anuSThAnamAM apramAdabhAva rAkhavo-ema tIrthaMkara bhagavaMte kaheluM che. jo tevAM anuSThAnomAM upayoga rAkhavA rUpa apramAdabhAva na rAkhavAmAM Ave, to azubhAnubaMdha vyavacchedano abhAva thAya che ane tethI zuddha AjJAyogano lAbha thato nathI. potAnuM kArya utpanna na karanAra kAraNabhAvane kAraNa kahevAtuM nathI. e pramANe azubhAnubaMdha na aTakAvanAra tenA sAdhanarUpa zuddha AjJAyoga lakSaNa apramAda te potAnA svabhAvane prApta karavA samartha banI zakato nathI. ema to ghaNA zuddha AjJAyogavALA azubhAnubaMdha vyavaccheda na pAmyA hoya, to paNa temanAM varNano zAstromAM sAMbhaLavA maLe che, to te doSa kema nahi ? tyAre teno javAba ApatAM kahe che ke - azubhAnubaMdha atyAre viccheda na pAme, paraMtu zuddha Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 286 AjJAyoganI sAdhanA karanAra evo te paNa paraMparAe azubhAnubaMdha vyavacchedanA hetubhUta AjJAyoga prApta karelo mAnelo che. jo ke, atyAre to atigADha azubhAnubaMdha atIvra AjJAyoga che,tyAre te sarvathA teno vyavaccheda karavA samartha banI zakato nathI. to paNa sarvathA teno uccheda karanAra tIvra AjJAyogarUpa kAraNabhAvane pAmavA vaDe karIne te suMdara ja che. (390) AmAM hetu kahe che - 391 karmavyAdhinI cikitsA rUpa pahelAM samyagdarzanAdi pALelAnA guNano sAdhu tarapha pradveSa Adi karIne teno nAza karyo, eTale je teno vikAra thayo ane tethI durgatimAM paDI tenA duHkhono anubhava karyo durgatinI vedanAo sahana karI. vaLI je janmAMtaramAM samyagdarzanAdi pAlana karyA hatA - ArAdhyA hatA, teno abhyAsa pADyo hato, te mATe kaheluM che ke - "kSAyopazamika bhAvanAM je zubha anuSThAnano dRDha prayatna karyo hoya, kadAca te cAlyuM paNa jAya, to paNa pharI te te bhAvanI vRddhi karanAra thAya che." te vacananA prAmANyathI koI prakAre prApta karelA kSAyopazamika bhAvanA anuSThAnono vAraMvAra karelo abhyAsa te icchelo heturUpa azubhAnubaMdhanA vyavacchedanuM kAraNa thAya che. dRSTAMta ane teno upanaya kahe che - - - vyAdhine kAbumAM lAvanAra askhalita sAmarthayukta auSadhanI jema A kSAyopazamika bhAvanAM anuSThAnono abhyAsa che. abhyAsa eTale vAraMvAra tenuM anuzIlana-Teva-mahAvaro ka2vo. koI rogI manuSya koI prakAre, pramAdanA kAraNe cikitsAkAryanI vidhi na sAcavI eTale vyAdhino vadhAro thayo. tenI viDaMbanAno anubhava thayA pachI pramAdano tyAga karI vyAdhi haTAvavA mATe je prayAsa thAya,tenI mAphaka bhavaroga dUra karavA mATe janmAMta2mAM ArAdhelA samyagdarzanAdi kSAyopazamika bhAvanA guNonA abhyAsathI azubhAnubaMdhanA nAza thavA rUpa phaLanI prApti thAya che. (391) jo ke, A artha AgaLa kahelo ja, chatAM tene ahiM cAlu adhikAramAM joDatA kahe che ke - 392-pratibaMdha arthAt skhalanA viSayaka vicAramAM (gA. 261mI) zobhana mArgamAM pravartanArane ahiM skhalanA thavI, e vagere granthathI kahyuM, pharIthI A artha prakAzita karyo. pharI kathana karavuM nirarthaka gaNAya che - ema zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke - meghakumAra AdinA dRSTAMtothI, bIjA dRSTAntabhUta auSadhanA udAharaNathI bIjI vakhata kahevAmAM Ave, to A anynAdhika thAya che - tema samajavuM. emAM koi doSa nathI. kAraNa ke, A upadeza karavAno hovAthI kaheluM che ke - "svAdhyAya, dhyAna, tapa, auSadhomAM, upadeza, stuti, dAnamAM, chatA guNonuM kIrtana karavAmAM, punarukta doSo lAgatA nathI." (392) e ja vAtanuM samarthana karatA kahe che - 393 - AjJAno abhyAsa abhilaSita mokSano hetu hovAthI zivasukhanA spRhAvALA rudra kSullaka Adi vIrapuruSo koI prakAre tathAvidhi bhavyatvanA paripAkanA AbhAvathI nirvANa nagara pahoMcADanAra evA suMdara AcAranuM khaMDana thavA chatAM paNa jyAre skhalanA dUra thaI, Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 287 eTale pahelAMnI jema zuddha AjJAyogathI nirvANa nagaranA mArgamAM pravRtti karavA rUpa svakAryamAM pravartavA lAgyA. (393) tene ja batAve che - 394 - sAdhuno pradveSa karanAra nAno sAdhu, caityadravyano upayoga karanAra saMkAza zrAvaka, zItala (zithila) vihArI, devae vagere cAlu adhikAra saMbaMdhI udAharaNo jANavAM. Adi zabdathI marIci, kRSNa, brahmadatta vagerenA jIvoe AjJAnuM khaMDana karyA pachI kALamAM zuddha AjJAyoganI ArAdhanA karI ane karaze te rUpa AjJAyogo ahiM grahaNa karavA. (394) kahelAM udAharaNo anukrame vicAratAM rudranA udAharaNane AzrIne ATha gAthA kahe che - (ruddha zullaka-kathA) 395 thI 402 - zaradakALanA svastha sthira nirmaLa jaLa samAna ujjavala, aneka sAdhunA AcAravALA, jethI sva ane para pakSanA sarva phalezono uccheda thayo che, jemAM AkAzatala sarakhAM nirmaLa maMgaLa kAryo jhaLakI rahelAM che. jeNe pRthvImaMDalamAM prasiddhi meLavI che. evA devo ane mAnavone mAnya guruvALA, kAvyanI racanA karanArA, evA koIka gacchamAM pahelAM vizuddha anuSThAna karanAro hovA chatAM atyAre jANe rAhuno paryAya hoya tevo svabhAvathI ja malina prakRtivALo rudra nAmano eka kSullaka sAdhu hato. tevA tevA sAdhuonA AcAromAM jyAre jayAre pramAda karato hato, tyAre tyAre bIjA sAdhuo sAraNA, vAraNA, preraNA, pratipreraNA vagerethI vAraMvAra zikhAmaNa ApatA hatA, tyAre hita zikSA ApanAra sAdhuo upara te tIvra krodha karato hato. koIka divase AkhA gacchane mArI nAkhavAnI buddhithI te pApI ziSya pANI ane bhojanamAM viSa nAkhyuM. te dekhIne gacchanA hitAhitano vicAra karanAra koI deve teno bhAva jANI lIdho. tyAra pachI pANI levA mATe pANInA bhAjanavALo hAtha lAMbo karyo, eTale AkAzamAM rahelA deve sAdhuone nivedana karyuM ke, "A pANI grahaNa na karazo. kAraNa ke, viSathI dUSita kareluM che. prazna karyo ke, "Ama koNe karyuM ? sAdhuo vicAraNA karatA hatA, tyAre deve ja satya hakIkata jaNAvI ke, "rudra kSullake A akArya karyuM che." eTale A moTA aparAdhanA kAraNe tene gacchamAMthI kADhI mUkyo. te mATekaheluM che ke- "pAnanA karaMDiyAmAM eka pAna saDI gayuM hoya, to te kADhI nAkhavuM, nahitara AkhA karaMDiyAnAM tamAma pAnane saDAvI nAkhe che." e daSTAMte bIjA sAdhuone paNa na bagADe, te pramANe bIjA na kare, mATe tene gacchamAMthI bahAra kADhI mUkavo. gacchamAMthI nIkalyo, eTaledIkSAno tyAga karyo. tyAra pachI jalodara vagere asAdhya vyAdhi utpanna thayA, mRtyu pAmI ratnaprabhA vagere sAte nArakIomAM kramasara utpanna thayo. vaLI asaMjJI ekendriya AdimAM utpanna thaI temAM dAha, bhAravahana, baMdhana, zarIra kapAvA vagere duHkhanI pracuratAvALA sthAnamAM asaMkhyAtI utsarpiNI avasarpiNI rUpa kAyasthitio pUrI karI. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 upadezapada-anuvAda tyAra pachI te barbaraphUlavAsI anArya, mleccha, bhIla, koLI, parvatano Azraya karanArA, vRkSapatrothI zarIra DhAMkanArA, caMDALa, cAmaDAM pakAvanArA, dhobI, raMgArA, dAsa vagere tuccha jAtimAM utpanna thayo. tyAra pachI cUrNapuramAM zeThaputrapaNe utpanna thayo. vRkSapatranAM vastro paheravAM ityAdi jemAM sAdhu-pradveSa saMbaMdhI upArjana karela lAbhAntarAya, daurbhAgyAdi pApakarma khapI gayuM-te karmAnubaMdhano viccheda thayo-tUTI gayuM te bhavamAM koIka tIrthakara bhagavaMtano yoga thayo, eTale pUrvajanma saMbaMdhI vRttAnta pUchayo, eTale samagra janmano sarva vRttAnta kahyo. pharI bodhilAbharUpa dharmaprApti thaI. vairAgya pAmelA teNe pUchayuM ke, "ahiM sAdhunA upara karelA prakreSarUpa aparAdhanuM zuM prAyazcitta karavuM joIe ?" bhagavaMte kahyuM ke, "sAdhupuruSonuM bahumAna, potAnI apekSAe teone mahAna guNavALA mAnavA joIe." e prAyazcitta jaNAvyuM. tyAra pachI teNe dararoja pAMcaso sAdhuone vinaya-bahumAna pUrvaka vaMdana karavAno abhigraha karyo. je divasekoI prakAre abhigraha pUrNa na thAya, te divase tene anna-pAnano tyAga thAya che. e pramANe potAnI pratijJAmAM daDha rahyo ane potAnuM jIvana pasAra karato hato. bodhilAbha pachI cha mahinA jIvIne samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne brahma-devalokamAM devapaNe utpanna thayo. devalokamAM paNa tIrthakaronI bhakti, mahAvideha Adi kSetromAM, naMdIzvarAdikanAM caityomAM arihaMta paramAtmAonI niraMtara bhakti karato hato. jagatanA sarva jIva pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra, apAra karuNAsamudra, smaraNamAtrathI namana karanArA jIvonAM manovAMchita pUranAra evA tIrthakara bhagavaMtanI bhakti, vaMdana, pUjana, dharmazravaNa vagere dharmAnuSThAna karavA lAgyo. devalokanuM AyuSya pUrNa thayuM, eTale tyAMthI cyavIne caMpApurImAM caMdrarAjAnA putrapaNe utpanna thayo. (400) 401- janmanI sAthe te bALakane sAdhunAM darzana thayAM, eTale bhavAMtaranA saMskArathI temanA viSe prIti-AdarabhAva jAgyo. pUrvabhavanuM smaraNa thayuM, cAritra-rakSaNa viSayaka adhIraja utpanna thaI ke, "sAdhunAM darzana vagara mArA pariNAma kevI rIte Takaze ? mAtA pitAe priyasAdhu" evuM tenuM nAma pADyuM. bAlabhAva pUrNa thayA pachI sAdhupaNAnI dIkSA aMgIkAra karI.te grahaNa karyA pachI "mAre sarvAgathI sarva prakArano sAdhuno vinaya karavo' evo abhigraha grahaNa karyo. (401) 402 - abhigraha paripAlanA-ArAdhanAnA cheDe samAdhithI mRtyu pAmI zukra Adi devalokanI aMdara krame krame dareka bhavamAM saMyamazuddhinA yoge utpanna thayo. chellA bhavamAM sarvAgamanA arthapUrNa athavA AgamAnusArI saMpUrNa pravrajayAnI ArAdhanA karI sarvavimAnonI zreNInA mugaTanA mANikya samAna sarvArthasiddha vimAnathI ahiM Avyo che. tyAM paNa dIkSA grahaNa karI. temAM kevalajJAna meLavI siddhipadamAM pahoMcyo. A pramANe sAdhuno praSa karanAra kSullakanI vAtakarI. (402) have caityadravyano upayoga karanAra saMkAza saMbaMdhI vyAkhyA karAya che - Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 (cetyadravyano upayoga karanAra) 403 thI 412 ahiM saMkAza nAmano zrAvaka svabhAvathI ja bhava vairAgyavALo zAstrAnusAra zrAvakanA AcAra pramANe vartana karanArA gaMdhilAtI, nAmanI nagarImAM raheto hato. tyAM "zakrAvatAra' nAmanA jinacaityane viSe suMdara sAra-saMbhALa ciMtA karato hato. koIka vakhata gharanAM bIjA kAryomAM rokAvAnA kAraNe devadravyano pramAda, ajJAna, saMzaya, viparyAsa vagerethI upayoga karyo. tenA Alocana, pratikramaNa karyA vagarano te maraNa pAmyo. tyAra pachI saMsAramAM bhUkha, tarasa vagere duHkhathI parAbhava pAmatAM teNe saMkhyAtA bhavo sudhI bhavomAM paribhramaNa karyuM. te bhavomAM zastra AdikathI ghAta thavo, pITha, gaLA upara bhAra bharIne vahana karavo, TADha-taDakAmAM tiryaMca gatimAM bhAra vahana karI bhUkhyA-taraNyA cAlavuM paDe, vRMdAvuM paDe e pramANe aneka vedanAo sahana karI. tathA daridrakulamAM utpanna thavuM, aneka vakhataloko taraphano tiraskAra, kAraNa ke, vagara kAraNe ghaNA loko teno avarNavAda bole, manuSyomAM utpanna thavA chatAM putra, strI Adika taraphathI parAbhava, tiraskAra meLavIne pachI tagarA nagarImAM dhanavAna zeThano putra thayo. saMkAzanA bhavamAM caityadravyano upayoga karyo hato, te kALe upArjana karelA karmano alpa aMza haju bhogavAno bAkI rahelo hato. haju lAbhAntarAya karmano chello aMza bhogavavAno bAkI hato, tyAre paNa daridratA, manovAMchitanI aprApti vAraMvAra thayA karatI hatI. eTale manamAM cittano uga kAyama raheto hato. koIka samaye kevalI bhagavaMtano yoga thatAM pUchayuM ke, "he bhagavaMta ! meM bhavAMtaramAM evuM zuM karma upArjana kareluM che ke, jethI mArA koI manoratha pUrAtA nathI." eTale saMkAzanA bhavathI mAMDI atyAra sudhInA bhavonA vRttAntanuM kathana karyuM. zullaka jIvanI jema bodhi tathA vairAgya pAmyo. pUchayuM ke, "ahi have caityadravyano karelo vaparAza, teno thayelo aparAdha, te viSayamAM atyAre mAre zuM karavuM ucita che ?' kevalIe kahyuM ke - "caityadravyanI vRddhi, jinabhavana, jinabiMba, rathayAtrAdi, snAtra-mahotsava vagerenA kAraNabhUta suvarNAdikanI vRddhi karavI ucita che. tyAra pachI mAtra potAnI khorAkI ane jarUrI vastro sivAya mArI upaja je thAya, te sarva caityadravya jANavuM, evA prakArano abhigraha A jIvana sudhIno grahaNa karyo. tyAra pachInI zubha pravRttithI pUrve jaNAvelA abhigraha-lakSaNa bhAvanI pravRttithI AgaLanuM kilaSTa karma kSaya pAmyuM. eTale dhana-dhAnyAdi rUpa lAbha-prApti thavA lAgI AgaLa kahyA pramANeno abhigraha nizcalatAthI pAlana karato hato. dhananI mUchano tyAga karelo hato. lAMbA kALe puSkaLa dravya ekaThuM thayuM eTale jemAM bIjAnA dravyanI sahAyatA vagara te ja tagarA nagarImAM caityamaMdira karAvyuM. te jinamaMdiramAM haMmezAM svacchatA rAkhavI, sAra-saMbhALa karavI. jemAM potAno aMgatakoI paNa upayoga karyA sivAya, tema ja thuMkavuM, maLa-mUtra visarjana, tAbUla khAvuM, nAsikA-kAnano mela kADhavo. strIkathA, bhojanakathA, cora deza vagerenA vRttAntanI kathAo Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 upadezapada-anuvAda vArtAlApa karavA rUpa pApakathAo karavI, anucita AsanathI besavuM, vaDIlothI uMcA ke samAna Asane besavuM. ubhA pagarAkhI, vastra vITALI bAMdhe, tevAparyastika Asane besavuM - A kahelAM kAryo jinagRhamAM karavAmAM Ave, te abhoga athavA AzAtanA thavArUpa gaNAya. (ahIM nagu kutsArthamAM che, eTale jinabhavanano kutsitapaNe upayoga karavAmAM jinabhavananI AzAtanA gaNelI che.) jema ke, durvacana te avacana, kutsita-kharAba zIla te asatInuM azIla, te ja pramANe mithyAdaSTinuM jJAna te ajJAna kahevAya che, tema ahiM jinamaMdirano Avo kutsita upayoga karavo, te abhoga kahevAya che. caityanI AzAtanA karavAthI durgatinA phaLanI prApti thAya che. ahiM bhoganI parizuddhimAM bhavanapati vagere devonuM udAharaNa che. e ja vAta vicAratA kahe che ke - naMdIzvara vagere sthAnamAM rahelAM jinabhavana tema ja jinezvaronA janmamahotsavomAM duSTacAritramohanIya karmanA udayavALA viSaya-viSamAM muMjhAyelA devatAo hovA chatAM paNa teo kadApi potAnA prANAdhika premapada prApta karAyelI apsarAo sAthe tyAM hAsya-krIDA, ramata-gamata vagerekrIDAo karatA nathI. AdizabdathI bIjI vicitra kriIDAo ke saMbhoga vagere moTA doSonuM sevana te samaye te sthaLe karatA nathI. ahi apasarAzabda eTalA mATe vAparyo ke, hAsya-krIDAdi sthAno temanI sAthe A kAryo choDavAM duSkara che. te jaNAvavA mATe "apsarA' zabdano prayogakaryo che. A pramANe kahelI nItithI saMkAza zrAvakano jIvamahAnubhAva prazasta puruSArtha karanAra A loka ane paralokanA phalanA avidhibhAvano tyAga karIne, anucita pravRtti baMdha karIne, vizuddha dharmanuM sevana karIne, zrutacAritra lakSaNa dharmanuM niraticArapaNe ArAdhana karIne nirvANa-mokSa meLavanAra thayo. ahiM sAdhupraSiI kSullaka jIvano narakapraveza, ekendriyAdika bhavomAM kAyasthitinA kAraNe anaMtA bhavabhramaNarUpa saMsAra jaNAvyo. jyAre saMkAza zrAvakanA jIvane to "bhavagahanamAM saMkhyAtA bhava-bhramaNa karIne ema kahela hovAthI tenA saMkhyAtA bhava-bhramaNanA levA. temAM Avo abhiprAya samajavo. saMkAzane caityadravyano upabhoga pramAda-doSathI thayo hato, jethI tene narakapraveza karIne karmAnubhava karavo na paDyo. paraMtu kharAba manuSyapaNuM, tiryaMcabhavomAM bhUkha, taraza, mAra paDavo, bhAra vahana karavo ItyAdi duHkha sahana karavA dvArAkarmAnubhava karyo. kSullaka sAdhuno jIva ghaNA ja duSTa pariNAmathI jANI bujIne sarva sAdhuone haNavA-mAravA taiyAra thayo hato.tenA bhayaMkara pariNAmathI narakAdikamAM praveza karavArUpa phala ane anaMtakALa sudhI saMsAramAM rakhaDAvanAra karma upArjana karyuM. A baMne vacce ATalo saMsAra paribhramaNano vizeSa taphAvata che. (403 thI 412) saMkAzanuM udAharaNa pUrNa thayuM. (catyadravya upayoga karanAra anarthanuM phaLa che) 413 - je mATe caityadravyano upayoga karavo, te anartha phalaApanAra che - e kAraNathI A sthale pUrvAcAryoe caityadravyanA upayoganI anarthaphalarUpe anvaya-vyatireka dvArA spaSTa samajaNa ApelI che. "Ama karavAthI Ama thAya te anvaya, ane tethI viparIta - "Ama na karavAthI Ama na thAya te rUpa vyatirekae baMne prakAre ajJAnAdi doSanA upadhAta-rahita Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manavALA evA pUrvAcAryo e A viSayamAM zuddha samajAveluM che. (413) kahelI vAta spaSTa samajAve che - ceiadavvaM sAhAraNaM ca, jo duhati mohiyamatIo / dhammaM va so na yANAti, ahavA baddhAuo puvvi // 414 // - - 414 caitya-derAsara - jinamaMdiramAM upayogI dhana-dhAnyAdika, kASTha-pASANAdika, caityadravya tathA sAdhAraNadravya-tevA prakAranA saMkaTasamayamAM bIjuM dravya na hoya, tevA samayamAM jinabhavana, jinabiMba, jinAgama, caturvidha saMgharUpa sAta kSetra saMbaMdhI dharmakRtyo sIdAtAM hoya, tyAMre je tene sahAyarUpa thAya, tevA devadravyake sAdhAraNa dravyano lobhanI adhikatAthI je mohitamativALo banI te dravyano droha kare vinAza kare, te kAM to jinapraNIta dharma jANato nathI, ema kahIne tene mithyAdaSTi jaNAvyo, athavA to kaMIka dharma jANato hoya,to paNa caityadravyAdinI ciMtAkaravAnA kALa pahelAM teNe narakAdika durgatinuM AyuSya bAMdheluM hovuM joie. (414) tathA ceiyadavvaviNAse, tadavvaviNAsaNe duvihamae / sAhU uvekkhAmNo, anaMtasaMsArio bhaNio // 416 // 291 415 - kSetra, suvarNa,gAma, vana, ghara vagere te samaye upayogI thatuM hoya, tevA caityadravya-devadravyano tenI vyavasthA karanArAo dvArA agara potAnI meLe te dravyano vinAza thatohoya, athavA bIjAo caityadravyane lUMTI jatA hoya, to AgaLa kahevAze, tevA baMne prakAranA caityadravyanI sarvasAvadyanA vyApArathI vimukha thayelA sAdhuo upekSA kare-tenuM rakSaNa na kare, to anaMtasaMsArI thAya che. sarvajJanI AjJAnuM ullaMghana karavAnA kAraNe. paMcakalpabhASyamAMkaheluM che ke - "khetara, suvarNAdika, grAma, gAyo vagere je caityonAM hoya, tenI sAra-saMbhALa rAkhavAnI preraNA na Ape, to sAdhune trikaraNa zuddhi kevI rIte thAya ? A viSayamAM jo koI devadravyanA rakSaNamAM, nAza thatuM bacAvavAmAM cAritravALA ke gRhastha zrAvakahoya tevA caturvidha zrIsaMghe potAnA sarva sAmarthyathI tenA2kSaNa kAryamAM lAgI javuM - A kArya baMne mATe sAmAnya gaNeluM che." (415) caityadravya - vinAza be prakAre jaNAvyo, te be prakAra kahe che - 416 - caitya-jinamaMdira nirmANapaNa karavA mATe ucita iMTa, pASANa, kASTha Adi te yogya caityadravya, bIjuM atIta-bhUtakALanA bhAvane pAmela jinaMdira nirmANa karavAnI apekSAe bIjI vakhata kAma lAgI zake,tevIrIte junA caityamAMthI juduM pADeluM. mUla ane uttarabhAvathI be prakAro temAM staMbha, kuMbhikA, pATiyAM yogya kASThadala te mULabhAva pAmeluM dravya gaNAya,pITha vagere upa2mAM DhAMkaNarUpe je kASTha Adi hoya, te uttarabhAva. A pramANe vinAzanIya caityadravyanA be prakAro. have vinAzakanA be bhedo kahe che. svapakSa ane parapakSa vagere, sAdhuzrAvaka svapakSa, mithyAdRSTi lakSaNa caityadravyano vinAza karanAra parapakSa vagere, sAdhu-zrAvaka svapakSa, mithyArdaSTi lakSaNa caityadravyano vinAza karanAra para5kSa, AdizabdathI mithyArdaSTinA Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 upadezapada-anuvAda bhedo gRhastho, pAkhaMDIo samajavA. tethI karIne kahevAno matalaba e che ke yogya ane atIta bhedathI, mULa ane uttarabhedathI, svapakSa ane parapakSamAM rahelA gRhastha ane pAkhaMDIrUpa vinAzakanA be bhedo ane pUrve kahelA dravyano vinAza be prakAre thAya che. (416). ( cetyadravya-rakSA karanArane zuM phaLa thAya che ? te kahe che ). jiNapavayaNavuDDhikaraM, pabhAvagaM NANa-dasaNaguNANaM / rakhaMto jiNadavvaM, parittasaMsArio hoI // 417 // bhagavaMte kahelA zAsananI unnati karanAra eTale ke jJAna, darzana, cAritraguNono vistArakaranAra, temAM zAstranI vAcanA ApavI, prazno karavA, parAvartana, anuprekSA dharmakathArUpa pAMca prakAranA svAdhyAya karavA te jJAnagaNa, samyakatvanA hetabhUta jinazvaronA rathayAtrAdi. snAtra mahotsavAdi karavA, jinadravyanuM rakSaNa karavuM, vRddhi karavI vagere rUpa darzanaguNa. ema jJAna-darzana guNanI vRddhi karanAra, zAsananI prabhAvanA karanAra evA caityadravyanuM rakSaNa karananAra sAdhu ke zrAvaka TUMkA saMsAravALo thAya che. te A pramANe-jinadravyanuM rakSaNa karyuM, eTale te dravyane caityakAryamAM joDayuM.suMdara jinacaitya taiyAra thavAthI tevA bhavyAtmAo ati harSapUrvaka tyAM darzanAdi karavA mATe AvatA thAya. eTale nirvANanu saphala kAraNa bodhibIja Adi guNonuM bhAjana bane. vaLI saMvigna gItArtha sAdhubhagavaMto paNa caityane AzrIne niraMtara Ave, vaLI sAdhubhagavaMto tyAM siddhAntonI vyAkhyAo vistArathI samajAve. e saMbhALavA dvArA samyajJAna ane darzanaguNanI vRddhi thAya. A pramANe caityadravya-rakSA karanArane mokSamArgane anUkala,dareka kSaNe mithyAtvAdi doSane uccheda karavAnuM kAraNa maLatuM hovAthI teno saMsAra maryAdita-TUMkAkALavALo thAya che - arthAt jaldI mokSe jAya che. (417) have caityadravyanI vRddhi karanAranuM phala kahe che - jiNapavayaNavuDDhikaraM, pabhAvagaM nANa-daMsaNa-guNANaM / vaDDhato jiNadavvaM, titthagarataM lahai jIvo // 418 // zlokanA pUrvAddhanI vyAkhyA pahelA mAphaka, apUrva dravya umerI umerIne jidravyanI vRddhi karanAra jIva cAravarNa svarUpa zramaNapradhAna saMghanI sthApanA karavA rUpa tIrthaMkarapaNuM prApta kare che. (418) vezya-ta-na-saMve, savayA zugaDuM no gaNAsaMsI | patteyabuddha-gaNNahara-titthayaro vA tao hoI // 419 // caitya-jinamaMdira, kula, guNa, saMghane viSe A loka ke paralokanA phalanI abhilASA rAkhyA vagara je koI upakAra kare che, te pratyekabuddha, gaNadhara athavA tIrthakara paNuM pAme che. bAhya vRSabhAdi padArtho dekhIne jene sApekSa dikSA lAbha thAya, te pratye buddha kahevAya. tripadI pAmavA pUrvaka jemane samagra zrutajJAnano kSayopazama thAya che - evA tIrthakaranA mukhya ziSyo te gaNadhara kahevAya. ahiM "caitya eTale jinAya tarIke prasiddha che. cAndra, nAgendra vagere kulo Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 293 kahevAya, traNa kulono samAna sAmAcArI vALo samudAya, te gaNa kahevAya. eTale jeone paraspara sApekSabhAvathI sAthe AhAra,vaMdanAdika vyavahAra hoya. sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAno samudAya prabhunI AjJAne anusaranAro hoya, te saMgha kahevAya (419). zaMkA karI ke, caityadravya-rakSAdi pariNAma eka AkAravALA hovA chatAM pratyeka buddha vageremAM phalabheda kema paDyo ? te kahe che - komaLa, madhyama, tIvra athavA jaghanya, madhyama ane tIvra evA zubha pariNAmanA bhedothI pratyeka buddhi; gaNadhara, tIrthaMkara vageremAMthI koIpaNa pada pAmIne devo, asuro ane mAnavothI pUjA pAmelo evo jIva samagra karmano kSaya karIne siddhi pAme che. (420) zItalavihArI devanuM dRSTAMta have zItalavihArI devanuM udAharaNa ATha gAthAthI kahe che - 421 thI 428 - prabaLa cAritramohanIya karmanA udayavALA, sAdhu-sAmAcArI barAbara na pALatA hovAthI zItala (zithila)vihArI, mUla ane uttaraguNanA aticAra-doSa tarapha upekSAvRttivALA hovAthI pApano bhaya na rAkhanArA evA "deva" nAmanA eka sAdhu hatA. A aparAdhanA kAraNe mRtyu pAmI te saMsAranI gatiomAM bhramaNa karatA hatA. kahelA zItala(zithila) vihArathI bhagavAnanA zAsananI laghutA-AzAtanA nakkI thAya che. e ja vAta vicAratA kahe che ke - tevAM tevAM pramAdasthAno pAmelA sAdhune dekhIne tevA prakAranA loko ema vicAre che ke - "nakkI temanA zAstrakAroe Avo asaMyama rUpa vyavahAra zAstramAM nirUpaNa karyo haze. e pramANe manamAM vicAratA jinezvara bhagavaMta viSe atizaya avajJA karanAro thAya che ane tevAM tevAM AzAtanA-pado Acare che. A kAraNe zItala (zithila) vihArI sAdhu pote ja AjJA-ullaMghananA kAraNe nakkI bhagavaMtanI AzAtanA karanAro thAya che. tekAraNe pariNAma vagaranA anaMtAkALa pramANa zArIrika, mAnasika pIDAthI parAbhava pAmato saMsAramAM kaleza anubhavato rakhaDe che. - cAra varNayukta zrIzramaNa-pradhAna saMghanI utpattimAM kAraNabhUta evA RSabhAdika tIrthaMkaravizeSo vastutattvanA svarUpane je yathArthapaNe kahe, te pravacana-saMgha, dvAdazAMga zrutajJAna, AcArya-yugapradhAna, tIrthakaranA mukhya ziSyarUpa gaNadhara vaikriya vAda cAraNAdi labdhivALA evA mahApuruSonA doSo kathana karavA, temanA pratye anucita AcaraNa karavuM, avajJA-sthAna pamADavA, ItyAdika AzAtanA karanAra anaMtasaMsArI thAya che zAthI ? to ke samyaktvAdi guNono ghAta karanAra, mithyAtvAdi pApakarmone upArjana karI sanmArgathI atizayadUra thayelA AcAronuM sevana karavAthI (423) cAlu adhikAra sAthe A saMbaMdha joDatA kahe che ke - zItala(zithila)-vihArIpaNAthI upArjana karelA karmodayathI te deva nAmano sAdhu, halakA kula-jAtimAM zArIrika duHkho,pArakA ghare dAsapaNe kArya karavArUpa duHkha anubhavato hato. tathA kAyAthI kriyAo kare, vacana bole, manoratha kare, te sarva tenA niSphaLa jatA hatA. tevA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 upadezapada-anuvAda prakArano hitAhita-vivekarahita mativALo banyo. ema karatAM zItala(zithila)-vihArIpaNAmAM upArjana karela pApakarma khapAvIne kauzAMbI nagarImAM brAhmaNaputra thayo. caudavidyAno pAragAmI banavA chatAM rAjasabhA ke mahAjananA sthAnamAM kyAya paNa gaurava meLavI zakato na hato. tethI tene ciMtA thaI ke, "meM tevo koI aparAdha na karelo hovA chatAM paNa loko mArA tarapha avajJAvALA kema jaNAya che ? te samayetyAM koIka arihaMta bhagavaMta samavasaryA, dezanA sAMbhaLI ane aMte teNe dIkSA aMgIkAra karI. bhagavaMtane lokaavajJAnuM kAraNa pUchayuM ke, "kyA nimitte huM tiraskAra pAmuM chuM ?' bhagavaMte zithilavihArarUpa AgaLano vRttAMta kahyo, eTaletIvra vairAgya thayo. tyAra pachI samagra sAdhuonA suMdara AcAromAM vizeSa udyamavaMta ane upayogavALo banyo. koIka samaye tenA satata jAgRta ane udyama saMbaMdhI indra stuti karI. eTaleIndranI vAtamAM zraddhA na karanAra eka deve hAthInuM rUpa vidurvAne IryAsamitirUpa prathama samitinI parIkSA karavAnuM AraMbhya. kevI rIte ? mArgamAM cAlatIkIDIonA rakSaNamAM jenuM citta raheluM che, evA te sAdhune hAthIe sUMDhathI uce upADI nIce nAkhyo. bhUmi para paDavA chatAM potAnI vedanAne gaNakAryA vagara mAtra kIDIonI rakSAthI pariNatithI A jIvonuM rakSaNa karavuM azakya che, potAnI kAyAthI tene upadrava thAya che, te dekhe che. potAnA jIvitathI nirapekSa banI vAraMvAra mithyAdukta Ape che tethI je saMveganI vRddhi thaI ane tenA yoge tenA be gatinAM pApakarmo viccheda gayAM, eTale te gati apAvanAra karmAnubaMdhano viccheda thayo. tyAra pachI saudharma Adi devalokamAM, zubha manuSyabhavomAM potAnI avasthAne ucita anuSThAna pAlana karavAmAM sAvadhAna thayo. sAta devabhavo ane kauzAMbImA brAhmaNaputranA janmathI mAMDI AThamA manuSyabhavamAM cakravartI thaI siddhi pAmyA. (428) prasaMgAnuyoge kahe che - 429 - te sivAya bIjA prazasta pariNativALA aticAravALA chatAM pITha, mahApITha AdikanI jema aticAranA phalarUpa strIpaNAnuM Adi karma bhogavIne nirmaLa mArgamA tatpara banI anaMtAbhUtakALamAM anaMtA jIvo siddhi pAmyA. (429) upasaMhAra karatA kahe che - (dravyaoSadha sAthe bhAva auSadhanuM svarUpa) 430 - AgaLa kahelA auSadhanA udAharaNa anusAra haMmezAM vidhiyukta dharmAnuSThAno karavAM. nipuNabuddhithI, lAMbI sUkSma vicAraNApUrvaka eTale atyAre A mATe samaya yogya che ke kema ? samaya, asamayanA prayogane AzrIne vidhinuM haMmezAM paripAlana karavuM ucita che. (43) te ja pharI vicAre che - 431 - navo tAva Avyo hoya tyAre auSadha levAno prayoga karavo, te nirarthaka gaNelo che, cAlu vyAdhimAM te samaya auSadhadAna mATe asamayano prayoga che. kema ke, te vakhate ApeluM auSadha vyAdhinokopa karanAra vadhAranAra thAya che. suMdara auSadha chatAM vyAdhi maTADanAra saphaLa auSadha chatAM samaya pAkelA na hovAthI apakAra karanAra thAya che. A vAta lokomAM ane Aryuveda zAstromAM paNa prasiddha che. (431). Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 dASTAntikapaNe kahelA saMsAra-rogI viSe vacana auSadhanA prayogano akALa jaNAvatA ghanamithyAtvI Adi be gAthA kahe che - 432-433 mahAmeghothI AcchAdita thayela, jemAM samagra graho ane nakSatro prabhAvano samUha paNa sarvathA lupta thayelo che, evA bhAdrapada amAvAsyA-gujarAtI Aso mAsanI amAvAsyAnA madhyabhAgamAM utpanna thayela atigADha aMdhakAra samAna, jemA tattvaviparyAsa lakSaNa mithyAtva che, evo carama pudgala-parAvarta sivAyanA bAkInA pudgalaparAvarta lakSaNa je kALa A kALa vacana auSadha prayoga mATe akALa ja che-ema samajavuM. carama pudgala-parAvarta lakSaNa kALa to haju tathAbhavyatva paripAkathI bIjAdhAna thavuM, aMkUra phUTavo, tene poSaNa karavuM ityAdika pravartatA hovAthI kAla gaNAya mATe ja kahe che ke - 'kAla eTale avasara te to apunarbaMdhaka vagere 'tIvrabhAvathI pApa na kare' ityAdi lakSaNavALo, vagere kahevAthI mAbhimukha-mArga patita levA. temA lalitavistAramAM 'magadayANa'nAM adhikAramAM mArgazabdanI vyAkhyA karelI che. ahiM mArga eTale cittanuM avakramagamana, sarpa nalikAmAM gamana kare, tenA sarakho sIdho, viziSTaguNasthAna prApta karavAmAM tatpara, svarasavAhI-Atma-svarUpano anubhava karAvanAra hetu svarUpa phalathI zuddha tene sukhA kahe che. evA prakAranA kSayopazama vizeSa tevA mArgamAM praveza karelo hoya, tevo bhavyajIva te mArgapatita arthAt mArge caDelo, pATA para caDelo ema kahevAya che. te tevA Adi bhAvane pAmelo, te mAbhimukha A baMne chellA yathApravRttakaraNane bhajanArA samajavA. tIrthaMkarAdikoe vyavahArathI apunarbaMdhaka vagere che.jene, evo kAla jaNAvelo che. (432) - nizcayanayanA matathI to vaLI A vacana-auSadha prayogano kALa A pramANe samajavo. kayo ? - to ke, granthibheda thAya te kAla ja, apUrvakaraNa, anivRttikaraNarUpa be karaNothI je kALamAM graMthibheda thAya,te ja kALamAM, je kAraNathI A granthibheda thayo, eTale vidhithI avasthAne ucita kRtya karavA lakSaNa sarvakALa je vacana-auSadhanI pAlanA-ArAdhanA karIne saMsAra-vyAdhi aTakAvanAra jokoI hoya to A vacana auSadhanA prayogathI ja saMsAra-vyAdhi rokAya che. apunarbaMdhaka vageremAM vacanaprayoga karavAmAM Ave, to paNa te tevo sUkSmabodha karanAro thato nathI.kAraNa ke, te kALa ajJAnatAnI bahulatAvALo che. jemano granthibheda thayohoya, te ane tenI AgaLa vadhelA bIjAone to moha-ajJAna dUra thayeluM hovAthI atinipuNa buddhithItevAM tevAM kAryo viSe pravRtti karatA tevI tevI vyAdhiono uccheda karanArA thAya che. (433) granthibhedane ja AgaLa karatA kahe che - 434 - haMmezAM vidhi pAlanAM karavI ityAdika vagara paNa A granthibhedakarye chate A vacana-auSadha prayoga bhAva-Arogya ApanAra thAya che. te mATe kaheluM che ke - "zAzvatapada ApanAra samyaktvaratna eka muhUrta kALa mAtra meLavIne pachI kadAca cAlyuM jAya, to paNa te saMsAra-samudramAM lAMbo kALa bhramaNa karato nathI. mATe te ratnane ghaNA lAMbA kALa sudhI dhAraNa karI rAkho. AmAM tamane vadhAre zuM kahevuM." tevAno saMsAra kaMIka nyUna ardhapudgala Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 296 parAvartanathI adhika hoto nathI. pudgala-parAvartana kone kahevAya ? to ke, audArika, vaikriya, taijasa, bhASA, zvosozvAsa, mana, karmavargaNAnA tamAma pudgalonA dareka vargaNArUpe pariNAma thAya ane eka jIva samagrarUpe grahaNa karI teno tyAga kare, koI paNa eka pudgala pariNAma grahaNa-visarjana rUpe grahaNa karI teno tyAga kare, koI paNa eka pudgala pariNAma grahaNavisarjana rUpe bAkI na rahe, ema karatAM jeTalo kALa pasAra thAya,te zAstranI paribhASAthI pudgala-parAvartana kALa kahevAya che.teTalAkALano ardho kALa te ardhapudgala-parAvarta kALa kahevAya. jyAre tIrthaMkara Adi mahApuruSonI ghora AzAtanA karI hoya, tyAre ardhapudgalaparAvartana kALa samajavo. AmAM phUlavAlaka, gozALo AdikanAM dRSTAMto samajavAM. (434) 435 - A vacana-auSadha prayoga prApta thavA rUpa granthibheda thayo, eTale deva, guru, dharma ane tattvabhUta padArtha-viSayaka viparItatA ghaNe bhAge jIva prApta karato nathI. prAyaH-ema kahevAthI avazya vedavA lAyaka mithyAtvAdi kliSTakarmavALA keTalAkone viparItatA thavA saMbhava hovAthI vyabhicAradoSa pariharavA mATe kahela che. kahevAno sAra eTalo che ke - have adbhuta puSkaLa kuzalapuNyakarma jenuM najIka AvI gayuM hoya, te maLelA kalyANamArgathI viparIta AcaraNa karanAro na thAya. jenuM kalyANa najIkamAM thavAnuM hoya, te tenAthI viparIta vartanavALo na thAya, tema granthibheda pAmyA pachI jinavacana auSadha-proyaganI sAvadhAnIvALo jIva viparIta mativALAne na thAya (435) te ja kahe che - 436 - "paraloka nathI, jinezvaro nathI, dharma nathI, zIlapAlana te to gUmaDAnI pIDA sahana karavA sarakhuM nirarthaka che, AThamI nArakI to nathI ne ?" AvA prakAranI viparIta mAnyatAo bhinnagraMthivALA AtmAo mAnatA nathI. gAthAno bhAvArthakahI have vistArathI artha kahe che - A vartamAna bhavanI apekSAe bIjA bhavo ke temAM janma nathI, eTale paraloka nathI, tyAMthI AvatA ke jatA koIne kadApi koIe dekhyA na hovAthI. paraMtu pAMca bhUtanA samudAyarUpa eka kalevara che ane temAM caitanyazaktipragaTa thAya che. tevI kriyAmAM pravarte, tyAre A 'jIva che' evo temAM vyavahArakarAya che. e pAMca bhUto aMdarathI vikharAI jAya,tyAre marI gayo' evo loko vyavahArathI zabda prayoga kare che. tathA jino arihaMta bhagavaMtosarvathA rAga-dveSa moha-malinatA-rahita evA koI manuSyo nathI. tevA prakAranA koIno atyAre bheTo thato nathI.kAraNa ke dekhavAnA anusAre na dekhelAnI kalpanA siddha karI zakAya che. durgatimAM paDatA jIvane dhArI rAkhanAra evo koI dharma nathI, tema ja sadgatimAM sthApana karanAra koI jIvapariNAma vizeSa nathI, sAkSAt te dekhI zakAto nathI. tevA prakAranuM gumaDuM pAkyuM hoya ane tenI pIDAnI je zAMti thAya, tenA samAna bastinirodha-lakSaNa zIla che. eTale ke, jema gumaDAnI pIDA sahana karavAmAM koI guNa nathI, mAtra dabAvIne lohI, puru bahAra kADhI nAkho, eTale pIDAnI zAMti thAya che, e ja pramANe indriyonA viSayone rokavA rUpa zIlanI pIDA sahana karavI nirarthaka che, evI bhAvanA karavI tema ratnaprabhA nAraka pRthvI vagere sAta nAkI nIce AThamI nArakI to nathI ne ? kahevAno abhiprAya e che ke - sAta Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 nArakI sudhI to Avo jAya che, pachI teno bhaya zo ? tame AThamI nArakI che' ema to pratipAdana karatA ja nathI. arthAt indriyone game tevA anakUla bhogo bhogavavA yukta che, paraMtu narakagati ke pApanA bhayathI anUkuLa viSayabhogono bhogavaTo dUra karavA yogya nathI." A ane A sivAyanAM bIjAM paNa puruSa sivAyanAM vacano che, jagatukartA Izvara vagere, nAstika, mImAMsaka, naiyAyika vagere darzanakAronI managhaDaMta kalpanAo bhinna graMthivALo na mAne kAraNa ke, sayabbodharUpa dIpakanI prabhAe gADha mithyAtva-aMdhakArabhAvane dUra karelo che,tevo nirmala samyakatvavALo AtmA to A pramANe mAne ke - tenA anurUpa kAraNathI utpanna thayeluM kArya hoya. jema DAMgara, ghauM vagere dhAnyarUpa bIja-kAraNathI tene anurUpa DAMgara-gharuM kArya utpanna thAya che. A bhavamAM harSa zoka vagere kAryo utpanna thayAM, te sarvenA anurUpa kAraNa hoya to pUrvabhavanuM caitanya. AthI paralokanI riddhi thAya che. tema ja jinezvaro hoya che, tene sAdhI ApanArAM abAdhita viSayavALAM pramANo hAjara hovAthI. te A pramANe - je kAraNathI je padArtho dezathI kSINa thavAvALA dekhAya che, te padArtho tevA kAraNathI prakarSane prApta thAya,eTale sarva kSaya thavAnA saMbhavavALAM paNa gaNAya. jema cikitsA karavAthI samagra rogano, pavanathI mahAmeLo sarvakSaya thavAno saMbhava che, tema pratipakSa bhAvanAthI koIka jIvamAM dezathI rAga, dveSa mohAdika kSINa thatA dekhAya che, tema cAlu zubha bhAvanAnI atiprakarSatAthI kadAcita sarva rAga, dveSa mohano kSaya thaI zake che. jemaNe sarva doSono kSaya karyo che, te ja jino che. temane na dekhavA mAtrathI teonuM asattva kathana karavuM ke vicAravuM yogya nathI. kAraNa ke, atIndriya jJAnavALAone jaNAtAM pAtAlatalamAM rahelAmULa khIlo e vagere ghaNA padArthono tyAM sadbhAva hovA chatAM sAkSAt dekhAtA nathI, tethI padArthonuM asattva na manAya. dharma-puNya-pApa che. kAraNa ke, sUtromAM te jaNAvelAM che. jo te na hoya, to samAna vyavasAya-udyama hovA chatAM benI phalasiddhimAM bheda dekhAya che ane te dareka lokone anubhavasiddha dekhAya che. kahevuM che ke - "samAna pratApaprabhAva udyama-sAhasa karanArA hovA chatAM temAMthI potAnI kAryasiddhi keTalAkane ja thAya che, bIjA bAkInA niSkala jAya che, to ahiM karmanI astitA sivAya bIjo koI hetu hoya to kaho." ' A jagatamAM pUrve karelAM vividha karmone bAda karIe, to vividha prakAranA prANIonI vividha dehAkRtio, varNo, gaMdha, prabhAva jAtio, utpanna thavAnA svabhAvo koNe banAvyA haze? mAtAnI kukSimAM nava mahinA sudhI garbhapaNe vRddhi pAmI, tema ja kalala Adi dhAtubhAvo pAmI sarvAMgo utpanna karI, mAtA dvArA garbhathI je janma thayo, temAM karma sivAya bIjo kayo hetu mAnavo ?" vaLI je gumaDAnI pIDA sahana karavA sarakhuM zIla kaho cho, te paNa suMdara nathI. gUmaDAnI pIDAno pratikAra tevA prakAranA rAga-dveSanA abhAvapUrvaka pravRtti karAya che, jyAre bastinirodha-pIDAno pratikAra karavAmAM Ave che. te to saMsAranA mUlasamAna tIvra kAmarAga-mUlaka atyaMta duSTa vartana svarUpa hovAthI te baMnenuM bilakula pratikAra tarIkenuM sAmya nathI. vaLI pUrvAcAryoe kaheluM che ke - "A maithunano saMsarga adharmanuM mUla che, mahAdoSone utpanna karanAra che, te kAraNe nigraMtha sAdhuo teno sarvathA mana, vacana, kAyAthI trikaraNayoge Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 upadezapade anuvAda tyAga kare che." vaLI nAstiko vAhiyAta dalIlo kare che ke, "AThamI nArakI to nathI ne ?" pApa zaThanuM ja vacana che. A saMsArane asAra na mAnanArA ja AvuM vacana bole. saMsArathI bhaya pAmanArA koIpaNa nArakanA duHkhane duHkha mAnanArA hoya che, to pachI nArakanI sarva pRthvImAM thatA duHkhane duHkha jarUra mAne ja. vaLI ahiM kumArila bhaTTAcArya-mImAMsako vacanane apauruSeya eTale puruSathI nahi utpanna thayela jAhera kare che, paraMtu buddhizALIo te rIte mAnavA IcchatA nathI. te A pramANe- "bolAya te vacana puruSanA vyApAravALuM jenuM svarUpa che, te ema bolavAnI kriyAnA abhAvamAM te kevI rIte hoI zake ? te koI mAtra dhvanimAMthI meLavI zakAtuM nathI, jANI zakAvA chatAM adazya vaktAnI zaMkA cAlI jatI nathI. A avAja kono che, are koNa bole che evI zaMkA tarata ja avAja sAMbhaLatA thAya che vaLI je ema kahe che ke, "A jagatane Izvare banAvyuM che te paNa unmattanA vacana samAna asamarasa samajavuM. Izvarane bIjAthI utpatti vagarano kalpAya che, ane jene utpanna karanAra koI nathI, tevAthI koI divasa kaMIpaNa kArya utpanna thatuM nathI. kaheluM che ke - "utpatti -rahita hovAthI bIjA jIvone karavAno hetu banI zakato nathI AkAzapuSpanI mAphaka, nahitara sarvaeka sAthe banI jAya.je kAraNa pote koIthI utpanna thayelu nathI tevA asata ke sata kAraNa sarvadA vidyamAna rahevAnA ja che to pachI tenAthI badhA kArya paNa ekasAthe utpanna thaI ja jaze ne ! (436). A pramANe vacana-auSadha-prayoga mATenA akAla ane kAlanuM pratipAdana karIne daSTAntapaNe sthApana karela sadoSadhane AzrIne kAlano upadeza karatA kahe che - 437 - vAyu, pitta, glekhanA prakopathI thayelA tAva, jhADA, atisAra vagere rogo te rUpa doSanI apekSAe komaLa, madhyama ane AkarA svarUpavALA roganI apekSAe snigdha, uSNa, zItaLa evA suMdara auSadha-sevanarUpa samyaguM kAla haMmezAM buddhizALIoe jANI levo joie. kevI rIte jANavo? to ke "Atreya, caraka, suzruta vagere cikitsA-zAstronA anusAra jANavo.temAM adhika mAtrAvALArogamAM suMdara auSadhano aprayoga avasara ja che.je auSadhi potAnA balane prApta karatI nathI ane roganA svarUpane puSTa-vRddhi kare che. roganI madhyama avasthAmAM to tenA prayogathI kaMIka guNa thAya, roganI zarunI komaLa avasthAmAM to tevA kuzaLa puruSo-vaidyo upacAra kare, to rogano sarvathA nAza thAya ja. sArAM auSadho zAstromAM A pramANe kahelAM che. "kaDavAM ane tIkhAM auSadhothI kapha, turAM ane madhura auSadhothI pitta, snigdha auSadhothI vAyu ane bAkInI vyAdhio anazana-upavAsa karIne maTADavI. eTale roga upara jaya meLavavo." (437) vAdI zaMkA karIne kahe che - 438- huM tamane pUchuM chuM ke - "tathAbhavyatva paripakava na thayuM hoya, te svarUpa akAlamAM vacana-auSadha-prayoga thavAthI keTalAka durbhavyo ane abhavyone te vacana auSadha-prayoga thavAnA kAraNe raiveyaka devalokanA sukhanI siddhi-prApti thayelI zAstramAM saMbhaLAya che. temAM kaheluM che ke - "bhavya AtmA haju jeNe gAMTha bhedI nathI, paNa mithyAtvamAM che, teo tIrthaMkarAdikanI Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 pUjA, Rddhi dekhIne ke bIjA koI kAryanimitte zratasAmAyikanI prApti kare che. tethI teo samyakatva-rahita hovA chatAM sAdhupaNAnuM liMga grahaNa kare che, utkRSTathI tevA jIvono utpAta raiveyaka sudhI thAya che." ahiM pUchelA praznanA pratyuttaramAM jaNAve che ke - "te raiveyakAdi devalokanA sukhanI prApti adhikRta auSadha-prayoganA sukha sarakhI jANavI. jema suMdara auSadhano samaye prayoga karavAthI kSaNavAra mAtra potAnA saMbaMdhanA sAmarthyathI asAdhya vyAdhimAM sukha utpanna kare che, paraMtu tyAra pachI tene vyAdhino adhika prakopa thAya che. e ja pramANe ahi akAlamAM adhikRta vacana auSadha-prayoga paNa nahIM paripakava thayelA bhavyatvavALA jIvone raiveyaka AdikamAM sukhanI siddhi mAtra bhogavIne pachInA bhAvomAM narakAdika duHkhasvarUpa durgatimAM praveza karavAnuM phala prApta thAya che. (438) A hakIkata pote paNa vicAre che - 439 - vAta, pitta, kapha rUpa traNadoSo ekI sAmaTA prakopa pAmelA hoya tyAre sanipAtanA asAdhya vyAdhimAM kariyAtuM, kaDavA, tibbA auSadhonA ukALArUpa suMdara auSadhano prayoga karavAmAM Ave, te auSadhano yoga thAya, teTalA samaya mATe mAtra sukha ApanAra thAya che, paNa sapiAta che, paraMtu te rogano nirdUla nAza thAya tema nathI. te pramANe A gaiveyaka Adika sukha zAstravacana-auSadha-prayogathI utpanna thAya che, paraMtu pAra vagaranA saMsAramAM duHkhano sarvathA uccheda karatuM nathI. (439) 440 - nizcayavRttithI grevaiyakAdika devalokamAM raheluM sukha, te sukha ja nathI. kAraNa ke, te jIvo sajjaDa viparyAsarUpa pizAcanA vaLagADa yukta cittavALA mithyAtvamohita mativALA hoya che. jema bhayaMkara vyAdhithI gherAyelo hoya, duHsAdhya vyAdhipIDAthI ghavAyelA zarIravALA koIkane auSadhathI sukhabhAva jaNAya, to paNa te nirogatAnuM svAbhAvikatattvathI sukha nathI. je kaMIsukha thayuM che, te mAtra auSadhanA prabhAvanuM. vaLI temAM paNa atyaMta bhayaMkara rogathI aMdarathI to pIDAya che, bahArathI ja sukhalAla jaNAya che.jema zaradakALamAM kaThora sUryanAM kiraNonA samUhathI moTA sarovaromAM uparanuM bahAranuM jaLa tapeluM hoya che, paraMtu aMdaranA madhyasthAnamAM atyaMta zItalabhAvavALuM jaLa hoya che. evI rIte suMdara kriyAyoge bAhya sukhano yoga thAya, to paNa mithyAtva gADha hovAthI duHkhamAM sukhanI kalpanA kare che. kAraNa ke, je sukhathI bhAvimAM duHkha thavAnuM hoya tene vivekIo sukha mAnatA nathI, paNa avivekI ajJAnI-avaLI buddhivALA mithyAtvIo ja sukha mAne che. (440) pharI paNa daSTAnta dvArA te ja kahe che - 441- maLo vagere AMkhanA rogathI pIDA pAmelo strI-puruSane dekhI ke oLakhI zakato nathI, tevI rIte jeno sAco bodha haNAyo che, evo mithyAdaSTi AtmA sAme sAcuM sukha hAjara thayuM che, to paNa te sukha meLavI zakato nathI. (41) kema ? teno javAba Ape che - 1 liMga eTale mAtra veSa grahaNa karavo ema nahi, paraMtu sAdhupaNAnA tamAma AcAro saMpUrNa pAlana sAthe liMga-veSa grahaNa karavo, nahitara AcAra vagara raiveyaka sudhI utpAta thAya nahiM. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 upadezapada-anuvAda (sat asanuM varUpa) 442 - khoTI vastuno Agraha rAkhanAra mithyAdaSTi AtmAne nakkI heya-upAdeya padArthanA vivekano abhAva hovAthI jema viSa-vikArathI vihavala banelA cittavALo hoya ane tene puSpamALA, caMdana,strI vagereno bhoga prApta thAya, to paNa te abhoga che, tema mithyASTi AtmAne cakravartI vagere padavIo prApta thayelI hoya, to paNa viparIta jJAna hovAthI tene koI bhoga gaNAtA nathI. (442) te ja kahe che - 443 - jIvAdika padArtha viSayaka je jJAnano avabodha mithyAdaSTi AtmAne samyagu. prakArano hoto nathI. jJAna na hovAthI strI Adino ke bhogya vastu viSayaka je bhoga, aMdhapuruSa samAna jANavo. aMdha puruSane mahela, suMdara zayA, Asana, strI vagerenA bhogo maLavA chatAM rUpa dekhAtuM na hovAthI paramArthathI te bhogapaNAne pAmatuM nathI, te ja pramANe mithyAdaSTi AtmAone sAcA padArthanuM samyagujJAna na hovAthI te bhoga te paramArthathI bhoga nathI. A ja vAtane vadhAre daDha karatA jinabhadragaNI kSamAzramaNa zrI vizeSAvazyaka bhASyamAM A vastunI siddhi karatA te pramANe jaNAve che. (443) kahelI vastu kahe che - sadasadavisesaNAo, bhavaheu jahicchi ovalaMbhAo / NANakalAbhAvAo, micchadiTThissa annANaM // 444 // ene satu eTale sAcA ane asatuM eTale khoTA e bemAM vizeSatA mAnato na hovAthI mithyAdRSTi che ane tethI tenuM jJAna paNa ajJAna ja gaNeluM che. mithyAdaSTio je padArtha che, ne vizeSaNa lagADyA vinA sarvathA ati prakAre ja mAne che. evI rIte nAsti-nathI paNa samajavuM. jenAthI te sarvathA nathI ja emanAne che. paraMtu vastusvarUpa te pramANe nathI. sarva bhAvo svaapekSAethI satpaNa rahelA che, e ja pramANe vivakSita paryAyathI asatpaNe paNa rahelA che, paraMtu sarva paryAyanI apekSAe nahIM. paryAyavizeSanI apekSAe asatvavivakSAkALe paNa ghaTAdika padArthanA sattvapaNAno svIkAra kamAnelo che. jema ke, ghaTamAM ghaTatva raheluM che, paNa paTatva paryAyano abhAva mAnelo che. eTale ghaTamAM ghaTatva dharma tathA paTAbhAva dharma ema bhAva abhAva baMne paryAyo ane bIjA paNa paryAyo rahelA che. te rUpe padArthano svIkAra ke, padArthanuM jJAna mithyAdaSTine hotuM nathI. AvuM heyAdika vibhAga vagaranuM jJAna mithyAdaSTine hovAthI te saMsAra vadhAravAnuM kAraNa bane che. viparIta jJAna rUpa pravRtti hovAthI karmabaMdhanA kAraNarUpa thAya che. tathA mithyAdaSTi AtmAone sarva bhAvono avabodha potAnI matikalpanA pramANe svachaMda hoya che, paraMtu samakitadaSTinI jema sarvajJa-vacananA pAtaMtryathI nathI hoto. tathA tene jJAnanuM phala parihArarUpa yatanA,saMyama, viratinA amala svarUpa che. mithyAdaSTi AtmAne to viparIta bodhanA kAraNe tenuM jJAna haNAI gayeluM hovAthI jJAnano ja tene abhAva che. pachI teno abhyapagama ane yatanAno saMbhava ja kyAM rahyo ? potAnuM kArya na karanAra evA kAraNane kAraNapaNe paMDito mAnyatA ApatA nathI. teo ahiM kahe che ke - "je koI padArtha kriyA karanAro hoya, te ja paramArthathI sat padArtha che." tethI karIne tevA Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 301 prakAranA jJAnanA phalano abhAva hovAthI mithyAtvamohanA udayavALA mithyAdaSTinuM zAstrAbhyAsa AdithI utpanna thayeluM jJAna hoya, te ajJAna che. 444) A ja hakIkatanuM samarthana cAra gAthAothI kare che - 445-446 - syAdvAdathI viparIta rUpa ekAnta nitvAdamAM nitya-"apraTyuta anuutpanna sthira ekasvabhAvavALA AtmAne svIkAranArA evA sAMkhyAdika bIjA matavALAo sad ane asad baMnene avizeSa-pharaka vagaranA svIkAre che. vivakSita avasthAnA sattvakALamAM dravyanuM judA judApaNuM mAnatA nathI. tethI je mATIno piMDa che, te ja ghaTa che, tethI mATIpaNAvALuM dravya te ubhayAvasthAne anusaranAruM thayuM. talanA photarA jeTalo paNa mATIpiMDa ane ghaTamAM svarUpabhedano abhAva che. je tame kaho cho ke - dravya ekAkAre che, temAM A vyavahAra che ke - "A ghaTa che, A piMDa che." A vyavahAra avasthAonA bhedanA kAraNe loko kare che. to A paNa yukta nathI. kAraNa ke, je sthira dravya che, temAM koI prakArano bheda tame svIkAratA nathI. tyAre tenA kAraNe avasthAomAM paNa abheda thavo joIe. je viruddha dharmano saMbaMdha AbhAsa-pratiti thAya che A ja bheda che ane kAraNano bheda thAya,te ja bheda ane bhedano hetu kahevAya. anityavAdamAM je ekAMta rUpathI kSaNamAM vinAzavALo AtmA thAya, tyAre puruSa je devabhavanI prApti mATe yogya puNyakarma dvArA mRtyu pachI devabhavane prApta thAya che. tyAre deva pUrvakartAnI apekSAe sarvathA bhinna ja deva che. A Apatti thAya che - to hovAthI Ano bhAva A pramANe che - jema jeNe puNya upArjana karyuM che evA manuSyathI nAraka tarIke utpanna thayelo jIva sarvathA atyajaya che, tema maraNa che. kA.ke. tame utpattimAM kAraNano anvayato mAnatA nathI eTale pUrva manuSyathI (banne sarvathA bhinna ja che ? kA.ke. bannemAM pUrvamanuSyano anvayano abhAva sarakho ja che. nAraka ane devabhavamAM samAna che, paNa A vastu yukta nathI karelA karmano tyAga ane akRta karmaphaLanI prApti, A doSa prApta thaMze. e pramANe sarvathA nityavAdamAM jepiMDa che, te ja ghaTa che ane ghaTa che te ja piMDa che. A kAraNe satu ane asat avasthAomAM koI bheda nathI. anityavAdamAMekAMta kSaNabhaMga-vAdamAM paNa deva manuSyathI bhinna che ane devathI manuSya bhinna che. tyAre jema manuSyanI vidyamAnatAmAM koI devabhavathI utpanna sarvathA bhinna thAya che, tema tenA mRtyu pachI utpanna paNa deva bhinna ja che. tethI manuSyanI sattA kALamAM athavA asattAnA kALamAM devapaNe utpanna thayela prANI samAna ja che. A je yukti che, tethI sat ane asatmAM koI bheda nathI. (445). A mithyASTine zAstrAbhyAsa AdithI je jJAna utpanna thAya che, te saMsAranuM kAraNa che. kema? to ke - moTe bhAgete viparIta ceSTAnuM kAraNa bane che. yathApravRtti karaNa aMtima bhAgamAM je vartI rahelA che ane graMthinA bheda samIpa vartI rahelA che, jeno mithyAtva -javara naSTa thayo che, jeonI pravRtti duHkhIo upara dayA ane guNavAno upara dveSa na thAya te mATe prAyazaH kahela che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 upadezapada-anuvAda 449 - ane je viparIta pravRtti che, tenA kAraNe ja bhavAMtaramAM paNa asat pravRtti thAya che ane mithyAtvanA kAraNe jenI viparIta vastumAM ruci che, te pAramArthika arihaMta devanI niMdA kare che ane je tattva nathI, tene dUSita hetuothI siddha kare che, tethI karIne tattvabhUta padArthonI niMdA ane atattvabhUtanI siddhi-prazaMsA rUpa doSathI bhavAMtaramAM paNa asavRtti paNa anubaMdhavALI ja thAya che. (446). - 447 - madyapAnathI parAdhIna manavALA unmatta manuSya sarakhA mithyASTino vastuno avabodha potAnI kalpanAthI ghaDelo samajavo. mithyAtvamohanIya karmanA vipAkathI jema ke, madirApAna karela manuSya madanA kAraNe sevakane paNa rAjA kahe che, rAjAne paNa sevaka banAve che, tema mithyAtvamohanIya karma udayamAM AvyuM hoya, tevo jIva sadbhUta vastune atattvasvarUpapaNe ane asabhUtane tattvapaNe vyavahArakare che. mATe potAnI marajI mujaba jJAna hovAthI pAramArthika prahasvabhAva sarakhA mithyAtvane bhAvagraharUpa jaNAveluM che. kAraNa ke, pizAcAdika rUpa bIjA vaLagADa karatAM eTale dravyagraho karatAM A bhAvagraha svarUpa mithyAtva mahAanartha karanAra mahAgraha che. (447) 448 - vastubodharUpa jJAnanuM phala ke kArya hoya, to pApakAryonI virati ane svAdhyAya, dhyAna, tapa, cAritra Adika zubha kAryamAM pravRtti karavI, dravya, kSetra, kALa, bhAvapaNAnI anUkULatA sahita yogyatA pramANe nivRtti-pravRtti karavA svarUpa, tethI mithyAdaSTine bhAvArtharUpa pApanI virati ke puNyakAryamAM pravRtti yogyatAvALI prApta thatI nathI. tethI tenuM jJAna tepaNa kutsita-viveka vagaranuM hovAthI ajJAna gaNeluM che. azuddha athavA kaDavA tuMbaDApAtramAM nAkhelA mIThA dUdhasAkara mizrita madhura padArthopaNa kaDavA banI jAya che, agara azuddha banI jAya che, tema tenA mithyAtvanA udayanA kAraNe jJAna hoya te paNa viparItabhAvane pAmela hovAthI ajJAna banI jAya che. (448) upasaMhAra karatA kahe che - 449 - pUrve jaNAvelI vastu atibArIka buddhithI vicAraNA karIne AtmAnA kalyANa mATe AjJAyogane manamAM rAkhI dareka dharma, artha Adi kAryamAM yathArtha suMdara pravRtti karavI. (449) tyAra pachI - 450 - tIvra kopa, vedodaya Adika evA potAne thatAM doSo jANIne te doSone nigraha karavA samartha potAnuM sAmarthya, kSetra, kALa jANIne arthAt kSetra ane kALamAM pote dhAraNa karela abhigrahane nirvAha karI zakaze ke kema ? krodhAdika doSonA pratipakSI kSamA AdikanA abhigraho arihaMta, siddha Adi samakSa potAnI meLe ja grahaNa karavA. kevA abhigraho ke, "mAre kSamA rAkhavI, zarIranI TApaTIpa zobhAdika na karavA, mokSanA abhilASIoe kSaNavAra paNa abhigraha vagaranA na rahevuM joIe (450) abhigraho grahaNa karavA mAtrathI phaladAyI nIvaDatA nathI, paNa tenuM yathArtha paripAlana karavAthI, te mATe upadeza kahe che - Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 451 - grahaNa karelA abhigraho, aticAra na lAge tema zuddha rIte zAstramAM kahelA upAyathI niraMtaramoTA AdarathI pAlana karavA, kadAca bAhya abhigraha-kSamA AdinA rAkhelA hoya, TelI kSamA prApta na thAya, to paNa abhigraha te nigraha karavA mATe krodhAdika karma ghaTADavA mATe abhigraha karavAthI vipula pramANamAM nirjarA to thAya ja. (451) te kyAMthI thAya? te kahe che - 45ra - abhigraha viSayaka padArtha meLavavAnA ekadhArA pariNAma vagara-tUTayA cAlu jarahe che. jema ke, "huM amuka yAtrA na karuM, dIkSA na lauM, athavA krodha thaI jAya to mAre amuka tapa karavo." te meLavavAnA pariNAmanI satata dhArAthI jaina pravacanamAM mahAvipula nirjarA jaNAvelI che. abhigraha viSayaka padArtha meLavavAmAM je kriyA thAya che, temAM paNa nirjarA kahelI che. bhAvazUnya ekalI kriyAmAtrathI kaMI phala nathI, paraMtu bhAvathI phala-prApti thAya che. te mATe kahevuM che ke - "kriyAzUnya je bhAva ane bhAvazUnya je kriyA te baMnenuM sUrya ane khajavAnA tejanA jeTalo taphAvata gaNelo che.khajavo rAtre cakacaka thAya, paNa te ja kSaNavAranuM alpa ane vinAza svabhAvavALu che ane sUryanuM te ja kAyamI vipula ane avinAzI che. tema dravya-kriyA eTale bhAva vagaranI kriyA ane bhAvasahita kriyAnuM paNa samajavuM (452) A ja artha daSTAntathI siddha kare che - (abhigraha upara jIrNa zeTha ane abhinava zeTha) 453 - A viSayamAM mahAvIra bhagavaMta chadmasthapaNAmAM vicaratA hatA, tyAre jIrNa zeTha ane abhinava zeTha e be bhagavaMtane, pAraNuM karAvavAnA prasaMge vidhi-bhaktino bhAva ane abAva thayo. temAM mokSanuM kAraNa zuM banyuM ? to ke, pAraNA-samaye vidhi ane bhakti karI, te kAraNa banyuM. (453) A gAthAnuM vivecana traNa gAthAthI kare che - 454 - 455 - zrI mahAvIra bhagavaMta chadmasthakALamAM vicaratAM vicaratAM vaizAlI nagarImAM gayA ane caumAsAnA kALamAM tyAM ja sthira rahyA. tyAM jIrNazeThe kAmadevanA maMdiramAM kAusagna-pratimApaNe rahelA bhagavaMtane dekhyA, eTale te haMmezAM temanAM darzana karavA Avato hato. temanI bhakti karavAnI tIvra abhilASA tene utpanna thai, dararoja to bhagavaMta gocarI samaye nIkaLatA na hovAthI jIrNazeThane comAsInA divase manamAM ema thayuM ke, bhagavAne cAra mahinA to ghaNo ja Akaro tapa karyo che, to Aje to pAraNuM karaze ja ane e lAbha mane maLaze ja. jIrNa zeTha bhagavaMtanI bhakti karavAnA aneka manoratha karatA karatA, potAnA gharanA dvAramAM bhagavaMtane AvavAnI dizAmAM vinayapUrvaka avalokana karatA rAha jotA jeTalAmAM ubhA hatA, teTalAmAM mahAvIra bhagavaMte abhinava zeThanA gharamAM praveza karyo. te zeThe potAnA mahAbhya aucityathI temane bhikSA apAvavI. te sthAnamAM vicaratA jaibhaka devoe pAraNAthI santuSTa thaItyAM vasudhArAnI vRSTi karI.tenuM lakSaNa A pramANe jANavuM utkRSTathI sADAbArakroDa soneyA pramANa ane jaghanyathI sADAbAra lAkha-pramANa vasudhArAmAM varaseluM dhana hoya che, tyAra Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 upadezapada-anuvAda pachI lokomAM A kRtapuNya che' evI A navIna zeThanI prazaMsA prasarI. koIka samaye pArzvanAtha bhagavaMtanI paraMparAmAM thayelA kevalI padhAryA, tyAre ghaNA kutUhalathI Akula cittavAlA lokoe prazna karyo ke, "he bhagavaMta ! ahi paripUrNa puNyazALI koNa koNa che ? kevalI bhagavaMte kahyuM ke, jIrNa zeTha (454-455). zaMkA karI ke, jIrNa zeThe pAraNA saMbaMdhI manorathakaryo hato, paNa abhigraha karyo na hato, to tene ahiM daSTAMta tarIke kema sthApana karyo che?" tenA samAdhAnamAM jaNAve che - 456 - A pAraNA saMbaMdhI - pAtramAM dAna ApavAno manoratha e ja abhigraha che, bIjuM kaMI nathI. jo koI prakAre A bhagavAna mAre tyAM padhAre, to huM temane bhikSA vahorAvuM e pramANe ciMtavana karatA hatA. ahiM kahevAno paramArtha A che. sarva abhigraha icchA, pravRtti dhairya ane siddhi ema cAra bhedavALA jaNAvelA che. temAM jIrNazeThane icchArUpa taddana zuddha abhigraha hato. te jIrNazeTha pAraNe bherI-zabda zravaNakAla sudhI temanA pariNAma vRddhi pAmyA ane tenA phalanI paraMparAe tenuM chevaTa mokalamAM thayuM. bIjA navIna zeThane to gRhasthocita AvelA atithine dAna ApyuM, paraMtu guNavAna pratye bahumAna bhaktivinayAdikano abhAva hovAthI mokSaphalanI apekSAe ghaNuM najIvuM vasudhArA vagerenuM alpadAnaphala maLyuM, paraMtu nirvANaphala na maLyuM. tIrthakara sarakhA zreSTha pAtra ane temAM cAra mAsanA upavAsanuM pAraNuM, temanA dAnanuM phala sarvotkRSTa hoya, chatAM mAtra vasudhArA-vRSTi pUratuM sAmAnya phaLa meLavyuM. (456) abhigraha saMbaMdhI bIjuM mAhAtma paNa kahe che - 457 - jANI-bujIne nirdaya pariNAma pUrvaka tatkAlanuM tAjuM kareluM pApa-jevuM ke, RSighAta vagere azubha pApakarma, samyapaNe karelA abhigrahonuM paripAlana karavAthI kSaya pAme che, to pachI junAM pApakarmo to abhigraha-pAlana karavAthI kSaya pAme ja eTaluM ja nahi, paraMtu abhigrahanA zubha satata pariNAmathI puNyakarma paNa navAM navAM baMdhAya che. A viSayamAM yamuna rAjAnuM dRSTAMta jANavuM. (457) ATha gAthAthI teno saMgraha karatA kahe che - (yamunarAjAnuM dRSTAMta) 458 thI 465 - je nagarInA madhyabhAgamAM devatAoe ratnamaya zikharothI yukta jinezvara bhagavaMtanA stUponuM nirmANa karela che ane jeno prabhAva sarva dizA-maMDalamAM prasarelo che, evA "mathurAnAmanA nagaramAM yamuna nAmano rAjA hato. te nagaranI yamunA nadInA mukha najIka daMDa nAmanA anagAra AtApanA karatA hatA. yamuna rAjAe te munino vadha karyo. sAdhu kALa karI gayA, Indra mahArAjAnuM tyAM Agamana thayuM. tyAra pachI yamuna rAjAnI dIkSA thaI. A gAthAno artha vistArathI sAta gAthA dvArAkahe che - yamunA nadInA kUrmara bhAgamAM-kUpara eTale bAhu-hAtha lAMbA hoya ane kheMca kATakhUNAvALo banAvIe,tevA AkAravALuM. jesthAnamAM ThaMDI, tApa vagere pariSaha sahana karatAM potAnA AtmAne parizrama pamADatA prazasta pariNAmavALA daMDa nAmanA sAdhu AtApanA letA hatA. te daramyAna koI vakhate yamuna rAjA nagara bahAra nIkaLyA, tyAre te sAdhune joyA tyAre Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 vagara kAraNe rAjAnA kilaSTa pApanA udayathI te sAdhu upara tenekopa thayo. "A loka ke paralokamAM pApanAM phaLa mAre bhogavavA paDaze." evo AgaLa-pAchalano vicAra karyA vagara te sAdhunA mastakano cheda karI nAkhyo. bIjA AcAryo ema kahe che ke - "bIjorAnA phaLa Adi vaDe te rAjAe tADanA karI." tyAra pachI rAjasevaka lokoe paNa DhephAM vagere pheMkI ITALA-DhephAM vagere pheMkI iMTALADhephAono moTo Dhagalo tyAM karyo. sAdhu paNa sahana karatAM karatAM samabhAvathI vicAravA lAgyA ke, "mArAM pUrvakRta karma ja atyAre mane udayamAM AvelAche - AmAM koIno aparAdha nathI." AvA prakAranuM zukaladhyAna samullasita thavAthI teo kevalajJAna pAmyA. tyAra pachI tarata ja sarva karmano aMta karyo ane aMtakRta - kevaLI thaI siddhipadane pAmyA. tyAra pachI tarata ja Indra mahArAjA AvyA, puSpa, dhUpAdikathI temanA zarIranI pUjA karI. indramahArAjanuM Agamana, temanA dehanI pUjA thaI, eTale yamuna rAjAe potAnA anucita vartananA kAraNe lajjA utpanna thaI. "atyaMta duSTa vartana karanArA mane dhikkAra thAo' ema vicAratAM potAnA AtmAno vadha karavA taiyAra thayA. teno abhiprAya jANI indra tema karatA aTakAvyA. ane kahyuM ke - "A aparAdhanI yathArtha zuddhi thAya, tevuM prAyazcita karo. pachI sAdhu samIpe gayA, dharmazravaNa karyuM. anukrame AlocanAthI mAMDIne pArAMcita sudhInAM prAyazcitto pUchayAM. "mArA aparAdhanuM zuM prAyazcitta ? meM pUchayuM.sAdhuoe kahyuM ke, zuddhacAritra e prAyazcitta che. sarva sAvadyayoganA tyAga rUpa pravrajayA aMgIkAra karI. dIkSA aMgIkAra karyA pachI sAdhuhatyAviSayaka atizaya pazcAttApanA kAraNe teNe abhigraha grahaNa karyo ke, "bhojana-samaya pahelA jo A aparAdha yAda AvI jAya, to te divase bhojana na karavuM. thoDoka AhAra lIdhA ke ardha AhAra grahaNa karyA pachI paNa jo aparAdha yAda AvI jAya, to paNa bhojana nahi karIza." A pramANe abhigraha dhAraNa karanAra te sAdhubhagavaMte eka paNa divasa bhojana na karyuM. kAraNa ke, dararoja te aparAdhanuM smaraNa thatuM hatuM. chelle pharI vratoccAraNa pUrvaka aMtima ArAdhanA karI paMDitamaraNanI sAdhanA karI. kAla pAmI vaimAnika devalokamAM utpanna thayA. upasaMhAra karatA kahe che ke yamuna rAjarSie A pramANe abhigraha karyo, te A pravacanamAM kalyANanA kAraNarUpa thayo-ema samajavuM (458 thI 465) ahi paramatanI AzaMkAkare che - 466 - jo jANI bujIne nirdayatAthI munighAta-daMDa nAmanA anagArano ghAta karyo ane tethI bodhilAbhanA mULamAM agni saLagAvyo, chatAM paNa yamuna rAjAne sadgatinA lAbhArUpa parizuddha pravrajayAnI prApti thaI, to pachI sAdhuonA upara praSi karanAra kSullaka vagerene thoDA doSathI anaMta saMsAra ane upalakSaNathI keTalAkane asaMkhyAta anesaMkhyAta kALa saMsAra kema thayo (466) 467-tenuM samAdhAna ahiM kahe che ke, thoDA doSanuM paNa jo prAyazcittarUpa pratividhAna karavAmAM na Ave, tethI kSullaka vagerene teno vikAra thayo ane saMsAra vRddhi thaI.jyAre yamuna rAjarSie te ja kSaNe AkarUM prAyazcitta grahaNa karyuM. tethI karIne jenuM prAyazcita kareluM hoya tevo alpadoSa phaLato nathI. A mATe sthAvara vagere bhedavALA viSano dAkhalo Ape che. (467) Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 upadezapada-anuvAda te ja vicAra che - 468 - maMtra, taMtra AdinA pratividhAna vagara khAdheluM alpaviSa mRtyu pamADe, to pachI ghaNuM khAdhuM hoya to zuM na thAya? paraMtu pratikAra karelo hoya, tevA viSano karelo upayoga athavA mAreluM viSa mAratuM nathI, A vAta lokamAM ane zAstramAM prasiddha che. (468) pratikArane ja vicAre che - 469 - gAruDazAstramAM prasiddha maMtro, auSadho jema ke - "marI, liMbaDAnA bIja ane saidhava sAthe madha, dhRtapAna A sthAvara ane jaMgama viSano ghAta kare che? sarpanA mastakamAM rahela maNiratno, te maMtra-auSadha-ratnono samya viSa upara pratikAranI yojanA karavAthI jhera niSphaLa thAya che, te pramANe sarvajJanA vacanAnusAra eSaNIya AdhAkarmAdi doSa vagara anna, pAna, vastra, pAtrAdi grahaNa karavA, dravya, kSetra, kALa ane bhAvarUpa abhigraho doSarUpa jherane dUra karanArA samajavA. jema maMtrAdikanA pratikAra karI mAreluM jhera niSphala thAya che, tema maMtraauSadha-ratna samAna AjJA eSaNArUpa abhigraho vaDe doSarUpa viSano pratikAra karavAmAM Ave, to te lAgelA doSo paNa phaLa ApatA nathI. (469) abhigraha dvArA karma nirjarA) 470 - jema sthAvara-jaMgala viSanA vegathI vyAkula dehavALA buddhiyukta manuSya viSanA pariNAmanuM bhayaMkara duHkha dekhanAro maMtrAdinA samyaguM prayogo karIne viSanA vegane dUra kare che, tema apramatta sAdhu paNa asaMkhyAta bhavanA ekaThA karelA doSo-sarva aticAro tene samyagu upAya karIne eSaNIya AhArAdikanA abhigraha karIne nirbhara che - AtmAthI karmane vikhUTAM pADe che. (47) e ja vAta vistArathI samajAve che - 471 - mana, vacana ane kAyAnA vyApArarUpI yoga, te nimitte jJAnAvaraNIya Adi karma baMdhAya che. kaheluM cheke - "manathI, vacanathI ane kAyAthI yukta jIvanA AtmIya bhAvarUpI vIrya-pariNAma tene jinezvare yogasaMjJA kahelI che. tethI karIne yoga e nimitta che jenuM, te yogathI je grahaNa karAya-baMdhAya te karma, te karmabaMdhanI sthiti arthAt tevA prakAranA kaSAyayoge jaghanya, madhyama ane utkRSTa bheTavALA bandha-avasthAnakAla, te baMdhasthiti. jo ema che, to have zuM karavuM ? te kahe che - akaSAyabhAvathI sAdhulokane yogya paDilehaNA, saMyamAdi zubhayoganI pravRtti karavAthI jema vATa kSaya pAme, to dIpaka dUra thAya, tema karma paNa jaldI kSaya pAme che. (471) ahi yukti jaNAve che - je kAraNathI ahiM zubhayoganI pravRttimAM tIrthakara bhagavaMtanI AjJA nakkI sahAyabhUta thayelI hovAthI zubhayogamAM te te kriyAno upayoga baLavAna-mahAna che. (472) 473 - RSighAta Adi je doSa, te to jIvanasvarUpathI vilakSaNa kaSAyorUpI karmothI utpanna thayela te doSa to A sarvajJanI AjJAne AzrIne ghaNo tuccha-alpa che. ahiM Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 307 prativastunI upamAlakSaNa daSTAMta jaNAve che ke , ghAsanI gaMjI moTI khaDakelI hoya, tene paNa agnino nAno taNakho bALIne bhasma karI nAkhe che, to pachI ghaNo vadhAre agni hoya to zuM bAkarAkhe ? (474) kevI rIte te kahe che - 747 - dAhya tRNa tenI sanmukha pravartatA pavananA yogathI, paraMtu tenA eTale pavananA virahamAM nahi, A vAta darekane pratyakSa siddha che. ahiM daSTAMtanI yojanA karatA kahe che ke - ahiM prAyazcita grahaNa karavAnI abhilASA-pariNAmarUpa bhAva ane doSa-aparAdharUpa tRNasamUhane bALavA samartha AjJArUpa pavana, bhAvarUpa agnine uttejita karanAra AjJArUpa pavana samajavo. (474). zaMkA karI ke, AjJA ane pavana vacce moTuM atara hovAthI daSTAnna ane dANAntikabhAva kevIrIte ghaTe ? te mATe kahe che ke - 475 - te mahAprabhAvALI bhagavaMtanI AjJA to pavanane AzrIne dAhya-karma-kacarAne bhasmarUpa banAvavA samartha hovAthI, lokane pratIta bAkInI upamAono abhAva hovAthI pavanarUpa AjJA ahiM kahelI che.bIjA sthAnamAM to kahevuM che ke - "AjJA moha-viSa utAravA mATe zreSTha maMtra che, rAgAdi agni lopavA mATe AjJA jaLasamAna che, karmarUpI vyAdhi maTADavA mATe cikitsA-vaidakazAstra che, jinezvara bhagavaMtanI AjJA mokSaphala meLavavA mATe kalpavRkSasamAna che." A vagere sUtromAM zreSTha maMtrAdinI upamAo ApelI che. jo A AjJAthI viparIta dravya, kSetrAdithI anucitapaNe vartana karavAmAM Ave, to zAstrathI avaLI rIte vartana karavAmAM Ave to karmano saMcaya karanArI eTale saMsAra vadhAranArI samajavI. (475) upasaMhAra karatA kahe che - 476 - sajJAnapaNe guNapAtra janayogya puruSanI buddhinI apekSAe yathArtha paNe ahi vicAravuM joie ke, jo prabhunI AjJAne samyapaNe pAlana karavAmAM Ave, to bhAvarUpI agni mATe pavana-samAna che ane jo viparIta paNe vartana karavAmAM Ave, to karmabaMdhane vadhAranArI che. A vAta ayogI puruSanI buddhithI samajAya tevI nathI. te mATe dRSTAnta Ape che ke, janmathI aMdha hoya, tene nIla, pILo, rAto vagere rUpanuM jJAna thatuM nathI, je mAtra hastasparzAdi dvArA AkArathI jANI zake che, vAstavika varNAdikanuM jJAna janmAbhyane na thAya tema. (476) have bhAvathI anya ane dekhanAra koNa? teno vibhAga kahe che - - 477 - janmathI ja je aMdha hoya, te jAtyaMdha kahevAya che. haju saMsAracakramAM koI vakhata paNa mithyAtva aMdhakAra paTala jeno dUra thayo nathI, eTale chatA sabhUta bhAvasvarUpa padArtho jANavA mATe anAdi mithyAtvajenuM dUra thayuM nathI. evo jIva tathA bIjo andhaka samAna, pAchalathI jenI daSTi cAlI gaI che, evA aMdhaka samAna mithyAdaSTi 1. avazya vedavA lAyaka mithyAtatvamohanA udayathI granthibheda thavA chatAM paNa samyakatva cAlIgayA pachI mithyAtva pAmelo jIva 2, jenAM netro cokhkhAM che, tenA samAna sarvakAla samyagRSTi, jeno bodha yathArtha Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 upadezapada-anuvAda che, jenI daSTimAM phera paDato nathI, evo jIva 3. jema eka jAtiaMdha, bIjo pAchaLathI thayelo aMdha, trIjo nirmala netravALo. A traNa rUpa jANavAnI yogyatAvALA gaNAya. tema dharmatattvarUpa jANavAnA viSayamAM paNa 1 graMthibheda na karyo hoya, ane 2 graMthibheda karyohoya, tevA mithyAtvadaSTi ane samyagRSTi. ahiM samyagudRSTi yogya rUpane yathArtha dekhI zake. (477) A traNamAM sajja netra sarakho samati daSTi je kare che, te kahe che - 478 - samyagdaSTi jIva prabhunI AjJAne tathA dravya kSetra, kALa, bhAva Adi zuddha yathArtha utsarga ane apavAdanuM svarUpa nakkI barAbara jANe che. kadAca daDha cAritramohanIyanA ane tIvra vIryAntarAyathI kAryakaravAmAM-AjJA pAlana karavAmAM potAne AjJAnuM svarUpa pUrNa khyAlamAM che, chatAM koI vakhata te pramANe AjJAno amala na karI zake tethI AjJA pAlana karavAmAM bhajanA samajavI. te A pramANe-kRSNa mahArAjA ane zreNika rAjA hatheLImAM rahelA muktAphala sAkSAt dekhAya te nyAyAnusAra kSAyika samyakatva-samAna samyaktvavALA hovAthI temane bhagavaMtanI AjJA nizcita AjJArUpa hovA chatAM pote tyAga karI zakatA na hatA, paraMtu jeo bhavathI kaMTALelA hatA ane pravrajyA levAnI bhAvanAvALA hatA, temane adbhuta sahAya karanArA banyA hatA. tathA jinezvare svayaM Acarita ane kathita evAM muninAMmahAvrato samagra bhavomAM ekaThA karelA karmasamUhane pAtaLA karanAra che, tevA mahAvratane svayaM aMgIkAra karavA ane tyAra pachI tapa kare ane bhAvanA bhAve ke, "evo samayakayAre Avaze ke huM bhogomAM niHspRha banI sarvathA saMgamukta banIza?" A pramANe samakita AtmA tyAganA pariNAmamAM vRddhi pAmato hoya che, paraMtu pUrvabhavamAM nikAcita kilaSTa karmanA vipAkodayathI temane cAritrano lAbha na thayo. tethI kahevAya che ke - "vaja sarakhA kaThina ghaTa cIkaNAM karmo udayamAM Ave che, tyAre jJAnathI yukta evA samaju puruSane paNa unmArge laI jAya che." (478) upasaMhAra karatA kahe che - 479 - AjJAnuM svarUpa-mahAbhya ahiM ghaNuM varNavyuM. have A viSaya kahevAthI saryuM. A upadezapada grantha to saMkSepathI kahevAno prayatna karelo che. paripUrNapaNe koIne upadeza azakya che. A to mAtra dizA batAvavA pUrato upadeza che. tethI have abhigraha viSayaka cAlu adhikAramAM tenuM svarUpamAhAsya kahIza. (479) e ja batAve che - 480 - pUrve kahelA-abhigraha mAhAbhyanA adhikAramAM jaNAvelAthI vilakSaNa evA be vaNikaputro-be bhAIonA udAharaNa kahe che. be bhAI pratibodha pAmyA che, temAM eka pravrajayA aMgIkAra karIne samudAya, uMcA prakAranA AcAra, gurukulavAsa gacchanI maryAdAnuM pAlana A vagere sahakArI kAraNathI rahita banyo, eTale zItala (zithila) vihArIDhIlA AcAravALo thayo. bIjo bhAI zuddha niraticAra pravrajayA pAlavAnA suMdara manoratha karato hato, paNa pravrajayA aMgIkAra karI zakato na hato. mRtyu pAmyA pachI baMnenA phalamAM bheda paDyo. zItala(zithila)-vihArI ane pravrajayAno manoratha karanAra temAM eka virAdhaka ane bIjo ArAdhaka banI baMne jaghanya devatva pAmyA. (480) Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309 A hakIkata bIjI be gAthAthI vistArathI samajAve che (graMthAgra 8000) ( ArAdhaka ane virAdhakanuM dRSNata) 481 - 482 - tagarA nagarImAM vasu nAmanA zeThane sena ane siddha evA nAmavALA be putro hatA.koIka vakhata dharma nAmanA gurunI pAse gayA. jyAM temane dharmanI prApti thaI. ekane pravrajayAnI prApti thaI, paraMtu paDilehaNA, pramArjanA vagere kriyA pramAda-yoge ghaTI gaI. bIjAne zuddha cAritra grahaNa karavAnA manoratha thayA, paNa kaMI cAritra grahaNa karI zakyo nahi. keTaloka kALa gayA pachI teo baMnenuM eka sthale mIlana thayuM. sukhethI baMne beThelA hatA ane yogya paNe potapotAnA vRttAnto kahevA ane sAMbhaLavA pravartatA hatA, tyAre akasmAta AkAzamAMthI vijaLInuM paDavuM thayuM, eTale baMne mRtyu pAmyA. tyAra pachI virAdhaka vyaMtaranA vimAnamAM ane ArAdhaka evA bIjA saudharma nAmanA vaimAnika vimAnamAM utpanna thayA. koIka samaye kevalajJAnI te gAmamAM padhAryA, eTale lokoe pUchayuM ke, temano kyAM utpAta thayo haze ? je pramANe vRttAnta banyo, te pramANe kahyuM. tyArapachI lokone zuddhadharmanA manorathomAMbahumAna thayuM, paNa azuddha anuSThAnamAM bahumAna na thayuM. (481-482) cAlu viSayamAM joDatA jaNAve che - 483 - AgaLa jIrNa zeThanA udAharaNamAM manoratha e ja abhigraha ema nahi, paraMtu zuddha pravrajyA grahaNa karavAnA manoratha karavA. tevA zuddha vrajayA grahaNa karavA rUpa manorathonuM bahumAna karavAthI avirAdhanAvALA dharmanI prApti thAya che. abhigrahano bhaMga na thAya ane zuddha pravrajyAmAM bahumAna thAya - tema thayuM, eTale avirAdhita devapaNAnuM udAra phala meLavyuM. (483). ema hovAthI je kartavya che, te jaNAve che - 484 - bhAvathI aMgIkAra karela evA prakAranA caityavaMdana vagere nirmala dharma sthAnakamAM tevA tevA ucita guNasthAnakamAM talanA photarAnA trIjA bhAga jeTalI alpa virAdhanA karyA vagara buddhizALI ArAdhaka AtmAe ArAdhanA karavA AdarapUrvaka prayatna karavo. jayAre zuddha dharmanA manorathanuM uttama phaLa prApta thAya che, to pachI zuddha dharmanA anuSThAnanuM phaLa kevuM adhika uttamaphaLavALuM thAya ? AthI ulaTuM zuddha manorathonuM ullaMghana karI krodhAdi kaSAyanA saMkalezanI bahulatAvALA dharmAnuSThAnamAM yatna-Adara na karavo (484) kema? tapa, sUtrajJAna, vinaya,pUjA Adi dharmAnuSThAna saMsAranA khADAmAM paDatA jaMtune AlaMbana thatAM nathI. kone ? kone ? to ke, saMkilaSTa kaSAyavALA jIvane ahi mahinA mahinAnA upavAsa karanAra tapasvI sAdhu, jinezvaranA AgamasUtronA ane arthanA baMnemAM kuzala evA AcArya, udAyirAjAne mAranAra vinayaratna sAdhu, kuntala dezanA rAjAnI patnI A viSayamAM A udAharaNo jANavAM. (485) Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 upadezapada-anuvAda ( anizikhane arUNamuni ) A cAre udAharaNo, darekane traNa traNa gAthA vaDe-ema bAra gAthAo kahe che - 486 thI 497 - pATaliputra jenuM bIjuM nAma che, evA kusumapura nagaramAM cha8-aTTama Adi kaThina tapakarI potAnA dehane durbaLa karI nAkhanAra agnizikha nAmanA eka tapasvI sAdhu hatA. bIjA mAtra veSa dhAraNa karanAra, sAdhuveSane lajavanAra evA aruNa nAmanA teo anukrame vihAra karatAM karatAM comAsAnA samayamAM comAsuM rokAvA mATe vasubhUti zeThanI samIpanA makAnamAM uparanA ane nIcenA bhAgamAM utaryA. tapasvI nIcenA sthAnamAM ane bIjA veSadhArI uparanA mALa upara utaryA. temAM nIce utarelA tapasvI muni tapasyAnA abhimAnamAM matta potAnA AtmAne vadhAre mahattva ApatA. temane sahana na thavArUpa azubha pariNAma thayA ke, "A kevo adhama pApI aruNa sAdhu che ke, A pramANe mAro parAbhava karI mArA mastaka uparanA mALa uparacaDI beTho che ane upara rahelo che ! Ama durgati ApanAra adhyavasAya dararoja karavA lAgyo. bIjA aruNa sAdhune to lagabhaga dararoja pazcAttApa ane saMveganA pariNAma thatA hatA ke, "AvA tapasvI ujjavala zIlAMgonA dhAraNa karanAra, sarva jagatanA jIvo pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra paramakaruNAnA samudra sarakhA darzana mAtrathI lokonAM netrone pavitra karanAranA upara huM vAsa karuM chuM. tethI kharekhara huM temanI AzAtanA karI adhanya thayo chuM. eka to mArAmAM sAdhunA je suMdara AcArohovA joIe te nathI, ane vaLI A zramaNasiMha upara sthAna karIne rahelo chuM." e pramANe rahelA teo paikI ekanA bhavanI vRddhi, bIjAe saMsArane TUMko karavo agnizikhe saMsAranI vRddhi ane aruNasAdhue bhavanI alpatA karI, cAturmAsa pUrNa thayA pachI baMnee tyAMthI vihAra karyo. koIka divase kevalI bhagavaMta tyAM samavasaryA. lokoe temane A sAdhumAM vadhAre nirjarA koNe karI ? tevo prazna karyo. kevalIe AgaLa kahelo vRttAnta jaNAvyo. ke, ekane bhAvavRddhi ane bIjAe saMsAra TUMko karyo, te lakSaNa javAba Apyo. (486 thI 488). have Agamika udAharaNa kahe che koIka Agamika jJAnanA jJAtA svabhAvathI ja buddhi Adi guNonA pAtra hovAthI uttama gurunI kRpAthI samasta AgamanA abhyAsI nirmala gacchanuM nAyakapaNuM anubhavatA hatA, paraMtu Rddhi-rasa-zAtA gAravamAM parAdhIna thaI gayA hatA. have te AcAryanA gacchamAM eka nAnI vayanA sAdhu hatA, te pramArjana, paDilehaNA, jayaNA vegare sAdhunI suMdara kriyA karanAra hovAthI samagra buddhizALInA mAnasane saMtoSa pamADanArA hatA. vaLI vyAkaraNa, tarka, gaNita, jyotiSa, svasamaya ane parasamayanA zAstronA evA jANakAra hatA ke, te samayanA vidvAnomAM ziromaNibhAvane sUcavatA hatA. tevA prakAranI karmanI lughatAthI jJAna ane kriyA baMne sAthe tene varyA hatA. tyAra pachI lokone tenA guNo pratye AdarabhAva vadhyo ane gurunI pUjAnI upekSA karI, te nAnA sAdhu pratye vandana, pUjana, guNagrahaNa, vastra, pAtrAdi pratilAbhanA rUpa bahumAna vRddhi pAmyuM. A viSayamAM kahevAya che ke - "zuddha ujjavala AcAravALA nAnA hoya, to paNa prasiddhi pAme Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 che. paraMtu tethI bhinna malino nahIM, aMdhakAramAM hAthInA daMtUzaLa dekhAya che, paraMtu hAthI dekhAto nathI." A sthiti thaI, eTale tenA gurune ziSya upara atizaya irSArUpI kSAra vRddhi pAmyo ane ziSya pratye pArAvAra dveSakAlimA pravartI. niraMtara pradvaiSa pravartato hovAthI tevo azubha karmAnubaMdha thayo. tevA anubaMdhamAM mRtyu pAmIne A muni lokanA nivAsa sthAnabhUta A ja udyAnamAM aMjananA DhagalA samAna kALI kAyAvALo ane atikopa prasara-sahita sarpa thayo. koIka samaye svAdhyAyabhUmimAM A nAnA sAdhu jatA hatA tyAre akasmAta vagara nimitte apazakuna thayAM. navA AcArye tyAM javA mATe darekane rokyA. gurue kahyuM ke, "A kRtrima apazakunanuM nimitta thayuM che. sullaka tarapha vegathI Avato "A koIka Ano pratyenIkazatru jaNAya che," tema ogha jJAna thayuM, paraMtu A te ja che evuM vizeSa jJAna na thayuM. sarpa dekhyA pachI navIna AcAryane pratyanIkapaNAnuM sAmAnya jJAna thayuM. koIka samaye kevalInuM Agamana thayuM. vizeSa kathana karI ema jaNAvyuM ke - "A sarpa te tamArA pUrvanA AcArya che, A kSullaka pratye kopa vadhAravAthI marIne sarpapaNe utpanna thayAM che. A pramANe kathana karyuM. eTale sAdhuo saMvega pAmyA. "aho ! kaSAyonI duraMtatA kevI AkarI ane duHkhadAyaka che." jeo samagra vidvAnonA samudAyanA cittane camatkAra karAvanAra vartamAnayugamAM eka apUrva AgamajJAna prApta karIne, ApaNA sarakhAne dharma pamADIne have uga pamADanAra sarpapaNuM pAmyA ! kevalinA vacanathI sarva sAdhuoe eka sAthe hAtha joDIne "amArA aparAdhonI kSamA karo." ema kSamApanA mAgI.te sarpane paNa jAtismaraNa thayuM. anazana karyuM, ArAdhanA karI, paMDitamaraNathI mRtyu pAmI devaloka-lAbha lakSaNa phaLa meLavyuM. (489 thI 491) Agamika AkhyAnaka pUrNa thayuM. (vinacaratna sAdhunuM dRSTAMta) vinayaratnanuM udAharaNa je rUpe banyuM hatuM, te rUpe kahevAya che - AgaLa kalpakamaMtrInA udAharaNamAM kahela A pATaliputra nagaramAM udAyI nAmanA rAjA hatA. tevA tevA kAraNomAM sAmaMtone vAraMvAra AjJA mokalatA hatA ane kAla pasAra karatA hatA. koIka vakhata ekasAmaMta rAjA upara AjJA AvI eTale tene ciMtA utpanna thaI ke, aMkuzathI jema hAthI, tema AnI AjJA kAyama AvyA kare che, mastakathI AjJA utaratI nathI, jethI kaSTapUrvaka bhayamAM jIvita pasAra karavuM paDe che. tethI potAnI parimita vizvAsu parSadAmAM potAno abhiprAya prakAzita karyo ke, ApaNAmAM tevo koI jIva nathI ke, je udAyirAjAnA ugra zAsanane nAza kare." have AgaLa udAyI rAjAe koIka tevA aparAdhathI eka rAjAnuM rAjya chInavI lIdhuM hatuM, te rAjAno eka kumAra tenuM vera levA pAchaLa lAgelo hato, teNe ahiM parSadAmAM kahyuM ke huM ekalo ja tene vinAza pamADuM, mATe mane AjJA Apo. A rAjAe tenI vAta svIkArI. te pATaliputra nagara gayo. ghaNA upAya karyA, paraMtu rAjakulamAM Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 upadezapada-anuvAda praveza meLavI zakyo nahi. tyAM sAdhuone roka-Toka vagara akhkhalitapaNe jatA AvatA joyA. teNe vicAryuM ke, "rAjakulamAM praveza karavAno A upAya suMdara che." tethI dIkSAnAM vrato svIkAravA lakSaNa saMsAra-niSkramaNa kArya karyuM. cakravAla sAmAcArI lakSaNavALI sAdhukriyA bhaNavAnI zaru karI. sarvasAdhuviSayaka vinayamAM mahAprayatna-Adara karavA lAgyo evo vinaya darekano karato, jethI dareka sAdhuo prabhAvita thayA ane vinayamAM rataevo arthavALuM, guNapraghAtanAvALuM "vinayaratna' navuM nAma sthApana karyuM. ema vinaya karatAM tenAM bAra varasa pasAra thayAM. guru mahArAja paNa tenA upara vizvasta banyA.rAjA aSTamI, caturdazIe parva divasano pauSadha karatA hatA. guru sAthe rAjakulamAM teno praveza thayo. pauSadhavALArAjA ane AcArya baMne rAtre suI gayA. eTale kaMkalohanI charI rAjAnuM gaLuM kApavA mATe gaLA para mUkI, pelo vinayaratna tyAMthI bahAra nIkaLI gayo gurune khabara paDI, eTale jAgyA. vRttAnta jANyo ke - "adhamaziSya A kAryakarIne cAlyo gayo che, nakkI zAsana-uDDAhanA thavAthI mAro saMsAra ghaNo lAMbo thaze." ema vicArI te kALe karavA yogya kAryo karI te ja kaMkalohanI charI potAnA gaLA upara vAparI baMne devaloke gayA. jayAre pelo bAra varasa vrata pAlana karIne atisaMkuleza pariNAmanA yoge anaMtA bhavo sudhI duHkhamaya saMsAramAM rakhaDaze. vinayaratnanuM AkhyAnaka samApta thayuM. (492 thI 494) (kuMtaladevInuM udAharaNa) | jinabhavana, jinabiMba, jinayAtrAdika samyakatvanA AcAro potAnI zokayone kuMtaladevI zIkhavatI hatI. te bIjI rANIo paNa kuMtalAdevI pAse samyakatva pAmI hatI ane samyakatvanI karaNIo karatI hatI. rAjyalakSmI eka bhartAranI che. dareka rANIo te patinA dravyathI vizeSa prakAranA upacAravALI prabhubhakti karatI hatI te viSayamAM kuMtalA rANIne sarvenI vizeSa pUjA karatI dekhI IrSyA utpanna thaI, eTale ISpadoSanA vikAravALI puSpa, dhUpa vagere upacAra pUjA haMmezAM bIjI devI onA karatAM adhika dravyanA kharcavALI prabhupUjA karavA lAgI. e pramANe teno kALa pasAra thato hato. koIka samaye kuMtalAdevIne maraNAvasthA ucita mAMdagI AvI. tevI avasthAmAM tevA prakAranA prayojana yoge pUrve anubhavela paTaratna, kaMbalaratna vagere tenI pAsethI rAjAe grahaNa karI lIdhAM. AthI tene ArtadhyAnarUpa apadhyAna thayuM. tyAra pachI mRtyu pAmI. te sthalamAM ja kUtarIpaNe utpanna thaI. koIka kALe kevalI bhagavaMta tyAM padhAryA. tyAre lokoe tenA saMbaMdhI prazna karyo. kevalIe te vRttAnta kahyo. bAkInI rANIone sAMbhalIne vairAgya thayo ke - "aho ! A IrSyA duraMta che ke, ATalo dharma karanArI hovA chatAM A kUtarI thaI !" tyAra pachI bAkInI devIo te kUtarIne dekhavA lAgI. kUtarIne pelI devIo upara sneha pragaTa thayo. devIoe dhUpa, puSpAdikathI anurUpa tenI pUjA karI. pUrvabhavanuM tene smaraNa thayuM. tene bodhi prApti thaI. pelIoe tene khamAvI. zAnta banI, tene ArAdhanA karAvI. (495 thI 497) kuMtalAdevInuM udAharaNa samApta. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 have upasaMhAra karatA kahe che - 498 - kSapaNAdi udAharaNAnusAre duHkhasvarUpa, kaSAyasvarUpa duHkhaphala, zArIrika mAnasika Adhi, upAdhinI paraMparAvALA, kaSAyanI malinatAvALA A saMlezo che. A kAraNe AjJAnA samyaguM prayoga pUrvaka-jinAjJA pramANe mana, vacana ane kAyAnA yoganI pravRtti karI haMmeza mATe AvA phalezano sarvathA tyAga karavo. (498). je jIvone viSe devAto upadeza saphala thAya,te pratipakSa-sahita kahe che - AjJAupara upadeza) saphalo esuvaeso, guNavaNAraMbhagANa bhavvANaM / paripaDamANANa tahA, pAyaM na u taTThiyANaM pi // 499 / / 499 - samyagudaSTi Adi guNasthAnako jenA AtmAmAM pravartatA hoya, guNasthAna AraMbhelA hoya, tevA bhavyAtmAone A saMklezano tyAga karavA rUpa Apelo upadeza te saphala thAya che. vivakSita guNasthAnone yogya prApta karelA saMpUrNabhAvavALA jIvoe jo tevA prakAranA kilaSTa karmodayathI te te guNasthAnakarUpI mahelanA zikhara uparathI nIce paDavAno prAraMbha karelo hoya to tevA AtmAne prAyaH A upadeza saphala thAya che. prAyaH eTalA mATe jaNAvyuM che ke, nikAcita karmanA udayavALA hoya ane teoe patana pAmavAnuM AraMbheluM hoya, tene jo upadeza ApavAmAM Ave, to niSphaLa thAya che, paraMtu jeo sopakrama karmavALA hoya teone A upadeza saphaLa thAya ja. paraMtu jeo sarvaprakAre guNasthAnakamAM rahelA hoya, teo pratye upadeza saphaLa na thAya. (499) e upadeza AzrIne kahe che - 500 - A upadeza te sahakArI kAraNa ja che, potapotAnI yogyatAnusAra guNasthAnakano AraMbha karanAra, temaja sthiratA karI zake tevA guNasthAnakathI paDatA AtmAo mATe. te mATe daSTAMta Ape che ke - kuMbhAra cakrabhramaNa karavAmAM jema daMDano upayoga kare che tema. te A pramANe bhramaNa zaru na thayuM hoya to daMDathI cakrabhamaNa karAya che, AraMbheluM bhramaNa teno vega ghaTI gayo hoya, to vega vadhAravA daMDano upayoga karAya che. e pramANe upadeza ApavAmAM vicAravuM bhramaNa cAlu hoya ane maMdabhramaNa dUra thayuM hoya, pachI bhramaNakAryamAM te daMDa nakAmo gaNAya che. te pramANe svaguNasthAnakanI kriyA yogyapaNe jeoe AraMbhelI hoya, temane upadeza Apavo nirarthaka che. (50) have ahi paramatanI AzaMkAno parihAra karatA kahe che - 501 - A upadeza kone karelo saphaLa thAya,te AgaLa jaNAvI gayA. to pachI dararoja sUtra ane arthanI porisI karavAnuM kema jaNAvyuM ? ahiM zruta bhaNanArA be prakAranA hoya che. eka tIvra buddhivALA ane bIjA maMdabuddhivALA, je tIvra buddhi vALA che, te prathama porisImAM sUtra grahaNa kare che ane bIjI porisImAM artha eTale prathama porisImAM karelA sUtranA artha bIjI porisImAM zravaNa kare che. je tevA prakAranA tIvra buddhivALA nathI, Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314. upadezapada-anuvAda teo baMne parisImAM sUtra ja bhaNe che.kAlAMtare buddhiprakarSa prApta kare, tyAre baMne parisImAM paNa bhaNelAM sUtranA artha sAMbhaLavAno prayatna kare. ahiM samAdhAna Ape che. te sUtra ane arthanA AgaLa AgaLanA sthAnonA apUrva apUrva svarUpavALA viSayo pratipAdana karelA che, evA rUpe sUtra ane arthanI porisIo kahelI che tethI sUtra ane artha porisInA upadezano doSa gaNelo nathI.(501) te ja vicAre che - 502 - dararoja navuM navuM apUrva zrutarUpa sUtra ane arthanuM grahaNa kare, to zAstramAM kaheluM che ke - "dararoja apUrva apUrva jJAnAbhyAsa kare, tene samagra zeya padArtho avalokana karAvavAmAM kuzaLa evA kevalajJAnanI prApti thAya che. te kAraNathI A sUtra ane artha porisIno upadeza samajavo. kahevAno e abhiprAya che ke - A navuM navuM jJAna meLavavuM, te guNasthAna AraMbha karanAranuM nathI ke guNasthAnakathI paDatAnuM paNa nathI, paraMtu AraMbhelA guNasthAnaka ucita kAryonuM che, kevalajJAna-prAptinuM avaMdhya bIjakAraNa hoya to sUtra ane artha che - mATe te porisIno upadeza karelo che. (502) vaLI - 503 - samyagadarzanAdi guNa vizeSa pariNati svarUpa guNasthAnanA pariNAma hovA chatAM tIrthakara, gaNadhara vagerenI sUtra-arthanI vyAkhyA svarUpa prajJApanA vagara potAnAmAM rahelI guNasthAnakanI pariNatine potAnI meLe guNaThANAnI pariNatine nukazAna karanAra azubha adhyavasAyane dUra karavA samartha banI zakato nathI. A vAta nakkI che, cAlu guNasthAnakane atyaMta ArAdhavAthItene naDatA saMkalezonI hAni thAya che. (503) 504 pUrve jaNAvelA guNasthAnaka viSayaka aNuvrato jevA ke sthUla prANAtipAtaviramaNathI mAMDI rAtribhojananI virati sudhI ane apizabdathI bIjAM paNa guNavratazikSAvratone AzrIne ISTa vastu siddha karanAra evAM AgaLa jaNAvIzuM, te udAharaNo jinapravacanamAM prasiddhi pAmelAM che. (504) te ja kahe che - 505 -1 zrAvakaputra jinadharma, 2 satya nAmavALo, 3 goSThI zrAvaka, 4 prazasta mativALo sudarzana, 5 dharmananda, 6 Arogyadvija, 7 kRtapuNya (505) udeza-kramAnusAra nirdeza hoya, te pramANe nyAyathI jinadharma daSTAMta pAMca gAthAthI kahe che - (zrAvakaputra jinadharmanuM dRSTAMta) 506 thI 510 dakSiNApatha dezanA mukhanI zobhA samAna bharukaccha(bharUca) nAmanA nagaramAM aNuvrato dhAraNa karanAra jinadharma nAmano zrAvakaputra hato. koIka samaye svecchAe te nagarano bhaMga karyo ane mleccho te zrAvakaputranuM apaharaNa karI laI gayA.sAmA kinArA para rahelA koMkaNa Adika dezamAM tene vecI nAkhyo. anukrame kinArA para rahelAkoIka gAmanArAjAnA rasoyAnA hAthamAM te Avyo. rAjarasoyAe koI divasa A jinadharma zrAvakane AjJA karI ke, lAvaka (tetara) nAmanA pakSIone ucchavAsa letA baMdha kara arthAt mArI nAkha. tene atyaMta dayA AvI. eTale piMjarAmAM rahelA lAvaka pakSIone ucchavAsa-mocana eTale Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315 tene pAMjarAmAMthI mukta karyA-uDADI mUkyA. ropAyamAna thayelA rasoiyA tene atyaMta mAra mAryo. vaLI bIjI vakhata AjJA karI ane uparAMta kahyuM ke, kiMmata ApIne kharIdelo tuM kharekhara amAro dAsa-gulAma che, mATe amArI AjJA pramANe kara. zrAvakaputre kahyuM ke, "A lAvaka pakSIone ke, bIjA koI prANIone na mAravAnI mArI pratijJA che. tamArI AjJA satya ane ucita hoya, te karavA taiyAra chuM, paraMtu lAvaka pakSIone mAravAnI pApavALI AjJA nahiM pAlana karuM." tyAre rasoyAe kahyuM ke, "lAvakanA vadha karavAmAM je pApa-doSa lAge, te pApa huM bhogavIza." jinadharmekahyuMke, "A tArIvAta tattva-paramArtha vagaranI ajJAnatA bharelI che ke, bIjA jIvone haNe ane vadhanuM pApa bIjAne lAge ane ghAtakane pApa na lAge ! agninA udAharaNathI. potAnA saMbaMdhavALI vastu sivAyanI bIjI vastune agni vaDe dAha lAgI zakto nathI. potAnA saMbaMdhamAM AvatI vastune agni bALe che. saMbaMdhamAM na Ave, tene dAha thato nathI' ema javAba Apyo, eTale jinadharmane lAkaDI, muSTi prahAra vagerethI tene khUba mAryo. dIna-pralApa karato hato, eTalerAjAnA sAMbhaLavAmAM Avyo. vRttAntapUchayo. jIvonI ahiMsAnI pratijJA-viSayaka rAjAne Azcarya thayuM ke, "pArakAne AdhIna thayelo hovA chatAM potAnA prANathI nirapekSa banI pariNAmanI parIkSA karavAmATe kapaTathI kopa pradarzita karyo ane kahyuM ke, "are sevako ! AnA upara hAthI calAvI tene mArI nAkho. hAthIe pRthvI upara tene rUlAvyo, pachI rAjAe kahyuM ke, "tAro abhigraha choDe che ke kema ?" tyAra pachI rAjAne khAtrI thaI tenA abhigraha-viruddha AjJA na karavI. hAthI pAsethItene mukta karyo. tyAra pachI rAjAne khAtrI thaIke, "nakkI A potAnA prANanA bhoge paNa pArakAnA prANa rakSaNa karavAnA kuzaLa cittavALo che' ema vicArIne suMdara Adara-satkAra pUrvaka rAjayogya vistIrNa bhogasukhavALo banAvyo. "tAre mArA aMgarakSaka tarIke haMmezAM rahevuM evo rAjyAdhikAra Apyo. (510) cAlu vratapariNAmane AzrIne kahe che - 511 - A prakAre jinadharma-zrAvakaputranA udAharaNa anusAra nirUpaNe karelA vrata pariNAma dhIra, udAra, mahAna samajavA. bIjA cAhe teTalA vrata choDAvavA prayatna kare, to paNa vratamAM aDola rahe, te dhIra, uttama mokSaphaladAka hovAthI udAra, ciMtAmaNi kAmadhenu, kalpavRkSaprasanna thayela deva karatAM paNa vrata pAlana caDiyAtuM che - AvI daDha mAnyatA rAkhavI. AmAM hetu kahe che - vrata-pAlanamAM hetu, svarUpa phala jANeluM hovAthI, bIjuM A Ama ja che, evI nirmala sAcI zraddhA hovAthI, vaLI vratapariNAmanA tattvasvarUpa bhAva utpanna thayelo hovAthI. kahevAnI matalaba e che ke - vrata na grahaNa karavAnA pariNAma to tattvabhUta padArthonuM ajJAna ane azraddhA hovAthI thAya che, mATe avrata pariNAma e jIvano svabhAva nathI, paNa vikAra che, tethI te dhIra, udAra ane mahAna na hovAthI tene calAyamAna karavo sahelo ane zakya che. jayAre vratanA pariNAma to tenAthI viparIta hovAthI zobhAyamAna karavo zakya nathI. (511) te ja kahe che - 512 - hetu svarUpa ane phalathI jIvahiMsArUpa doSane jANe, mithyAtvamohanIyano udaya cAlyo gayelo hovAthI viratinI zraddhAvALo hoya, te mananI zuddhipUrvaka bhAvathI doSothI Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 upadezapada-anuvAda nivRtti arthAta virati grahaNa kare che. nahitara jJAna ane zraddhAnA abhAvamAM koI paNa bALAdi kAraNe doSamAM pravRtti na kare, to paNa paramArthathI viramelo gaNAto nathI. jema dAhaka zakti nAza pAmI na hoya, ane koI kAraNathI viruddha guNanA kAraNe agni na bALato hoya, to paNa te bALanAro ja che, e pramANe jJAna-zraddhAnA abhAvamAM doSanI nivRtti na thAya to bhavathI, doSathI na nivarselo ja gaNAya che. haju koI paNa doSazakti nAza na pAmelI hovAthI (512) pharI paNa cAlu vAtane ja samarthana karatA kahe che - 513 - aMgIkAra karelA vratanA vinAzamAM narakanAM duHkho bhogavavA paDe, te doSa phaLane jANavA chatAM, e ja pramANe vrata-pAlanathI svArmAdika sukha prApta thAya che- ema zradadhA karato evo sAtvika dhIrapurUSa viparIta kArya kema kare che? arthAt vrata aMgIkAra karIne teno bhaMga kadApi na kare - e bhAva samajavo. (513) - 514 - vrata-bhaMga karavAmAM indriyAnukULa manane prIti utpanna karanAra alpakAlIna alpamAtra sukhanI prApti thAya che, ane vrata-bhaMga na karavAmAM nirvANAdi mahAphaLanI prApti thAya che. A vAta nizcita ja che - ema mAnanAra mahAbuddhizALI ArAdhaka AtmA paramaguru arihaMta bhagavaMtanI vrata-paripAlana karavA rUpa AjJAnuM ullaMghana karato nathI. (514) tathA 515 - suMdara kriyArUpa - pariNAma e jIvanA potAnA svabhAvarUpa che. karmasAmarthyano nigraha karavAthI utpanna thayela hovAthI vratapariNAma-virati e bAhya svarUpa nathI, paNa AtmasvarUpa che. jo ema na mAnIe, to A jIva karmodayathI utpanna thayelA evA vikAravALo, avratavALo mAnavo paDe. A kahelA nyAyathI A vratanA pariNAme te svarUpathI jIvanuM lakSaNa che -ema paramArthathI vicAravuM joIe-eTale virati paccakakhANa karavAM -pApano parihAra karavo, saMyamamAMrahevuM - A vagere jIvano potAno svabhAva che ane virati na karavI, paccakakhANa na karavAM, pApa na choDavAM, asaMyamamAM rahevuM - AjIvano vikAra che. tethI karIne "aMtaraMga ane bahiraMga vidhimAM aMtaraMga vidhi baLavAna che." te nyAyathI vrata pariNAma e baLavAna ja che. (515). (satyavrata upara satyaputranuM dRSTAMta) 'have pahelAM 505 mI gAthAmAM kahelA satyanA bIjA udAharaNane kahe che - 516 thI 520 - "vaTapadraka' nAmanA gAmamAM aNuvrata Adi zrAvakanAM vrato dhAraNa karanAra tarIke prasiddhi pAmela satya nAmano vaNikaputra hato.koIka samaye potAnA bhAI sAthe pArasakUla nAmanA dvIpa viSe jato hato. have pAchA AvatAM je vRttAnta banyo te kahe che. vahANamAM rahelA bIjAo sAthe jaLamAM uparanA bhAgamAM rahelA eka mahAmasyAne dekhIne ema kahevA lAgyA ke, "A moTo matsya che.' tyAre A satyanA bhAIe ema kahyuM ke, "A to eka beTa che." ema temanI sAthe vivAda thayo. bhAIe te vivAda viSayaka hoDamAM "jo huM hArI jAuM to potAnA gharanuM sarvasva ApI devuM. satya bhAIe manA karI ke, "AvI zarata karavI Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 yogya nathI." to paNa balAtkArathI haTha karIne potAnI vAta pakaDI rAkhI ane zaratathI pAcho na vaLyo. have A moTo matsya che ke beTa che, tenI parIkSA karavA mATe vahANa calAvanAra ekapuruSe tenI pITha upara agni saLagAvyo tyAra pachI pITha baLavA lAgI eTale maste pANImAM DUbakI mArI. satyanA bhAIe vAta zarata mAnya na karI, eTale rAjadarabAramAM vivAda cAlyo. rAjAe pUchayuM ke, "A viSayamAM sAkSI koNa che ?" prativAdIe kahyuM ke, "satya nAmano teno sagobhAI sAkSI che." rAjAnA manamAM thayuM ke, "bhAI sAthe bhAI to bhaLI jAya, bhAI viruddha sAkSI nahi Ape, Ama tene sAkSI tarIke lAvavo yukta na gaNAya" e kAraNathI rAjAe tenI parIkSA AraMbhI. nagaranA pradhAnabhUta evA vaNika AgevAnanI pUjA satkAra karyo ane tene bhalAmaNa karI ke - "satyane pUcho ke, vivAdamAM zo sAco paramArtha che ?' zeThe satya pAsethI sAco paramArtha jANyo, te vAtarAjAne nivedana karI, teNe paNa prativAdIne sarvasva samarpaNa karyuM. vaLI satyanI pUjArUpa sarva zreSThIonA vargamAM pradhAnabhAvane pAmelo, jethI AkhA nagaranI ciMtA karanAra banyo ane AkhI jiMdagI mATe nagarazeThanI padavI ane AjavikA svaicchAnusAra prAptakarI.loko vicAravA lAgyA ke - "satye kharekhara bhAInA snehanI upekSA karIne satya vyavahAranuM AlaMbana karyuM. Ama thayuM, eTale utpanna thayelA saMtoSavALa vaNike temanuM sarvasva ne choDI dIdhuM athatuM pAchuM ApyuM. (v16 thI pa20) zrAvakaputranuM trIjuM udAharaNa kahe che - (sadAcArI zrAvaka putranuM dRSTAMta) para1 thI para5 - ahiM dakSiNa-mathurA je kAMcI tarIke sarvatra prasiddha hatI. tyAM koIkadurjanonI eka ToLI ekaThI thaI hatI. sadAcAravALo eka zrAvakaputra temAM joDAyo hato. e pramANe kALa pasAra thato hato. koIka samaye dakSiNa-mathurAmAMthI loko bahAra gayA hatAverAna banyuM hatuM, tyAre eka bicArI gharaDI DosIne tyAMthI tenuM sarvasva haraNa karavA gayA. temAM zrAvake kazA kAryamAM sAtha na Apyo. DosIe jANyuM ke, "durlalita goSThIe (ToLakIe) mAruM sarvasva haraNa karavAnuM kArya zarU karyuM che, te samaye DosI pagamAM paDavAnA bAnAthI "are ! mAruM ghara na lUTo" ema kahetI ane pagano sparza karatI hatI ane durlalita ToLInA puruSonA pagamAM moranA tALavAmAM lAgelA pittanA rasavaDe karIne nizAnI karI lIdhI. temAM DosInA gharanA dravyanI vaheMcaNI coro karatA hatA, temAMthI zrAvake bhAga grahaNa na karyo. tathA temanI goSThI choDavAnA zrAvakanA pariNAma thayA. AmanI sobata suMdara pariNAmavALI nathI, mATe temanAthI chUTI javuM sAruM che. prAtaHkALe DosIe rAjAne phariyAda karI eTale rAjAe te ToLakIne bolAvI lAvavA AjJA ApI. temAM zrAvakaputra na Avyo. rAjadarabAramAM AvelA sarvene pUchayuM ke - "tame ATalA ja cho ke, bIjA paNa haju koIsAthIdAra che ?' eTale te durlalitamaMDaLIe zrAvakaputranuM nAma ApyuM. tene bolAvyo Avelo chatAM paNa mayUranA pittanI nizAnI vagarano te ekalo hato. "tene nizAnI kema nathI ?' tenuM kAraNa kahevuM ke na kahevuM ?" A prakAre mauna bAMdhI rAkhyuM ane zrAvakaputre rAjAne javAba na Apyo. eTale rAjAe Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 upadezapada-anuvAda pUchyuM ke, 'A goSThIno Azraya te kyArathI karyo che ?' zrAvakaputre kahyuM ke, 'AjathI ja' rAjAe pUchyuM ke, 'kayA kAraNathI Azraya karyo ?' zrAvakaputra-ajANapaNAmAM-binasAvadhAnImAM, tyAra pachI corI viSayaka prazna karyo ke, tame DosIne tyAM rAtre corI kema karI ?' evA prakAranA praznanuM durlalita-sonerI ToLIvALA sarve kSobha pAmyA, zrAvaka na gabharAyo. paraMtu mAtra pote ekalo aparAdhI na hovAthI kSobha na pAmyo. tyAra pachIrAjAe tenI yathArtha manovRtti jANavA mATe kSobha ane akSobha dvArA tenA pariNAma-vizeSano nizcaya karyo vizeSa pRcchA karI. temAM 'tamArAmAM cora koNa che ane acora koNa che ?' ema pharIthI pUchayuM, tyAre sAcI hakIkata nivedana karI. tyAra pachI coro hatA, tene zikSA karI ane potAnA vyavahArane ucita evI zrAvakaputranI satkAra-pUjA karI. corone aparAdha hetuthI zikSA ane zrAvakanI guNane aMge pUjAkarI (521 thI 525) have cothuM udAharaNa kahe che < sudarzana kathA - aneka purANI devakulikAo ane sarovarathI yukta jeno talabhAga che ane AkAza sthalamAM uMce aneka dhvajAo pharakI rahelIche, evI kauzAMbI nAmanI nagarI hatI. je nagaranI kulavadhUonAM mukho caMdramaMDala samAna AhlAdaka hatAM, vaLI temane jeTalo Adara potAnA saubhAgyamAM hato, teTalo Adara bAkInA paheravAnA alaMkAramAM na hato. vaLI tyAMnA puruSo ati uttama satvanA utkarSavALA temaja viSAda vagaranA hatA. vaLI parAkrama sivAya bIjAne AbhUSaNa mAnatA na hatA. tyAM rAjadarabAramAM baMdhana na hatuM, paNa kAvyamAM baMdha hato. rAjadaMDa na hato, paNa daMDa mAtra chatramAM hato, padmanA nALamAM kAMTA hatA, paraMtu durjanarUpI kAMTAo tyAM na hatA. rAtre mAtra cakravAkone viraha-vyathA hatI, paNa bIjA koIne virahanI vyathA na hatI. je nagarImAM saMtApa dUrakaranAra, uMcA, ghaNA phalavALA, sarva prakAre phaLavALA hovAthI namelA, rasavALA, suMdara suMdara chAyaDAvALA-suMdara AkRtivALA evA vRkSo temaja kuLavAna puruSo hatA. (vRkSa ane kulIna puruSo baMnemAM sarva vizeSaNo ghaTI zakaze.) jyAM durjana loko taraphathI apAtAM kalaMko koIne sparza karatAM na hatAM, tevA haMmezAMsadAcAravALA loko hatA, athavA tyAM duSTagrahothI thatA upadravo bhAgyazALIone thatA na hatA. je dIvAnAM prabhAvathI paripUrNa sthAna hoya, tyAM aMdhakAra AvI zakato nathI, tema dharmaguNanI praghAnatAvALI te nagarImAM kSudralokono saMtApa praveza pAmI zakato na hato. tyAM pracaMDa puruSArthayukta, nItipUrvaka rAjyavyavahArakarIne jeNe kSIrasamudra-jaLa samAna ujjavala yazasamUha upArjana karela che - evo jitazatru nAmano rAjA hato. tene devI sarakhI, suMdara avayavavALI hRdayavallabha, lAvaNyarUpI jaLanA samudra jevI kamalasenA nAmanI rANI hatI. kAmadevarUpa senApatinI jANe senAhoya, unnata tAruNya guNathI bAkInA saubhAgyaguNAtizayano jeNe anAdara karela che. evI te rANInI sAthe pAMce prakAranA viSayopabhoga karavAmAM teonA divaso pasAra thatA hatA ane temanA manoratha saMpUrNa thatA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 hatA.teono viraha koI divasa thato na hato. A bAju te nagaramAM moTI pratiSThAvALo, samyagdarzanAdi ratnarUpa Rddhiyukta jemAMthI gaMgAnadInuM nirgamana thAya che, tevA himAcala parvata sarakho, zIla ane vRttionuM pAlana karavAmAM nizcala, jinezvare kahelAM zastrono abhyAsI, zrAvakayogya suMdaravartanavALo, zrAvakadharmanuM pAlana karato zeThaputra sudarzana hato. kamalasenA rANIne sugaMdhI padArtho ane tevI bIjI sAmagrI kharIda karavA mATe tenI sAthe moTA vyavahAra pravaryo. A zeTha vyavahArano ucita aneka paropakAranAM kAryo karatA hatA, vaLI gRhasthocita ghaNA gharomAM teno levaDadevano vyavahAra cAlato hato. vaLI tenI prAmANikatA, atisvacchatA guNathI prabhAvita thayela rANIno sevakavarga te zeTha viSe AdarapAtra banyo. have koIka samaye devIe jAte tene dekhyo, eTale rAgaparavaza banelI te ciMtavavA lAgI ke, kharekhara te yuvatIone dhanya che ke, "jeo A puruSanA darzanarUpI amRtathI siMcAya che ane harSathI jenA deho romAMca-pulikata thayA che, vaLI teo adhikatara dhanya che ke, jeo kamalapatrAkSa sarakhA netrovALI suMdarIo tenI sAthe snehapUrvaka saMbhASaNa karanArI hoya che. tenA karatAM paNa adhikatara dhanya to te suMdarIo ja che ke, jeo zaradakALanA caMdranA kiraNa sarakhI ujjavaLa rAtriomAM savaganA AliMgana sAthe krIDAo kare che. jyAre huM keTalI nibhaMgI ane nikRSTa chuM ke, potAnA rUpathI kAmadevane jitanAra evA tenuM koI divasa darzanamAtra paNa na thayuM. tyAra pachI te ThaMDA jaLathI siMcelA, caMdra sarakhA AlAdaka evA potAnA zayanamAM paNa zAMti na pAmI. kAraNa ke, tenA hRdayamAM kAmAgni saLagyo hato. eka bAju himAlayanA zikhara samAna kulanI maryAdA alaMghanIya che, jyAre bIjI bAju pralayakALanA agnisarakho madanAgni mane bALI rahelo che, to kharekhara lokomAM anAthanI je dazA thAya tevI mArI avasthA utpanna thaI che jemAM eka bAju bhayaMkara nahoravALo vAgha-siMha hoya ane bIjI bAju baMne kAMThe ubharAtI jaLapUrNa nadI hoya." to have huM zuM karuM ? jethI mArA manoratha pUrA thAya-ema ciMtavatI atiprauDharAgAdhIna banelI rANIe tenI pAse eka dAsIne mokalI. dAsIe jaIne saMdezo jaNAvyo ke, "saubhAgyavaMtInA samUhamAM cUDAmaNi samAna mArI devIe Apane kahevarAvyuM che ke, "ApanAM darzana thayAM, te divasathI ApanA viSe gADha prIti utpanna thaI che." ati daDha zIla-kavacayukta teNe teno abhiprAya jANI lIdho ane kahyuM ke, "jo sAco sneha thayo hoya to, jinezvare prarUpelo dharma kare, e rIte snehanI saphalatA kare. je vaLI kAmasneha che,te to potAne ane bIjAne narake laI janAra che. jeo aMdhanI jema rAgAMdho thAya che, teo ati UMDA saMkaTarUpa kUvAmAM paDe che ane kukarmanA bhArathI bhArI thayelA jIvo amUlya manuSya janma hArI jAya che. tathA sArA kuLanI chAyAno bhraza thAya che, paMDitAIno nAza che vaLI aniSTha mArgAdhIna banI indriyAdhIna thAya che, teo ramaNakhamAM yuddhamAM praveza pAmavA sarakhA aneka duHkhono anubhava karanArA thAya che. jvAlAmulathI bhaDabhaDatA agnimAM praveza karavo sAro che, paraMtu apavitracitta karIne zIlano vinAza karavo te ThIka nathI. kalpavRkSa, ciMtAmaNi ke kAmadhenu teTalAM phala ApatA nathI ke, je pramANe AtmAne zuddha cAritra ane uttama zIla Ape che. kayo DAhyo puruSa pavitratA Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 upadezapada-anuvAda mAtrathI prApta karI zakAya evA AtmAnA potAnA guNo viSe avaguNa-saMbhAvanArUpa mezano kUcaDo pherave.' e prakAre nipuNa dharmavacano vaDe ghaNI ghaNI samajAvI, paraMtu tenA rAgaviSayano vikAra evo moTo hato ke, te na utaryo. have koIka parvadivase parvatithinI rAtrie cauTAnA mArgamAM te mahAtmA pauSadhopavAsa sahita kAussagna-pratimA dhAraNa karI ubhA rahelA hatA. tyAre cakravAla nAmanI dAsIe devIne samAcAra ApyA. devIe jANyuM, eTale bIjAne atidussaha evo tene anukULa upasarga karyo. jyAre te koI prakAre devIne anukULa na thayo, lobha na pAmyo. potAnA niyamathI calAyamAna na thayo, eTale devI roSapAmI ane kahevA lAgI ke - "are ! tuM mArI prArthanAne gaNakArato ja nathI, to te bhagnabhAgyavALA ! tenuM pariNAma paNa have dekha ke, tArI zI vale thAya che ? devIne vyaMtaradevanI pratimAnuM pUjana karavuM che - e bAnAthI cakravAla dAsI dvArA rAtre ja chUpAvIne te devIe tene potAnA mahelamAM aNAvyo. pAkaTa vaya ane pariNata buddhivALo, kSIrasamudranI gaMbhIratA sarakho te anUkULa ane pratikULa upasargo vaDe kSobha na pAmyo. tyAra pachI aneka aMgonA vikAro batAvyA,potAnA nakhothI potAnA zarIre jAte ja valurA-ujaraDA karyA ane bUmarANa macAvI ke, "A zeputre mArI lAja lUMTI, tenA manoratha pUrNa na thayA, huM tenI icchAne AdhIna na banI, to teNe mArI A dazA karI. A viSayamAM mUDhamanavALI mAre have zuM karavuM ? tenI samaja paDatI nathI." rANIe kapaTathI rAjAne paNa A vRttAnta jaNAvyo, sudarzanane sevako pAse pakaDAvIne ati uMDANavALA kedakhAnAmAM pUrAvyo. pUrvopArjita zaradacaMdra-samAna ujajavala suMdara cAritraguNanI pradhAnatAyukta kIrtithI atizaya prabhAvita thayelA mAnasavALA rAjA ciMtavavA lAgyo ke - "nakkI A mahAbhAgyazALI AvuM akArya na Acare, AnuM suMdara rUpa devIne dekhIe ja A strIcaritranuM nATaka kareluM jaNAya che. je mATe kahevuM che ke - "buddhizALI puruSo gaMgAmAM rahelI retInuM samudra -jaLanuM ane himavAna parvatanI uMcAInuM pramANa jANI zake che, paraMtu strInuM hRdaya jANI zaktA nathI." devInA parivAra pAsethI A vicitra vRttAnta jANIne rAjA vicAre cheke, "A viSayamAM kopakaravo yogya nathI. je mATekaheluM che ke "he rAjendra ! taiyAra pakavAnna ke pAkelA phaLanI jema A strIo sarvane sAmAnya che, mATe teonA upara kopa na karavo kerAga nakaravo ane vilAsa na karavo. pachI tene choDI mUkayA, tenA guNathI raMjita thaIne tenI sarva prakAre pUjA karI. eTalAmAM pracaMDa jheravALA sarSe devIne DaMkha mAryo, eTale tarata te atIva pIDAthI paravaza banI gaI. karuNAsamudra sudarzane devInuM jhera utAravA mATe vividha prakAranA maMtro ane taMtronI vidhi karI, tevA tevA jhera utAravAnA prayogo karyA, jethI te devI sarvathA nirviSa prabhAvita thayo. rAjAne prArthanA karI devIne abhaya apAvyuM (50) ati suMdara pariNAmavALA teNe yogya avasara dekhIne svarga ane mokSasukha ApanAra zrAvakane yogya dharma samajAvyo. te A pramANe : - "prathama to potAnA dravyano vyaya karIne jinabhavanuM nirmANa karavuM joie. kAraNa ke, Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 1 dareka zubha kriyAonI zarUAta jinabhavanathI thAya che. temAM jinabiMbonI pratiSThAo,uttama gItArtha sAdhubhagavaMto pAsethI jinadharmanI dezanAonuM zravaNa kalyANa Adi aSTAblikA mahotsavano ane nityapUjAnAM dharmAnuSThAno tyAMthI pravarte che. saMsAra-samudramAM DUbelAo mATe jinabhavana tAranAruM nAva che, jinabhavana vagara darzananI zuddhi saMbhavatI nathI. uMcAM zikharothI yukta, manohara AkAzane AcchAdita karatuM devavimAna samAna, lakSmInA ghara sarakhuM jinAyatana rAjAe baMdhAvarAvyuM. teone ane bIjAone pApathI viramaNa-prANAtipAdAdikanI viratinI tyAM prApti thaI. (pada) have saMgrahagAthA akSarArtha kahe che - kauzAMbI nagarImAM jinavacananI zraddhAvALo, zrAvakadharma pAlana karanAra sudarzana nAmano eka zreSThiputra hato. tyAM jitazatru rAjAnI kamalasenA nAmanI rANIne kariyANA AdinA levaDa-devaDa vyavahAramAM koI prakAre tenuM darzana thayuM.rANIne koI prakAre sudarzanane dekhIne tenA upara kAmarAga pragaTa thayo. pralayakALanA agni sarakhA kAmadAhane sahana na karI zakavAthI dAsIne mokalAvI kahevAravyuM ke, "devIne tamArA upara prIti pragaTI che." sudarzane kahevarAvyuM ke, "jo devIne sAce ja prIti thaI hoya, to jinapraNIta dharmAcaraNa kare. tathA parapuruSanA tyAga-svarUpa nirmala aMtaHkaraNanI zuddhi sahita zIlavrata aMgIkArakare. A pramANe dharma karavAmAM mArA cittane prabhAvita karavAmAM mArA viSenI prIti saphala thaI. A kAmarAganI zAMti thaze, to dharma karavo zakya banaze, mATe mArI mAgaNIprathama pUrNa karo.' tyAre sudarzane pArakI strI sevana karanAra baMnene narakanuM kAraNa thAya che. A pramANe dharmadezanAthI pratiSedhAyelI evI teNe eka parvadivasanI rAtrie sudarzana zrAvaka kAusagna-dhyAna rahelA hatA, tyAre pote AvIne upasarga karavA lAgI ane tenA vratano bhaMga karavAnuM zarU karyuM. vratathI calAyamAna na thayo eTale rANI tenA para atiSa pAmI. tyAra pachI rANIe kapaTanATaka karI rAjAne jaNAvyuM ke, "ANe mArA gharamAM praveza karIne mane parAbhava pamADI, mArI maryAdA lUMTavAnI abhilASA karI che." eTale rAjAe tene pakaDAvyo. sahI hakIkata jANyA pachI tene mukta karyo. evI rIte pratikUla kadarthanA ane prArthanA karanArI rAjapatnIthI te dhIra zrAvaka kSobha na pAmyo. jyAM tene choDyo eTalAmAM tarata ja kamalasenA rANIne sarSe DaMkha mAryo. sudarzane maMtra-taMtranA prayogapUrvaka mRtyuthI bacAvI jIvita-dAna karyuM. dezanA ApI eTalerAjAe jinacaitya karAvyuM ane bIjAoe pApanI virati aMgIkAra karI zrAvakadharma svIkAryo.(pa26 thI pa30). (zIladhArI sudarzana zeThanI kathA) bIjAM zAstromAM zIla-pAlana vrataviSayamAM caMpA nagarImAM sudarzana thayo che, tene paNa ahiM prasaMgopAtta kahIe chIe zrIvAsupUjya svAmInA padayugalathI pavitra ane temanAM caityathI zobhAyamAna caMpA nAmanI nagarImAM Indra samAna RddhisaMpanna caMdanA sAdhvInA pitA tarIke prasiddhi pAmelA dadhivAhana nAmanA rAjAhatA. caMdananA Aryo kevAM ? to ke vIra bhagavaMtanA prathama ziSyA, guruvarganI AjJA mastake caDAvanAra, potAnA zIlanA prabhAvathI indra Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 upadezapada-anuvAda dvArA mukha ane hRdayathI abhinaMdita karAyelAM chatrIsa hajAra sAdhvIonA parivAravALAM, utpanna karelA kevalajJAna atizayavALAM, muktigatine pAmelA che. bAlyakALamAM paNa puNyayoge rAjaya prApta karanAra, akhaMDita bhujadaMDane dhAraNa karanAra karakaMDunA paNa dadhivAhana pitA hatA. tene zaradacaMdra samAna mukhavALI nIlakamalapatra samAna netravALI sarva aMtaHpuramAM pradhAnabhUta guNavALI abhayA nAmanI priyA hatI. abhayAe ciMtavelAM kAryane pAra pamADanArI darekakAryamAM sutarAIvALI paMDitA nAmanI dhAvamAtA hatI. tyAM AgevAna mahAjana puruSomAM supratiSThita kSIrasamudra samAna ujjavala lakSmIvALA, jeNe uttama gurupAsethI zAstranA paramArtha prApta karelA, potAnI avasthAne ucita dharmakAryamAM divaso pasArakaratA RSabhadAsa nAmanA eka zreSThI hatA. te zreSThIne pavitra kArya karanAra, lajjA-maryAdAnA AzrayabhUta, sarvAge manohara evI arhadAsI nAmanI bhAryA hatI. temanA ghare bheMzonI rakSA karanAra ane tene lAyakanA kAryomAM samartha bhadraka svabhAvavALo subhaga nAmano sevaka hato. koIka divase vikAla saMdhyA samaye ziyALAnI sakhata ThaMDImAM nadInA kinAre bheMzo laIne jato hato, tyAre koI cAraNasAdhu AkAzabhAgamAMthI nIce utarI be hAtha lAMbA karI kAugnamAM taddana ughADA zarIravALA rahelAhatA, temane joyA, temanA guNamAM lAgelA bahumAna vALA, guNonuM smaraNa karatAM koI prakAre teNe rAtri pasAra karI aruNodaya thayo ane jeTalAmAM te tyAM jAya che, teTalAmAM sUryodaya thavAno samaya thayo. aMdhakAra bhedAI gayo, eTale bhujAyugala uMcAkarI no arihaMtA' ema bolIne te ja kSaNe te sAdhu gaganatalamAM uDI gayA AkAzamAM uDatA munivarane teNedekhyA,te namukkAra paNa sAMbhaLyo, to te namukkAramAM utpanna thayelI zraddhAvALo rAtri-divasa te ja bhaNyA karato hato. have zreSTIe koIka vakhata A pramANe ekapada bolatA tene dekhIne pratiSedha karyo ke, "A pramANe bolavAmAM nakkI doSalAge che." tyAre te subhAge zeThane kahyuM ke, "huM kSaNavArapaNa pada bolyA vagara rahI zakato nathI.' Ama kahyuM eTale zeTha vicAravA lAgyA ke, "A jIva koI najIkano mokSagAmI jaNAya che. kAraNa ke,te padamAM tenI keTalI bhakti che, to have ene samagra navakAra Apavo joIe. jene jinapratimA samakSa sArA muhUrta Akho saMpUrNa namaskAra Apyo ane zeThe kahyuM ke, "he saumya ! zuddhapaNe haMmezAM A namaskAra manamAM ciMtavavo joIe. koIka samaye varSAkALa pravartato hato, tyAre bheMzone laIne nadI pAse pahoMcyo ane tene carAvavA lAgyo. vaLI sAmA kinAre gayo ane tyAM bIjAnI kSetrabhUmimA carAvavA lAgyo. varasAda khUba varasyo, jethI nadI ubharAI gaI. kadAca ghare nahipahoMcyA to zeTha Thapako Apaze, te bhayathI bheMzonA rakSaNa mATe teNe nadImAMkUdako mAryo, jethI udaramAM khIlo bhoMkAyo. (25). je navakAranuM smaraNa karavAthI A lokamAM Arogya, artha-kAmanI icchA pramANe siddhi, svarga ane uttamakuLamAM paralokamAM janma thAya che. bhAvathI te navakAranuM smaraNa karavAmAM Ave, to AvA guNo prApta thAya che. A pramANeniraMtara paMcanamaskAranuM atIta smaraNa karato Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 karato maraNa pAmyo. mRtyu pAmyA pachI te ja zeThanI bhAryAnA garbhamAM samudramAM motInI chIpamAM jema motI, tema utpanna thayo, garbhanA prabhAvathI mAtAnuM aMga kaMIka nirmalatAnirdoSatAvALuM thayuM, vadana-kamala ujjavala thayuM, maMdagativALI cAla svabhAvathI hatI, te have garbhanA bhArathI daDhagati thaI, tenuM stanayugala nIlamukhavALuM, caMdramaMDalanI samAna vartulAkArayukta sapheda kAMtivALuM, kamalayugala mAphakabhamarAothI sevAtA zubha dezavALuM, atyaMta zobhAne prApta thayela saubhAgyavALuM hatuM. sakhIo sarakhI be jaMghAo atizaya rUpavALI thaI, mitrasamAna Alasya tenI pAsethI khasatuM na hatuM. udaravRddhi sAthe lajjA paNa vRddhi pAmI, ane udyamatyAMthI dUra khasIgayo peTanI valI-karacalIo sAthe nayanayugala ujjavala banyuM. atiprauDha garbhAnubhAvathI kamalavadanavALI tene traNa mahinA pUrA thayA pachI AvA prakArano dohalo utpanna thayoke - "jinagRhomAM pUjA karAvavI, jIvone viSe ghaNI dayA karAvavI, sarva loko sukhI thAo' evA prakAranI mati tene thaI. tevA prakAranA manoratho pUrNa na thavAnA kAraNe nisteja mukhavALI phikkA paDI gayelA zarIravALI, dUdha sarakhA sapheda kapolatalavALI, uMDA-vistAranetravALI te jaldI thaI gaI tene tevA prakAranA durbala aMgavALI dekhIne zeThe AgrahathI pUchayuM, tyAre kahyuM ke, "mArA manamAM AvA manoratha thayelA che ane te parNa na thavAnA kAraNe mArI avasthA thaI che. te samaye kayaNatAno tyAgakarIne ghaNo vaibhava kharacIne harSa pAmelA te zeThe tenA sarva manoratho sArI rIte pUrNa karyA. ekAMtamAM sukha ApanAra zayyAmAM ArAma karatI hatI ane tyAM ja bhojana karatI hatI. A pramANe mahAsamAdhi-pUrvaka garbha vahana karatAM nava mahinAthI kaMIka adhika samaya pasAra thayA pachI zubhayogavALA lagna-samaye pUrNatithimAM zuklapakSamAM sArA nakSatramAM, graho jayAre ucca sthAnakamAM hatA, dizAmaMDalo nirmala hatAM, tyAre pUrvadizA jema sUryane tema teNe jaldI putrane janma Apyo. vadhAmaNIokaravAmAM AvI. vAjiMtronA zabdothI dizAcakro pUrAI gayA. samagra nagaralokanAM netrone ane manane AnaMda ApanAra tenuM bahumAna karyuM. bAra divaso vItyA pachI zucikarma karyA bAda baMdhuvarNAdikano bhojanAdi satkAra karyA pachI mAtA-pitAe A pramANe tenA nAmanI sthApanA karI. "jyAre A putra garbhamAM Avyo tyAre mAtA darzana-zuddhimAM tatpara banI, tethI pavitra guNavALo A sudarzana' nAmavALo thAo." nirogI, zoka vagarano viyoga vagarano te bALaka zukalapakSamAM caMdramaMDaLanI kaLA mAphakaanukrame vRddhi pAmavA lAgyo yogyavayano thayo, tyAre tene sarva kaLAono abhyAsa karAvyo.guNajJa lokone saMtoSa pamADato, te manohara taruNavaya pAmyo. tene vyasana dAnanuM hatuM, te munione praNAma karato hato, suguruo viSe vinaya karato hato tene zIlamAM rati hatI ane svapnamAM paNa akArya karavAnI buddhi tenAmAM na hatI. pitAjIe uttama kuLamAM janmelI guNasamUhavALI samagra kanyAomAM zreSTha evI manoramA nAmanI kanyA sAthe tenAM lagna karyA. matinA vaibhava vaDekarIne bRhaspatine jitanAra, jemanI jemanI guNagauravanI gAthAo sthAne sthAnegavAI rahelI che, evA te divaso pasAra karato hato. A bAju dadhivAhana rAjAne kapila nAmano purohita hato,tene kapilA nAmanI bhAryA Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 324 hatI, eka vakhata te purohita kapilA patnI sAme sudarzana zeTha pratye bahumAna dharAvato tenA guNonI prazaMsA karavA lAgyo (50) ke,'atyAre ahiM tenI samAna guNovALo koI nathI. A lokamAM bIjAne pratIti karAvanAra evA be ja puruSo che. 'strIo bIjAthI je icchAyo hoya,tenI icchA karanArI hoya che ane loka je pUjita hoya, tenI pUjA karanArA che.' patinA A vacanane yAdakaratI te ekadama khUba kAma paravaza banI. teno samAgama ka2vA mATe ghaNA upAya zodhavAlAgI. have koIka vakhata potAnI dAsIne zIkhavIne mokalI ke, tAre sudarzana zeThane tyAM jaIne kahevuM ke, 'purohita bimAra paDelA che,zarIra avastha-durbala thaI gayuM che ane tamArAM darzananI icchA kare che.' eTale atisaraLa svabhAvavALo potAnA caritra samAna bIjAne sa2LatAthI dekhato, temAM ADoavaLo koI tarka karyA sivAya te vAtane satya mAnato hato. 'ghaNAbhAge sarvathA sarva lokopotAnA anumAnathI pArakAnA AzayanI kalpanA kare che. adhamone koI uttama nathI ane mahAnone koI amahAnubhAva nathI.' parimita parivAravALA teNe purohitanA ghare jaIne purohitane na dekhavAthI puchayuM ke, 'purohita kyAMgayA ?' tyAre manobhAva pragaTa karIne kapilA kahevA lAgI ke, 'bhaTTajI to rAjAnA ghare gayA che. huM tamArA upara parokSapaNe ghaNA divasathI rAga vahana karI rahelI chuM.have to tamArA viyoganuM du:kha kSaNavAra paNa sahana karI zakuM tema nathI,to mA2AmanovAMchita pUrNa karo.' tyAre 'kasAIkhAnAmAM gayelA bokaDAnI mAphaka huM bhayavihavala banyo. mArI devapariNatine dhikkAra thAo, A durghaTanA kema ubhI thaI ? samagra samIhita prApta karAvanAra lAMbA kALathI pALelA mArA zIlavratano nakkI AnAthI bhaMga thaze. meM vagara vicAreluM pagaluMbharyuM. bIjuM niSkalaMka caritravALA mane vagara aparAdhe A mahAirSyAthI bharelI kalaMkita karaze. to have nipuNabuddhinA yogathI koI paNa prakAre A saMkaTa -jhaLathI pAra pAmavuM'-ema kahIne teNe javAba Apyo ke - 'he bhadre ! huM puruSa-napuMsaka chuM. A pramANe nagaramAM pharu chuM. to huM zuM karuM ? tAre A viSayamAM sneha bhaMga na gaNavo.' ema kahI jaldI tyAMthI potAne kRtArtha mAnato bahAra nIkaLIgayo mArA zIlano nAza na thayo ane huM niSkalaMka bahAra nIkaLI gayo.' ahiM jeNe lokone harSa karyo che, evA catura puruSa vAsa karatAM ja mANasane oLakhI zake che, tyAre guNorahita puruSo mahinAo thAya, topaNa teo lokone harSa utpanna thAya tevA guNothI rahita hoI mANasane oLakhI zakatA nathI. vasaMta-varNana lokonA manamAM kAmano unmAda karAvanAra evA koIka samaye vasaMta-samaya AvI pahoMcyo. te kevo hato ? jAtipuSpa vagere vividha prakAranAM navapuSpono parimala jemAM phelAI rahelo che,jemAM madhura zabda bolanAra koyalanAM kulothI bagIcAno pradeza manohara banelo che. bhogI lokoe jemAM udAratAthI dhanano vyaya karelo che. jemAM madhura guMjArava zabda karatA bhramaro vaDe pIvAtA makaraMdayukta kamaLathI sarovaro zobhAyamAna che, jemAM ghaNAM navIna pAMdaDAonI paMkti ekaThI thayelI hovAthI vRkSasamUha zobhAyamAna banelA che, sugaMdhI puSpo Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 yukta hovAthI ThekANe ThekANe loko bolatA hatA ke, A sugaMdha mAlatInI che, A kevaDAnI, A mogarAnI, A gulAbanI, A caMpAnI sugaMdha che, e pramANe jemAM nAmo nirUpaNa karavAmAM AvatAM hatAM, vaLI jemAM. caMdanavRkSonI zAkhAo-DALIo pavanathI AMdolita thatI hatI, te kAraNe teno saMpUrNaparimala malayAcalathI nIkaLI pRthvItalane zAnta karato hato. udyAnapAlakoe dadhivAhana rAjAne prArthanA karI ke, "he svAmI ! vasaMtarAja pRthvItalamAM utaryA che. utpanna thayelA kUtUhalavALA rAjA ativizALa samRddhi sahita, aneka zreSThI pramukha nagara lokone sAthe laI nagaramAMthI nIkaLyo. devI abhayA, purohitapatnI kapilA tathA trIjI sudarzanazeThanI patnI manoramA zibikAmAM besIne jatI hatI. te samaye jeNe potAnA dehanI kAMtithI dizAmukho prakAzita karelAM che - evI caMdrakaLA mAphaka zobhatI cAre bAju putrothI parivarelI, potAnA vaibhavanusAra vastrabhUSA karelImanoramAne abhayA rANIe dekhI ane "kapilAne pUchayuM ke, "kyA puNyazALInI A patnI che ?" te kSaNe kapilA hAsyakaratI bolI ke - "aho ! AzcaryanI vAta che ke A manoramAno patinapuMsaka hovA chatAM vagara doSe ATalA putrone janma Apyo." abhayAe pUchayuM ke, "teno pati napuMsaka che, te kevI rIte jANyuM?" pUrvano banelo vRttAntapragaTa karIne kapilAe sarva kahI jaNAvyuM. "kAmazAstramAM kahelA prapaMcathI ekAMta vimukha tArI sarakhI parastrI mATe te napuMsaka che, paraMtu jinazAsamAM anurAgI evI patnI zrAvikA manoramA viSe napusaMka nathI. to te ema kema kahyuM ke A ghaNI catura che ke, jeNe ATalA putra-bhAMDaraDAone janma Apyo ane niSkalaMka rahI lokonA apavAdanuM rakSaNa karyuM. potAno suMdara caritravALo sudarzana pati manoramAno che." sAcI hakIkata jANavAmAM AvI, eTale kapilA vicAravAlAgI ke, kharekhara te dhUrtajanathI huM ThagAI chuM kArya vItI gayA pachI have tene ThagavAno mAro koI upAya nathI, eTale abhayA rANIne uttejita karavA kahyuM ke - "jo mArA mATe te napuMsaka nIvaDyo,to have huM paNa jouM chuM ke, huM tene puruSa banAvavAmAM keTalI atikuzala nIvaDe che ?" tyAre abhayA rANIe kahyuM ke, "jo huM tene ramADavA saphaLa na thAuM, to nakkI jAvajIva atinIca caritravALA A strIpaNAno tyAga karavo-arthAt mAre agninuM zaraNa levuM-baLI maravuM" A pratijJA karIe samaya thayo eTale nagaramAM praveza karyo. tyAra pachI paMDitA nAmanI dhAvamAtAne kahyuM ke - "sudarzana sAthe rati-samAgama thAya,tema jaldI prayatna kara. e kArya nahi thaze, to mAruM jIvana nathI.' tyAre paMDitAe kahyuM ke, "A tAro vicAra suMdara nathI. te to parastrIo mATe ekAMta sahodarapaNuM ja vahana kare che - arthAt potAnI patnI sivAya dareka strIone sagI bahena samAna ja gaNanAro che. to pachI tArA sarakhI rAjapatnI mATe to bIjuM kema hoI zake ?" tyAre rANI kahevA lAgI ke, "koI prakAre tAre mane tene ahiM lAvIne hAjara karavo ja paDaze. kAraNa ke, kapilA samakSa meM AvI pratijJA karelI che. dhAvamAtAe vicAryuM ke, "A viSayamAM eka suMdara upAya che. te sudarzana parvadivase cAra prakAranA pauSadha kare che, tyAre zUnya avAvarA gharamAM ke masANamAM ekAMtamAM jIvitanirapekSa banI kAussaga-pratimApaNe ekalo rahe che. te vakhate rAtre koI na jANe tevI Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 upadezapada-anuvAda rIte kAmadevanI pratimAnA bAnAthI ahIM dvArapALone chetarIne lAvI zakAze. to have tame kaho tema karuM." tyAra devIe kahyuM ke, "saMdeha vagaraA kArya saphaLa thaze." have aSTamIparvanA divase zUnya gharamAM kAusagna-pratimApaNe ubhA rahelA dekhIne niSThara hRdayavALI dhAvamAtAe tene tyAMthI upADavAnuM kArya AdaryuM ane bIjI sAthenI dAsIoe tene upADIne abhayAdevIne arpaNa karyo. tyAra pachI samagra lAno tyAga karIne kAmazAstramAM vistArathI nirUpaNa karelA vividha prakAranA upAyothI tene lobha pamADavA prayatna karavA lAgI. eTale sudarzana to potAnA pappakhANa sthAnomAM vizeSa prakAre manano virodha karIne mogarAnAM puSpo, tathA zaMkha samAna ujajavala ane svaccha siddhazilA upara potAnA AtmAne sthApana karIne jemaNe samagra karma-kuleza khaMkherI nAkhelA che, evA te dezanI samIpamAM rahelA siddha bhagavaMtone ekAgrapaNe ciMtavavA lAgyo. nirjIva kAi-samAna taddbha ceSTA vagaranA durdhara dehane dhAraNa karatA teNe rAtri pasAra karI, paraMtu tene koI prakArano vikAra na thayo. ema karatAM prabhAta-samaya thayo, ati vilakSaNabhAvane vahana karatI rANI atitIkSNa nakhothI potAnuM zarIra valuravA lAgI. vaLI teNe moTI bUmarANa karI mUkI ke, "meM tenI ayogya mAgaNI na svIkArI, eTale praSa pAmelo te mane A pramANe parezAna pamADavA lAgyo che ! "nakkI A strIo amRta ane viSa baMnenuM sthAnaka che, jo rIjI jAya to amRta che ane khIjAI jAya to viSa che." (100) moTo ghoMghATa uchaLyo, eTale rAjAe AvIne devInI tevI avasthA dekhIne ekadamaAkaro roSa karyo. "manuSyo koI paNa prakAre bIjA parAbhavo nabhAvI zake che, paraMtu strIno dusaha parAbhava koI sahI zakatA nathI." eTale roSa pAmelA rAjae evI rIte vadha karavAnI AjJA ApI ke - lAla gera raMgathI tenA zarIrane vilepana karAvavuM, mastaka upara tUTelA sUpaDAnuM chatra dharAvavuM, gadheDA upara besADavo, AgaLa moTo khokharA Dhola jorathI pITAvavA vagaDAvavA, kAjaLathI mukha raMgavuM, gaLAmAM phUTelA koDiyAnI mALA paherAvavI, mArgamAM laI jAva, tyAre uddaghoSaNA karavI ke, "bIje koI Avo aparAdha karaze, to tene potAnA duzcaritranuM AvuM phaLa maLaze.' kAnane duHkha ApanAra A vRttAnta manoramAe sAMbhaLyo ane vicAryuM ke, "A mahAnubhavA AvuM kArya svapnamAM paNa na kare. jo meM ane mArA patie Aja sudhImAM akhaMDa zIlanuM sevana karyuM hoya, to mArA pati akSatapaNe A saMkaTano jaldI pAra pAmo." ema vicArIne pravacana-devatAnI ArAdhanA karavAmATe nizcala zarIrano kAussagna karyo. vadhyAsthAnamAM pahoMcelA sudarzane pravacanadevIe oLakhyo. sudarzana zeTha to potAnA karmanuM phaLa ciMtave che, paraMtu bIjA koIne doSa ApatA nathI. meM pUrvabhavamAM koIne khoTuM kalaMka ApyuM haze, tenuM phala mane atyAre udayamAM AvyuM haze." je vakhate zeThane zULI upara AropaNa karyA, te ja kSaNe te maNi-samUhathI jaDeluM skurAyamAna tejavALuM siMhAsana banI gayuM. tyAra pachI tenA khabhA upara talavArano prahAra karyo, te paNa tenA gaLAmAM mAlatI-puSponI mALA banI gaI. je vRkSazAkhAnuM avalaMbana karI doraDuM gaLAmAM phasArUpe bAMdheluM hatuM, te paNa Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 nirmaLa moTA muktA phalayukta hAra tarata thaI gayo. rAjapuruSo ane vadhabhUminA sevako je je tene pratikULapaNe zikSA kare che, te te sarva tene anukULapaNe pariName che. te puruSoe koI vakhata pUrve na dekhela ane nahiM sAMbhalela sarva vRttAnta bhaya pAmatAM pAmatAM rAjAne nivedana karyo ane kahyu ke, 'he deva ! A zikSA mATe yogya nathI. A to koI bIjA prakArano daivI puruSa jaNAya che, tenI hIlanA-laghutA karavI ThIka nathI. jo e vipharaze to sarvano vinAza thaze.' 'nakkI durjananA caritranuM AcaraNa karanArI mArI rANIe khoTuM kalaMka caDAvyuM jaNAya che, mATe te khamAvavA lAyaka che.' ema ciMtavIne caturaMga senA-sahita nagaralokothI anusaratA mArgavALo vinayathI namI rahelA mastakavALo dadhivAhana rAjA jayakuMjara nAmanA hAthI para besIne tyAM gayo ane potAnI sAthe hAthI uparabesADIne nagaranA madhyabhAgamAMthI jeTalAmA laI javAyo, tyAre lokonI prazaMsAnA zabdo uchaLyA. maMthana karelA kSIrasamudranA phINa sarakhA ujjavala zIlayukta jenuM caritra che, evAmanuSyanekoIdivasa svapnamAM paNa kalaMka lAge kharuM ? AvA kALamAM paNa, AvA prakAranA saMkaTa samayamAM sarvAMgathI DUbI gayelo hovA chatAMpaNa mahApuNya ane sattvazALI pAra utarI jAya che, to zIlanuM phaLa pratyakSa anubhavAya che. teM Aje potAnuM kuLa ujALyuM, dezAntaromAM kIrti phelAvI sajjanano mArga khullo karyo.' AvA prakAranAM sajjana loko vaDe bolAtAM vacano zravaNa karato ane mastaka para loko vaDe vadhAvAtAM puSpone jIlato rAjabhavanamAM pahoMcyo.rAjAne vinaMti karI ke he svAmi ! have mAruM mana zramaNapaNuM aMgIkAra karavAnuM thayuM che, to te grahaNa karavAnI mane rajA Apo.' dadhivAhana rAjAe,samagrabaMdhuo ane nagaralokoe te vAtanI anumati ApI. eTale teNe mahAvrato aMgIkAra karyAM. atiniSThura hRdayavALI, kharAba vartanavALI pelI abhayA rANI atilajjA pAmavAnA kAraNe 'have potAnI bIjI koI gati nathI' (125) tema dhArI koI na jANe tevIrIte gaLe phAMso bAMdhI ubaMdhanathI mRtyu pAmI, kusumapura nagaranI bahAra vyaMtarI banI.pelI paMDitA dhAvamAtAne tyAMthI kADhI mUkI, eTalete paNa ahIM AvIne devadattA nAmanI gaNikAnA gharamAM dAsI thaI. tyAM potAno ane te sudarzanano vRttAnta kahevA lAgI ke, abhayA sarakhAe mAnapUrvaka prArthanA karI, to paNa te kSobha na pAmyo ane vaza na thayo. te mahAtmA paNa vihAra karatA karatA te nagaramAM gayA. pelI dhAvamAtAe dhIme dhIme gocarI-bhramaNa mATe jatAM hatA,tyAre tene joyA. eTale gaNikAne kahyuM ke, 'mArI svAminInuM jenA kAraNe maraNa thayuM, te sudarzana zreSThI A jAya che.' (130) potAnAM rUpa, saubhAgya AgaLa koI padArtha asAdhya nathI-ema jonArI A gaNikAe kutUhaLathI tene kSobha pamADavA mATe dAsInekahyu ke, 'ali ! koI prakAre tevAM tevAM vacanathI vizvAsa pamADIne tene koI prakAre mArA gharamAM praveza karAva, jethI huM tene je yogya haze, te karI laIza.' tyArapachI praNAma karavA pUrvaka teNe munine vinaMti karI ke, 'ApaNA caraNakamaLanA sparza karavA vaDe karI A gharanA ghaNA pradezone Apa pavitra karo, munijanane yogya AhAra-pANI paNa Apa grahaNa karo.' atisaraLa manavALo te kuTila strIonAM manane na Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 upadezapada-anuvAda oLakhato tenA gharamAM pahoMcyo. tyAra pachI tene mukhyadvAra baMdha karyuM ane jayAM aneka citrAmaNo AlekhyA hatAM, tyAM sudhI dorIne laI gaI. gaNikAe kahyuM ke, "he saubhAgI ! AvI nAnI vayamAM vrato zA mATe aMgIkAra karyA? kRpA karo ane A maMdiramAM raho ane manohara viSayo bhogavo. mAruM tamAruM anurUpa yauvana saphaLa karo, mArA snehano bhaMga na karazo. A janmanuM A sivAya bIjuM koI uttamaphala nathI. anargala ratisukha ApanAra. prauDha prema rAkhanAra. devAMganA samAna huM tamane prArthanA karuM chuM, to te kema mAnya karatA nathI ? pratyakSa maLelAdekhelA padArthano tyAga karIne pachI kheda pAmazo, A karatAM paralokamAM zuM vadhAre meLavavAnuM che? vilAsa karatA-jhulatA hAravALI sarva manovAMchita padArtha karanArI evI mane choDI detAM tamane lajjA kema AvatI nathI ? vaLI cAhe tevA duSkarakAraka vratonuM sevana karavAmAM Ave, paraMtu tenuM chevaTanuM phala to A ja prApta thavAnuM che ne ? paralokanI prArthanAnuM anusmaraNa karanAra ahiM AtmAne kayo samaju kadarthanA pamADe ? A vayamAM mArA ciMtavelA viSayo bhogavyA pachInI pAchalI vayamAM ApaNe baMne durgati -nivAraNa karanAra evA ugratA ane cAritra sevanArA thaIzuM. A pramANe prArthanA karavA chatAM paNa jayAre meruparvata samAna potAnI pairyatAthI sAdhu pratijJA choDatA nathI, tyAre AliMgana Adi tathA kAmazAstramAM nirUpaNa karelA vividha upAyothI calAyamAna karavAmATe prayatnakaravA lAgI, to paNa muni jarApaNa kSobha na pAmyA ema karatAM divasa AthamavAno samaya thayo, tyAre munine khamAvIne potAnA AtmAnI niMdA karIne sarvendriyono saMvara karelo hovAthI paDadA samAna tene dAsIo pAse upaDAvIne smazAnanA sthAnakamAM tyAga karyo, tyAM kAusaggapratimApaNe ubhA rahelA tene abhayA-baMtarIe upasarga karavAno AraMbha karyo. samatAthI sahana karatA sAta divaso pasAra karyA tyAre AThamA divasanA sUryodaya samaye teNe jemAM loka, aloka sAkSAt pragaTa dekhAya. tevuM kevalajJAna prAptakaryuM suMdara cAritrathI prabhAvita thayelA cAre nikAyanA devo tyAM AvI pahoMcyA. ati ujjavala vizAlapatrayukta suvarNakamala AkAranuM Asana racyuM. tenA upara A virAjamAna thayA, devoe temanA kevalajJAnano mahotsava karyo. tyAra pachI bhavasamudramAMthI pAra pamADanAra uttama nAva samAna dharmopadeza Apyo. te A pramANe - (dharmopadeza) "koIpaNa tevA puNyodayanA pratApe A uttama manuSyapaNuM meLavIne, temAM paNa vizeSa puNyayoge vaLI tIrthaMkara paramAtmAnA anuttama dharmanI prApti karI. to have tame nIhAra-hima ane caMdra samAna ujjavala-nirmala manathI jinezvaradevanI pUjA karo, tyAra pachI AdarapUrvaka mahAsanmAna karo. darekakSaNe pApanAM panphakhANa karo, tathA satata moTI dhAra paDe tevA meghanI upamAvALA kAma, krodharUpI dAvAgni nAza karanAra-olavanAra, svarga-mokSa ApanAra evo svAdhyAya karo. jeoe mahAvrato rUpapUrNaniyamo grahaNa karyA hoya, temaNe haMmezAM temAM udyama karavo joIe. jinakathita vidhi anusAra supAtradAna ane dIna-du:khIo viSe anukaMpA karavI. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 329 nyAyamArganuM anusaraNa Ayatanaseva,na anAyatana-varjana, nIhAra-tuSAra, muktAhAra samAna ujjavala yaza saMgraha karavAmAM lobha rAkhavo, mahAdAkSiNya buddhi rAkhavI, niraMtara mRtyuno jhaDapI pravAha trAsa pamADI rahelo che, to teno nAza karavA mATe sUtramAM te mArga nirUpaNa karelo hoya, temaja paryata kAlane ucita atyaMta nipuNa ArAdhanA karavI joIe. (150) sAdharmikonuM zreSTha vAtsalya, jIvonI daDha rakSA, durgatinA mArge laI janAra kSaNika viSayo viSe vairAgya, A jinezvaranA zAsanamAM bIjA paNa je brahmacaryAdika vidhio kahelI hoya tene jo AgaLa atipavitra saMpadA prApta karavI hoya, to tamAre haMmezAM te dharmanuM sevana karavuM joIe. manathI kalpanA karo, te phaLa ApanAra kalpavRkSo AgaLa ghaNA meLavyA ciMtita padArtha ApanAra, ciMtAmaNi, icchA pramANe kAmabhogo ApanAra kAmadhenuo paNa ghaNI meLavI, kiMmatI nidhAno, divya auSadhio paNa aneka vakhata A jIve janmAMtaromAM meLavI,paraMtu samyajJAnarUpa jaLanA samudra sarakhA gaMbhIra akhUTa jJAnavALA, zuddha AcAra pALavAmAM tatpara, suMdara dezanA ApanArA, haMmezAM Akroza ane roSa vagaranA evA gura sahelAIthI meLavI zakAtA nathI. vaLI jeo gozISa caMdana-samAna sugaMdhathI bharelA zIla vaDe AtmaramaNatAnA Alaya samAna che, zIlanA vilAsagRha sarakhA, kAmazatrunA prasAra vagaranA kAmane jitanArA che, jene Agamone zuddhapaNe jANelo che - evA sAdhuo ane samAna dharma vALA zrAvakono samAgama choDazo nahiM. kAraNa ke, te ApaNA doSarUpa jherane utAranAra auSadha samAna che. viSadharanA . viSane utAranAra evA mANikyasthAna samAna sAdhusamAgamano prabhAva che. sAdhusamAgamano AnaMda manamAM thAya che, tenI AgaLa bhUpAla pada-prAptino, roga-nAzano AnaMda kazA visAtamAM nathI. nathI devAlamAM te AnaMda, nathI ciMtAmaNiratnanI prAptimAM, nathI kalpavRkSanI prasannatAmAM, te AnaMda ke je bhava-samudrathI kaMTALelA hoya jeo atizaya mokSanI abhilASAvALA hoya ane jemanAmAM AzcaryabhUta tapa ane saMyamanA guNo hoya,evA sajjana gurumahArAjane dekhavAthI mana je prakAre prasanna thAya che, tenI tulanA koI AnaMda sAthe karI zakAtI nathI. jemaNe samagra prakAre AgamanA artho. jANyA nathI, saMvijJa mArgane anusaranArA gurukuLavAsamAM rahI gurukuLavAsasevyo nathI, temaja svabhAvavaza prazamabhAva haju jeNe utpanna karyo nathI, tevA mUDhamanavALA ayogyonI dezanAguNarahita dezanA davAgnithI balelA mahAaraNyanI jema dUrathI tyAga karavA lAyaka che. zastra teTaluM ahi anartha baLelA mahAaraNyanI jema dUrathI tyAga karavA lAyaka che. zastra teTaluM ahi anartha karanAra thatuM nathI. viSa, zAkinI, bhUtano vaLagADa, durAkula duSkALa,vAlAothI bhayaMkara agni A padArtho teTalA anartha karanArA thatA nathI, jeTalA jagatanI aMdara mithyAdaSTi kumati loka vaDe jinabhASita siddhAMtone anyathA-viruddhapaNe dezanA dvArA samajAvIne ahi anartha utpanna karanArA thAya che. sajjaDa gADha aMdhakAra-samUhane dUra karanAra, tejasvI dIpaka samAna A Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 upadezapada-anuvAda dharmopadeza samajavo, ati AkarI mahAvyAdhine maTADanAra A divyaauSadhi samAna A dharmopadeza jANavo. mokSasukharUpa bhavanamAM caDavAnI zreNInI nIsaraNI samAna A dharmopadeza mAnavo.he bhavyajano ! A dharmopadeza manamAMthI lagAra paNa dUra na karavo." ghaNA jIvo tathA vyaMtaradevI, devadattA gaNikA, dhAvamAtA paMDita vagere pratibodha pAmyA-e pramANe teNe kalyANa sAdhyuM. kevalI bhagavaMta vihAra karI gayA. anukrame sarvakarmano bhaya karIne kalyANakArI cala, rogarahita, abhaya evuM moNasthAna prAptakaryuM. A pramANe jeone vrata pAlana karavAnI suMdarapariNiti thAya che. tevA bhavyAtmAone A kathA kalyANanuM kAraNa thAya che, temaja potAne ane bIjAne ratnahAranI ujjavala zobhA sarakhI zAsananI zobhA thAo (160) have pAMcamuM udAharaNa kahe che - ((2) naMda zrAvaka ane mithyAtvI) pa31 thI pa35 -nAsika nAmanA nagaramAM nanda nAmanA be vepArIo hatA. te bemAMthI eka zrAvaka jinavacanamAM zraddhAvALo, zrAvakajana-yogyagrahaNa karelA aNuvrata ane sAmAcArI pAlana karanAro "sarva IcchitasiddhinAkAraNabhUta tarIke bhagavAna arihaMtanuM ja vacana che-ema haMmezA mAnanAro, saMtoSarUpa amRta-pAnanA prabhAvathI jeNe viSaya-tRSNAnA vego nivAraNa karelA che, prazamasukhanI khANamAM magna banelo potAno samaya pasAra karato hato.jyAre bIjo naMdavaNika to mithyAtvI hatoke, jene yogya, ayogya, yukta, ayukta, satya, asatya vastuviSayaka viveka-oLakha na hatI. evA prakAranA jIva-pariNativizeSathI pIDA pAmelo hovAthIte mithyAtvathI Arta hato, athavA mithyAtvarUpa daMDathI daMDAto hovAthI, te A pramANe atitIvra lobha hovAthI sarva kriyAmAM lAbha-nukazAnanA pariNAmane na gaNakArato. mAtra pApanI pravRtti AcaravAmAM samaya pasAra karato hato. koIka samaye rAjAe kozo vaDe taLAva khodAvavAnuM kArya AraMbhya. temAM pUrvakAlamAM koIke suvarNamaya nidhAna tarIke dATI hatI, te jovAmAM AvI. te sarva nidhAna tAMbAnA pAtramAM rAkhela hovAthI te suvarNa upara paNa kATa caDI gayo. suvarNanI kAMti uDI gaI hatI ane loDhAnA raMga sarakhI hovAthI lokoe "A loDhAnI ja che' ema saMbhAvanA karIne teno anAdara karyo. sevakavarge taLAva khodanArAone tenuM dAna karyuM. dukAnamArge AvatA khodakAma karanArAoe te vecavAnuM AvyuM. temAM nanda zrAvakanI dukAne teo vecavA AvyA, tyAre AkAra-vizeSathI, tola vizeSathI,tathA upara kATa caDI gayelo hovAthI jJAnavizeSathI jANI lIdhuM ke, A sonAmaya che, zrAvake te kharIda na karyuM. kema? to ke, pote rAkhela parigrahaparimANa vratano bhaMga thato hovAthI. jo ke, rAjalokane A hakIkta khabara paDe to kharIdeluM jANavAmAM Ave to potAnA gharanI mULa muDI sahita sarvasvanuM apaharaNa karI le-evo Akaro. daMDa prApta thAya, te vAta paNa tenA manamAM hatI ja. e sarvahakIkata bAju para rAkhIe, paraMtu potAnA grahaNa karelA vratanI icchAparimANa vratanI A suvarNakoza kharIda karavAthI muDInI adhikatA thAya, to vratabhaMga thAya, prANanAzathI paNa vatabhaMga ghaNo bhayaMkara che - e Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 331 abhiprAyathI pote kharIda na karI tevA prakAranA suvarNanI A kozo che, tethI bhayaMkara lobharUpa sarpanA viSathI vidvala banelA evA mithyAdaSTi nanda te kharIda karI. tene suvarNanI che, tema mAluma paDeluM, jethI majurone kahI rAkheluM ke, tamAre dararoja A kozo ahIM vecavA mATe lAvavI, mAre AnuM ghaNuM prayojana che. lohamaya koza karatAM paNa adhika mUlya ApIne te kharIda karavA lAgyo. dararoja kozo kharIda karatA karatA tene tyAM ghaNI kozo ekaThI thaI. have koIka samaye jene nA pADI zakAya tema nathI, evA koIka sagA snehIe AvIne utsavamAM AvavA mATe dabANathI Agraha karyo. te utsavamAM potAne pharajiyAta hAjarI ApavAnI hovAthI potAnA putrone samajAvIne kahyuM ke, "taLAva khodanArA majuro ahi kozo vecavA Ave, to te tamAre kharIda karI levI." ema putrone kArya bhaLAvIne te tyAM gayo. have taLAvanA majuro kozo laIne tenI dukAne AvyA adhika dhana laIne teo kozo ApavA lAgyA. te putra paNa adhika mUlya ApavA lAgyA. tema tema keTalAka utAvaLiyA majuro adhika mUlya mAgavA lAgyA tyAre putre temanI koza dukAnanI bahAranA pradezamAM pheMkI, eTale uparano mela ane kATa kharI paDyA eTale aMdaranuM suvarNa dekhAyuM. teoe koTavALA ane bIjA rAjyAdhikArIone A vAta nivedana karI. rAjAe koTavAlo ne prazna karyo ke, bAkInI kozo tame kyAM vecI che? teoe nivedanA karI ke, pahelAM bIjA eka nanda nAmanA vepArIe dekhI kharI, paNa teNe te kharIda na karI. kema na kharIdI? to ke tenA icchAparimANavratanA bhaMganA bhayathI,eTale zuddha vyavahAra kasnAra zrAvakanI mahAgauravarUpa pUjA, jyAre bIjAe to ghaNI kozo, kharIdI. tene to raudradhyAna thayuM, rAjAe tenuM asala dhana paNa sAthe jhuMTavI lIdhuM. have pAcho pelo mitranA ghare Avyo ane A vRttAnta sAMbhaLyo eTale huM A mArI be jaMghA che, tenA baLathI ja dukAnethI uThIne bIje gayo, to A aparAdha be javAno ja che, mATe A baMne cheravA yogya che ema vicArI tIkSNa dhAravALI kuhADIthI te baMne jaMghAo kApI nAkhI. rAjAe vRttAnta jANyo, chatAM tevI avasthAmAM paNa teno daMDa karyo. (531 thI pa35) have pAMca gAthAthI chaThuM udAharaNa kahe che - ( ArogI vAhaNa-zrAvaka) pa36 thI 540 ujjayinI nagarImAM bAlyAkALathI ja nindanIya brAhmaNa jAtimAM mahAlolapaNAnA kAraNe bIjAnI pAse prArthanA karavAmAM pravINa evo te aNuvratAdika zrAvakanA zuddha AcAro barAbara pAlana karanAro hovAthI mahAzrAvaka hato. jabhyo tyArathI ghaNA rogo thayA hatA,tethI rogI nAmathI oLakhAto hato. bhavAMtaramAM upArjana karelA azAtAvedanIya karmanA vipAkathI koIka evo roga thayo hato ke, tenuM svarUpa nirdhAra karI zakAtuM na hatuM. tene cikitsAnI sAmagrI maLavA chatAM paNa teNe roga sahana karavAno Azraya lIdho. te A pramANe- "he kalevara ! tuM khudane ciMtavyA vagara udayamAM AveluM karma svAdhInatAe sahana karI le, pharI AvI karma sahanakaravAnI svAdhInatA maLavI ghaNI durlabha che. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 upadezapada-anuvAda nahiMtara paravazapaNeghaNuM ja karma sahana karavuM paDaze ane te parAdhInatAe sahana karavAmAM jarAe guNa hoto nathI. zubha ke azubha koI paNa kareluM karma avazyameva bhogavavuM paDe cheH koI divasa bhogavyA vagara karma kSaya pAmatuM nathI, cAhe to seMkaDo kalpakoTI kALa vahI jAya to paNa karelAM karma darekane bhogavavAM ja paDe che." A pramANe te rogI nAmano mahAzrAvaka te udayamAM AvelA azAtA-vedanIya karmane samabhAvathI sahana karato hato. tethI roganA pratikAra mATe parAmukha banelA evA tenA divaso pasAra thatA hatA. tyAre devendra temanI prazaMsA karI ke, "aho ! ujjayinImAM rogI nAmano brAhmaNa A pramANe cikitsA hAjara hovA chatAM paNa tenI apekSA na rAkhato, karma khapAvavAnA hetuthI udayamAM Avela azAtA vedanIya samabhAvathI jJAnapUrvaka svAdhInatAe sahana karI rahela che. indra kahelI A vAtanI zraddhA na karanAra be devoe vaidyanuM rUpa vikarvIne kahyuM ke, "jo tamo rajA Apo to ame tamanenIrogI karIe, paraMtu amArI eka vAta mAnya rAkhavI paDaze ke, tamAre rAtre madha, madirA, mAMsa, mAkhaNa cAreyano paribhoga karavo paDaze. eTale bRhaspatithI paNa adhika pratiSThAvALA rogI nAmanA brAhmaNe temanI vAtano asvIkAra karyo. teNe vicAryuM ke - "koIka viSama mahAparvatanA UMcA zikhara upara caDIne tyAMthI patana pAmIne kaThora patthara vacce dabAI maravuM bahettara che, sarpanA mukhanA tIkSNa dAMta vacce hasta sthApana karavo suMdara che, athavA to bhaDabhaDatA agnimAM paDavuM paNa sAruM che. paraMtu mAruM cAritra te to koI prakAre akhaMDita ja rahevuM joIe." eTale tyAra pachI te cikitsAnI icchA karato nathI - ema rAjAnI pAse svajano ane bAMdhavo vagerene baMne vaidyoe nivedana karyuM ke, "amo cikitsA karIe chIe,tenI paNa icchAkarato nathI - e suMdara na kahevAya je mATe kuzala puruSo kahe che ke - "kupaThita vidyAviSa che, vyAdhinI upekSA karavI te paNa viSa che, daridranI sAthe maitrI karavI te viSe che ane vRddhane taruNI viSe che." tyAra pachI cikitsA karAvavAmAM Adara vadhe tevI kathAo rAjAne, svajanone kahevA lAgyA ke jethI tene cikitsA karAvavAnI preraNA kare. te ApramANe-dharmayukta zarIranuM prayatnapUrvaka rakSaNa karavuM. kema ke, jema parvata parathI jaLa-pravAha nIkaLe che tema dharmano srota A zarIrathI vahe che. A dehano vinAza thayA pachI koInI paNa koI paNa AzA saphala thatI nathI, mATe sarvathA A deha rakSaNa karavA lAyaka che. A hakIkata rAjAe, snehI svajanAdike rogI nAmanA brAhmaNane karI, eTale teNe deha Adi saMbaMdhI nirogatAnI tRSNAno tyAga karyo ane nirvANa pratyenI abhilASA vRddhi pAmI. kaheluM che ke - "je sukha Aje che, te to bhAvImAM AvatI kAle mAtra yAda karavAnuM ja che, te kAraNe paMDitapuruSo nirupasarga mokSasukhanI mAgaNI kare che." tyAra pachI deha ane dhananI pIDAnA dazaMtathI rAjAdikane pratibodha pamADI temane sAco mArga batAvyo, paraMtu pote cikitsA na karAvI. "bhaviSyamAM ApattithI bacavA mATe dhananuM rakSaNa karavuM ane strIone to dhana kharacIne paNa bacAvavI, tenuM rakSaNa karavuM, tenA karatAM paNa AtmAnuM strIonA ane dhananA bhoge paNa satata rakSaNa karavuM." ahi je daSTAnta dASTAntaka bhAvanA kalpanA karI che, te batAve che. A AtmA zarIra sarakho,deha vaLI artha-dhana sarakho jaNAya che, jema lokanIti Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 anusAra deha ane dhana baMnenI ekI sAthe pIDA AvI pahoMce, tyAre dehanuM ja rakSaNa karavAnuM hoya che, arthanotyAga karIne paNa zarIra bacAvavAnuM hoya che, tevI rIte dhArmika AtmAoe dehanI pIDAnI upekSA karIne AtmAne jabacAvavAno hoya. A utsarga-rAjamArga vicchedarahita satata gaNAya che. bIjA prayojana mATe hoya, tevAe tehanI ciMtA karavI yogya gaNAya.te mATe nizItha-bhASyamAM kaheluM ke - A zAsananA mArgo satata pravAha vaheto rahe tevA drakArano eTale ke, navA navA ziSyone bhaNAvI-gaNAvI evA taiyAra karavA ke, teo paNa A pramANe tIrthanI paraMparAno satata pravAha calAvyA kare, tema huM kyAre karIza? athavA kyAre tenuM adhyayana karIza, tapa ane upadhAna viSe kyAre huM prayatna udyama karIza, gaNane ane siddhAMtanI nItine saMbhALanAro huM kyAre banIza ? AvIrIte AlaMbanonuM sevana karanAra mokSa meLave che." tyAra pachI baMne devatAoe upayoga mUkyo ane jANyuM ke, "A potAnI pratijJAnA viSayamAM nizcala che' ema avadhithI jANyuM eTale teone harSa thayo ane bolI uThayA ke, indra mahArAje je prazaMsA karI hatI, te satya ane yathArtha ja karI hatI. tyAra pachI potAnuM divyabhAvavALuM darzana karAvyuM. tyArapachI te devoe rogI brAhmaNanA jvara, atisAra vagere rogone maTADI dIdhA ane tene sarvathA nirogI karyo. tyAra pachI tenuM nAma paNa "arogI" ema badalI nAkhyuM-eTale tenuM rogI evu rUDha nAma hatuM, te parizuddha Arogya guNa meLavelo hovAthI, devanA prasAdathI meLavelA Arogya guNathI judA rUpe na hovAthI "arogI' evuM nAma pracalita thayuM. upasaMhAra karatA kahe che ke - prANAtipAta vagerenI viratinA pariNati rUpa vratapariNAmane kaSTadasAmAM paNa avicala manathI TakAvI rAkhavA-ema samajavuM. (536 thI 540) tema hovA chatAM je thAya, te kahe che - 541'- A vrata-pariNAma hoya, tyAre zuM thAya che, teno vicAra kare che. yathAvasthita sarva pravRttiomAM guNa-doSanuM alpa-bahatva, lAbha-nukazAnanuM ochA-vadhAre paNuM nahi ke jeno pote arthI hoya tenI adhikatAthI, eTale temAM vivekabuddhi karavI. jo viparIta mArge caDI gayo to chatA paNa aneka doSo potAne samajaNAM AvatA jo viparIta mArge caDI gayo to chatA paNa aneka doSo potAne samajaNamAM AvatA nathI. tathA tapa-anuSThAnAdika dharma tathA sarva zubha kriyAomAM parizuddha upAya pUrvaka pravRtti kare, jethI karma ane AtmA baMne kAyama mATe vikhUTA paDe, te rUpa vipula nirjarA prApta kare.jeone vratanI pariNati prApta thatI nathI, tevA ghaNA lokoatre mArgamAM dAkhala thayelA hovA chatAM paNa lAbha-nukazAnanI vicAraNAthI rahita hoya che. te kAraNa temanI viparIta buddhi hoya che. teone viparIta buddhihovAthI dizAmUDha nirdhAmaka-dariyAmAM vahANa calAvanAra dizA na jANanAranI jema evI avaLI pravRttio kare, jethI potAnuM ane bIjAnuM akalyANa thAya athavA akalyANanA hetu potebane (541) e ja vicArAya che - 542- pUrvanA bhavAntaromAM azubha pApakarmo ekaThAM karelAM hoya, eTale tenAthI Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 upadezapada-anuvAda sajjaDa azubha adhyavasAya utpanna thAya, eTale jJAnAvaraNIyAdi karmo nikAcita avasthA pAmanArAM thayA. tevA karmono kSaya karyA vagara mahApuruSArtha svarUpa mokSa meLavI zakAto nathI, paraMtu sakala karmano sarvathA kSaya thAya, to ja mokSa meLavI zakAya che. mATe karmakSayanA arthIoe jo saheje upasargo udayamAM AvI gayA, to samatAbhAvathI ArtadhyAna karyA vagara bhogavI levA. meM pUrvabhavamAM pApa bAMdhyAM che, te ja mane udayamAM AvyAM che. te mAre ja bhogavIne kSaya karavAnAM che - ema ciMtave. kadAca koI sahana karavA samartha na thAya, to pratikAra-pravRtti karavI, te paNa kalyANakArI che. ahiM azubha pApakarma kSaya karavAmAM kalpavyavahAra Adi granthasUtromAM kahela glAnanI cikitsA viSayaka sUtrAnusArI pravRtti samajavI. jema ke - "prAsuka-acitta eSaNIya-nirdoSa prAsuka kharIda karelA auSadhAdikathI, pUtikarma, mizra ane AdhAkarma doSavALA auSadha ke pathya AhAra-pANIthI jayaNAthI glAnanI cikitsA-mAMdAnI mAvajata karavI. paraMtu lAbha-nukazAnanA vicAra vagara potAnI pratikalpanAthI cikitsA pravRtti na karavI." (542) ene AzrIne kahe che - (ArtadhyAnanuM svarUpa) 543 - ArtadhyAnanA abhAvamAM - have ArtadhyAna kone kahevAya che, te paNa prasaMgAnusAra jaNAve che - dhyAnazataka nAmanA granthamAM ArtadhyAnanA adhikAramAM kahe che ke - "zUla, mastaka-vedanA vagere zarIranI azAtAnA udayamAM te vedanAno viyoga kema thAya? tevuM mana, vacana, kAyAthI praNidhAna karavuM-vicAravuM, vaLI te vedanA pharI na thAya tenI ciMtA, vedanA maTADavA mATe AkuLa-vyAkula mana thAya-A pramANe je dhAraNA-vicAra manamAM thAya, te ArtadhyAna kahevAya. te azubhadhyAna che. te ArtadhyAna karavAthI azubha pApakarma navAM baMdhAya che. ArtadhyAna na thAya, tema pUrve upArjana karelA karmanI nirjarA karavAthI abhilASAyukta banI mokSanI icchAvALA AtmAoe sanakumAra rAjarSinI jema samatAbhAva sahita udayamAM AvelA koDha, atisAra vagere vyAdhi sahana karavA. te mATe kaheluM cheka - "kharaja, annaaruci, AMkha anekakSipeTamAM tIvra vedanA, zvAsa, khAMsI, tAva A vagere rogonI vedanAo sAtaso varaso sudhI ArtadhyAna karyAvagara samabhAve sahana karI, te sanakumAra rAjarSi ema vicAratA hatAke - "pUrve karelA duSpatikArya karmone bhogavyA pachI ja mokSa thAya che. bhogavyA vagara tapazcaryA ke prAyazcita karyA vagara karma kSaya pAmatAM nathI ke mokSa thato nathI." ahiM zaMkA karI ke - vyAdhinI vedanA sahana na karI zake, tevAne saMyamanA yogo sadAya che ane ArtadhyAna thAya che, tyAre zuM karavuM? tenA pratyuttaramAM jaNAve che ke - ArtadhyAnanA bhAvamAM ane saMyamayogo paNa sAdhI na zake, tyAre zAstramAM kahelA vidhithI catura vaidyAdine bolAvI te vyAdhino pratikAra karanAra cikitsA Adika upAyo karavA. je pratikAranA upAya na karavAmAM Ave, to vyAdhinI zAMti thAya nahi, balka vyAdhinI vRddhi thAya. (543) zaMkA karIke, koIka sAdhu Adi nakkara kAraNane AzrIne rogano pratikAra kare to tethI tene nirjarA thAya ke kema ? te kahe che. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 544 - gRhastha saMbaMdhI vyavahAranAM kAryo hoya, ke sAdhu saMbaMdhI dharmAnuSThAno hoya, temAM ke mAyA-kapaTa na ja pravartavA joie. ane paramArthathI to vratanA pariNAma sahita dharma-prApti thAya, temAM to bilakula kapaTabhAva na hovo joie. zAthI ? to te sarva bIjA priyapadArthothI adhika evA AtmAno yathArtha sAco bodha meLavanAra dhIrapuruSa A jagatamAM kadApi te AtmAno droha na kare. (544) A kevI rIte ane kema na kare ? te kahe che 545 vIza koDI barAbara eka kAkiNI. kroDa sonAmahorano tyAga karIne kAkiNI nANuMgrahaNa karavA samAna aMtarAyAdi pracura azubha karma upArjana karavuM, te dharma-dhana meLavelA mATe yogya na gaNAya. niSkalaMka vrata-pariNAma pAmelA cAritra dharmavALAhaMmezAM dharmane ja sArabhUta mAnanArA hoya che. temane kapaTabhAva hoto nathI. kroDa sonaiyA samAna nirjarAno ayoga karIne kapaTabhAva-pradhAna vartana karavuM, te to mAtra potAnI pUjA, kIrti, gaurava Adi A lokanA paudgalika lAbha meLavavA, te kAkiNInA tuccha nANA-samAna che. A kAraNe dhanyAtmA tevA kapaTabhAvathI dharmAcaraNa karato nathI. (545) ahiM puSTi karanAra bIjI yukti kahe che - - - 546 AtmAmAM jIvadayAdirUpa guNasthAnakanA pariNAma hoya, vaLI yogyAyogyanI vaheMcaNI karavAmAM catura buddhi dharAvatohoya, to paNa te haMmezAM ghaNA bhAge dharma e ja mAtra sAra che' evI pariNativALo thato nathI. keTalIka vakhata mahAna puruSone paNa kRtyamAM-karavA lAyaka dharmakAryamAM paNa akAryabuddhi thAya che. A viSayamAM bIjA AcAryonuM mAnavuM bIjuM paNa thAya che,te kahe che - svarga -apavargAdi phala prAptinI apekSAe te avazya tevI guNasthAnakanI pariNatimAM tema thAya che. kahevAnI matalaba e cheke niraticAra vrata-pariNAmavALA prANIo 'A jinezvarekaheluM che.' e pramANe zraddhA karanAro hovA chatAM paNa koIka padArthamAM ajJAnatAnI buhalatAthI ke prajJApakanA doSathI vaLI zraddhAvALo thayo hoya, to samyaktvAdi guNano bhaMgapAtra banato nathI. te mATe kaheluM che ke - "samyagdaSTi jIva jinazvare prarUpela pravacana tenI zraddhA kare, vaLI guruniyoganA kAraNe pote padArthano ajANahoya ane gurue kahelA asahbhAva-achatA padArthanI paNa zraddhA kare." to tenA samyaktvane bAdhA AvatI nathI. ema tAtparyArtha samajavo. buddhi hoya to, vratapariNAmanuM phala jarUra meLaveja che. (546) ahiM hetu kahe che - 547 dezivarita ke sarvavarita cAritra-pAlanathI nAraka, tiryaMcarUpa durgati tathA kumanuSyapaNuM, halakA devapaNe utpanna thavuM ane tevA sthApanamAM je duHkhAnubhava karavo paDe, te jIvane kadAcit paNa na thAya. te kAraNathI mokSamArgane anukUla evI ja pravRtti karanAro te jIva vrata-pAlana karavAnA pariNAmavALo hoya eTale guNasthAnakanI pariNativALo te - vratapariNAmanuM svarUpa Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 upadezapada-anuvAda jIvahoya. te mATe daSTAMta kahe che ke - "netranA vyApAra vagaranA aMdha jIvanI jema, azAtA vedanIya karmanA udaya vagarano hoya, mArgamAM cora, luMTArAnA upadrava vagarano hoya, pATaliputra vagerenA mArge javAnI pravRttivALo banI zake che. jema azAtAnA udaya vagarano nirupadrava mArge pahoMcI zake che, tema viparIta athavA durgatimAM javAya tevA kAryathI aTakelo hoya, te mokSamArga taraphanI pravRtti karato hoya che. (547) A ja arthane AzrIne udAharaNonI prastAvanA karatA kahe che - 548 - jemane samyaktva, dezavirati, sarvavirati guNasthAnako pariNAma pAmyA che evA guNasthAnakavALA jIvonA vrata viSayaka tathA vratonA dAna, AdizabdathI vrata na ApavA ityAdika tIkSNa buddhithI samajI zakAya tevAM gaMbhIra udAharaNo siddhAMtamAM nirUpaNa karelAM che. (548) daSTAntono saMgraha kahe che - ' 549 - zrIpura nagaramAM zeTha ane purohitanI putrIo zrAvakanAM aNuvratonuM pAlana karatA ane nipuNa nItipUrvaka evI rIte pravRtti karatA hatA ke jethI uttarottara kalyANanI paraMparA prApta karI-ema pUrvAcAryoe zAstromAM nirUpaNa kareluM che. (549). have te ja dagaMta 49 - ogaNapacAsa gAthAthI kahe che - (zrImatI ane somA zrAvikA) 550 thI 597 jenA uMcA ujajavala koTanAM zikharoe AkAzanA agrabhAgane paricuMbita karelA che, evA, jemAM traNa cAra mArgo suvyavasthita rIte vibhAjana karelA che, aneka dukAno ane cauTAnA samUhavALA, vizALa hATanA mArgothI yukta, jayAM dhamadhokAra vyApAra cAlI rahelo che, evA prakAranuM bhuvananI lakSmInuM ja jANe nagara na hoya tevuM zrIpura nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM ghare AvelAne prathama "Avo padhAro' ema prathama bolAvanAra, paropakArI, dAkSiNyayukta suMdara vartanavALA atikRtajJa, sadhdharmakarma-mukta evo puruSavarga hato. devAMganAonA rUpane jitanAra, manohara uttama veSabhUSAthI suMdara, saubhAgyavaMtI, uttama zIlAlaMkAra dhAraNa karanAra strIvarga hato. tyAM manohara samAna sarvAga suMdara dehavALo, prazasta AcaraNanA kAraNe upArjana karelakIrtivALo priyaMkara nAmano rAjA hato. navIna kamalanA samAna mukhavALI bAlahariNa samAna netravALI, caMdrasamAna nirmala zIlavALI, navIna navIna guNo meLavavAmAM udyamI, AkhA aMtaHpuramAM pradhAna, devAMganAnA rUpane hasI kADhanAra brahmAjIne jema sAvitrI tema tene suMdarI nAmanI priyA hatI. vaLI te nagaramAM sajajana varganA manane AnaMdita karanAra, atiprauDha vaibhavazALIkuberanA dhanabhaMDArane nAno karanAra evo naMdana nAmano zeTha hato. uttamakuLamAM janmelI, lajjAnuM maMdira, AnaMdapUrNa manavALI, sajjanavarga vaDe prazaMsA karatA zIlAdiguNavALIrati nAmanI bhAryA hatI. teone uttama lakSaNothI aMkita dehavALI zrImatI nAmanI putrI janmI hatI, je bAlyakALathI jinadharma viSe ekAgra manavALI hatI.te navAM navAM sUtrono haMmezAM abhyAsa, tathA bhaNelAnuM parAvartana, anuprekSA Adi Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 yathAzaktikaratI hatI. ema karatAM bhavabhramaNathI vairAgya pAmI. guNI lokonA samAgamathI rAjI, pArakI niMdAthI roSAyamAna thatI hatI. zIlAlaMkArathI haMmezAM potAnA kuLane dIpAvatI hatI. tene somA nAmanI purohita-putrI priya sakhI hatI.kALa jatAM te baMnene koI divasa chUTI na paDe tevI prIti vRddhi pAmI. te baMnene dharmavicAra game te kAraNe pravartatA hatA, zrImatInA pratibaMdha mamatvabhAvathI somA potAnA dharmathI pAchI haThI arthAta tenuM mithyAtva dUra thayuM. samagraMkuzaLa-puNyanA hetubhUta evuM samyakatva prApta thayuM ane bALako dhULamAM gharanI banAvaTa karI ramata rame, tema bhava asAra lAgavA lAgyo potAnI zaktinI tulanA karatI evI tene aNuvrato grahaNa karavAnI buddhi utpanna thaI. vaLI teNe zrImatI sakhIne kahyuM ke, "he sakhi ! je vrato, niyamo tAre hoya, te mane paNa ho." e pramANe mane vrato aMgIkAra karAva, eTale samAna caritravALA dharmapAlana karavAmAM samAna citta thAya, jethI gati paNa samAna ja thAya, zrImatIe somAne kahyuM ke, "jeo, vrata, niyama, dharma AgaLa potAnA prANane paNa tRNa sarakhAgaNe che, evA dhIra AtmAo ja A vrato pAmI zake che, paNa bIjA alpapuNyavALA A vrata-niyamo pAmI zakatA nathI.bIjuM tAro baMdhuvarga baLavAna asahya che, te tane upasarga karaze. te samaye jhuMTaNa vaNike jhuMTaNa pazuno jema tyAga karyo, tema tuM paNa kSaNavAramAM grahaNa karelAM vratano tyAga kare, to te ghaNuM duHkha ApanAra thAya., mATe bhadre ! tArI IcchA ane zakti pramANe pALI zake, teTalAM ja vrato prahaNa kara. tyAre somAe zrImatIne kahyuM ke, A jhuMTaNa vaNika koNa hato ? ane teNe jhuMTaNa pazuno kevI rIte tyAga karyo ? te jANavAnuM mane ghaNuM kutUhala thayuM che, tethI anugraha karIne mane te kaho, nahitara A karavuM yogya gaNAze nahI. eTale prasanna vadanavALI zrImatI kahevAlAgI ke - (TaNa vaNinI kathA) he saumya ! zAMta banIne ekAgra cittathI tuM A vAta sAMbhaLa. aMgaThikA nAmanI nagarImAM dhana nAmanA zeTha hatA. tathA svAmIpuramAM zaMkha samAna ujjavala guNavALA zaMkha nAmanA zeTha hatA. koI samaye vyavasAya mATe aMgaThikA nagarIe gayA. teNe dhana zeThanI sAthe moTI rakamanI levaDa-devaDano vepAra karyo ane tene tyAM sarva avasare hitakAraka banI ghaNA divasa rokAIne rahyo. 925) haMmezAM ekabIjAnA darzanathI tathA paraspara manane anusaravAthI, dAna pratidAna Apa le karavAthI teo baMne vacce atigADha prItibaMdhAI. jagatamAM putranidhi, mitranidhi, dharmanidhi, dhananidhi ane zilpakaLAnidhi ema pAMca nidhio gaNAya che, paraMtu temAM teo mitranidhine adhika gaNatA hatA. ApaNI A prIti dRDha thAya, te mATe ApaNI prajAno vivAha arasaparasa thAya, to atizaya uttama ane daDha prIti kAyama mATe TakI rahe. to jyAre ApaNe tyAM tenA putra-putrIono yoga thAya, tyAre teno paraNAvavAno vidhi 1 je pazu manuSyanI garamIthI jIvI zake che ane tenAM rUMvADAMthI banelAM vastro-kAmaLI ghaNI kiMmatI hoya che. te pazu kutarAnI AkRtivALo, bokaDAnI jAtino, cArapagavALo pazuvizeSa (veTo) hoya Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 upadezapada-anuvAda ApaNe nakkI karavo. A pramANe vivAha karavAnuM nakkI karIne comAsAnA kALamAM potAnA sthAnake gayA. anukrame keTalAka samaya pachI dhanazeThane tyAM putrano janma thayo. vaLI zaMkhane tyAM zaradacaMdranA biMba samAna vadanavALI AlAda ApanAra putrI janmI. baMne yauvanavaya pAmyA, eTale temano vivAha karyo. zaMkhanI putrI samaya thayo eTale sAsare gaI. tyAM lokonA jJAtinA jANavA mATe potAnI vaibhavAvasthAne ucita teno mahotsava karyo. viSayo bhogavatA evA teonA divaso atiAnaMdamAM pasAra thavA lAgyA. tyAra pachI keTalAka divase temanA gharamAM dAritryano praveza thayo. aMdhakArathI jema kamalavana zizira kALamAM tArAnI jayotmA zobhA vagaranA thAya che, tema zeThanA gharamAM gRhakAryo nisteja banI gayAM. have putravadhU vicAravA lAgI ke, "A daridratAno prabhAva koI apUrva jaNAya che ke - parvatanA zikhara karatAM paNa je moTo dekhAto hoya, te paNa lakSmIpatione taNakhalA samAna dekhAya che ane jANe pahelAM oLakhatA na hoya, dekhyo na hoya tevuM vartana kare che. game teTalI jAti uttama hoya, rUpavAne hoya, vidyA hoya A traNe guNo pRthvInA polANamAM pesI jAya che. jo dhana vartatuM hoya, to guNo pragaTa thAya che. A vagare ciMtA-paravaza banelI hRdayavALI patnIe kahyu ke - A daridratA rUpI jherano nAza karavA mATe bIjo koI mArga nathI. dararoja ApaNo prabhAvaghaTato jAya che. vaibhava kSINa thayo hoya, tene mAtra bhojana meLavavuM paNa muzkela bane che, to tame sAsarAnA ghare jAo ane eka jhuMTaNaka (peTA) pazunI mAgaNI karI. te kUtarAnA AkAranuM bokaDAnI jAtinuM cArapagavALuM jAnavara-pazu hoya che. huM tenA romAvaDe cha mAsamAM eka kaMbalaratna kAMtI ApIza, jethI tenA eka lAkha sonaiyA utpanna thaze. te pazu haMmezAM manuSyanA zarIranI garamIthI jIvI zake che, tene kSaNavAra paNa tArA zarIrathI chUTuM na mUkavuM. mArgamAM AvatA keTalAkakhoTA baLavAna mUrkha loko maLI jAya, teo harSathatALI vagADI mazkarI kare, to paNa tamAre te puzano tyAga na karavo tamAre tamArA potAnA kAryamAM ekAgra citta rAkhavuM, "zuM jU paDaze e bhayathI ahiM koI vastrano tyAga kare che ? A vAtano svIkAra karIne te zrI svAmI nAmanA nagare gayo. anukrame sAsarAnA ghare gayo eTale tyAM tenuM gaurava karyuM. samaya maLyo eTale AvavAnuM prayojana ane ekalA kema AvavuM thayuM te paNa pUchayuM. eTale potAnA gharano sarva vRttAnta zvasurapakSanA lokone kahyo. akSayanidhi samAna samartha zarIravALA te jhuMTaNa (gheTA) pazune prApta karyuM. zvasurapakSanA lokoe paNa kahyuM ke, "AtmAdhika gaNI tene khUba ja jALavavuM. loko mazkarI karaze, murNa gaNaze, to paNa tene choDIza nahi' ema zikhAmaNa ApI. anukrame potAnA nagara tarapha javA lAgyo. mArgamAM loko tenuM hAsya karatA hatA. tema karatAM potAnA nagaranI bahAra bagIcAmAM gAmalokanI lajajAthI nipuNyanA kAraNathI tene chUTo mUkyo utsukatAthI gRhAMgaNamAM paga mUkatAM tenI bhAryAe tene dekhyo. bhAryAe jANyuM ke, nakkI lakSaNa vagaranAo ANe kAryano vinAzakaryo. pUchayuM ke, te jhuMTaNaka pazu (To) meLavyuM ke nahi ? hA. to ke kyAM mUkyuM, to Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 ke bahAra eTale patnIekahyuM ke, nirbhAgya-ziromaNi tamo cho. tarata tene laI AvavA patie jaNAvyuM. patnIe kahyu ke, 'pavana ane bIjAno sparza thavAthI atyAre te mRtyupAmyuM haze.' te patnI utAvaLA pagale tyAM pahoMcI ane jyAM dekhe che, eTalAmAM to tenA zarIra upara rUMvADAno samUha nistejabanI gayo. tyAra pachI tenAM rUMvADAM kApI lIdhAM ane tenI kAmaLI kAMtIne taiyArakarI, paraMtu alpamUlyavALI banI. zvasuranA ghare bIjo mAgyo, paNa na meLavI zakyo. 'he some ! cuMTaNUka (gheTA) samAna A dharma grahaNa karyA pachI tAro svajanavarga tArA A dharma-svIkArIne kAraNe hAsyakaranAra thaze, grahaNa karyApachI tenA parityAgamAM A lokamAM ane bhavAMtaramAM pharI A maLavo durlabha thAyaane ahIM paNa tenAM mAThAM pariNAmo bhogavavAM paDe. A kAraNathI tane A dharma ApavA yogya nathI. A dharma na ApavAmAM paNa teonuM ane tAruM hita che. nahIMtara atigADha rogathI jeo pIDAtA hoya, paraMtu akAle jo auSadha ApavAmAM Ave, to te aniSTa phalanA kAraNarUpa thAya che.' A pramANe zrImatIe kahyuM. eTale caMdra samAna saumya mukhavALI somA kahevA lAgI ke - 'sarve prANIo tevA hotA nathI. jagatamAM evA paNa keTalAka hoya cheke, jeo samudranA jaLanI gaMbhIratA sarakhI gaMbhIra buddhivALA ane meruparvata sarakhA kAryamAM aDola tema ja bAliza janonA mRdu Alopone gaNakAratA nathI. vividha prakAranAM AkhyAnakomAM kuzala evI teM gobara vaNikanuM ke, je mUrkhAonA vacananI avahelanAnI darakArakaryA vagara potAnA kArya sAdhavAmAM tatpara banyo. te AkhyAnaka sAMbhaLyuM nathI ? to zrImatIe kahyu ke - 'mUrkhAnA vacanane avagaNIne jeNe potAnu kArya sAdhyuM, te vaNikakoNa ane kevo hato ? tyAre somA kahevA lAgI ke - gobara vaNika kathA dhanavAna lokothI yukta eka vizvapurI nAmanI nagarI hatI. temAM ghaNuM dhana upArjana karela datta nAmano zeTha hato. puNyanI hAni thavAnA kAraNe koIka kALe daridrapaNAne pAmyo.. niraMtara manoratho apUrNa rahevAthI te vicAravA lAgyo ke, 'kayo upAya evo che ke jethI huM pharI paNa vaibhavano svAmI banuM ?' te samayepotAnA pitAnuM vacana yAda AvyuM ke, 'he putra ! kadAca koI prakAre vaibhava na hoya, to kASThanI peTInA sajjaDa madhyabhAgamAM tAMbAnI eka karaMDikAmAM-maMjUSAmAM tArA mATe eka paTTaka lakhIne rokelo che, te tAre ekalAe nirIkSaNa karavo ane A vAta koI pAse prakAzita na karavI. mAtra aMdara kaheluM kArya atinipuNa manathI tAre karI levuM. lakhyA pramANe karIza. to sarva bAjuthI tane lakSmI prApta thaze. e pramANe pitAnA vacanane saMbhArato koI na jANe tevI rIte ekAMtamAM te peTI ughADIne adaMranI DAbaDI kADhIne temAMno paTTaka vAMcyo. aMdara lakheluM hatuM ke gomaya nAmanA dvIpamAM ratnanuM tRNa caranAra evI gAyono samudAya sarvatra care che. A dezamAMthI jo ukaraDAmAMthI khAtara tyAM laI javAmAM Ave ane te pradezamAM nAkhavAmAM Ave, to tenA uSNa sparzanA lobhathI rAtri-samaye te gAyo tyAM Avaze ane tyAM chANanA podaLA mUkaze te podaLAne moTA udbhaTa agni vaDe - Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u40 upadezapada-anuvAda jalAvavAmAM Ave, to temAMthI kiMmatI pAMce varNanA ratno utpanna thaze. A pramANe paTTa vAMcIne artha samajayo, eTale te vicAravA lAgyo - buddhizALI bIjA hitakArI puruSonA vacanomAM kadApi pheraphAra na hoya, to pachI ekAMta vAtsalya-bhaktivALA mArA nipuNa pitAjInI to vAta ja zI karavI ? kAryanA paramArthano vinizcaya karyApachI nagaramAM ghoSaNA karAve che ke - "mArI pAse buddhi puSkaLa che, paraMtu vaibhava nathI, to zuM karuM ?" A pramANe mArgamAM traNa-cAra mArgomA, coka-cauTAmAM bolato bolato bhramaNa karato hato. lokoe kalpanA karI ke, "bApaDo vaibhava-rahita thayelo hovAthI Ama vyAkuLa banI gayo che. "(75) te nagaranA svAmI rAjAe sAMbhaLyuM ane tene kautuka thayuM, tene bolAvyo. chevaTe dhana ApavAnuM nakkI karyuM. eka lAkha sonAmahoro grahaNa karIne dekhAvanuM gAMDapaNa kaMIka ochuM karyuM. gomayadvIpanA mArganA jANakAra eka niryAmakane sAthe AvavAnuM nakkI karyuM. gAma, khANa, nagara vagerenA ukaraDAnA kacarA vahANomAM bharyA. loko bolavA lAgyA ke, "A bemAMrAjA gAMDo thayo che ke zuM ? ke je AvAne dhana Ape che ane dhanano upayoga kacaro bharIne sAme pAra vepAra karavA laI jAya che." have A paNa ahIMthI prayANa karavA pUrvaka lokonA vacananI avagaNanA karIne nirvine te dvIpe pahoMcI gayo. paTTamAM lakhela hatuM, te pramANe sarva anuSThAna karyuM. (8) , gAyo jovAmAM AvI. te gAyonuM ghaNuM chANa grahaNa karIne vahANo bharyA ane jaldI potAnA dezamAM Avyo. samudrakinAre sarvevahANomAMthI chANa nIce utAryuM rAjAne maLyo.rAjAe Adara-gauravapUrvaka pUchayuM ke, "prANono saMzaya thAya, tevuM sAhasa karIne bIjA dvIpe gayo hato, to te dvIpAntaramAMthI zuM kariyANuM ahIM ApyuM che ?' teNe kahyuM ke, "he deva gobara-chANa lAvyo chuM." "zuM A gAMDo che? e hakIkata satya ja che ke zuM? athavA tohave kArya thavAnuM thaI gayuM, je thayuM te kharuM AnI pAsethI dANa na grahaNa karavuM' ema vicArI tenuM vahANa zulka vagaranuM karyuM "ApanI mahAkRpA' ema kahyuM.rAjA ane loko tene hasavA lAgyAke, "dhikkAra thAoAnA gAMDapaNane jenA prasAdayoge Avo apUrva lAbha meLavyo, DAhyo chatAM gAMDAmAM khapIlokonA apamAnane hIlanAne sahana karIne te chANAnA piMDAo potAnI gharamAM dAkhala karAvI dIdhA. tyAra pachI agni prajavalana karI ratno banAvyAM rAjA pAsethI je lAkha dInArasonAmahoro grahaNa karI hatI.te bamaNI karIne rAjAnA bhaMDAramAM pAchI ApI. have tene ahi vepAra karavAno adhikAra maLI gayo. dararoja ratnono moTo vepAra karavA lAgyo, tenA prabhAvathI bhuvanamAM bhojana, vastrAdi vastuono bhoga bhogavanAro tathA baMdhu, mitra,tenA rahevAsI lokovaDe pUjanIya banyo. icchita padArtha prApta karavA vaDe mananAM saMtoSane pAmelobanyo. jema te pitAnA nirUpaNa karelA paTTakamAM lakhelA arthathI nizcala banyo, tema ja ciMtavelA manorathothI adhika bhAva pAmyo.tema paTTaka samAna jinezvaranI AjJAno nizcaya karanAra koIkakadAca kyAMka murkha lokothI hIlanA-tiraskArapAmato hoya, to tethI A jinezvarano dharma AcaravAne mATe te ayogya banI jAya che? te vAta tuM ja mane kahe. dhanavAna lokone ekalA potAnA peTa bharanArA banavuM, te anucita che. arthAt tuM ekalI ja dharma kare Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 341 ane bIjAne na karAve te tArA mATe ucita na gaNAya. zrImatI somAnA vacananI nipuNatAthI saMtoSa pAmelIkahevA lAgI ke, dharma-dAna karavA mATe tuM yogyapAtra cho, nahiMtara bIjA koNa AvAM vacana bolI zake ? A dharma to huM tane mAtra kahI zakuM chuM.' ApI zakatI nathI, gurumahArAja ja dharma ApI zake che, eTale zrImatI somAne sAdhvIjInA upAzrayamAM laI gaI, eTale tyAM pravartinInAM darzana thayAM. te kevA guNavALAM hatAM ? te kahe che - jeNe potAnA zIlanI zuddhi rUpagaMgAnA pravAhathI traNa lokane nirmala karyA che, athavA tenA zIlanI kIrti traNe lokamAM phelAI che.lajjA, maryAdA,saMyamAdi rUpa guNono pratyakSa puMja hoya tevI, jeNe vihita anuSThAna mATesArI rIte lIna banI ekAgra mana sthApana karyuM che, rAjAnA-zrImaMtonA kulomAM janmelI sukumAra kAyAvALI, bIjI paNa aneka sAdhvIonA gurupaNAne pAmelI, atisukumAra dehanA rUpa,varNa,zarIranI kAMti daDhasaMyamanA kAraNe vRddhi pAmelAM hatAM. asuro, devo, khecaronI strIone prApta karela maMgala lAvaNyAdikane eka pagale ja nirbhatsanA sthAnane pamADatA hatA. (100) kokilAonAM kulathI paNa atikomala svarathI karNAmRta jharAvatAM vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, svAdhyAya rUpa pAMca prakAranA madhura zabdathI anuSThAna karatAM evA pravartinIne dekhyAM. pUrNa AdarathI mastaka maditalamAM sparza thAya, tevI rIte te sAdhvIne vaMdanA karI, tema ja najIkamAM bIjAM sAdhvIo hatAM, temanA tarapha paNa dharmasneha-dRSTithI avalokana karyuM. te samaye bolavA lAyaka vacano lAMbAkALa sudhI bolyAM. dAnAdika cAra prakArano dharma samajAvyo. te A pramANe - "dAna, zIla, tapa ane bhAvanA evA cAra prakArano dharma che. temAM jJAnadAna, abhayadAna, dharmopagrahadAna ane anukaMpAdAna-ema dAna cAra prakAranAM che. temAM jJAnadAna tene kahevAya ke mohanI adhikatAvALA jIvone tathA tattvanI ciMtA rahita evA prANIone bhadrika suMdara vacano kahIne tenA AtmAmAM suMdara bodha utpanna karavo. A viSayamAM sva-52 zAstrone jANanArA kuzalagurumahArAjAe bhavyajIvone je jJAna ApavuM, tenuM nAma jJAnadAna jagatamAM sahu koI jIvone potAnA prANo adhika vahAlA hoyache. tethI teone prANadAna karavArUpa abhayadAna ApavuM-tedezathI ane sarvathI ema be prakAranA abhayadAna jANavAM. je dharma karanArA ane dharmamAM mana rAkhanArA evA sAdhuo ane zrAvako ane bhagavaMtanA vacanamAM yathArtha zraddhA rAkhanArA evA samakitavaMta AtmAone anna-pAna, vastra, pAtra, auSadha Adi dharmamAM upakAra karanAra vastunuM pAtrAnusAra je dAna kuzaLa cittathI ApavuM. te dharmopagrahadAna je duHkhIo, kharAba sthitivALA rogI, apaMga hoya, temane duHkha nivAraNa thAya,te pramANe ucita upakAra karavA rUpa anukaMpAdAna. A pramANe dAnanA prakAro samajAvyA. je indriya, mananA vikArono tyAgakaravo, cAre kaSAyono jaya karavo, cittane samAdhimAM rAkhavA lakSaNa zIla dharma kahelo che. karmakSayakaravAnA kAraNabhUta evA upavAsAdika aneka prakAranA tapa karavA, A tapa paNa glAnikheda pAmyA vagara tema maravAnI ke jIvavAnI Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 upadezapada-anuvAda koI abhilASA rAkhyA vagara, vivekI AtmAoe gurunI AjJAnusAra vidhi pramANe karavA je jIvita dhana, yauvana Adi jagatanA padArtho anitya kSaNabhaMgura ane pApa baMdhAvanArA che, te pramANe bAra bhAvanAo bhAvavArUpa bhAvanA dharma samajavo. A dharma samagra sukhanI khANa svarUpa samajavo. tyAre prakArano A dharma pAra vagaranAM saMsArarUpa khArA jaLavALA samudrane taravA mATe nava-samAna che, vizALa duHkhATavIne bALI nAkhanAra pracaMDa vAlAvALA agnisamAna A dharma che. vaLI A dharma samagra traNe bhuvananA lokonI lakSmIrUpa velaDInA maMDapa samAna che. samagra Icchita phala-prApti mATe ekAMta kalpavRkSa samAna A dharma che. vadhAre keTalu kahevuM ? A jagatamAM A dharma karatAM adhika suMdarabIjuM kaMI nathI." A pramANe pravartinI sAdhvInI pAsethI jyAre dharma sAMbhaLyo, tyAre vAsita karelA vastramAM jema raMga sarvarIte vyApI jAya, tema te ja kSaNe somAnA AtmAmAM dharma pariNamyo. samagra bhuvananA muguTa samAna bhaktipUrNa samagradevoe jemane namaskAra karela che, evA arihaMta bhagavaMtane devabuddhithI, tRNa ane maNi baMnemAM samAna buddhivALA, samagra uttama guNo meLavelA hovAthI gauravavALA evA je muni teo ja guru ane samagra karma-parvatono cUro karanAra vajAzani-samAna jinendrano dharma evA prakAranAdeva,guru ane dharmarUpa samyakatvane tathA tyArapachI pAMca aNuvrato, chaTa rAtribhojana-viramaNa ema samyakatva-sahita pAMca aNuvrato, tathA rAtribhojana-tyAga vrata aMgIkAra karyo. jeno karmamala nAza thayo che, amRta-rasa-pAna karavA mAphaka somA ekadama apUrva AnaMda pAmI. ghare AvIne pitA vagerene A dharmano vRttAnta jaNAvyo (100) have pitAe kahyuM ke, "Aja sudhI ApaNA vaMzamAM koIe kadApi je dharma karyo nathI, te dharma mAtra zravaNa karatAM ja mArI putrIe grahaNa karyo. A kAraNe janaka loka vagerene atizaya na kalpI zakAya tevo gusso utpanna thayo. pachI kahyuM ke "he vatsa ! ApaNo potAno viza-paraMparAthI cAlyo Avato dharma te choDI dIdho, te kArya te ghaNu ja kharAba karyuM, ema karAvanAre paNa tane bAlizapaNAmAM AropaNa karI, mATe putri ! A dharmano tyAga kara ane potAnA vaMzathI cAlyo Avato ane pUrvanA puruSone alaMghanIya evA A dharmanuM sevana kara. pUrvanA puruSone laMghana karavA, te to amaMgaLanuM mULa che. somA manamAM vicAravA lAgI ke, devatA samAna mAtA pitAdika vaDIlone pratyuttara Apavo mane yogya na gaNAya, to have temane saMtoSa kema pamADavA?' ema vicArakarI temane jaNAvyuM ke, "jemanI pAsethI dharma grahaNa karyo che, te pravartinI pAse ja jaIne temane pAcho arpaNa karavo." te pramANe teone paNa, tyAM laI jAya che ke, koI prakAre teo paNa dharma pAme." ema citavIne pelA pravRttinI pAse jeTalAmAM laI jAya che, tyAre rAjamArgamAM koI mahAghora gharanI mArAmArI jovAmAM AvI, te ahiM kevI rIte thaI ? tene saMkSepathI kahIza (128) Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 343 (hiMsA-prapaMca upara municaMdranuM dRSTAMta ) te nagaramAM ghaNA vaibhavavALo, samagra vaNikalokane bahumAnya, sarva jago para prasiddhi pAmelo sAgaradatta nAmano zeThahato.tene saMpadA nAmanI bhAryA,municaMdra nAmano temane putra hato, baMdhumatI nAmanI putrI ane sthAvara nAmano nAnI vayano sevaka hato te nagarathI bahu dUra nahi tevA "vaTapadra nAmanA potAnA gokuLamAM zeTha dareka mahine tyAM jaIne potAnI gAyonA samUhanI ciMtA-sAra-saMbhALa karatA ane jeTaluM ghI, dUdha vagere hoya, te gADAmAM bharIne zaheramAM lAvI baMdhu, mitro, dIna-duHkhI lokone ApatA hatA. baMdhumatI jinezvarano dharma sAMbhaLIne zrAvikA banI.prANivadha-pramukha pApasthAnakonI virati grahaNa karI, temAM pote samAdhi meLavatI hatI. have koI vakhata indra dhanuSya mAphaka capalajIvita hovAthI sAgaradatta zeTha paMcatva pAmyA eTale gharanA samagra lokoe zeThanA padamAM municaMdra putrane sthApana karyo. AgaLanI zeThanI rItine anusarIne sarva-sva-para kAryo te karato hato. AgaLa pramANe sthAvara sevaka paNa bahumAna batAvato, tema ja svajana, putra ane baMdhunI jema sarvakAryo potAnAM gaNI karato hato. paraMtu strIonA, svabhAva viveka rahita hovAthI durazIlavALI saMpadA sthAvarane dekhIne kAmadevanA bANathI ghavAyelI vicAravA lAgI ke - "kyA upAyathI A sthAvaranI sAthe vagara roka-Toke nirvine ekAMtamAM rahIne huM viSayasukhano anubhava karuM ? putra municaMdrane marAvI nakhAvIne A mArA gharanA dhana, suvarNa Adi samRddhinA svAmI tarIke kevI rIte sthApana karavo ? ema vicAratI te sthAvarane snAna, bhojana AdimA vizeSa prakAre tenI sarabharA karavA lAgI. are ! pApI strIonI duSTatA keTalI nIca hadanI hoya che ? jeNe teno abhiprAya nathI jANyo, evo sthAvara to tenA pratye te ja pramANe nIhALato ane vicArato ke, "A mAtApaNAnA aMge mArI vizeSapaNe saMbhALa kare che." have koIka samaye ekAMtamAM lajjAno sarvathA tyAga karI, kulamaryAdAne choDIne teNe potAno sarva AtmA snehathI samarpaNa karyo. vaLI tene kahyuM ke - "he bhadra ! municaMdra putrane mArI nAkhIne A ja gharamAM vizvasta banI svAmInI jema mArI sAthe bhogo bhogava. huM tene tArI sAthe gokuLamAM mokalIza, mArgamAM tArI taravAra vaDe teno vadha karI nAkhavo." A vAta sthAvara nokare paNa svIkArI. kAraNake, "lajjA choDanArane koI akArya hotuM nathI. A khAnagI maMtraNA baMdhumatI bahenanA sAMbhaLavAmAM AvI, eTale ati snehabhAvathI jevo baMdhu gharamAM AvI pahoMcyo, eTale tarata ja tenA kAne vAta nAkhI. bahenane mauna rAkhavAnuM kahIne municaMdra gharamAM gayo, eTale mAtAne kapaTathI rudana karavAnuM AvyuM. putre puchayuM ke, "he mAtAjI ! zA kAraNe rudana karo cho ?' tyAre mAtAe kahyuM ke, "gharanAM kAryo sIdAtAM dekhIne ruddana karuM chuM. tArA pitA jIvatA hatA, tyAre nakkI dareka mahine gokuLamAM jaIne ghI, dUdha vagere lAvIne ApatA hatA. atyAre to he putra ! tuM atyaMta pramAdavALo banI gokuLanI kazI sAra-bhALa-ciMtA rAkhato nathI. A mArA gharanI vAtakyAM jaIne karuM ?" putre kahyuM ke, "he mAtAjI ! tuM rovAnuM baMdha kara, savAre sthAvaranI sAthe huM gokuLamAM jaIza, mATe zokano tyAga Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 344 kara." putranAM vacana sAMbhaLI manamAM khuza thaI ane mauna banI. bIjA divase ghoDA upara svAra thaIne sthAvara sAthe gokuLamAM cAlyo. cAlatAM ane jatAM sthAvara vicAre che ke - "jo koI prakAre municaMdra AgaLa cAle, to pAchaLathI khagathI prahArakarI jaldI tene haNI nAkhuM have municaMdra paNa bahene kahelA vRttAntathI sAvadhAna hato ane tethI eka sAthe baMne mArgamAM apramattapaNe jato hato have ghoDo koIka viSama pradezamAM Avyo, eTale cAbUkanA mArathI sthAvare tene mAryo, eTale municaMdra AgaLa cAlavA lAgyo. zaMkA sahita municaMdra jeTalAmAM AgaLa gayo, teTalAmAM sthAvara pAchalA bhAgamAM taravAra kheMcIne teno vadha karavA taiyAra thayo. municaMdra te pramANe paDachAyo dekhyo, eTale tarata potAno ghoDo vegathI AgaLa doDAvyo ane taravArano prahAra cUkvAyo. gokuLamAM pahoMcyo, gokuLanA svAmIe tenI sarabharA karI. ekabIjAe bIjI, trIjI vAto karIne divasa pUro karyo. have prathama dAvamAM niSphaLatA pAmelo sthAvara bIjA prakAre ghAta karavAno upAya dekhe che ane vicAre che ke, "rAtre nakkI teno ghAta karIza." have makAnanA madhyabhAgamAM rAtre jyAre pathArI taiyArakarI, eTale municaMdra kahyuM ke, "huM lAMbA samaye ahiM Avyo chuM, to gAyanA vADAmAM A zavyA taiyAra karo, jethI tyAM rahelo huM gAya ane bheMsonI saMkhyA darekanI keTalI keTalI che? te sarva huM tapAsI lauM.' te pramANe parivAre karyuM, to tyAM rahelo te vicAravA lAgyoke, "Aje A nokaranI sarva ceSTAo ane kapaTajALa dekhI lauM." A ekAMtamAM rahyoema jANIne ane tene dekhIne sthAvara manamAM AnaMda pAmyo. kAraNa ke, Aje sukhethI teno vadhakarI zakAze ane mAruM kArya pUrNa thaze." jayAre sarve manuSyo suI gayA, tyAre municaMdra tIkSNa taravAra grahaNa karIne zavyAnI aMdara tevI koI nakAmI vastu goThavIne upara khoLanuM vastra AcchAdita karIne sthAvaranuM mAyAjALanuM durvilasita dekhavA mATe sAvadhAnIpUrvaka apramattapaNe mauna dhAraNa karIne ekAMtamAM koI na dekhe tema ubho rahyo. have rAtrinA cheDAnA kALamAM vizvasta sthAvara tyAM AvIne jeTalAmAM tyAM prahAra karavA gayo, eTale tarata ja municaMdre tene taravArano jhATako mArIne mRtyuzaraNa karyo. A ciMtAno aMta lAvavA mATe arthAt Ane mAryAno Aropa potAnAM upara na Ave, te mATe gAyanA vADAmAMthI gAyone bahArakADhIne tene nasADI mUkI ane bUma pADavA lAgyo ke, "are ! doDo doDo, ApaNI gAyone coro haraNa karI jAya che. A sthAvarano vadha karyo. eTale puruSo cAre bAju doDyA. gAyo pAchI vALI, coro nAsI gayA-ema lokoe vicAryuM. tyAra pachI sthAvaranuM maraNottara sarva kArya patAvyuM. "zuM thayuM haze ?" ema ciMtAvALI mAtA mArgamAM najara karatI hatI, eTalAmAM municaMdra jaldI ekalo ghare AvI gayo. taravAra khIlI upara laTakAvIne ApelA Asana upara beTho eTale tenI bhAryA tenA paga dhovA lAgI. putrane jIvato dekhI zokavALI mAtAe pUchayuM ke, "he vatsa ! sthAvara kayAM gayo?" teNe kahyuM ke, "dhIme dhIme te pAchaLa Ave che.' to kSobha pAmelI mAtA jyAM taravAratarapha najara karavA lAgI, to taravAra para lAgelA lohInI gaMdhathI kIDIo AvatI dekhI. barAbara bArIkIthI najara karI lohIthI kharaDAyelI taravAra dekhI, to prabala kopAgnithI saLagelI evI te pApiNIe najIkamAM yava, ghauM Adi Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 daLavAthI ghaMTInuM zilAtala hatuM, te putranA mastaka uparapheMkyuM, eTale ekadama putra mRtyu pAmyo. svAmIne mArI nAkhavAthI utpanna thayelA tIvra kopavALI tenI bhAryAe baMdhumatI putrInA dekhatAM tene taravAthI mRtyupamADI, gharanI sArabhUta vastuo rAjAe japta karI ane tenI bhAryAne rAjAe keda karI. bIjInI pUjA thaI. A sarva somAnA guruvarge-mAtA pitAe joyuM, "aho ! A hiMsA kevI pApiNI che !! jIvonuM caritra AvA prakAranuM thAya cheke, "mAtA putrane, putravadhu sAsune hiMsAnA prabhAvathI mAranArAM bane che. te hiMsAthI A bhavamAM ane parabhavamAM paNa duHkhanuM kAraNa bane che. lAga maLyo, eTale somAe kahyuM ke, "A viratimaya dharma meM svIkAryo che, te karavo ke choDavo ? "he putri ! hiMsAdikanI viratI na choDavI ! have jyAM thoDe AgaLa jAya che, tyAM juThA pralApa karanAra, lokonAM atinidhura vacano vaDe tiraskAra pAmato nAza pAmelA vahANavALo vahANathI vepAra karanAra eka vepArI jovAmAM Avyo. teno vRttAnta je pramANe banyo te pramANe kahe che (asatyanA prapaMco) vasaMtapura nagaramAM vahANathI vepAra karanAra zubhaMkara nAmano vepArI hato. tene gharanuM samagra kArya saMbhALanAra maMdodarI nAmanI bhAryA hatI. temane sukumAra dehavALI, khIlelA yauvanavALI, dehamAM eka paNa doSa vagaranI zaMkhiNI nAmanI putrI hatI. koIka samaye zubhaMkara A dezamAM utpanna thatI aneka vastuothI bharelAM vahANa laIne samudranA bIjA kinArA para rahelA dvIpe pahoMcyo. ghaNA AdarathI vepAra karyo, to aDhaLaka dhana-lAbha meLavyo. tyAMthI svadezamAM AvavA pAcho pharyo, tyAre puNya pAtaLAM paDavAthI, samudranI aMdara koI prakAre parvata samAna UMcA janataraMgo uThavAthI, vAhaNa sAthe aphaLAvAthI tenuM vahANa bhAMgI gayuM ane aMdara kiMmatI kharIda karelAM motIo, pravAla, dakSiNAvarta zaMkha vagere sArabhUta vastuo samudramAM DUbI gaI. tene lAkaDAnuM pATiyuM maLI javAthI eka nokara sAthe samudra-kinArAnA upara rahelA eka gAmamAM utaryo. tyAM atinirdaya chidro khoLavAmAM tatpara evA daive atitIvra vyAdhi utpanna karIne tene nirbaLa karI nAkhyo. atibhaktivALA sevake tene auSadhAdika khavarAvIne pahelA jevo nirogI svastha zasakta banAvyo. khUba sevA karavAnA kAraNe ane potAne jIvatara tenI sevA dvArA maLyuM, eTale khuza thayelA teNe potAnI putrI tene ApI. "sAkSI vagarano vyavahAra jUTho thAya che, to ahiM sAkSI koNa?' tyAre sevake kahyuM ke, "jIvakA nAmanA pakSIo ahIM che, te ApaNA sAkSIo.... kAraNa ke teo kaMIka vizeSa vijJAnavALA hoya che. "ApaNI vAtamAM koI vAMdho paDe, to jIvakA pakSI tAro sAkSI." te pakSIne kanyAdAna-grahaNa vagere sarva vRttAnta nivedana karyo. keTalAka samaya pachI baMne potAnA dezamAM pahoMcyA. kanyAdAnanA saMbaMdhamAM svajana ane strIvarganA kAraNe te badalAI gayo. bhAryA kahevA lAgI ke, "uttamakuLamAM janmelI uttama rUpa-saMpatti pAmelI potAnI putrIne tamArA nokarane ApavA mAruM mana kevI rIte utsAha pAme ? mATe A vAta choDI devI eTale zubhaMkare sevakane kahyuM ke, "are sevaka ! tuM have A Agraha choDI de, nakAmo khIjAIza nahi." A pramANe Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 upadezapada-anuvAda pratiSedha karyo, eTale nokara rAjA pAse phariyAda laI gayo. rAjAne kahyuM ke, "A pramANe vRttAntabanyohato, meM tene nirogI karyo, eTale mane potAnI putrI ApI." "A kAryamAM koI sAkSI che?" "he deva ! che." "to te koNa che?" "jIvakA nAmanA pakSI." "te kyAM che?" ema rAjAe pUchayuM. eTale nokare kahyuM ke, "he deva ! sAmA kinAre," "te pakSIne ahiM lAvo, jethI tamArA baMne vacceno vivAda TaLI jAya sevaka tyAM gayo ane pAMjarAmAM rAkhIne tene lAvyo. lokone khaseDI nAkhyA, ekAMta karyuM, e rAjAe te pakSIe pUchayuM ke, "A vivAdamAM tuM kahe, te pramANa che, to kahe ke, AmAM zuM satya che ?" kRmIonuM bhakSaNa karanArA teonI AgaLa junuM kIDAvALuM chANa veryuM, eTale temAM chupAyelA moTA kIDAo saLavaLavA lAgyA ane pragaTa thayA. (200) te kIDAone dekhIne potAnI cAMcathI calAyamAna karyA ane te dvArA evo saMketa karyo ke, jUThuM bolanAra manuSyo bhavAMtaramAM AvA saDelA chANanA tuccha kaDAonuM bhakSaNa karanArA AvA thAya che. potAnI jillAthI bolIne pheravI bolanAranI A dazA thAya che." nokaranI tarapheNamAM cukAdo Avyo, eTale kanyA nokarane maLI. loko taraphathI dhikkAra pAmyo. somAnA vaDIloe jUTha bolanAranA hAla dekhIne te ja pramANe vrata choDavAnI nA pADI. e pramANe thoDA AgaLa gayA, to koTavALA vagere AkarA rAjapuruSo vaDe hAtha-paga kApelo talacoranAra talacora nAmano eka puruSa jovAmAM Avyo. tenI hakIkata A pramANe jANavI - ( corInA tyAga upara talacoranI kathA) te nagaramAM eka strI hatI, tene ativallabha eka putra hato ke jenA janma samaye pitA mRtyu pAmyo hato, te taruNapaNuM pAmyo. koIka divase mAtAe putrane snAna karAvyuM. lUchayA vagaranA bhInA zarIravALo te vepArIone ekaThA thavAnA dukAnanA sthAne gayo. koI prakAre koIka samartha zarIravALA sAMDha tene dhakko mAryo, eTale talanA DhagalA upara paDyo. zarIre coTelA tala sahita ghare gayo. tyAra pachI mAtAe te talanA dANA zarIra parathI khaMkherI lIdhA. mAtAne talano lobha lAgyo, eTale te talanI talasAMkaLI banAvIne karI ApI. dararoja te pramANe karIne talasAMkaLImAM lubdha banelo te talanuM haraNa karavA lAgyo. tyAra pachI ghaNA talanA jaththA paNa coravA lAgyo. mAtA nivAraNa karatI nathI. koTavALe tene pakaDyo, eTale putra vicAravA lAgyo ke, "mAtAe prathamathI mane corI karatAM na aTakAvyo, tethI prathama doSa mAtAno che, tala coravA tatpara banelA mane zarUAtathI ja niSedha karavo hato. A prakArano mAtA upara roSa vahana karatA teNe mAtAnA stanano eka khaMDa khAIlIdho koTavALe tenA hAthapaga kApI nAkhyA. somAnA vaDIloe tene dekhyo. eTale vicAra thayo ke, "are ! A corI AvI bhayaMkara che ! eTale teoe te vratanA tyAgano niSedha karyo. tyAra pachI thoDo pradeza AgaLa cAlyA, eTale jeNe potAnA patine mRtyu pamADyo che ane nagaraloko tene phITakAra karI rahelA che, evI eka mahilAne dekhI. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 bahAcarya vrata pati-mArikAnI kathA) koIka pradezamAM moTA kuLamAM eka yuvAna dehavALI, capaLatAnA kAraNe kulane kalaMka lagADanAra, khaMDita zIlavALI eka strI hatI. potAnA gharamAM ghoDAnA rakSaNa karanAra puruSa sAthe haMmezAM tene dekhatAM bolatAM tevA prakArano saMbaMdha vRddhi pAmyo. potAnA patinI avagaNanA karavA lAgI, kula ane zIla saMbaMdhI maryAdAnuM ullaMghana karyuM. A bhavanA ane parabhavanA rahelA duHkho mATe AtmAne taiyArakaryo. agni kASThothI, samudra hajAro nadIothI, tema caMcaLa cittavALI strI aneka puruSothI paNa vRddhi pAmatI nathI. strIone koI priya ke apriyahoto nathI. jema araNyamAM gAyo navA navA tRNanI abhilASA kare che, tema A rAmAo paNa navA navA puruSonI abhilASA kare che. to azvarakSakamAM lubdha banelI te strIe potAno pati AnI sAthenA snehamAM vighna karanAro che ema jANIne uMghato hato ke pramAdamAM hato tyAre ekAMtamAM tene nidhana pamADyo,tenA TukaDe TUkaDA karI teno tyAga karavA mATe peTImAM bharIne mastaka upara te peTI AropaNa karIne jyAre gharamAMthI bahAra nIkaLI tyAre koI prakAre jeNe kularakSaNanI sajjaDa ciMtA rAkhelI che. evI kuladevatA tene dekhIne roSAyamAna banI. te peTI mastaka sAthe barAbara coMTADI dIdhI. eka sarakhI dhArAthI jharatA carabI. lohI AdithI jenuM AkhuM zarIra kharaDAyeluM che, udvega manavALI potAnA adhama kAryathI lajjA pAmelI jeTalAmAM aTavI tarapha prayANa kare che, tyAre mULamAMthI netro ukhaDI gayAM hoya, tema aMdhabhAva pAmI. vaLI vasativALA gAma tarapha javA lAgI, eTale netro sAjAM thaI gayAM. pUrve koI vakhata na dekhyo hoya tevo vRttAnta dekhavAthI kautuka manavALA bALakonAM ToLAMothI anusaratA mArgavALI, vaLI bALako pAchaLa pAchaLa moTA zabdo karatA ane nagaraloko dhikkAra karIne "patimArikA' ema kahIne nirdayapaNe atiroSa prakaTa karatA. tene nagaranA cauTA, zerI, cAra mArgomAM halakI pADatA hatA, cIDavatA hatA.cAlatI cAlatI bhikSA mAtra paNa meLavatI na hatI. pagale pagale karuNasvarathI aneka dIna pralApa karatI hatI. tenA pitApakSanA lokoe dekhI ane teno vRttAnta jANyo, eTaleteo bolyA ke, "zIla khaMDana karavuM eTale durladhyA lAkho duHkhanI khANa samAna A mahApApa che. je kAraNa mATe A to ahi ja mahAApatti pAmI." tyAra pachI somAe mAtAne kahyuM ke, "he mAtAjI ! meM AnI ja virati grahaNa karelI che." "he putri ! tuM kharekhara kRtArtha cho, maraNAMte paNa A na choDIza." tyAra pachI thoDA AgaLa gayA, eTale mArgamAM dRSTi karatAM tyAM atyaMta asaMtoSI jenuM vahANa bhAMgI gayeluM che, evA eka manuSyane joyo. te manuSya koI prakAre samudranA madhyabhAgamAMthI kAMThe Avelo che, matsyano AhAra karato hovAthI rogI thayo che. sarva loko tenA parAbhava karatA hatA.zAthI ? to ke, lobhArUpI sarpa jhera vyApelA, bhamatA evA teNe koIka samaye bIjAne ThaganArA dhUrtaloko pAsethI sAMbhaLyuM hatuM ke - Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 upadezapada-anuvAda (parigraha parimANa vrata upara lobhAsakata purUSanI kathA) jo putrano bali arpaNa karavAmAM Ave, to amuka sthAnamAM je nidhi-bhaMDAra che, te pragaTa thAya che, jethI jIMdagInuM dAridraya, duHkha ane bIjI viDaMbanAo nAza pAme che - eTale kALI caturdazInI rAtrie teNe nidhAna-rakSA karanArI devIne putrano vadha karIne arpaNa karyo. atyaMta pApa-paravaza banelA tene nidhAna pragaTa thavAchatA paNa nidhi tene phaLyo nahi. bIjA. lokonA jANavAmAM AvyuM ke, nidhAnanI vAMchAe bali Apyo, paraMtu putra gumAvyo ane nidhAna maLyo nahi, lokoe tene dhikkAryo ke, A adhamAdhama ane na dekhavA lAyaka puruSa che. tenuM nAma paNa levuM ThIka nathI." ene mahA abhimAnI nagaranA koTavAla lokoe pakaDyo, tene nagna karIne zarIre kSAra rAkha copaDIne kedakhAnA tarapha laI javAtA hatA, tyAre somAnA mAtA -pitAe dekhyo. tyAre ghaNe bhAge A saMtoSanuM phala anubhave che - ema jANyuM. duHkha pUrvaka kahyuM ke, lobhAdhIna cittavALA jIvone guNa ane doSanuM jJAna hotuM nathI ane lobhanA kAraNe AvAM duraMta duHkho prApta karela che, tyAre somAe kahyuM ke, "A lobha-sarpa ekadama AgaLa vadhato hato, tene meM cAre bAjuthI thaMbhAvI dIdho che. ' he putrI ! te kharekhara suMdara AcaraNa karyuM che ke, jethI tene saMtoSa prApta thayo che, to have ardhakSaNa jeTalo samaya paNa teno tyAga na karIza.pAMce AzvavonuM anukrame phUla dekhIne jemane mahAsaMvega utpanna thayo che-evA bhAvitamativALA teo gaNinI-sAdhvIjInI vasati upAzraye pahoMcyA tyAre aNadhAryuM romAMca khaDAM thAyatevA prakAranuM A pApakRtya temanA jovAmAM AvyuM - ( rAtri-bhojana-tyAga upara) rAtri-samaye koI puruSa gADha aMdhakAramAM veMgaNanA zAka sAthe roTalo bhojana karatAkoI prakAre mukhamAM koLiyo nAkhatA, na dekhAya tevA prakAranA nAnA dehavALA viMchIne koLiyA sAthe nAkhyo. tenA atitIkSNa kAMTAthI tenuM tALavuM bhedAyuM te vyatara jAtino hovAthI tenuM jhera ghaNuM bhayaMkara svabhAvavALuM hatuM. tyArapachI tenuM samagra mukha sUjhI gayuM ane te mahAbhayaMkara duHkhaanubhavavA lAgyo. (prandhAgra 9000) vividha prakAranAM upAyakaranAra vaidyoe vividha jAtinAhajAro auSadhonA prayogo karyA. be hAtha ucA karIne kUdavAlAgyo. pIDA na sahI zakavAthI gadagada svare bolavA lAgyo. na sAMbhaLI zakAya tevA virasa zabdathI raDavAlAgyo. AvI sthiti dekhavAthI teoe vicAryuM ke, "A rAtribhojana karavAnuM phala bhogave che. tyAre somAputrI kahyuM ke, meM rAtribhojanano tyAga karyo che." "he putrI ! tethI karIne jagatamAM tuM kRtArtha thayelI cho, to samagra doSane nAza karanAra evA tArA guruNInAM darzana karIe." tyAra pachI vinayapUrvaka temanI pAse gayA. prathama praNAma karyA, vasati-svAmInAgRhacaityanI najIkanA sthAnamAM atisAvadhAnIthI rahelA hatA. (250) te parivAra sahita gaNinI atiujjavala zIlavaMtI aneka sAdhvIjInI vacce tArAgaNanI vacce caMdrabiMba zobhA pAme, tema atizobhA pAmatAM hatAM. harSa pAmelA hRdayathI darzana karI, vinayapUrvaka vaMdanA karI somA kahevA lAgI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 ke, "A mArA pitAjI ane mAruM kuTuMba che. gaNInIe paNa ucita nItithI temanA tarapha dRSTi karI ane pUchavAnA anusAra dharma paNa kahyo. temaNe kayA prazno karyA ane tenA je uttaro ApyA te, A pramANe jANavA - (somA ane sAdhvIjInAM praznottaro) somAnA svajano-lokomAM rUDha anekabheTavALAdharmamAM dharma kayo? gaNinI - trasa ane sthAvara jIvonI vidhipUrvaka dayA karavI, te dharma. somA-traNe bhuvanamAM priyasamAgama Adi sukhomAMsukha kone kahevAya ? gaNinI - tAva, kuSTaroga, kSayaroga-(kensara)Adi vyAdhino dehamAM asaMbhava che. arthAt roga hoya pachI dhana, kuTuMba, strIAdinuM sukha gaNAya nahi. somA - A bolavuM, bhojana ApavuM, vastra-dAna vageremAM kayo sneha thAya ? gaNinI-je paraspara atinipuNa paNe sarva kAryomAM koIne na chetaravA. te somA - ghaNA zAstronA abhyAsamAM lokamAM pAMDitya konuM kahevAya ? gaNinI - alpazrutathI paNa jene kAryamAM nizcaya thAya,te paMDita kahevAya. somA-graha, rAjA, nArIvarga vagerenA caritromAM konuM caritra jANavuM duSkara ? gaNinI - ativiSama evA daiva-vidhinI gati-caritra jANavuM muzkela che. kAraNa ke, na karavAnuM kare ane karavAnuM na kare ke ulaTuM kare, tenI kAryagati koI vicitra che. somA - saubhAgya, vaibhava, AbhUSaNa suMdara bhojana vagere vastuomAM zreSTha koNa ? gaNinI - je tArAo samAna ujjavala guNono lokomAM prakAza thavo. somA - baMdhava Adi svAbhAvika snehIo ane karelI sagAIo rUpa vevAIvarga te lokomAM sukhethI grahaNa karI zakAya koNa ? gaNinI-AcArarUpa dhanavALAloko sahelAIthI manAvI-samajAvI zakAya che. somA-maMtra, hAthI, kopelo sarpa vageremAM ahiM duHkhe grahaNa karI zakAya tevo koNa ? gaNinI-ghaNI vakhata priyakaravA chatAM paNa A durjanaloka duHkhethI vazakarI zakAya che. somA- AryA ! sajjana loko avidyA kone kahe che, te mane kaho. gaNinI - manuSyonA manamAM je sarva guNone bALI nAkhanAra dAvAgni-samAna ahaMkAra. soma-kArya karavA udyata thayelA puruSomAM ahiM sAdhya kone kahevAya,te kaho. gaNinI-suprazasta zAstromAM kahelA vinItonA sUtra artho, te sAdhya kahevAya.' somA - kaI lakSmI A ane AvatA bhavamAM bhavyone suMdara pariNAma lAvanArI thAya? gaNinI - vaibhava hoya ke na hoya, to paNa je saMtoSa karavo, te somA-sthAvara jaMgama Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 upadezapada-anuvAda Adi bhedavALA jheramAM ahiM jhera kayuM che ? A vagere ghaNA prazno thayA, tema ja tenA uttaro paNa ApyA. je uttaro bhadrika jIvone samajavA durlabha che. A pramANe temane jina dharma pariNamyo ane temAM teo bhadrika pariNAmavALA banyA.have svapnamAM paNa mAtA-pitA somAne dharmakAryamAM rokanArA na thayA, paraMtu tenA utsAhane vadhAranArA thayA.te zrImatI ane somA baMnene sakhIo jinadharmane paripAlana karIne anukrame sadgati pAmI ane paraMparAe sarva karmano kSaya karIne zivapada meLavaze. (268) have saMgrahagAthAno akSarArtha kahe che - zrIpura nagaramAM nandana vaNikanI zrAvikA dharmanuM pAlana karatI jinazAsananI pUrNa zraddhAvALI zrImatI nAmanI putrI hatI.purohitaputrI somA nAmanI tenI sakhI hatI. kAlakrame temanI maitrI vRddhi pAmI. dararoja dharma-vicAraNA karatI somAne samyakatvarUpa bodhinI prApta thaI, tema ja zrAvakajana-yogya vrata grahaNa karavAnI abhilASA thaI. tenI parIkSA mATe zrImatIe jhuMTaNa vaNikanuM daSTAMta jaNAvyuM.te A pramANe aMgadikA nagarImAM dhanazeTha hatA.koIka samaye svAmIpura nagarathI zaMkhazeTha tyAM gayA. vepAranA saMbaMdhathI baMnenI prIti vRddhi pAmI. te kAyama vadhAravA mATe temaNe koI saMtAna na hovA chatAM arasparasa putra-putrInA vivAha-saMbaMdha joDavAmATe nirNaya karyo krame karI dhanane putra, zaMkhane duhitA-putrI thaI.yogya vayanA thayA, eTale vivAha lagna thayA. bhogo bhogavavA lAgyA. koIka samaye bhAgyapalaTavAthI daridratA utpanna thaI. patnIe bhartArane kahyuM ke, "mArApitAne tyAM jaI jhuMTaNaka nAmanuM gheTA jevuM pazu mAgI lAvo, kUtarAnA jevI tenI AkRti hoya che, te pazunA rUMvADAthI cha mahinAmAM kaMbalaratna huM kAMtI ApIza ane tenuM lAkha sonaiyAnuM mahAmUlya upajaze. A pazune bilakula zarIranA sparza vagara rAta kedivasa kSaNavAra paNa chUTuM na mUkavuM. ApaNA manuSyanA zarIranI uSNatA vagara e jIvI zakatuM nathI. kAryanA paramArthane na jANanAra evA mUrkhaloko hAsyakare, to temane gaNakAravA nahi, ApaNe ApaNA kAryanI saphaLatA mATe sAvadhAnI rAkhavI." patie A vAta svIkArI.sAsarAne tyAM gayo. jhuMTaNaka pazu prApta karIne ghare pAchA AvatI vakhate sAsarApakSamAMthI paNa vAraMvAra zIkhAmaNa ApI hatI ke, "mUrkhaloko mArgamAM mazkarI kare, topaNa zarIrathI tene chUTuM na pADIza... ghara tarapha pAchA AvatAM mArgamAM loko hAsya karavA lAgyA. eTale lajajA pAmavAnA kAraNe teno utsAha maMda paDI gayo ane nagara bahAranA bagIcAmAM mUkIne te ghare gayo. patnIe pUchayuM ke, "jhuMTaNaka kyAM che? to kahe che ke, "bahAra mUkyuM che patnIe kahyuM ke, kharekhara bhalA-bhoLA lAgo cho, ATalA vakhatamAM te mRtyu pAmyo haze." have alpakiMmatanuM ratnakaMbala thaze. jo sIdhe sIdhuM ahIM lAvyA hota, to mahAmUlyavALuM ratnakaMbala kAMtI zakAte." cAlu adhikAramAM joDatA kahe che - jhuMTaNapazu samAna pAramArthika zuddha dharma. bAkInuM sarvapotAnI buddhithI joDI devuM. jevo dhanano putra daridra hato, te pramANe A Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 saMsArI jIva guNothI daridra che. jema patnInA vacanathI prerAyelo jhuMTaNanA lAbha mATe sAsaranA ghare gayo. tyAM te meLavyo paNa kharo, e pramANe mohanIyatAnA kSayopazamathI sAsarAnA gRhasamAna gurukula, jhuTaNa samAna dharma, te meLavavA mATe koI jAya che. te tyAM dharma meLavela paNa je. jema tene ATalI zikhAmaNo ApI hovA chatAM nirbhAgIpaNAnA yoge, lokonA hAsyanA bhayathI aMtarAlamAM ja potAnA zarIrathI chUTuM pADIne tyAM mUkI dIdhuM, tema dIrdhasaMsAranA kAraNe dharma prApta karelo hovA chatAM paNa ajJAnI lokonA bhayathI kArya karyA pahelAM ja teno tyAga kare che. jema jhuMTaNano tyAga karavAthI ghaNo duHkhI thayo, tema cAlu dharma-tyAgamAM paNa jIva duHkhI thAya che. jema tene pharI te pazu durlabha che,tema A dharma paNa pharI pAmavo atidurlabha che. tethI jhuMTaNaka vaNika samAna jIvone A dharma na Apavo. prabala javara vagere rogothI pIDA pAmatA sajjaDa mAMdagI bhogavanArAone jo ghI, goLa vagerethI mizrita bhArI khorAka ke dALa-bhAta ApavAthI roganI vRddhi thAya che, paNa te AhAra tenA zarIrane guNakArI nIvaDato nathI, tema mithyAtva-rogathI gherAelA AtmAne sAtvika dharmarUpa AhAra guNakAraka nIvaDato nathI. jo adhavaccamAM dharmano tyAga kare, to bhAvamAM bodhi durlabha thAya che. ahIM have purohitaputrI somA zrImatIne kahe che ke - "jagatamAM sarve loko jhuMTaNa vaNika sarakhA hotA nathI. keTalAka buddhizALI paNa hoya che. A viSayamAM gombara vaNikanuM daSTAMta che - vizvapurI nAmanI nagarImAM prasiddhi pAmelo ane dariyAnI musApharI karanAro datta nAmano vahANavaTI hato. kAla jatAM tene daridratA utpanna thaI. paralokamAM prayANa karatAM pahelAM tenA pitAe ApelI zikhAmaNa yAda AvI ke, Apatti - samayamAM A pramANe karavuM jepeTImAM tAMbAnI karaMDikA ane temAM Alekhela eka paTTaka che, temAM lakheluM hatuM ke, "gautama nAmanA dvIpamAM ukaraDAne kacaro-khAtara pAtharavuM. tema karavAthI khAtaranI uSNatAthI ratnaNa caranAra gAyonAM darzana thaze. te gAyonAM chANathI ratno thaze." tema paTTakamAM lakheluM hatuM. A lakhANa jANyA pachI nagaranA traNa-cAra mArgo upara ane sarva jago para bolavAlAgyo ke, buddhi che, paNa vaibhava nathI." Ane kaThaI vaLagADa lAgyo che - gAMDo thaI gayo che' ema dhArIne lokoe tenI avagaNanA karI.A vAta rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvI, eTale tene bolAvyo. vaibhava laI jA, lAkha sonAmahoro grahaNa karI. gautamadvIpa laI janAra niryAmaka sAthe lIdho. vahANamAM kacaro-khAtara bharyuM. Ama karavAthI loko tenI mazkarI karavA lAgyAke, gAMDo thayo che ane haju vepAra karavo che." te dvIpe gayo kacaro tyAM utAryo, tyAM tevI gAyonAM darzana thayAM. vahANamAM te gAyonuM puSkaLa chANa bharyuM. vaLI pAcho potAnA nagare Avyo.rAjAne maLyo. bIjA dvIpomAMthI zuM lAvyo ? "he deva ! gobara-chANa lAvyo chuM.' tyAre tenuM zulka-jagata-karamApha karyo. "ApanI mahAkRpA' loko mazkarI karavA lAgyA ke, "lAvI lAvIne chANa lAvyo." ema karI chANa gharamAM praveza karAvyuM. samaya thayo, eTale gAyanA chANanA piMDAne saLagAvyA, eTale temAMthI ratno pragaTa thayAM. ratno vecIne annAdino paribhoga karavA lAgyo. vaLI lokono pUjaya banyo. lokanA hAsyanI avagaNanA karIne je kAryano nizcaya karyo hato, tema jIve paNa lokonI avagaNanA karIne karavA lAyaka dharma Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 upadezapada-anuvAda karavAno nizcaya karavo joIe. paTTaka sarakhI bhagavaMtanI AjJA, e pramANe dharma viSayamAM sarva yojanA karavI. pitRsthAnIya guru, mazkarInA sthAna sarakhA ajJAnI bIjA matavALAo, gRhasthAnIya potAnA abhiprAyanuM jJAna lokomAM prakAzita karavuM ratnasthAnIya dharma. AvA prakAranAgolgAra vepArI sarakhA jIvone dharma Apavo.koNe Apavo ? to ke parahita karavA taiyAra thayelA gurue, nahitara A jagatamAM AvAne dharma na apAya, to AtmabharI-ekalapeTo kahevAya. IzvaronI jema. te AtmabharIpaNuM anucita kahevAya. (570). - A pramANe zrImatI teno abhiprAya jANIne tene sAdhvI pAse laI gaI. kema? toke, tane samajAvavuM kahyuM, paraMtu vrato ApavAno adhikAra mAro nathI, paraMtu sAdhu-sAdhvIno te adhikAra che. upAzraye gayA, moTAM sAdhvIjIe ucita rIte tene bolAvyA dAnAdi cArabhedavALo dharma kahyo. karma pAtaLAM thavAthI sonAne te dharma pariNamyo. tyAra pachI vidhipUrvaka aNuvratonuM grahaNa-pAlana karavA lAgI. somAe potAnA mAtA pitAdika guruvargane jaNAvyuM eTale teone prItIti thaI teoe kahyuM ke - "A dharmano tyAga kara." somAe kahyuM ke - jayAMthI lIdho che, tyAM guru pAse jaIne choDavo joIe. eTale vaDIlone guru pAse laI javA lAgI catura somAe vicAryuM ke, guruo-mAtA pitAdika vaDIlo samakSa pratyuttara ApavA sAmA bolavuM, te mane yogya nathI. bIju pravartinI-sAdhvIne dekhavAthI temane paNa bodhi thaze. upAzraye jatAM mArgamAM vaNikane ghare hiMsAnI nivRtti na karelI hovAthI kulane vinAza karanAruM. mahAghora hiMsAnuM kArya joyuM. eka gRhasthanI vyabhicArI strI nokaranA premamAM paDI, tenI sAthe putrane mArI nAkhavAno saMketa karyo. teone potAnA gokuLamAM sAthe mokalyo. putre nokarane mArI nAkhyo. pAcho ghare ekalo putra ja Avyo. mAtAe ghaMTInA zilAnA paMDathI putrano ghAta. karyo. putravadhue taravArathI tenI sAsuno vadha karyo. putrIe ghoMghATa karyo A ekadama zuM thayuM? loko ekaThA thaIne bolavA lAgyAke, teM paNa mAtAno ghAta karanArIne kema na mArI nAkhI? pelI kahevA lAgI ke, "meM hiMsA na karavAnI pratijJA karelI che' vaLI loko bolavA lAgyA ke - "hiMsAthI jeo pAchA haThyA nathI, te aviratinuM pApa che.' tyAre somAe mAtA-pitAne kahyuM A pramANe mArgamAM jatAM kuTuMbanI mArAmArI dekhI tathA vahANanAza pAmelA koIka nAvano vepArI hato, te bIjA dviIpamAM gayo, tyAM mAMdo paDyo. nokare tenI sevA-cAkarI AdarapUrvaka sArI rIte karI, eTale nokarane potAnI putrI ApIza." kahyuM. nokare kahyuM ke, "kadAca A vAtamAM vivAda thAya,to jIvakA nAmanA pakSIo AmAM sAkSIo nakkI karyA. jo tamo pheraphAra bolo, to te pakSI nirNaya Apaze" ghare Avyo, eTale strIo vagere dvArA putrI nokarane ApavA viSayamAM vivAda jAgyo, zeTha palaTAI gayo. A phariyAda rAjA pAse gaI ke, putrIdAna mane karyuM che ane have nA pADe che ke deva ! AmAM pakSI sAkSI che." rAjAnI AjJAthI tyAM jaIne tene laI Avyo. rAjAne Azcarya thayuM. tyAra pachI najIkanA manuSyano dUra karyA. pachI pRcchA karI. "AnI sAkSI kevI rIte tyAra pachI chANamAM kIDA batAvavA dvArAarthAt cAMcanA agrabhAgathI bhojana mATe kIDAone judA sthApana karIne bIjA najIkamAM rahelA hoya, temane jAti ja dekhI lo. evA prayojanathI sAkSIe kaheluM. kevI rIte ? te kahe Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 353 che - "juTha bolanArane AvA prakAranA chANa bhakSaNa karanArA kIDA tarIke bhavAMtaramAM thavuM paDaze' ema A pakSI jaNAve che. lokoe te juTha bolanArAne dhikkArIne hAMkI kADhyo. somAnA vaDIloe tenI A sthiti dekhI, eTale bIjuM vrata choDavAnI paNa tene manA karI. A pramANe talanA coranI hakIkta kahe che - snAna karIne zarIra koruM karyA sivAya eka chokaro hATa ane lokone vepAra mATe ekaThA thavAnA sthale gayo. koIka baLadanI haDapheTamAM AvavAthI talanA DhagalAmAM paDI gayo. eTale tenA bhInA zarIra upara ghaNA talanA dANA coMTI gayA. tevI sthitimAM ghare gayo, eTale mAtAe eka kapaDAmAM badhA khaMkherIne ukheDI lIdhA. tene sAphasupha karI tenI revaDI banAvI.te revaDI svAdiSTa lAgavAthI tevI rIte corI karavAno prayoga karavAmAM vizeSa AnaMda mANavA lAgyo. te pramANe snAna karIne bhInA zarIrathI vAraMvAra tala haraNa karavA lAgyo. e pramANe talanI jema vastra vagere cIjonI paNa corI karavA TevAI gayo. koIka vakhate rAjapuruSothI pakaDAyo, eTale mAtAnA stanano eka khaMDa khAI gayo ke, zarUthI mane mAtAe corI karato na aTakAvyo. rAjyAdhikArIoe tenA hAtha-paga kApI nAkhyA. evI sthitimAM somA ane tenI mAtAe te corane joyo. eTale trIjA vratane paNa choDavAnuM nivAraNa karyuM. e ja pramANe azvarakSaka puruSa sAthe Asakta thayelIkoIka vyabhicArI strI kAmanA unmAdathI potAnA patine mArIne te pApiNI bhayaMkara AkRtivALI evI rIte banI gaI ke, mAthA para eka peTImAM patinA zarIranA TUkaDA bharI bahAra pheMkavA jatI hatI, te peTI tenA mastaka sAthe koIka devatAe evI rIte coMTADI dIdhI ke, have mastaka parathI judI pADI zakAtI nathI. have aMdarathI rUdhira-lohI, carabI pIgaLavA lAgyA, jethI moM, stana, pITha vagere tenAthI lepAI gayAM. vana tarapha jatAM AMkhe dekhatI paNa baMdha thaI gaI. nagara tarapha AvI, eTale AMkho sAjI thaI gaI. tenI AsapAsa bALako ToLe maLIne tenI jAti ugADatA khIjavatA hatA. loko tiraskAratA hatA.karuNa svarathI te vilApa karatI hatI. AvI sthitivALI A strIne dekhIne somAnA mAtA-pitAecothuM vrata choDavAnI paNa manA karI. e pramANe lobhanI adhikatA rUpa asaMtoSathI bhAMgI gayelA vahANano vepArI koI prakAre samudramAMthI bahAra Avyo. matsyono AhAra karavAthI atyaMta kuSTha nAmano vyAdhi thayo. tyAra pachI kyAMIka sAMbhaLyuM ke, "putrano bali ApavAthI nidhinI prApti thAya che." putrane balidAna devAno vidhi karyo. paraMtu temAM te niSphaLa nIvaDyo-nidhi na maLyo. kema na meLavyo? to ke putrane balidAna karanAra sivAyano bIjo koI bhaLato ja puruSa nidhAna laI gayo. nagaranA rAjA ane koTavALAnA jANavAmAM AvyuM ke, nidhi mATe putrano bali Apyo che." tyAra pachI kSobha pamADAto, nindAto, ghaNA lokothI dhikkArAto, vastra vagarano nagna banelo te daridra dekhyo. tyAra pachI pAMcamA vratano tyAga karavAno janaka-jananIe niSedha karyo jema AgaLanA vratomAM karela tevI rIte.tyAra pachI somAnAM mAtA-pitA sAdhvInA upAzraya najIka AvyAM. tyAM paNa temaNe akasmAta akArya joyuM. kevuM? to ke, koI puruSa rAtre roTalA ane Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 upadezapada-anuvAda veMgaNanA zAkanuM bhojana karato hato, temAM na dekhavAthI mukhamAM vIMchI AvI gayo, eTale mukhamAM teNe DaMkha mAryo. vyaMtara jAtanA viSavALo viMchI hovAthI tenuM mukha eTale mukhamAM teNe DaMkha mAryo. vyatara jAtinA viSavALo viMchI hovAthI tenuM mukha sUjhI gayuM. eTale vaidyo AvIne tenI cikitsA karavA lAgyA. ghaNA auSadhAdinA prayogo karyA. uMco-nIco thAya, aMga-bhaMga thavA lAgyA, gadagada svare cIso pADIne rudana karato somAnAM mAtA-pitAe joyo. tethI A rAtribhojana kharAba che." ema mAnatA teoe chaThThA vratanA tyAgano paNa niSedha karyo. (595) ahiM somAe kahyuM ke, "meM A dharma grahaNa karyo che." bIjA keTalAkone paNa niyama vizeSo prahaNa karAvyA. tyAra pachI somAnA mAtA-pitAe kahyuM ke - "have tuM yatnathI A vratonuM pAlana karaje. have tArAM guru sAdhvInAM darzana karIe." pachI sAdhvInA upAzrayamAM gayA. najIkanA zayyAtaranA caityagRhamAM caityavaMdana karyuM. tyAra pachI somAe gaNinIne batAvyAM-oLakhAvyAM ke, A mAro guruvarga che. gaNinIe ucita vidhithI prathama bolAvyA. tyAra pachI dharmopadeza Apyo. tene sAMbhaLIne saMtoSa thayo. sAmAnyathI dharmakathA kahyA pachI keTalAka vizeSa padArthonA prazno karyA. gaNinIe tenA AgaLa kahevAI gayA, te pramANe uttaro paNa ApyA. (597). 598 thI 600 - kayo dharma? to ke jIvadayA, jIvane sukha kayuM? to ke, Arogya kayo sneha kahevAya ? to ke sadbhAva pAMDitya kone kahevAya? kAryano nizcaya karavo te viSama zuM che ? devanI kAryagati. zuM meLavyuM? to ke loko guNagrAhI thAya che. zuM sukhe grahaNa karI zakAya ke kone samajAvI zakAya ? toke, sajajanane, dugrAhya zuM ? durjanaloka A vagere praznonA uttaro ApavAthI teo tevA bhadrika pariNAmavALA thayA, jethI somAne svapnamAM paNa ghaNe bhAge vighna-aMtarAya karanArA na thayA. A gAthAo ghaNA vistArathI AgaLa samajAvelI hovAthI ane sugama hovAthI vyAkhyA karatA nathI. (598 thI 600) zrImatI, somAnA udAharaNa kahIne cAlu viSayamAM joDe che - 601- tevA halukarmI AtmAne guNasthAnakanA pariNAma cAlatA hoya, tene samagra kalyANa-paraMparAo prApta thAya che, kAraNa zuddha nItimArgane ja anusarI rahelo che, mArgAnugAmI hovAthI te paraMparAe sukhAnubaMdhanI pradhAnatAvAlo thAya che. guNasthAnakanAM pariNAmavALA AtmAo nakkI jinezvare kahelA mArganuM ja anusaraNa kare che. zAthI? to ke unmArge laI janAra mithyAtvAdi karmano kSaya thayelo hovAthI guNasthAnaka-pariNAmano ja saMbhava hoya che. tethI uttarottara samagra kalyANanA lAbhano adhikArI thAya che. (601) have mahAvratone AzrIne kahe che - (samiti-guptinuM svarUpa) 602 - kahelA lakSaNavALA guNasthAnakanA pariNAma hoya, tene anulakSIne je mahAvato Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 hoya, tene AzrIne samiti-gupti saMbaMdhI udAharaNo AgaLa kahIzuM, te pramANe jANavAM, samitio ane guptio mahAvrata-svarUpa hovAthI A pramANe ahiM upanyAsa che. (602) have samitinI saMkhyA ane svarUpa kahe che - 603 - 1 IryAsamiti, 2 bhASAsamiti, 3 eSaNA samiti, 4 AdAnabhaMDamatta nikSepaNA samiti, 5 uccAra -prastravaNa-khela siMghANa-jalla-pArijhApanikA samiti-A nAmanI pAMca samitio jANavI. kevA lakSaNavALI ? to ke,kAyAane vacananI ceSTA-pravRtti svarUpa, te mAtra e ceSTAnuM anuvartana kare che, jeo evI saMgata pravRttivALI te arthayogathI samiti kahevAya. AnA pachI have gumi kahIzuM. (603). 604 - 1 manogupti, 2-vacanagupti, 3-kAyagupti-ema traNa gutio, rAga-dveSa Adi doSo vaDe vikSobha pAmatA AtmAnuM rakSaNa karavuM. siddhAMtarUpa ujjavala mahelanI dhvajA sarakhA AcAryoe A traNe guptione ceSTA-svarUpa nirUpaNa karelI che. je mATe zAstrakAroe kaheluM che ke - (604) kahela vAtane ja darzAve che. - 605 - sabhya yogapUrvaka-jayaNAnA upayoga-sahita gamana karavuM, vacana bolavuM e vagere samitiomAM pravartato muni jarUra svanI ane bIjAnI rakSA karanAro hovAthI guptivALo che. je gupta hoya te samitivALA hoya ke na paNa hoya. ahi hetu jaNAve che ke, kuzalatAthI vidhi anusAra madhuratva Adi vizeSaNavALI vANIne bolato hoya, te vacanathI gupta hovA sAthe samiti-samyagupravRttivALo paNa thAya che. AthI samita hoya, te nakkI gupta hoya. mAnasika dhyAnAdi avasthAmAM kAyaceSTA-rahitamAM paNa gupta thAya ja. (605) A je pramANe zuddha thAya,te kahe che - 606 - pUrva eTale samiti-guddhinA prayogakALanI pahelAM "sarUva" eTale padanA eka dezamAM pada samudAyano upacAra karavAthI te samiti guptinA svarUpanuM jJAna thAya. tyAra pachI tenA prayogakALamAM dharmakathA Adi bIjA vyApAra-rahita AgRti samitio zuddha thAya che. kevA sAdhune A samiti-gupti zuddha thAya? te kahe che - sarva prakAre jJAnAdika kAryo karavAnA prasaMga upasthita thAya, tyAre temAM sAvadhAna hoya-upayogavALo hoya, tene samiti-gupti nirmala hoya che. kahevAnuM tAtaparya e che ke - prathama to samiti-gutinuM pravRtti-nivRtti-ceSTA-aceSTAdi rU5 lakSaNa-svarUpa jANavuM, tyAra pachI prayogakALamAM bIjA vyApArono tyAga karavo, sarva prakAre upayogavALA banavuM. tyAra pachInA yogamAM paNa upayoga cAlu ja rahelo hoya, e pramANe jo thAya to gupti-samitio zuddhi pAme che. kAraNa ke, hetu svarUpa, anubaMdha ema traNenI vizuddhi hovAthI ahi svarUpano bodha-jJAna thavuM te hetu, bIjA vyApArono tyAga karavo ane kAryamAM upayoga rAkhI pravRtti karavI, te svarUpa, tyAra pachI je upayogavALo yoga cAlu rahe te anubaMdha. (606) have tenAM udAharaNo kahevAnI icchAvALA kahe che - 607 - A samiti-gupti saMbaMdhI ahi jainamatamAM pUrvAcAryo e je daSTAnto varadatta Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 356 vagere sAdhuonAM ATha udAharaNo kahelAM che, tene saMkSepathI kahIza. (607) 56 gAthAthI te kahe che (1) iryAsamiti upara varadatta sAdhunuM udAharaNa - 608 thI 663 koIka sannivezamAM varadatta nAmanA munivara potAnA svabhAvathI ja iryAsamitimAM atyaMta upayogavALA hatA. haMmezAM AtmAmAM pUrNa upayogavALA, jemanuM nAma grahaNa kara2vAthI kalyANa thAya,tevA te munivaranA guNomAM utpanna thayelA svabhAvathI guNAnurAgavALA saudharmAdhipati indra mahArAje manuSyalokamAM dekhatAM upayoga mUkyo, to varadatta sAdhu saMbaMdhI jJAna thayuM. tenI iryAsamitimAM atyaMta nizcalatA dekhIne sudharmAsabhAmAM indre tenI prazaMsA karIke 'aho ! A varadatta sAdhune devo ane dAnavo ke jagatanA manuSyomAMthI koIpaNa iryAsamitithI calAyamAna karavA mATe samartha nathI. ApramANe indra mahArAjAe karelI stutimAM azraddhA karanAra eka mithyArdaSTi devane tenA vacanamAM vizvAsa na Avyo. tethI bolI uThyo ke - 'koI e A barAbara ja kaheluM che ke - "je icchA thAya, teno amala karI levo, manamAM je Ave, te bolI nAkhavuM, bIjAe temAM zaMkA na karavI - AvA prakAranuM svAmIpaNuM ramaNIya che." tyAra pachI te zraddhA na karanAra deva ahiM nIce Avyo. bahAra sthaMDilabhUmi javAnA mArgamAM AgaLa deDakIo, mAkhIo DhagalAbaMdha vikurtI. pAchalA bhAgamAM parvatanA zikhara sarakhA, pavana sarakhA vegavALA, lAMbe sudhI uMcI karelI sUMDhavALA hAthInI viSurvaNA karI. tyAra pachI mahAvate moTI bUma pADIne kahyuM ke, jaldI mArgamAMthI khasI jA, nahiMtara jIvato nahi rahIza' samagra trAsano tyAga karIne javAnA mArgamA barAbara iryAsamitine zodhatA zodhatA gamana karatA hatA. hAthInA trAsathI lagAra paNa gabharAyA vagara jema pahelAM iryAsamitinA upayogathI cAlatA hatA, te ja pramANe hAthInI vikurvaNA thayA pachI samitino bhaMga karyA sivAya cAlatA hatA. tyAra pachI hAthIe sUMDhathI pakaDIne temane AkAzatalamAM uMce dUra sudhI pheMkyA. tarata ja bhUmi upara tenuM patana thayuM. pheMkavuM ane patana thavuM - te benA kALa vacce AMtarU na hovAthI baMne sAthe thayAM-tema jaNAyuM. (610) ATaluM thavA chatAM te muninI iryAsamitinI pariNati-bhAvanAmAM lagAra paNa patana na thayuM. bhAvanAmAM pharaka na paDyo. zAthI ? mArA zarIranA paDavAthI je deDakIo mAkhIonA jIvane pIDA thAya che, tenuM 'micchA mi dukkaDaM' mane hojo. eTaluM ja nahiM, paraMtu potAnAM aMgopAMga-gAtro saMkocIne iryAsamiti pradhAna paNe teNe sAcavI. teno yathArtha bhAva devatAe jANayo eTale devane saMtoSa thayo, paraMtu udAsInabhAva ke bIjA bhAvo devane na thayA. tyAra pachI deDakIo, mAkhIo, hAthInuM saMharaNa karI potAnuM rUpa pragaTa karI batAvyuM kevuM rUpa ? to ke calAyamAna halana-calana thatAM kuMDalonA vakSasthala upara phelAela hAranAM kiraNothI adRzya thayela aMdhakAra - samUhathI jeno mukuTa pragaTa thayela che, evA deve potAnuM rUpa batAvyuM. tyAra pachI munine prArthanA karI ke, Apa kaMIka varadAna svIkAro.' - ema kahyuM, tyAre spRhA Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 vagaranA tyAga karelA saMgavALA munie anicchA darzAvI. tyAra pachI bhaktipUrNa atisaMtoSa pAmelo te deva temanA caraNa-kamaLamAM vaMdana karIne potAnA sthAne gayo. varadatta sAdhue paNa tyAMthI jaIne pahelAM jyAM gamana karyuM hatuM, spaMDila javAnA mArge jIvonuM avalokana karyuM ke, "mArAthI keTalA jIvo virAdhanA pAmyAhaze ?" devane dekhyA, evuM manamA tene Azcarya paNa na thayuM ane caMDila jaI AvyA pachI svAdhyAya-dhyAnanA bIjA yogamAM samyapaNe pravRtti karavA lAgyA. (12) (2) bhASAsamiti para saMgatasAghunuM udAharaNa) koIka nagaramAM samagra sAdhu-sAmAcArI pAlana karavAmAM tatpara saMgata nAmanA sAdhu hatA. "je satyabhASA hoya, chatAM paNa tema ja satyAmRSA ane mRSAbhASA hoyate. jene paMDitoe AcarelI na hoya, tevI bhASA na bolavI." e svarUpa bhASA bolavAnI zuddhimAM svabhAvathI ja pUrNa upayogavALA rahelAhatA.have koIka samaye mAMdA sAdhunI veyAvaccanA kAraNe nagaramAM puSkaLa nirdoSa bhikSAdinI prApti hovA chatAM mamatvabhAvano tyAga karavA mATe nagarane ghero ghAlelA zutrasainyamAM bahAra bhikSA levA mATe gayA. sainyanA loko sAdhune pUchavA lAgyA ke, "tame ahiM kyAMthI AvyA ?" munie javAba Apyo ke, "nagaramAMthI sainya loko pUchayuM ke, "nagaranA rAjAno zo abhiprAya che? zuM te rAjA amArI sAthe athaDAmaNa-laDAI karaze ke nahi ?" munie kahyuM ke, "koI zuM abhiprAya karaze agara kayA abhiprAyamAM varte che? tevuM jANato nathI." sainika-"nagaramAM vasanAra tamane temanA abhiprAyanuM jJAna kema na thayuM ?' muni-"sAdhuo lokavyavahAranA vyApAra-rahita hoya che." sainya- jo abhiprAya na jaNAyo hoya, paraMtu nagaranA loko saMdhi ane laDAInA viSayamAM zuM vAto kare che ?' muni"A viSayamAM paNa bolavAnA vyApArathI rahita chuM." sainya- "nagaranA rAjA pAse hAthI, ghoDA vagere saMgrAma karavA lAyaka sainya vagerenI saMkhyA keTalI che ?" muni - "A bAbatamAM paNa keTaluM lazkara Adi che ? tenA jJAnamAM amo vyApAra vagaranA chIe." vaLI munie kahyuM ke, "amo be kAnathI sAMbhaLIe chIe, AMkhothI dekhIe chIe. kAraNa ke, zabda ane rUpanA viSayane grahaNa karavAno te indriyono svabhAva che, paraMtu tenAthI pApavALuM kArya sAdhatA ke kathana karatA nathI, paraMtu kArya paDe tyAre pAparahitano ja upayoga karIe chIe. tame je pUcho cho, te to sarva padArtho pApavALA che. A kAraNe ja ema kahevAya che ke, "kAnathI ghaNuM saMbhaLAya che. netro vaDe ghaNuM dekhAya che, paraMtu sAdhuoe jeTaluM dekhAyuM ke saMbhaLAyuM hoya, te sarva kathana karavuM yogya nathI." sainya - jo tame vyApAravagaranA cho, to tame ahiM nagaramAM kema vaso cho ? muni - amArA eka sAdhu glAna-bimAra che. sainya - to amArA sainyamAM kema pharo cho ? . muni - amane mamatvabhAva utpanna na thAya te mATe, koI paNa nagara, gAma, kula vageremAM ame rAganA saMga vagaranA hovAthI. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 upadezapada-anuvAda sainya - tame jAsusa ane cora cho. muni - ame jAsusa nathI, paNa sAdhu chIe. sainya - koNa jANe che ke, tamo koNa cho ? muni-jemAM amAro AtmA sAkSI che, evo dharma, eTale ke dharmanI vastumAM bIjA koInI sAkSInI jarUra nathI - ema nakkI karyuM. sainya - AvAM pratyuttaro ApavAthI amArI pAsethI chUTI zakAtuM nathI. muni - to pachI je jANo, te pramANe karo. sainya - sAmarthyarUpa evI tamArAmAM kaI zakti utpanna thaI che? tethI ema mAnI zakAya ke, koI prakAre tamArAmAM evI zakti utpanna thaI che ke, je zikSA ame karIe, te tamo sahana karI zako ? | muni - samagra traNe lokanA sAmarthyathI paNa adhika sAmarthyavALA puruSa-vizeSanA upadezathI ame tevI sahanazakti meLavI che. sainya - tevA zaktivALA puruSa te koNa ? muni - sarva bhUta, bhaviSya ane vartamAna-ema traNe kALanA padArthone hatheLImAM rahelA moTA muktAphaLanI mAphaka sAkSAt jeo jANI zake che ane samagra suroasuronA samUha vaDe jeonAM caraNa-kamaLo pUjanIya che- evA arihaMta bhagavaMto. tyAra pachI saMtoSa pAmelA sainika lokovaDe e muni mukta karAyA, eTale teo potAnA sthAne gayA. "A vagere nagaranA abhiprAyane pragaTa karavA, te vagere kAryo sAdhuloka mATe ayogya che." eTale haMmezAM bhASAsamitivALA sAdhu tevAM anucita vacana na bole,paraMtu saMgata nAmanA sAdhu jema upayoga pUrvaka sAvadhAnIthI niravagha vacana bolyA, tema bhASAsamitinA upayogapUrvaka bolavuM. (617) ((3) eSaNA samiti upara naMdiSeNa udAharaNa) kuSNa vAsudevanA pitA vasudeva-svAbhAvika potAnA atula saubhAgyanA kAraNe bIjA manuSyonA - jemaNe potAnA saubhAgyanuM abhimAna kareluM che, teonA saubhAgyane bhagna karanAra evA dazamAM dazArDa, alpavRSNi nAmanA mahArAjanA putra, te kALe harivaMzanA kuLanA pitAmaha svarUpa thayelA che, temanA pUrvajanmamAM nadiSeNa muni thayA ane teo eSaNA samitimAM keTalA upayogavALA-sAvadhAna jAgrata hatA, te batAve che. magadha dezamAM nadi nAmanA gAmamAM gautama nAmano brAhmaNa hato. kuMbhAranA cakranI mAphaka je grAma, nagarAdika bhramaNa kare, te cakacara-bhikSAcAra kahevAya ema te gautama cakracara hato. tene dhAriNI nAmanA bhAryA hatI. e pramANe kuTuMbadharma pravartato hato. tyAra pachI keTaloka Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 samaya gayA pachI dhAriNInI kukSimAM game te koI gatimAMthI Avelo jIva garbhapaNe utpanna thayo. te svAbhAvathI ja abhilaSita siddhinA hetubhUta puNyasamUhane ekaThuM nahi karela hovAthI garbhane cha mahinA thayA, eTale pitA mRtyu pAmyA ane janmatAM ja tenI mAtA mRtyu pAmI. tyAra pachI tenA mAmAe tene koI prakAre pAlana-poSaNa karI vRddhipamADyo ane "naMdiSeNa" evuM nAma sthApana karyuM. te chokaro mAmAne ghare khetI, pazupAlana Adi karma karavA lAgyo. gRhakAryamAM tenA mAmA nizcita banyA. e pramANe kALa pasAra thato hato, tyAre keTalAka bIjAnA saMkaTamAM AnaMda mAnanArA IrSALu loke te naMdiSeNane bharamAvyo ke, "tuM A mAmAnAM cAhe teTalA vaitarAM karIza ane teo cAhe teTalA dhananI vRddhi pAmaze, to paNa temAM tane kazo lAbha thavAno nathI. eTale naMdiSeNa mAmAnA gharanA kAryomAM maMda AdaravALo thayo ane kArya ochuM karavA lAgyo. mAmAne khabara paDI ke, "A gAmamAM svabhAvathI pArakA gharanI ciMtA karanArA uUkhala loko ghaNA che ane teno tane ADIavaLI vAto karIne nakAmo bharamAve che, mATe tuM temanA vacana sAMbhaLIza nahi.bIjA loko to pArakAM ghara kema bhAMge ? tenAthI ja khuza thanArA hoya che. bIjuM mAre traNa putrIo che, temAM sauthI moTI che, te jyAre yauvanavaya pAmaze tyAre tenA tArI sAthe lagna karIza." A pramANe mAmAe kahyuM, eTale vaLI pAcho mana daIne gharanAM kAryo karavA lAgyo. anukrame vivAha samaya prApta thayo ane vivAhano kAryAraMbha pitA karavA lAgyA. tyAre pitAne kanyAe tenI sAthe vivAha karavAnI anicchA pragaTa karI. zAthI? to ke, naMdiSeNanA hoTha jADA-pahoLA khullA hovAthI, vaLItenA dAMta mukha bahAra nIkaLelA che, nAsikA cIbI-beThelI che, netranA chidro ati uDAM che. bole to tenuM vacana apriya lAge che, lAMbA peTavALo che, chAtI sAMkaDI che, pagalAM lAMbA bharanAro che, bhramara bheSa sarpa sarakhI zyAma kAyAvALo che, sAkSAt pApanA DhagalA sarakhA evI tenI sAthe mAre lagna karavA nathI. ema chatAM parANe lagna karazo, to nakkI mAre maraNane zaraNa che." eTale te kheda pAmyo ane gharakAmamAM Alasa karavA lAgyo. eTale vaLI mAmAe tene samajAvyoke, A putrIe tane bhale na icchayo, to have bIjI putrI tane ApIza, te putrI paNa prathamanI jema IcchatI na hatI, eTale trIjI ApavAnuM jaNAvyuM, paraMtu chellI paNa prathama putrInI jema tenI abhilASA karatI nathI. tyAra pachI te vairAgya pAmyo, gharethI nIkaLI naMdivardhana nAmanA AcAryanI pAse cAritra aMgIkAra karyuM. have pote pUrva bhavamAM AkarAM pApakarmo karelAM che, te tapa karyA vagara nAza pAmavAnAM nathI-ema mAnatA teNe chaThThane pAraNe chaThTha karavA rUpa tapa Adaryo te chaThTha tapamAM pAMca vakhatanA bhojanano parihAra karavo ane chaThThA bhojanane grahaNa karavA rUpa je tapamAM vidhi che, evA anvartha pradhAnatAvALA athavA to be upavAsa lAgalAgaTa karavA rUpa chaThTha te je khame che-sahana kare che, tevo te chaThTha kSapaka-potAnA sAmarthya-anusAra vicAra karIne AgaLa kahIzuM, te pramANe abhigraha grahaNa kare che, te abhigraha A pramANe jANavo - bALa sAdhu, rogI sAdhu, vRddha, paroNA, AcArya, upAdhyAya, tapasvI, navadIkSita Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 upadezapada-anuvAda vagere bhejavALA sAdhuonI anna-pAna ApIne temanI sAdhanAmAM madadagAra banavA rUpa vaiyAvRtya mAre ja dararoja karavuM, paraMtu mAre koI divasa bIjAnA IcchAkAranA viSayabhUta na banavuM-arthAt mAruM kArya mAre bIjA pAse na karAvavuM." A pramANe grahaNa karelA abhigrahavALo te nidhilAbhathI paNa adhika saMtoSane saMghanI aMdara veyAvacca karanAra tarIke prasiddhi pAmyo. te vakhate saudharmanA indra naMdiSeNa muninA veyAvacca guNanI prazaMsA karI. tyAre zakranI prazaMsAmAM azraddhA karanAra ekadeva ahiM Avyo. te deva be sAdhunAM rUpo vikaryAM. temAMthI eka sAdhu glAna banyo ane jaMgalamAM rahyo. bIjo jayAM naMdiSeNa sAdhu hatA, tyAM upAzraya gayo. (625). tyAM jaIne naMdiSeNa sAdhune kahyuM ke - "aTavImAM eka bimAra sAdhu paDelA che je koI vaiyAvacca karavAnI abhilASAvALA te jaldI ubhA thAva, temAM DhIla na karo. te vacana naMdiSeNa munie sAMbhaLyuM. A samaye pote cha4tapanA pAraNA mATe sarva saMpankarI nAmanI prathama bhikSA vizeSa laIne AvyA hatA. pAraNuM karavA beThA hatA. prathama koLiyo hAthamAM lIdhelo hato. jevuM devanuM vacana kAne paDyuM ke, tarata ja utAvaLA ubhA thaIne pUchavA lAgyA ke, "bolo, tyAM kaI vastunuM prayojana che ?" tyAM sannivezamAM pANI nathI, eTale pANInI jarUra che." eTale naMdiSeNa muni upAzrayethI nIkaLIne pANInI gaveSaNA karavA nIkaLyA. tyAM be upavAsavALA hovAthI, tarasa-bhUkhathI durbala kukSivALA pANI mATe bhramaNa karatA hatA, paraMtu A deva dareka jago para pANI na kalpe tevuM azuddha karI nAkhe che. A sAdhu te azuddha pANI grahaNa karatA nathI, tema tene kahetA nathI ke, kema Ama kare che ? A pramANe eka vAra, bIjI vAra zAstrAnusAra pANI grahaNa karavA mATe pharyA, paraMtu te sthAnamAM pANInI prApti na thaI. trIjI vakhata pANI maLI gayuM. have naMdiSeNa muni gsAnasAdhunI anukaMpA-bhaktithI utAvaLA utAvaLA mAMdA sAdhu pAse gayA. tyAM jatAM ja te glAnasAdhu atizaya Akroza karI kaThora, AkarA, niSphara vacano vaDe jema-tema bolavA lAgyA. vaLI bhavAM upara caDAvI, cahero krodhavALo karIne AkrozavALAM vacano kahevA lAgyA ke, "he maMdabhAgyAvALA ! alpapuNyaskaMdhavALA ! huMkathI photarAM uDI jAya, tevA asAra tuccha puNyavALA ! huM vaiyAvRtya karanAro chuM." evA nAmathI prasiddhi pAmavAnI abhilASAvALo che, paNa tevo guNone to dharAvato nathI. bhojana karIne pachI ahiM Avyo. mArI A mAMdagInI avasthA dekhyA pachI paNa tuM haju bhojana karavAnA lobhavALo che." (31). AvA prakAranAM ati AkarAM vacanone paNa te amRtasamAna mAnato hato. "gAmanA durjara puruSonAM Akroza vacano sAMbhaLavAmAM Ave, padArtha khUMcavI le, tarjanA kare, bhaya pamADe, bhayAnaka zabdothI hAsyakare, to paNa zAntabhAvathI sahana kare, sukha-duHkhamAM samAnabhAva rAkhe, te bhiluka-sAdhu kahevAya' A sarve sUtravAsita aMtaHkaraNa hovAthI te naMdiSeNamuni Adarasahita temanA pagamAM paDyA ane khamAvA lAgyA ke, "mAro aparAdha mApha karo, pharI Ama nahi karIza." ema kahIne potAnAM mala-mUtrathI te sAdhunI kAyA kharaDAyelI Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 361 hatI, tene dhoIne sApha karavA lAgyA vaLI kahyuM ke, "Apa ubhA thAva, ApaNe A sthAnathI jaIne, vasativALA sthAnamAM jaIne huM te pramANe karIza, jethI ati zIgha kALamAM tame nirogI thaI jazo.' tyAre glAnamunie kahyuM ke, "huM A sthAnethI kyAMya paNa javA zaktimAna nathI. naMdiSeNe kahyuM ke, "tame mArI pITha para caDI jAva' eTale te khabhe caDI gayA. tyAra pachI te devasAdhue daivImAyAthI atizaya azuci durgadhamaya mUtra ane viSTA evAM choDyAM che, jethI atizaya durgadha uchALatA, marelA kohAelA ziyALa, bilADI, uMdara vagerenA kalevarothI paNa adhika durgadha phelAvatA evA atyanta kleza karAvanAra azubha sparza hovAthI pIThapradezane apakAra karanAra hatA. vaLI teno tiraskAra karatA bolavA lAgyA ke, "he muMDiya ! tane dhikkAra thAo, te mArA jADA-pezAbanA vegano nAza karyo, tethI huM vadhAre duHkha pAmuM chuM.' ema Dagale-pagale Akroza karavA lAgyA. A sAMbhaLIne naMdiSeNa munibhagavaMta je samatA rAkhatA hatA, te kahe che. (635). tenAM kaThora arucikara vacanone gaNakAratA nathI ke mana upara lAvatA nathI. tevAM kaThora. vacano bolanAra pratye gartA karatA nathI, atiduHsahya azubhagaMdha AvavA chatAM nAka macakoDatA nathI. tyAre zuM karatA-vicAratA hatA ? te kahe che - tenI durgadhane caMdana samAna mAnatA, meM temanA mATe je kaI pramAda Acaryo hoya, tenuM "micchAmi dukkaDa thAo-ema bolatA hatA. vaLI A samatAdhArI munivara vicAratA hatA ke, "gAmamAM pahoMcIne A munine samAdhi thAya, tevA kayA anna-pAna pANInI eSaNAmAM jANI joIne vighAto ubhA karyA. Akroza vacano saMbhaLAvyAM. tenAthI bane teTalo sAdhuno samatAguNa harAvavA prayatna karyo, paraMtu samatAnA samudra evA A sAdhune kSobha pamADavA te deva samartha na thayo, tyAre te deva te muninI stuti karavA lAgyo ke, "kharekhara tamAro janma saphala che, jIvita paNa saphaLa che' vagere vacanothI prazaMsA karIne deva potAnA sthAne gayo. naMdiSeNamuni potAnA upAzraye pAchA AvyA. guru samakSa je banyuM hatuM, tenI AlocanA karI, eTale gurue dhanyavAda ApIne tenI prazaMsA karI have cAlu adhikAra sAthe A vAtane joDatA kahe che ke, "jema naMdiSeNa munie pANInI eSaNAzuddhino vinAza na karyo, tema sAdhue adInabhAvathI sUtrayoganA anusAra haMmezAM eSaNA-samiti prayatna karavo." (39) prasaMgopAtta naMdiSeNa muninuM AgaLanA bhavanuM caritra kahe che tyAra pachI naMdiSeNa munie potAnA abhigrahane akhaMDitapaNe pUrNa karI sAdhavAnuM kArya sAdhI lIdhuM. mRtyukALa prApta thayo, tyAre suMdara manohara bhAvanA bhAvavA lAgyA ke, "jIve je koI duSkarma karyo hoya, te avazya bhogavavAM ja paDe che. " huM ema mAnuM chuM ke, "mArA jevuM durbhagapaNe bIjA koIne maLyuM nahiM haze ke jevuM mane hatuM ema vicArI mUDhe A prakAranuM niyANuM karyuM - "meM A mArA jIvanamAM je tapa karyuM che, tenuM phala huM AvatA bhavamAM samagra saubhAgya-samUhanA zekhararUpa AkRtine dhAraNakaranAro thAuM' evA prakAranA saMkalezathI karelA tapanuM alpa sAMsArika phala mAgI lIdhuM. tenI AlocanA, pratikramaNAdi na karyo ane mRtyu Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 upadezapada-anuvAda pAmyo,eTale vaimAnika deva thayoane tvAM ghaNA kALa sudhI rahyo. tyAM AyuSya pUrNa thayuM, eTale tyAMthI avIne A ja bhAratamAM uttama prasiddhi pAmelA samRddhivALA lokothI vaselI hovAthI suMdara, meruparvata samAna devonAM bhavano sarakhA AkAravALA suMdara mahelo pagale pagale jemAM zobhI rahelA hatA. tevI zauripura nAmanI nagarImAM atizaya vairarUpI viSasvarUpa evA zatrurUpa sarpono nAza karanAra, aneka kulakoTivALAnakula (noLiyA)nI AkRtivALA yAdavothI paripUrNa te nagarImAM harivaMzanA mastakanA ratna-samAna andhakavRSNi rAjAnI zreSTha patnInA garbhamAM te utpanna thayo. utpanna thayelo dohada pUrNa karyo, nava mahinA pUrNa thayA, eTale devIe tene zuddhatithimAM janma Apyo. samudravijaya vagere devatAnA AkArane dhAraNa karanArA, saubhAgyarUpa maNi mATe rohaNAcala samAna chellA eTale dazamA putra tarIke thayA. yAdavone Ananda ApanAra evo teno moTo janmotsava karyo ane "vasudeva' evuM rAjAe nAma sthApana karyuM. aneka kalA-kalApa zIkhyo, anukrame uttama yauvanavaya prApta karI. prathama putrane rAjaya ApI, pitA dakSA aMgIkAra karIne siddhi pAmyA indra mahArAjA jema svargamA tema baMdhuvarga-sahita yathAsthita rAjyapAlana karatAM AnaMda pAmatA hatA. jyAre jyAre vasudevakumAra ghara bahAra bhramaNa karavA nIkaLato hato, tyAretenA saubhAgya, lAvaNya, rUpAdi guNAtizayamAM AkarSAyelI nagaranInArIo na nivAraNa karI zakAya tevA kautukathI kula-maryAdAno tyAga karIne tenA tarapha kheMcAyelA manavALI tene jovA mATe potAnA gharanA uparanA bhAgamAM agAsImAM, gavAkSamAM, bArImAM evI rAha joIe ubhI rahetI hatI ke, kadAca samIpamAM-najIkamAM gharanA moTA vaDIla Ave, to paNa tyAMthI khasatI na hatI. cAre bAju AkhuM nagara tenA rUpa tarapha atyaMta unmattagAMDuM banyuM. nagaranA pradhAna puruSo ekaThA maLIne rAjAne vinaMti karavA lAgyA ke - "he deva! A kumAra to zIlano samudra che, kadApi maryAdAnuM ullaMghana na ja kare, kumAranI ceSTA moTA jevI samajaNavALI che, prANanA nAzamAM paNa kadApi te aghaTita ceSTA na ja kare, tenI amone pUrNa khAtrI che. Ama hovA chatAM paNa nagaranI aMdara tenA saubhAgyanI adhikAranA kAraNe bIjI yuvatIo lajajA choDIne tenAM darzana karavA mATe vikAravALI khoTI ceSTAo kare che. to koIka prakAre teo rAja-darabAramAMthI bahAra na nIkaLe, mahelamAM ja temanI kAyamI sthita rahe, tema deve upAya vicAravo." rAjAe kumArane kahyuM, "eTale sukumArapaNAne kAraNe darekakriyAo gharamAM rahIne ja karavA lAgyo. rAjAe kahyuM, eTale vinItarUpa kumAre harSathI rAjAnIvANI mAnya karI ane pAMjarAmAM pUrelA popaTanI jema gharamAM ja rahI udyama karavA lAgyo. koIka vakhate potAnA moTA baMdhunI bhAryA zivAdevI mATe atisuMgadhita padArthonI mizraNa keralI ghaselI gaMdhamuSTine laIne dAsI jatI hatI, tyAre krIDAthI balAtkAra karI,grahanA vaLagADavALAnI jema tenI pAsethI khUMcavI lIdhI. dAsI paNa roSanI adhikatAthItene kahevAlAgI ke, A pramANe anarthathI yukta hovAthI tamane bahAra jatA rokelA che. kAnane na Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 saMbhaLAya tevuM kaTuka vacana sAMbhaLIne tene dhIme dhIme te pUchavA lAgyo ke, "he bhadre ! A zo vRttAnta che? te jaNAva.' dAsIe paNa tene yathArtha vRttAnta nivedana karyo ke, tame nagaramAM bhramaNa karatA hatA, tyAre nagaranI strIo tamane dekhavAthI atizaya rUpamohita banI maryAdA ullaMghana karanArI banI. eTale rAjAe tamane gharamAM ja praveza karAvyo. A sAMbhalI kumAra manamAM kaMTALyo ane lAMbA kALa sudhI ciMtavavA lAgyo ke, "huM tadana niSkalaMka pravRttivALo hovA chatAM nagaralokoe mAro asaddhAda Ama kema karyo ? mATe have ahiMthI huM game tyAM ekadizAmAM cAlyo jAuM ke, jayAM A nagara mane na dekhe." (30) jaganA baMdhubhUta sUryano asta thayo. aMdhakAra-samUha cAre bAju phelAvA lAgyo, ghuvaDonAM netro dekhatAM thayAM. padmasarovaro bIDAI gayAM-evA rAtrinA zarunA samayamAM nagaradvAro paNa baMdha karavAmAM AvyAM. mArgamAM koInI avara-javara jayAre baMdha thaI gaI. tevA samaye sarva koI na jANe tevI rIte ekalo nagaramAMthI bahAra nIkaLI gayo bahAranA daravAjA pAse eka maDadAne bALIne vastranA eka TUkaDAmAM kALA kolasAnI kalama banAvIne ema lakhyuM ke, "atizaya kirti pAmelA parAkramI samudra vijaya vagere rAjAone zalyathI paNa adhika lokonA apavAdanA vacana-zravaNarUpa mahAduHkhathI pIDA pAmelA meM A pramANe agninI jvAlAmAM paDavAnuM kArya karyuM che." Ama lakhIne nagaranA mukhyadvAramAM vAMsanA khaMDa sAthe bAMdhIne laTakAvyuM ane utAvaLe pagale tyAMthI dUra dUra cAlI gayo. AgaLa ghare rahelo hato, tyAre teNe zarIrano varNa, bhASA vagere palaTAI jAya, tevAM auSadho bhegAM karIne guTikA taiyAra karI hatI, tenA prabhAvathI "A vasudeva che' ema tene koI oLakhI na zake, koI divasa kyAMya paNa te potAnI AkRti chUpAvI rAkhato hato. sAco mArga jANato na hovAthI javAnI icchAthI game te mArge cAlavA lAgyo. jatAM jatAM rasto maLI gayo.tyAre lAMbA samaye rathamAM beThelI manohara zreSTha koIyuvatIetene cAlato joyo.te yuvatIne tenA pitA tenA sAsarethI potAnA ghare laI jatA hatA. te yuvatIe pitAjIne kahyuM ke, "he pitAjI ! Ane rathamAM besADo, to te AgaLa gAme ApaNI sAthe pahoMcI zakaze." tema karavAthI te AgaLanA gAme pahoMcyo. tyAra pachI bhojana karIne saMdhyA samaye te gAmanA madhyabhAgamAM yakSanA maMdiramAM gayo. tyAM te divaseloko pAse evI vAta sAMbhaLavAmAM AvI ke, "zaurIpura nagaramAM Aje aMdhakavRSNinA putro paikI nAnA putre agni-pravezakaryo, tethI aMtaHpura-sahita yAdavo te kumAra-nimitte mahAAkraMdana karavA lAgyA che. he vatsa ! mUrkhajanocita AvuM ayogya vartana teM kema karyuM? svapnamAM paNa tame tAruM adriya kArya karyuM nathI. tuM dararoja uMcA uMcA prakAranA priya managamatAM kAryokarI amArA manane raMjana karato hato. amo sarve tArA guNo pratyevatsalatAvALA hatA. A pramANe lAMbA samaya sudhI AjaMdana-vilApa karIne tyAra pachI tenI maraNottara kriyAkarIne zokapUrNa cittavALA, malina mukha-sahita teo nagaramAM pAchA pharyA' A vAta sAMbhaLIne vasudeve vicAryuM ke, "nakkI zaurIpuranA nagaralokoe mArA saMbaMdhI ciMtA choDI dIdhI che ane have mane zodhavAnI ceSTA paNa karavAnA nathI eTale have mAre mArI icchA pramANe bhramaNa karavuM ucita che.' tyAra pachI saubhAgyanA samudra sarakhA vasudevakumAra te pramANe bhramaNa karavA lAgyA. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 upadezapada-anuvAda tyAra pachI vijayasena nAmanA nagaranA bahAranA bhAgamAM rokAyo. lokoe tene dekhyo ke, "akasmAtu ahi koNa AvelA che?" (5) tene pUchayuM, eTale teNe jaNAvyuM ke, vidyA bhaNavA mATe huM ahiM Avelo chuM, huM brAhmaNaputra chuM. tene dekhIne prIti utpanna thayelA mAnasavALA tene kahevA lAgyA ke - "A vAvaDImAM snAna karI le ane dehanA parizramane dUra kara." e pramANe karyuM. tyAra pachI nagaranA loko sAthe azokavRkSanI vizALa chAyAmAM Azraya karyo. pachI nagaralokoe tene kahyuM ke, "have tame sAMbhaLo ke, "A nagaramAM zuM banI raheluM che ? 'duHkhe karI nivAraNa karI zakAya tevA vairIrUpI hAthIonA abhimAnane mardana karanAra kesarI siMha-samAna vijaya nAmanA ahiM rAjA che. sujayA nAmanI tenI rANI che. tenA garbhathI utpanna thayelI eka zyAmA nAmanI ane bIjI vijayAnAmanI ema be putrIoe gAndharvavidyA ane nRtyamArgamAM zreSTha kaLA prApta karI che. enA pitAe te baneno svayaMvaravidhi harSapUrvaka devarAvyo che, te baMne lakSmInuM pAtra tamo jaNAva cho' ema vicakSaNa puruSoe kahyuM. vaLI jaNAvyuM ke, "jo tamArAmAM gIta-nRtyanuM kauzala hoya, to tame tyAM jAva.kAraNa, loko samakSa te baMne kanyAoe pratijJA karI che ke, "je koI gIta-nRtyamAM caDiyAto niSNAta haze, te hamAro bhara thaze." tyAre rAjAe AjJA karI ke, je koI kahelI vidyAomAM kuzala hoya, tevA brAhmaNa ke kSatriyakumAra hoya, tene tamAre jaldI ahiM lAvavo. (60) kahelI prastuta gIta-nRtyanI vidyAmAM meM kaMIka zikSaNa meLaveluM che. eTale tene rAjA pAse laI gayA ane batAvyo, snehavALI daSTithI rAjAe tene joyo ane teno yogya satkAra pUjA karyA. tyAre rAjabhavanamAM sthiratA karI. gAMdharva-nRtyanA divaso pavitra darzanavALI te baMne kanyAone dekhI. kevI kanyAo hatI? te kahe che - "vikasita netrakamalavALI, hAthInA kuMbhasthala samAna stanavALI, svargagAnadInA kinArAnI AkRti-samAna vizALa kaTIpradezavALI, unmatta koyala sarakhA madhura zabda bolanArI, komala vacana kahenArI, gItanRtyazAstromAM nipuNatA meLavelI hovA chatAM paNa te kumAre baMne kaLAotenA karatAM vizeSa batAvI. eTale saMtoSapAmelA rAjAe zubha divase te baMne kanyAnuM pANigrahaNa tenI sAthe karAvyuM. tathA rAjayano abhAga tene Apyo. viSmaparvatano hAthI jema potAnI svecchAthI svairavihAra kare, tema te baMnenA samAgamanA AnaMdamAM svaira vihAra karato, tyAM rahelo hato. chatAM samagra kalA-saMgrahamAM ATaluM kauzalya kyAMthI prApta karyu? have teono sneha pAko thaI gayelo hovAthI sAco vRttAnta-sadbhAva jaNAvyo. temAM zyAmA patnI garbhavatI thaI ane putrane janma Apyo,tyAM rahelA teNe amUra evuMputranuM nAma sthApana karyuM. havelokone pratIti thavA lAgI ke - "A vasudeva che tethI te sthAnethI guptapaNe nIkaLI gayo ane aneka vismayapUrNa pRthvImAM bhramaNa karatAM karatAM teNe potAnI parAkramI ceSTAthI yauvanapUrNa dehavALI vijayasenA Adi kanyAo sAthe lagna karyA. keTalAka samaya pachI te vasudeve kauzala nAmanA dezamAM Avyo. tyAM AkAzamAM rahelI somA nAmanI devIe kahyuM ke - "rohiNI nAmanI kanyAe Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 tamone svayaMvaramAM AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM che,tyAM jaIne tuM vivAhamAM triviSNu Dhola vagADaje. te vAta mAnya karIne rohiNI kanyAnA lAbhanI spRhAvALA, jemaNe bahArapotAno paDAva nAkhelo che, uMcA moTA maMDapo baMdhAvyA che, evA jarAsaMgha vagere rAjAothI cAre bAju zobhAyamAna evI riSTA nAmanI nagarImAMgayo. tyAM Dhola-vAMjitro sahita jaIne eka sthAnamAM rokAyo. saMdhyAkALa-samaye rAjAe pravartAvelI udghoSaNA sAMbhaLI ke - 'AvatI kAle rudhira rAjAnI mitrAdevI rANIthI janmelI jerohiNI nAmanI putrI che, teno svayaMvara thaze,to vivAha mATe taiyAra thayelA vivAhanI spRhAvALA sarve rAjAoe AbhUSaNo sahita vivAhamaMDapane zobhAvavA padhAravuM.' have bIjA divase jyAre sUrya pUrvadizAmAM adhiSThita thayo,tyAre jANe kaMkunA raMgathI raMgAela hoya, tema lAlakiraNanA lepathI AkAza lAladekhAtuM hatuM. tevA prAtaHkALathI klpavRkSa sarakhA dekhAtA AbhUSaNa ane zRMgArane dhAraNa karanArA, tAlavRkSa, siMha, garuDa vegera rAjacihnothI zobhatA, utAvaLa karatA, jorathI vAjiMtro vagaDAvIne zabdothI AkAzanA bAgane pUratA, uMcA daMDavALA ujjavala chatronI chAyA vaDe jemano AtaparokAI gayo che. yathAyogya koI hAthI, ghoDA 2tha ke bIjA vAhana upara beThelA, sainya ane vAhanathI potAnI saMpUrNa zobhAne dhAraNa karatA, svayaMvara sthAnake rAjakumAro AvI pahoMcyA ane yathAyogya meruparvatanA zikhara sarakhA uMcA siMhAsane teo birAjamAna thayA. jyAre jarAsaMgha vagere sarve rAjAo cAmara DhoLAtA tyAM AvI pahoMcyA, tyAre svayaMvaranI bhUmi paraceTikA-samUhathI vIMTAyelI, tathA aMtaHpuranA vRddha puruSothI parivarelI,chathI DhaMkAela mastaka pradezavALI, vIMjAtA ujjavala cAmaravALI, jeNe tAjAM puSponI sugaMdha maheMkatI zreSTha puSpamALA hastamAM grahaNa karelI che,dhAraNa karelA aneka zaNagAravALI, jANe sAkSAt lakSmIjI jAte AvyAM hoya, tevI rohiNI svayaMvaramaMDapamAM AvI pahoMcI. tyAra pachI lekhikA nAmanI dhAvamAtAe AgaLa beThelA indra sarakhA rAjAone oLakhAvatAM jaNAvyuM ke - 'he vatse ! A samagra rAjAonA mastakarUpI puSpothI pUjAyela che, evA siMdhudezanA jarAsaMgha nAmanA rAjA che. heputri ! zUrasenadezanA svAmI ugrasenanA putra evA A kaMsa nAmanA rAjaputra sUrya-samAna pratApavALA ahiM beThelA che. A sarve nItinA samudra samAna aMdhakavRSTinA putro samudravijayane AgaLa karIne vidhipUrvaka kramasara beThelA che. (90) A kurudezanA svAmI potAnA putrosahita pAMDurAjA beThelo che, vaLI cedirAja damaghoSa nAmanA rAjAne dekhI.pAMcAladezanA svAmI evA A drupada nAmanA rAjA che. e pramANe kramasara teNe bIjA rAjAone paNa oLakhAvyA. A sarvemAM koIpaNanI pasaMdagI na karI ane kramasara AgaLa vadhI rAtrimA zyAma aMdhakAra utpanna thayo hoya ane dIpaka-zUnya rAjamArgo hoyatyAre DholanA zabdothI jAgRti thAya che, te pramANe DholanA zabdothI saMbodhAyelI rohiNIe prAtaHkALanI zobhAe jema kamaLane tema vasudevane aMgIkAra karyo. vikasita pArijAta Adi jAtivALAM puSponI gUMthelI mALA tenA kaMThamAM ane netro Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 upadezapada-anuvAda sarvAMgamAM sthApana karyA. jayAre rohiNIe tenA mastaka upara akSato vadhAvyA, tyAre pralayakALamAM samudranA kallolo uchaLe, tema bhayaMkara kolAhalakaratA sarverAjAo krodhAyamAna banI mAMhomAMhe prazno karavA lAgyA ke, "A kanyAo kayo pati varyo vaLI koIka kahevA lAgyo ke, A sarva rAjAonuM ullaMghana karIne jenuM kula, jAti, vaMza, guNasamUha Adi jANyA nathI, jeno dekhAva paNa sAro nathI, tevAne kema varamALA paherAvI ? daMtavakra nAmanA rAjAe rudhira rAjAne uMcA zabdothI kahyuM ke, jo tamAre kulanuM prayojana na hatuM, to pachI A uttamavaMzanA sarve rAjAone kema bolAvI ekaThA karyA? rudhira rAjAe pratyuttara Apyo ke, teno svayaMvara Apyo hato, eTale potAnI ruci anusAra teNe varyo. (100) mATe karIne temAM teno zo doSa? have kulavAna puruSoe padArA viSe koI vyavahAra karavo yogya na gaNAya.' tyAre damaghoSa rAjAe kahyuM ke - "jenA kula, vaMza, sthiti jANaI nathI, tevA mATe A kanyA yogya nathI, mATe koIka kSatriyakuLamAM janma thayo hoya, tevAne kanyA Apo." vaLI vidure kahyuM ke, "A koI kulInapuruSa jaNAya che, to tene AdarapUrvaka vaMzanI pRcchA karo." tyAre vasudeve kahyuM ke, "ahi mArA kulane kahevAno prastAva ja kayo che ? ane tamAre jo kahevarAvavuM ja hoya, to mArA bAhubalathI ja kula ApoApa pragaTa thaze." garvavALuM tenuM vacana sAMbhaLIne jarAsaMghe A pramANe kahyuM ke, "ratnanAbha sahita rudhirane jaldI pakaDI lo. kAraNa ke, teNe ja A paDado vagADIne AvI padavIe pahoMcADela che. tenI AjJAthI jeTalAmAM tene kSobha pamADavA AvI pahoMcyA, teTalAmAM rudhirarAjAe rohiNI ane vasudeva sahita ratnanAbhane laIne potAnA riSTa nAmanA nagaramAM praveza karyo ane yuddhane ucita taiyAra karI. pahelA vidyAdharanA svAmIne vasudeve vaza karyo hato, te atyAre hAjara thayo. tene sArathi banAvI puSkaLa senA sahita nagaramAMthI bahAra nIkaLyo ane tIkSNa AkarA bANasamUha paDavAthI cheDAyA che, dizAvibhAgo jemAM evuM temanuM paraspara yuddha jAmyuM. tenI pAchaLa ratnabhAva sahita rudhira rAjA gayo. ahiM thoDo samaya yuddha karIne hArelo te nagaramAM pAcho Avyo. vidyAdharanA svAmIe svIkArela sArathipaNAvALA evA mAtra ekalA vasudeva yuddhabhUmimAM rahyA. taruNa siMha sarakhA tene akSobha pAmelo AgaLa dekhIne rAjAo vismayathI AkuLa-vyAla banI gayA. eTale ujjavala kIrtivALA pAMDurAjAe vicArIne kahyuM ke - "A ApaNo rAjadharma na kahevAyake - e ekalo ane ApaNe ghaNA chIe." tyAre jarAsaMghe kahyuM ke, koI paNa eka, tenI sAthe yuddhamAM je jItaze, tenI rohiNI thaze. tyAra pachI bANasamUhane pheMto zatru jayarAjA sAme Avyo, eTale vasudeve kSaNamAM tenA rathanA dhvajane chedI nAkhyo. vaLI yamanI jiddA sarakhA AkAravALAne cholI nAkhe tevA astrAthI kAlamukhanA mastakane muMDI nAkhyuM. e pramANe bIjA rAjAone paNa evA haNyAke, teo palAyana thaI gayA. te vakhate ropAyamAna thayelA samudravijaya potAnA jIvitanI paNa spRhA karyA vagara sAme gayA ane eka pachI eka ema bANonI zreNIne choDavA lAgyA. vasudeva pote jANe che ke, sAmA moTA banyu AvelA che, tethI temanA zarIra upara prahAra karato nathI, paraMtu temanAM Ayudho ane dhvajAone chedI nAkhe che. jyAre samudravijaya Ayudha Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 vagaranA thaI gayA pachI vilakhA thayA, eTale vasudeve potAnA nAmathI aMkita ane caraNakamaLamAM vadana sUcavatuM AgaLa eka bANa choDyuM, te bANa grahaNa karIne vAMcyuM, eTale potAnA sagAbhAI A to vasudeva che." ema jANyuM tarata ja prasanna hRdayavALA moTAbhAIe dhanuSyachoDI dIdhuM. eTalAmAM vasuveda rathamAMthI nIce utarIne sanmukha Ave che, tyAre samudravijayarAjAe paNa utAvaLA utAvaLA rathamAMthI nIce utarIne pagamAM paDatA evA vasudevane sarvAgathI AliMgana karyuM. tyAra pachI moTI poka mUkIne teo muktapaNe rudana karavA lAgyA. tyAra pachI akSobhya, timita ane bIjA paNa sahodaro, tema ja jemaNe A vRttAnta jANyo, te sarva svajanone harSa pUrvaka moTAbaMdhane kahyuM (125) jarAsaMgha vagere ghaNA saMtoSavALA thayA, rohiNIe bhartAne svIkAryA, rudhirane dareka abhinaMdana ApyuM ke, "kharekhara tuM kRtArtha thayo ke tArI putrI harivaMzanA ziromaNi sAthe varI che. tyAre yogya Adara sAthe tenI pUjA karI, yathocita dhanavyaya karIne vidhipUrvaka te rAjAoe sAro divasa Avyo, tyAre pANigrahaNavidhi karyo. rudhirarAjAe ghaNuM dhana kharacIne AvelArAjAonI pUjA karI ane prItipUrNa te rAjAo potapotAnA sthAnake gayA. rAjAe vasudeva jamAIne batrIsa koTi hiraNya, utkaTa madavALI caturaMga senA ApI. samudravijaye rudhirane potAnA nagara tarapha pAchA mokalyA. kAraNa ke, have vasudeva baMdhune dareka bhArI potAnI sAthe laI javAnI utkaMThAvALA hatA, paraMtu rudhira rAjAe prayANa samaye kahyuM ke, "mArA saMtoSa khAtara A kumArane hAla keTaloka kALa ahi rahevA do." kumAre te vAta svIkArI have tAre bahu rakhaDapaTTI na karavI, koI prakAre tane joyo eTale basa kadAca laI jaIe, to pharI cAlyo jAya pagamAM mastaka namAvIne baMdhuone te kahevA lAgyo ke, tyAM dareka baMdhu Adi nagaralokone paDato vagaDAvIne mArA taraphathI jaNAvavuM ke, "AgaLa meM tamone je uga karAvyo, te aparAdhanI tamAre mane kSamA ApavI.bIjuMhave tamAre mArAmAM eTalA lAgaNIvALA na banavuM ke, svapnamAM paNa AvA prakArano zoka na thAya." samudravijaya vagere yAdavo potAnA baMdhuonI sAthe potAnI sthAne pAchA gayA ane te vasudeva tyAM rokAyo. koIka samaye vasudeve rohiNIne pUchayuM ke, "ATa ATalA bIjA rAjAonI avagaNanA karIne tuM mane kema varI ?' tyAre kahyuM ke "rohiNI nAmanI devatA mArA upara prasanna che, teNe mane nivedana karyuM ke, "he bhadre ! svayaMvara-maMDapamAM je paNa-Dhola vAjAM vagADe, tenI tuM bhAryA banIza. tenA zabda sAMbhaLavAthI AnaMda pAmelI meM tamane pati tarIke varyA." uMcA prakAranA dareka bhogo bhogavatA vasudeva tyAM rahelA hatA, tyAre eka madhyarAtre rohiNIe hAthI Adi cAra svapno joryA. anukrame putrane janma Apyo,parama mahotsava-sahita tenuM rAma- balarAma' evuM nAma sthApana karyuM. tyAra pachI keTalAka kALe vaitADhyanI bhUmimAM apsarA-samAna ghaNA lAvaNyavALI aneka kanyAo sAthe tenAM lagna thayAM. have yAdavonA nivAsasthAnanI nagarI tarapha AvatAM koIka samaye mRttikAvatI nAmanI Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 upadezapada-anuvAda nagarImAM devakanI putrI devakI saMbaMdhI kAnane Ananda ApanAra keTalAka guNo sAMbhaLyAM. tenA pratye karelI spRhAvALo te jeTalAmAM rahelo hato, teTalAmAM nAradajI tyAM AvI pahoMcyA,temanI yathAyogya pUjA-satkAra karyA pachI devakI saMbaMdhI rUpanI pRcchA karI, tuSTa thaelA nAradajIe vistArathI tenA rUpanuM varNana karI saMbhaLAvyuM. tyAra pachI krIDA karatAM karatAM te nAradajI te ja nagarImAM devakInI pAse ja gayA ane tenA ghaNA guNo jANIne tevI rIte kahI saMbhaLAvyA, jethI teno kAmasAgara zobhAyamAna thayo. tyAra pachI devakarAjAne putrInA cittanI khabara paDI, eTale vasudeva kesanI sAthe tyAM AvyA. zubha divasa Avyo, tyAre tenI sAthe devakInAM lagna karyA. bhAra pramANa vajanathI adhika suvarNa, vividha ratnonA DhagalA, nanda gopathI rakSaNa karAtI koTi saMkhyA pramANa gAyo bheTamAM ApyA. anukrame bhogo bhogavatA sAta svapnothI sUcita zrIkRSNa nAmano putra janmyo. tenAvakSasthalamAM zrIvatsa zobhatuM hatuM ane tamAlapatra samAna zyAma kAMti hatI kRSNaputra jayAre pUrNa yauvana pAmyA ane tevA prakAranA bahu vistAravALA vRttAntathI kaMsano ghAta karyo, eTalekaMsanA sasarA jarAsaMgha adhika krodhAyamAna thayA. eTale bhaya pAmelA yAdavo zaurIpurIno tyAga karIne pazcima dizAmAM gayA. aneka kula koTi yAdavo sahita kRSNajIe lavaNasamudranA adhipati pAse traNa upavAsa karIne mAgaNI karI. IndramahArAje tyAM AgaLa nirmANa karavA mATe kuberane AjJA karI ke, tyAM sarva prakAranI sagavaDavALI suvarNamaya nivAsa karavA lAyaka nagarInuM nirmANa karI ApavuM. tyAM vasudevanI saMtati putra-pautrAdikanI vRddhi thaI, anukrame vaMzamAM pitAmaha-dAdAnI padavI prAptakarI. pUrvabhavamAM pAlana karelA vizuddha abhigrahanA phalarUpa vasudevane saubhAgya lokasamahUmAM ziromaNipaNuM prApta thayuM. prasaMga na hovA chatAM paNa maMdiranA pUrvabhavamAM karelA dharmanA phala svarUpa vasudevanuM caritra paNa meM ahIM ahIM temanA caritramAMthI uddharyuM che. (157) nadiSeNa-caritra samApta. (4) AdAnabhaMDa matta nikakhevaNA samiti upara somila muninuM udAharaNa kahe che) brAhmaNanI jAtivALA koIka somila nAmanA muni gurukuLavAsamAM rahetA hatA. te svabhAvathI ja levA-mUkavAnA prasaMge eTale pAtro, pustaka, daMDa vagere vastu nIce mUkatAM ke grahaNa karatAM te samitimAM dararoja pUrNa prayatna karatA arthAtta temAM upayoga vALA rahetA hatA. e pramANe samaya pasAra thatAM koIka vakhate gurue saMdhyA-samaye jaNAvyuM ke "he bhadra! AvatI kAle prAtaHkALe bIje gAma vihAra karavAno che. teNe paNa moTA gAmamAM javA nimitte pAtrA, jhoLI vagere bAMdhavA. vastronAM viTiyA karavA rUpa taiyArI karI, javA nIkaLyA, paraMtu game te kAraNe apazakuna thavAthI guru pAchA pharyA. tyAre gurue madhura vANIthI preraNA karI ke, "netrathI barAbara sthAna dekhIne, ane rajoharaNathI barAbara sthAnanI prArthanA karIne yathAsthAne tArAM upakaraNa-pAtro vagere sthApana kara." te samaye keTalAka asahana thavAnA pariNAmanA kAraNe akasmAt ema gurunI sAme bolI naMkhAyuM ke - "zuM upakaraNa sthApana karavAnA sthaLe Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 369 sarpa rahe che? tyAra pachI be ghaDImAM cittathI pazcAttApa karavA lAgyA ke, meM gurumahArAjane sAmo javAba Apyo, te ThIka na karyuM. kAraNa ke, "guramahArAja AjJA kare, te koI divasa vicAravAnI na hoya." A pramANe saMvega pAmelo chatAM gurunI adhiSThAyaka devatAe te pAtrAdi sthApana karavAnA sthAna para sarpadakhADyo. tyAra pachI te sarpa dekhavAthI atyaMta zraddhAyukta banyo. tethI sAdhuo bahAra vicArabhUmi Adi kAraNe bahAra jAya, tyAre khUNAmAM sthApana karelA dAMDAne upara-nIce levAnA vacalA sthApanamAM pramArjanA pUrvakaApe. bahArathI pAchA Ave, tyAre temanA hAthamAMthI dAMDo laI nIce-upara baMne jagA para pUMjI - pramArjana karI le-mUke. e pramANe mArA AkhA gacchanA sAdhuone A pramANe dAMDA ApavA-levA, jayaNAthI mUkavAno abhigraha karyo. A gacchamAM bIjA sAdhuo paNa AvatA-jatA hatA. A kAraNe teo Ave, tyAra vinayapUrvaka ubhA thaI page pramArjanA karavI, daMDaka levo, tenA sthAne sthApana karavo, temane Asana ApavuM A vagere sAdhunA samAcArI sAcavavAthI AsevAne amRtapAna-samAna gaNato ghaNo AnaMda pAmato hato ane pUrNa AdarathI nIce-upara daMDane tathA mUkavAnA sthAnathI pramArjanA karavAmAM udyamI banyo. mAvajIva-paryata A abhigrahano amala karyo eka vakhata glAnAvasthA pAmyo, temAM paNa tenA pariNAma tuTyA na hatA, A AdAna-bhAMDa mAtranikSepaNA samitinuM mana, vacana ane kAyAnA trikaraNayoge ArAdhanA karyuM. A samitino ArAdhaka, te bIjIno paNa ArAdhaka bane che. "eka bhAvathI bIjA bhAvanI utpatti thAya che." (644) ((5) pAMcamI pAriSThApanikA nAmanI samitinuM udAharaNa) eka gacchamAM dharmaruci nAmanA nAnA sAdhu uccAra, khela, siMdhANa, jalla-pAriSThApanikA nAmanI chellI samitimAM ghaNA tIvra upayogavALA hatA. koIka vakhata upayoga na rahevAthI rAtre mAguM paraThavavA mATe bhUminI pratyupekSaNA saMdhyAkALa pahelAM karavI joIe, te karavAnuM bhUlathI bhUlI gayA. tethI pezAba karavAnI abhilASA (khaNaja) thavA chatAM pezAba-mAguM karatA nathI. kAraNa ke, rAtre spaMDilabhUmimAM jIvarakSA karavAnI daDha pariNati che. pezAba rokavAnA kAraNe zarIramAM sakhata pIDA utpanna thaI. koI devane tenA upara anukaMpA-bhakti utpanna thaI, tethI teNe sUryodaya thAya tevA prakAranuM prakAzapUrNa prabhAta vikavyuM. tyAra pachI bhUminI pratyupekSaNA pramArjanAkarIne teNe mAnuM karyuM. tyAra pachI udyotano saMhAra karavAthI tatkAla ekadama aMdhakAra vyApI gayo. "Ama kema thayuM ? ema vicAratA devamAM upayoga gayo, devasaMbaMdhI jJAna thayuM ke, "A ajavALuM deve karyuM hatuM. tyAra pachI "micchAduSkRta ApyuM ke, svAbhAvike kRtrima prabhAta vizeSa na jANyuM (647) A ja samiti viSayakabIjuM dRSTAMta kahe che - pahelAM dharmaruci nAmavALA jaNAvyA te apekSAe dharmaruci nAmanA mahinAnA upavAsa karanAra tapasvInuM dAMta kahe che - Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 upadezapada-anuvAda koIka vakhata pAraNAmAM kaDavI tuMbaDI prApta thaI, tenuM bhojana karatAM gurue nivAraNA karI. "bhojana mATe ayogya che." ema jANyA pachI gurue kahyuM ke, "Ane khAIza nahIM, paNa paraThavI de." tyAra pachI iMTa vagere pakavavAnA sthAne, ke jyAM bhUmi acitta hoya, tyAM paraThavA mATe gayA. temAMthI ekAda chAMTo bhUmi para paDyo, tenI gaMdhathI kIDIo tyAM AvI khAvA lAgI te mRtyu pAmavA lAgI. te iMTo pakAvAnA nIbhADAnA bhUmipradezamAM kIDI saMbaMdhI tIvra dayAnA pariNAmarUpa karuNAthI siddhone sAkSI karIne AlocanA ApIne taMbuDInuM bhojana karIne te mahAsattALI AtmA mRtyu pAmI sadgatie gayA. Ano vistArathI artha A kathAnakathIA pramANe jANavo - (kaDavI tuMbaDInuM zAka vahorAvanAra nAgazrInuM udAharaNa) Aja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM dakSiNa bhAratanA madhyabhAgamAM ati AkAza sudhI pahoMcanArA killAvALI caMpA nagarI hatI. jeno madhyabhAga ujjavala uMcA devanA bhavana sAmAna hajAro makAnothI zobhAyamAna che, evI te vikhyAta nagarImAM soma, somadatta, temaja somabhUti e nAmanA paraspara gADha prItivALA traNa sagAbhAIo hatA. sarve bhAIo puSkaLa vaibhavavALA, skurAyamAna mahAkIrtivALA ane vizALa bhavanovALA hatA. vaLI teo sarve koIthI parAbhava pAmatA na hatA.te sarvene hRdayapriya cittAnusAra vartanArI pramANopeta madhura vacana bolanArI, potAnA kula kramAnusAra zIlayukta, sukumAla hastapAdavALI, sarvAge saMpUrNa, manohara lAvaNyavALI priyAo sAthe viSayasukha bhogavatA divaso pasAra karatA hatA. eka vakhata te traNe baMdhuo ekaThA maLelA hatA, tyAre tevA prakArano vArtAlApa cAlyo ke, "ApaNI pAse sAtamA vaMzapuruSa sudhI cAle, teTalI bhogavavAnI, ApavAnI ane vaheMcaNI karavA lAyaka ativizAla pramANamAM lakSmI che, to have ApaNAtraNe gharomAM vArA pharatA kramapUrvaka ekaThA thaIne sAthe bhojana karavuM yogya che, to baMdhubhAvanuM phaLa meLaveluM gaNAya. kAraNa ke, zAstramAM munIzvaroe kaheluM che ke - "sAthe bhojana karavuM, sAthe besI vAtacita karavI, sAthe prazno karavA, samAgama karavo, A jJAnikAryo kadApi ullaMghana na karavAM." ekabIjAoe A vAta mAnya rAkhI ane dararoja te pramANe bhojana karavA lAgyA-ema vizvAsathI dareka varte che. koIka samaye tyAM sUryasamAna samagra bhavya jIvorUpI kamaLone pratibodha karatA navInamegha samAna gaMbhIra ghoSavALA, ghaNA parivAravALA, bahuzrutanA jANakAra, duSkara cAritra pALanArA gurujI vihAra karatA karatA anukrame caMpAnagarIe padhAryA. IzAna koNamAM rahelA ramya uttama bhUmibhAganA udyAnamAM zAstramAM kahelI vidhithI sthiratA karI. temane vaMdana karavA mATe dharmAnurAgathI raMgAelo nagarajana harSa-pUrvaka kSobhAyamAna samudra -kallola sarakho ToLe ToLA vaLIne bahAra AvavA lAgyo. kAnane amRta samAna manohara zabdathI bolatA, sva zAstra ane paramatanA zastronA jANakAra evA gurue kahelo dharma A pramANe sAMbhaLyo ke - "he bhavyo ! kSaNavAra manane samAdhimAM sthApana karIne niSpApa kahevAto thoDA upadezane tame sAMbhaLo. durlabha manuSyapaNuM, tema ja AryakSetra, tathA nirmala kula, jAti nirogatA, suMdara rUpa vere durlabha sAmagrI meLavIne vaLI temAM moTAdrahamAM rahelA kAcabAe jema saMpUrNa zaradaRtunA caMdramaMDaLane Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 dekhavuM, te jeTaluM durlabha che, tema aneka prakAre dharmanI ArAdhanA karyA vagara A jinadharma paNa jIvane maLavo duSkara che. kadAca koIka pramAdI jIvane A dharmanI prApti thaI jAya, paraMtu pAtratA vagara samudramAM ciMtAmaNiratnanI jema te bhava hArI jAya che. to A manuSyatvAdi sAmagrIo meLavIne, pramAda choDIne catura puruSe AnI sthiratA mATe AgaLa kahIzuM, tevA anuSThAnonuM sevana karavuM joie. jinazAsananA ane tenA aMgo pratye anurAga, niraMtara susAdhunA sAmagamano atyAga, samyakatva ane zrutano abhyAsa, bhavano nirveda, bhAvanAo bhAvavI, A ullAsa pUrvaka ArAdhanA mAravADa pradezamAM raNamAM musApharI karatAM kalpavRkSanI prApta thavA mAphaka, samudrajaLamAM paDelAne aNadhAryA vahANanI prApti thavAnI jema lAMbA kALathI daridratAthI parAbhava pAmelAne ciMtAmaNiratna prApta thAya ane je ullAsa thAya, tenAthI adhika ullAsa jinazAsananA anurAga Adi prApta thavAmAM thavo joIe. he jIva! atyAre te sarvajJa bhagavate kahelo dharma koI prakAre prApta karyo che. to tuM nakkI saMpUrNa puNyazALI banelo che. te jIva ! jagatamAM IndrapaNAnI prApti sulabha che, paraMtu nivRtisukhanA kAraNabhUta jinadharmanI prApti ghaNI ja durlabha che. (25) mATe jinadharmane AgaLa karIne, pApakAryono tyAga karIne pravRtti karavI yogya che. kAraNa ke, pharI A kSaNa maLavo durlabha che, A pramANe hitazikSA pAmelo AtmA haMmezA bhavavirakta cittayukta banIne kadApi jinamata choDavAnI icchA na kare. kamala-samAna ujjavala zIlanI zobhA sugaMdhIvALA, bhuvananA baMdhuevA guNI munivaronI haMmezA AdarapUrvaka ArAdhanA karavI. daDhapaNe guNomAM ArUDha thayelo evo jIva jo ahiM sAdhusamAgamathI rahita thAya to guNano vinAza prApta karanAra thAya che, mATe temanA samAgama mATe prayatna karavo. siddhAMtone dhAraNa karanAra vizuddha zIlAMgonA saMgathI saubhAgI evA uttama munio kadAca dUra rahelA hoya to paNa manamAM temanuM smaraNa karavuM. maMtra-rahita snAnanI mAphaka nirjIva dehanI kriyAnI jema zrutabahumAna vagaranuM anuSThAna zUnya mAnavuM. temAM prathama sUtra bhaNavuM, tyAra pachI tenA artha sAMbhaLavA, sUtra vagaranuM zrutajJAna apakavaphala-bhakSaNa-samAna nirasa samajavuM. jenA artha jANyA nathI, evA prakAranAM ghaNAM sUtro bhaNyA hoya, te sukkI zeraDI cAvavA mAphaka kAryasiddhi karanAra thatuM nathI. bhaNyA pachI tenuM AcaraNa na karanAra evA zAstranA paMDita jJAnanI prarUpaNA kare che, paraMtu darbhaga strIne ghaNAM AbhUSaNo bhArarUpa thAya che, tema AcaraNa vagaranuM jJAna bhArarUpa thAya che. susthita prazasta paramArtha svarUpa che. bhavarUpI vyAdhinI cikitsAnA zAstra svarUpa jinavacana haMmezAM bhaNavuM, sAMbhaLavuM ane AcaravuM. bhavanuM svarUpa e pramANe bhAvavuM ke, zaradanA AkAzavibhrama samAna jIvita, yauvana, priyasamAgama Adi kSaNamAM dekhatAM ja nAza pAmavAnA svabhAvavALAM che. pracaMDa vAyarAthI uttejita moTA bhaDakAvALA agninI vALAthI saLagatA ghara samAna bhavamAM vAsa karavA kSaNavAra paNa have huM samartha nathI. jema durjana puruSo saMga nukazAna karanAra, duHkhanA cheDA vALo thAya che, tema saMsAramAM devatAonA sukhanA pariNAma zaru ane cheDAmAM suMdara pariNAmayukta hoya, temaja samartha hoya to eka mAtra Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 upadezapada-anuvAda jinezvare kahelo dharma ja che. mATe jo na meLavyo hoya to tene meLavavo. jo tene meLavyo hoya tenuM paripAlana karatA ho to temAM vRddhi karavAno prayatna karo. teo dhanya che ke, jeo asaMkhya lAkho saMkhyAvALAM tIkSNa duHkhono aMta lAvanAra evA vacanopadeza-auSadhane prApta kare che." tyAM AgaLa aneka prANIo pratibodha pAmyA ane potAnA ghare pAchA pharyA. A pramANe bodha pAmyA pachI keTalAka kALe dharmaruci te kharekhara nAmathI ane guNathI sAcA dharmaruci aNagAra che. mAsakSapaNanA pAraNAnA divase prathama porisImAM svAdhyAya karavAmAM temanuM mana akSINa pravRttivALuM hatuM. bIjI porisImAM dhyAnayoga karIne, trIjI porisImAM pAtra-paDilehaNAdika vidhi karIne IryAsamitinI sAdhavAnI pUrvaka teNe caMpAnagarImAM praveza karyo. kudaratI te divase nAgazrIne bhojanAdika taiyAra karavAno vAro Avyo. koI prakAre pramAdathI te nAgazrIe eka kaDavI tuMbaDInuM ghaNA rasavALuM, ghaNA tIkhA, madhura rasavALAM dravyothI mizrita zAka taiyAra karyuM. koika tevA mujoga doSathI te viSarUpa banI gayuM. tenI gaMdhathI teNe jANI lIdhuM ane vilakhI banelI te ciMtavavA lAgI ke, mArA kuTuMbanI aMdara AvuM zAka banAvyAnI khabara paDaze, to mArI AbarU kevI kharAba thaze ? dhikkAra thAo mane. jo mArI bIjI naNaMda-bhojAIone AvI rasoI karyAnI khabara paDaze. to mArI niMdA-halakAI karavAmAM teo kazI kacAza nahi rAkhaze ane kadApi tema karatAM teo aTakaze nahi. to have koI na jANe tevA gupta sthaLamAM tene saMtADIne gharanA eka sthaLamAM hAla mUkI rAkhuM." ema vicArIne sthApana karyuM ane tyAra pachI tarataja bIjI svAdiSTa tuMbaDI lAvI samArIne ghaNAM moTA saMbhAra bharIne zAka vaghAryuM, snAna karI pavitra vasavALI thaI teNe brAhmaNone jamADyA. (50) tyAra pachI anukrame te brAhmaNIoe paNa kramasara bhojana karyuM. gharanA sarva mANaso jamI rahyA pachI dareka potapotAnA kAryamAM lAgI gayA. eTalAmAM dharmaci sAdhu UMcA, madhyama, nIca kulo-gharomAM AhAra mATe bhramaNa karatA karatA nAgazrIne tyAM AvyA. nAgazrIe dUrathI AvatA ane potAnA gharamAM praveza karatA dekhIne ugra pramodathI pelA kaDavI tuMbaDInA zAkane ThekANe pADavA-ApI devA utAvaLI utAvaLI Asana parathI jaldI uThIne te kaDavI tuMbaDInuM zAka lAvIne rasoDAmAM praveza karyo. dharmaruci sAdhunA pAtrAmAM samagra rasavALuM te zAka ThAlavI dIdhuM. "mAre ATaluM pUratuM che, have vadhAre AhAranI jarUra nathI' ema kahIne te gharethI bahAra nIkaLIne je udyAnamAM AcArya rahelA hatA, tyAM pAchA AvyA. te AcAryanI najIkanA sthaLamAM rahIne "iriyAvahiyaM vidhi karIne bhojana-pAnI karatalamAM rAkhIne AcAryane batAvavA lAgyA. tenI ugra azubha gaMdhathI paravaza thayelA dhrANendriyavALA AcArya vicAravA lAgyA ke, "jherayukta bhojana che, nahitara AvA prakAranI kharAba gaMdha na hoya. hathelImAM eka bindu mAtra laIne jyAM dekhe che, to teja pramANe jheravALuM che. tyAre AcArya bhagavaMte dharmarucine kahyuM ke, "jo tuM AnuM bhojana karIza, to akAla mRtyu pAmIza, mATe bahAra spaMDilabhUmimAM jaI tyAM nirava zuddha sthAnamAM paraThavI de. ane bIjo prAsuka eSaNIya zuddha AhAra gaveSaNA Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 373 karI vahorI lAva." e pramANe kahyuM-eTale dharmaruci sAdhu tyAMthI AhAra paraThavavA mATe nIkaLyA. viSAda vagaranA manavALA daza doSarahita aMDilabhUmimAM jaIne samagra dizAonuM avalokana karIne pratikSaNe ullasita pariNAmavALA jeTalAmAM tyAM paraThavavA taiyAra thayA, teTalAmAM tenI gaMdhathI vanamAM rahelI kIDIo ekaThI thaine kSaNavAramAM mRtyu pAmavA lAgI rakhe, mArA pramAdathI A sarve ATalI badhIno vinAza thAya, AnA karatAM to mAre potAne ja AnuM bhojana karI levuM yogya che." manamAM siddha bhagavaMtone sthApana karIne temanI sAkSIe potAnA aparAdho pragaTa karIne, vratone uccarIne, parizuddha bhAvanAvALo te kaDavI tuMbaDInA jheravALA bhojanane vAparIne tenI vedanA bhogavato paMcanamaskAranA zubha pariNAmavALo mRtyu pAmI sarvArthasiddhi nAmanA vimAnamAM utpanna thayo. (65) gayAne lAMbo kALa thayo, haju dharmaruci sAdhu pAchA upAzraye na AvyA, eTale AcArya mahArAje sAdhuone AjJA karI ke, "cAre bAju tapAsa karo ke, "te muni haju pAchA kema na AvyA ? tapAsa karatAM bahAranI aMDilabhUmimAM temane mRtyu pAmelA dekhyA. pAchA AvIne sUrine jaNAvyuM ke, "teo to kALadharma pAmyA.' AcArya bhagavaMta pUrvanA jJAnavAlA hovAthI upayoga mUkyo, to te ja kSaNe jANavAmAM AvyuM ke, "kaDavI tuMbaDInuM dAna karanAra nAgazrI che ane teno samagra vRttAnta paNa jANI lIdho. samartha puruSoe caitya nAza ke yatighAta karanAranI upekSA ke pramAda karavo mauna besI rahevuM, te koI prakAre ucita nathI. kAraNa ke, tevA doSo utpanna thavAnA pharIthI prasaMgo utpanna na thAya - arthAtu sAmarthyavALA puraSoe AvAM aprakAryono pratikAra pharajiyAta karavo joIe," A pramANe vicAraNA karIne sarva zramaNasaMghane bolAvyo. temane jaNAvyuM ke, A kAraNe dharmaruci sAdhu kAladharma pAmyA. A pramANe karIne nAgazrIe suMdara kArya na karyuM ke, jeNe uttama bhAvasAdhune mRtyu pahoMcADyA. nirbhAgIo durbhAgIo evA lokonA ziromaNibhAvane tathA narakAdika durgatinA duHkhanI khANI bhAvane te pAmI che. A nAgazrIno guno have chAno rAkhI zakAya tevo nathI." A pramANe vicAraNA karIne munioe nagaranA madhyabhAgamAM traNa-cAra rastA hoya tevA tathA coka-cauTAmAM ghaNA loko samakSa A pramANe udaghoSaNA-jAherAta karI ke "nAgazrIe AvA prakAranuM sAdhunA prANa levAnuM niSkAraNa akArya AcaryuM che. mATe te nagaraloko ! A sAdhuhatyA karanAra nAgazrIne jovI ke tenI sAthe vArtAlApa karavo yogya nathI. tema dekhanAra ke, tenI sAthe bolanArane paNa tenI tulya gaNavo." A pramANe gurunA vacanathI te munioe nagaranA madhyabhAgamAM sthAne sthAne jaine A pramANe udghoSaNA jAhera karI." teno vRttAnta jANyA pachI te brAhmaNoe tene gharamAMthI kADhI mUkI. nagarInA traNa-cAra rastA vageremAM paribhramaNa karatI, loko vaDe niMdA pAmatI, tiraskArAtI, phITakAra karAtI, sthAne sthAne bhIkha mAge che, to paNa koI khAvA ApatuM nathI-evI rIte kAla pasAra karatI hatI. tenA zarIramAM eka sAmaTA soLa vyAdhi utpanna thayAM. e pramANe jIvana pasAra karatAM karatAM chevaTe mRtyu Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 upadezapada-anuvAda pAmI, chaThThI nArakImAM utkRSTa AyuSyavALI nArakIpaNe utpanna thai. tyAMthI nIkaLIne matsya thai, matsyapaNAmAM agnimAM zekAvAnA, tIkSNa zastrothI kapAvAnA, sarvAMge baLavAnA, haNAvAnA, sarva nAraka pRthvIomAM aneka vakhata janma prApta karIne, tema ja bIjA aneka atikrutsita sthAnomAM janmo dhAraNa karyA,vadhAre keTaluM kahevuM, ? jema gozALAno adhikAra bhagavatI sUtramAM kahelo che ane temAM aneka bhavomAM aneka duHkho bhogavanAra banyo, tema A paNa aneka du:kho bhogavanArI thai. anaMta kAla pachI A ja dvIpamAM caMpA nagarImAM sAgaradatta sArthavAhanI bhadrA nAmanI bhAryAnI kukSimAM putrIpaNe utpanna thai. nava mAsa pachI mAkhaNa sarakhA sukumAla hastapAdavALI putrIne janma Apyo. sukumAlikA evuM nAma pADyuM. anukrame kAmadevanA moTA bhAlAnA eka bhavana samAna, akhUTa lAvaNyayukta yauvanavaya pAmI. have eka divasa snAna karI AbhUSaNothI alaMkRta banelI aneka dAsI ane sakhIothI parivarelI gharanA uparanA agAsItalamAM krIDA karatI hatI, tyAre jinadatta sArthavAha tenAM rUpa ane yauvanaguNane dekhIne vismaya pAmyo. manamAM vicAravA lAgyo ke, 'A sAgara ane bhadrAnI putrI sivAya bIjI koi paNa bhAryA mArA putra mATe yogya nathI.' najIkamAM rahelA lokone pUchyuM ke, samagra yuvatIomAM jenI deha-kAMti jhaLahaLI rahelI che, evI A konI uttama putrI che ?' te lokoe kahyuM ke- A sAgaradatta sArthavAhanI putrI che.' tyAra pachI snAna karI, veSa-AbhUSaNathI alaMkRta banI potAnA keTalAka parivAra sahita evA teNe jyAM sAgaradattanuM ghara hatuM, tyAM javA prayANa karyuM. potAnA ghare AvatA tene dekhIne ekadama te ubho thayo ane besavA mATe Asana batAvyuM, sukhAsana para beThelA tene AgamananuM prayojana pUchyuM. tyAre teNe kahyuM ke-'sukumAlikA je tamArI putrI che, tenI samAna rUpa ane samAna lAvaNyAdi guNa-nidhAna evA mArA sAgara nAmanA putra sAthe vivAha karavAnI mAgaNI karavA Avelo chuM. jo A vAta tamane yogya lAgatI hoya, to mArI mAgaNI svIkAro. kAraNa ke, eka vakhata kArya cUkI gayA, to pharI tevo prasaMga prApta thavo muzkela che. jinadatta kahI rahyA pachI sAgaradatte ema jaNAvyuM ke, 'amAre tyAM AMgaNAmAM padhArelA hoya, temane zuM evuM hoya ke na apAya ? paraMtu uMbaravRkSanA puSpa mAphaka A putrI mane eka ja che ane te durlabha che. mana ane netrane ativallabha evI, teno viraha huM kSaNavAra paNa sahI zakato nathI; to jo tamAro sAgara putra mAro gharajamAi thai ne ahIM rahe to mArI sukumAlikA putrI ApuM, nahiMtara nahiM.' ghare AvelA pitAe sAgarane kahyuM ke-'he vatsa ! jo tuM gharajamAi thAya, to sukumAlikA kanyAnI prApti thAya. te kanyAnA ati daDha anurAganA kAraNe teNe sarva vAta kabUla rAkhI, eTale jinadatte sarvAdarathI ThAThamAThathI mahAutsava pUrvaka lagna-samAraMbha karyo. hajAra puruSa upADI zake tevI zibikAmAM besIne sAgara sAgaradattanA ghare harSathI ullAsita hRdayavALo pahoMcyo. (100) teNe paNa gaurava sahita mahAvibhUti satkAra karI, putrI sAthe vivAhotsava karyo. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 je samaye kanyAnA hAthano lagArasparza thayo, tyArathI sAgaranA zarIramAM mastakazUla, dAhavALo javara evo utpanna thayo ke, jANe jherI sarpe athavA vIMchIe DaMkha mAryo hoya, athavA agnithI sIlo hoya, tevA prakAranuM te samaye atiAkaruM duHkha utpanna thayuM. lajjAne AdhIna banI te kSaNe to te mauna besI rahyo. jyAre zayana-samaya thayo, te samaye acAtalamAM beThelA tenI pAse kSobhAyamAna snehasamudravALI sukamAlikA sarva aMgone alaMkRta karI, dhIme dhIme tenI pAse sUI gaI, tyAre jANe svargamAMthI apsarA utarI AvelI hoya tevI jaNAtI hatI. have pharI paNa tenA aMganA sparzathI viSAda pAmelo ciMtavavA lAgyo ke have Ano viraha karanAra kSaNa mane kyAre prApta thaze ?" tyAre sukhe nidrA karatI tene choDIne zayAmAMthI ubhA thaIne jANe maraNathI chUTyo hoya, tema kAgaDAnI jema te gharathI ghaNe dUra dUra palAyana thayo. te kSaNe nidrAmukta banelI ane sAgara-patine na dekhatI pativirahiNI cAre bAju jovA lAgI.vAsagRhanuM dvAra dekhyuM, to khulluM devuM. zokAtura manavALI hathelImAM mukha DhALIne udvegathI ciMtavavA lAgI ke-"meM ke baMdhulokoe tevo koI avinaya karyo nathI, to kyA mArA durbhAgyanA doSathI te dUra cAlyA gayA. A pramANe jhuratI, rudana karatI, karuNa svararthI vilApa karatI, agnimAM zekAtI hoya, tema teNIe bAkInI rAtri pasAra karI. rAtri pUrNa thaI, prabhAta thayuM, eTale dAsIne bolAvIne mAtAe kahyuM, "tuM jA, sukumAlikA ane tenA pati mATe mukhazuddhi karavA mATe tene dAtaNa-pANI Apa." jeTalAmAM te dAsI tenAM vAsagharamAM gaI tyAM tene vilakhI daSTivALI ane manamAM kaMIka uMDI ciMtA karatI dekhI. dAsIe tene pUchyuM keatyAre tuM Ama kema jhure che?" tyAre te kahevA lAgI ke-"sAgara mane sUtelI mUkIne kyAMIka cAlyA gayA. vRttAnta jANIne dAsIe tenA mAtA-pitAne je pramANe banyuM, te kahI jaNAvyuM. tyAra pachI sAgaradatta sAgara upara krodha karato jinadattanA ghare jaIne kahevA lAgyo ke, "are ! A tamArA putrane ucita che ke, nirdoSa sukumAlikAne choDIne cAlyo gayo ! sAgare je kaMI paNa karyuM che, te tenA kulane ucita na gaNAya. evo tyAga karavAno koi kALa nathI, tema yukta paNa nathI. Aje teNe je karyuM che, te uttamakulIna janane yogya na gaNAya. atinispRha mAnasavALo te A pramANe ghaNAM upAlaMbha-ThapakA ApIne rahelo che, eTale pitAe sAgaraputrane kahyuM ke, "he sAgaraputra ! gharajamAIpaNuM svIkArIne tuM sAgaradattanA gharethI pAcho Avyo, te kArya aghaTita thayuM." tyAra pachI sAgaraputre pitAne kahyuM ke, "parvatanA zikhara parathI nIce patana pAmavA samAna, jaLamAM praveza karavA samAna, jhera khAvA samAna bIjuM game te kArya karIza, sAgaradattanA ghare kadApi A bhavamAM to praveza nahIM karIza. te sukumAlikA nAmathI mAtra prasiddhi pAmelI che, paraMtu te pitAjI ! tenA hastano sparza mAtra karavAthI paNa bhayaMkara dAhavara mane utpanna thayo che. dIvAlanA AMtare ubho rahelo sAgaradatta teNe kaheluM sarva sAMbhaLe che, A kAraNe sAgaradatta pote paNa ghaNI lajjAvALo banyo. potAnI putrInuM AvuM pramANavALuM durbhAgya sAMbhaLIne jinadattanA gharethI nIkaLI gayo ane potAnA ghare jaIne sukumAlikAne potAnA khoLAmAM besADIne A pramANe kahevA lAgyo ke, "avinaya karanAra Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 upadezapada-anuvAda evA te sAgarapatinuM ApaNane prayojana nathI. mAre to have tane tene ApavI che ke, jene tuM manapriya hoya." (125) karNAmRta samAna evAM AzvAsananAM vacano vaDe sAttvana ApIne tene potAnA sthAnamAM javA rajA ApI. have koIka samaye gharanA uparanA mALathI dizAmArgonuM avalokana karatA rAjamArgamAM pelAM saDelAM vastra paherela, tathA hAthamAM ThIbaDAMne dhAraNa karanAra eka dramukane dekhyo. tene potAnA gharamAM bolAvIne kahyuM ke-"he dramaka ! A khAvAnuM grahaNa kara, tathA A suMdara veSa pahera. je tArAM malina vastro che, tathA bhAMgelo ghaDo (ThIba) che, tene ekAMtamAM sthApana kara. tene kiMmatI vastro paherAvyAM ane gaurava pUrvaka te dramukane bhAyaMpaNe arpaNa karI, rAtre yogya upacAra Adara pUrvaka vAsagRhamAM praveza karAvyo. capala netravALo thayo thako, te jeTalAmAM zaomAM sukumAlikA najIkamAM sUto ane te dehanA sparzanA doSathI sarvAge utpanna thayelA javara-tApathI vicAravA lAgyo ke, "nakkI mane maraNa pamADavA mATe ja vagara kAraNanA vairI evA ANe mane A ApelI che. jayAM sudhImAM tenA aMganA sparzathI mane najIkamAM mRtyunI prApti na thAya teTalAmAM agninA dAhanI upamAvALI durbhAgyathI bharapUra evI AnI pAsethI mAre jaldI mArAM vastrono tyAga karIne paNa ahIMthI khasI javuM joIe.' tenuM ThIbaDuM, vastra choDIne tene sUtelI choDIne tyAMthI dUra cAlyo gayo. jayAre jAgI, tyAre tene paNa na dekhyo, tyAre e vicAravA lAgI-"mArA zarIranA doSanA kAraNe tathA mArA potAnA durbhAgyanA doSanA kAraNe A paNa cAlyo gayo. vRttAnta jANyA pachI prabhAtamAM pitAe bolAvI kahyuM ke, "he putrI ! AmAM koIno doSa nathI, paraMtu tArAM potAnAM karelAM karmano ja doSa che. mATe je prakAre A karmano kSaya thAya, te prakAre sAdhuone, zrAvakone, dIna, anAtha vagerene dAna Apa." tyAra pachI pitAnI AjJAthI sUryodayathI mAMDIne sUryAsta samaya sudhI niraMkuzapaNe haMmezAM dAna ApavA lAgI. A pramANe niraMtara dAna ApatAM keTaloka samaya pasAra thayA pachI, "suMdara vrato pAlana karanAra, ghaNA zrutanA abhyAsa atinirmala zIlarUpI hAthaNIne bAMdhavA mATe AlAnastaMbha samAna evAM gopAlikA nAmanI AryAo tyAM padhArI." temanI sAthe vicaratAM be sAdhvInuM eka yugala tenA ghare gocarI mATe gayuM, sArI rIte bahumAna sahita tene pratilAbhyAM. pagamAM paDIne, aMjali joDIne tene vinaMti karavA lAgI ke, mane sAgara sAthe paraNAvI, chatAM huM tene aNagamatI thaI, bIjA dramukane ApI, to paNa huM aNagamatI banI, to kRpA karIne koIka tevI auSadhi-jaDIbuTTI, maMtra-taMtra hoya te Apo, jenA prabhAvathI huM mArA patine subhaga banuM." te bolatAM ja te AryAoe kAna DhAMkI dIdhA ane kahyuM ke- he bhadre ! te viSayamAM amo kaMI paNa jANatA ja nathI, tema ja amArA mATe A kArya anucita che. dharmaviSayaka zAstramAM amAruM kauzalya che. to tuM kahe, to tane jinezvaroe kahelo dharma zravaNa karAvIe. (145) savistara dharma saMbhaLAvyo, eTale sArI rIte pratibodha pAmI ane uttama zrAvikA banI. tyAra pachI pitAnI sanmatithI dIkSA lIdhI. IryAsamiti Adi pAMca navagupti-sahita daDha zIla Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 pAlana, karatI, kSamAM rAkhanArI, indriyone damana karanArI, tathA sArI rIte upazAMta thayelI, durdhara aDhAra hajAra zIlAMgane dhAraNa karanArI banI najIkamAM rahelI gopAlikA Aryone vaMdana karIne kahevA lAgI ke, "jo Apa anujJA Apo, to najIkanA udyAnamAM sArI bhUminA bhAgamAM uparA upara chaThTha chaThThanuM tapakarma karIne sUrya sanmukha AtApanA levAnI IcchA rAkhuM chuM. (15) tyAre tene te AryAe kahyuM ke- he Aryo ! ApaNa sAdhvIne gAma bahAra kAusagga karavo yukta nathI mAtra upAzrayanI aMdara jayAM cAre bAju sAdhvIo vIMTalAyelI hoya athavA sAdhvIjIonI hAjarImAM, zarIra vastrathI AcchAdita hoya, paganAM taLiyAM sarakhAM sthApana karelAM hoya, to upAzrayanI aMdara AtApanA karavI yogya che. vaDIla sAdhvIonAM vacanane avagaNIne potAnI icchAthI AtApanA levA lAgI. have koIka vakhata devadattA nAmanI pAMca puruSothI sevA karAtI eka vezyA te udyAnanA uttamabhUmi bhAganI cAre bAju kudaratanI zobhA dekhatI hatI. pAMca puruSomAMthI eka puruSa mastaka upara puSponA zekharanI racanA karato hato, eka puruSa tenI pagacaMpI karato hato, eka mastake chatra dharato hato. eka cAmara vIMjato hato, eka teNIne khoLAmAM besADI hatI. A vezyAne Avo saubhAgya-prakarSa prApta thayelo dekhIne te sukumAlikA sAdhvI ciMtavavA lAgI, ke, "durbhagA evI mane eka sAgara paNa Adara karanAro na thayo, jyAre AnA pratye to pAMca jaNa AvA Adara karanArA thayA, tethI Ano janma saphaLa thayo ane jIvyuM paNa saphala thayuM. potAnAM saubhAgyanA garvanA kAraNe icchA pramANe te vartana kare che. jo mArAM tapa ane A niyamanuM mane phaLa prApta thAya, to mArA potAnA saubhAgyanA prabhAvathI samagra strIvargane huM namanIya banuM. arthAt sarvamAM huM caDiyAtI saubhAgyavatI banuM." A pramANe niyANuM karIne ahIM lagAra paNa saubhAgyane na vahana karatI, zara, vastrAdikane dhovAnA kAryamAM - asaMyamamAM pravartavA lAgI. gaNinIe zikhAmaNa ApI ke, "A pramANe to karavuM yogya nathI." ema karavAthI tArA ane tArI sAthenA bIjAne cAritrano bhaMga thAya che, bIjuM A cAritramAM zithilAcAra sevavo tane yogya nathI. A pramANe anekavAra samajAvI, paraMtu preraNA sahana na karavAthI potAnAM upakaraNa sahita bIjA judA upAzrayamAM jaIne rahI. pAsatyA vagere pramatta sAdhunAM pramAdasthAno te sevana karavA lAgI, paraMtu yathAvRMdasthAno nahi. ghaNAM varSo sudhI te pramAdasthAna sevana karatI vidhithI vihAra karatI hatI. chellA kALamAM eka pakSanuM anazana karIne kALadharma pAmIne izAna devalokamAM gaNikAdevIpaNe utpanna thaI, nava palyopamanuM utkRSTa AyuSya bhogavIne tyAMthI avIne A ja jebUdvIpamAM bharatakSetramAM paMcAladezamAM kAMDilyanagaramAM drupada rAjAnI culaNi nAmanI priyAnI kukSimAM putrIpaNe utpanna thaI. dhRSTadyumna yuvarAjanI sauthI nAnI bhaginI drupadanI A putrI che, A kAraNae prazasta zAstromAM tenuM nAma driaupadI' ema sthApana kareluM. ujjavala pakSamAM caMdrakalAnI jema dareka kSaNe vRddhi pAmatI koIka ananya-apUrva tAruNya pAmI. tene dekhIne tenA pitA vicAre che ke-rUpa ane yauvananA viSayamAM AnA samAna bIjuM ahiM koI nathI." devAMganAnI sarakhAmaNI karatI evI koI strI AnI tulanA nahi karI zake. to Ano svayaMvara karavo yogya che, jethI te Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 upadezapada-anuvAda atizaya sukha pAmaze. tyAra pachI rAjA potAnA khoLAmAM besADI draupadI putrIne kahe che ke, he vatsa ! tane je ruce te vara svayaMvaravidhithI vara." tyAra pachI sahu prathama dvArikA nagarImAM kRSNane potAnA parivArayukta bolAvavA mATe dUtane mokalyo. tyAre samudravijayAdika daza dazAe, muzalapANi vagere pAMca mahAvIro, tathA ugrasenAdi soLahajAra rAjAo, ATha kroDa kumAro, pradyumna, zAMba vagere sATha hajAra durdIta kumAro ke, jemanI gati kyAMya paNa nivAraNa karI zakAtI nathI. vIrasena vagere ekavIza hajAra viro, mahasena vagere aneka guNI loko pAse jaIne be hAthanI aMjali joDIne praNAma karI saMdezo Apyo ke-"kAMpilyapura nagaramAM drupada rAjAnI draupadI nAmanI putrIno svayaMvara Apyo che, to temanA pitAe Apane prArthanA karavA pUrvaka nimaMtraNa mokalyuM che ke-kAlano vilaMba karyA vagara kAMpilyapura nagaranI bahAra potapotAnI Rddhisahita saparivAra dareke padhAravuM." (180). e pramANe hastinApura nagaranA pAMDurAjAnA putrone, te ja pramANe trIjo dUta caMpAnA kRSNa aMgarAjAne, cotho dUta pAMcaso bhAIone, zuktimatI purImAM zizupAla rAjAne, pAMcamo dUta hastizIrSa nagaramAM damadaMta rAjAne, chaThTho dUta mathurAmAM dhara nAmanA rAjAnA upara, sAtamo dUta rAjagRhamAM sahadeva nAmanA rAjA pAse, AThamo dUta kauDinya nagarInA bheSaka rAjAnA putranI pAse mokalyo. navamo virATadezamAM so bhAIo sahita kIcakarAjAne, bAkI rahelA rAjAo ane bAkI rahelA nagaramAM dazamAM dUtane mokalyo. A pramANe pUrNa gaurava sahita aneka rAjAo, rAjakumAro vagerene AmaMtraNa ApI bolAvyA. teo paNa mana sarakA vegathI utAvaLA ekI sAthe kAMpilyapuramAM vizALa gaMgAnadInA kinArA upara paDAva nAkhIne rahelA che. drupadarAjAe teo mATe utArA nakkI karelA hatA, tyAM teoe nivAsa karyo. samudranA kallolo uchaLe, tenA samAna sattvavALA sarve rAjAo tyAM rahelA che, have tyAM svayaMvaramaMDapa kevo karAvyo ? uMcA aneka staMbhonA samUhathI zobhato, uMcA daMyukta sekaDo dhvajAo yukta, ratnamaya aneka toraNavALo, manohara pUtaLIothI zobhAyamAna, atimadonmatta hAthIone AvatA rokavA mATe hAthIdAMtathI nirmANa karelo svayaMvara-maMDapa rAjAe karAvyo. have zubha divase draupadI kanyAnI abhilASA karanArA sarve rAjAo temanA yogya krame besI gayA. draupadI paNa snAna karI, vastrAbhUSaNathI alaMkRta banI, gRhacaityomAM jinabiMbone vAMdIne AgaLa kahelA rohiNI kanyAnA daSTAMtAnusAra svayaMvaramaMDapamAM AvI pahoMcI. sAkSAt koIpaNa rAjAnuM vadana-kamala na dekhatI te dropadI darpaNatalamAM pratibiMbita rAjAonAM mukha-kamalo nIrakhavA lAgI. je je dekhyA, te pasaMda na paDyA, eTale jayAM AgaLa pAMca pAMDavo beThelA hatA, tyAM gai, temane dekhyA. tyAra pachI AgaLa ke pAchaLa daSTi na karatAM svAbhAvika pUrvabhavanA niyANA anusAra te pAMca pAMDavonA gaLAmAM varamALA nAkhI. eTale atiharSa pAmelA vasudeva vagere sarva rAjAo momAM zabdo bolIne kahevA lAgyA ke, "aho ! sAruM karyuM, suMdara varo varI. kharekhara drupada rAjA ane culanikA mAtA dhanya che ke, Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 jemanI putrIe AvA zreSTha pAMca bhartAra sAthe meLavyA. pANigrahaNa thayuM, tyAre drupada rAjAe ATha kroDa suvarNa ane teTaluM ja rUpu draupadI vadhUthI ati virAjato pAMDurAjA paNa potAnI nagarI tarapha drupadarAjAnI AjJAthI gayo.te pAMce pAMDavo vArapharatI draupadInI sAthe udAra svarUpa bhogo bhogavatA hatA. ane te pramANe divaso pasAra karatA hatA. (200) koika samaye yudhiSThara vagere pAMce putro, kuMtI rANI, draupadI Adi sAthe parivarelA pAMDurAjA beThelA hatA, tyAre aMtaHpuramAM ekabIjAne laDAi karAvavAnI icchAvALA nAradamuni game tyAMthI tyAM AvI pahoMcyA. uparathI atiprasannatA batAvatA, paraMtu hRdayamAM to atikaleza manavAlA, bahArathI madhyasthabhAva jaNAvatA, kALamRganA cAmaDAnA vasavAlA, zreSTha daMDa ane kamaMDala jemanA hAthamAM rahelA che, janoI, gaNavAnI mALAyukta, navIna muMjanI doraDInI mekhalA-kaMdorAvALA, vINAthI gAyana gAvAvALA dAkSiNya dekhADatA, kajiyo icchatA evA AvatA nAradane dekhIne putro ane rANI kuMtI sahita pAMDurAjAe ubhA thai, pradakSiNA karIne vaMdanA karI, namaskAra karyo. jaLabindu chAMTelA RSi-Asanane darbhatRNa upara pAtharela hoya, te rUpe Asana ApyuM, eTale tenA upara nArada beThA. nAradajI aMtaHpuranA kuzala samAcAra pUchatA hatA, teTalAmAM potAnA satkAra sanmAnathI vimukha thayelI draupadIne dekhI, 'A mithyAdaSTi asaMyata hovAthI tene praNAmAdi karavA mane na kalpe' eTale hAtha joDyA vagaranI ema ne ema rahI, ubhI na thai, tene tevA prakAranI anAdaravALI dekhIne roSAtura nArada vicAravA lAgyA ke-'A pAMca pAMDavone pati pAmavAthI abhimAnamAM AvI gai che. mATe A pApiNIne ghaNI zokyo hoya tevA koi sthAnamAM dhakelI ApuM. tyAM irSyAnA moTA zalyathI te duHkhI thAya-tema tenuM haraNa karAvuM.' tyAra pachI uDIne dhAtakIkhaMDanA bharatakSetramAM apa(ma)2kaMkA nAmanI nagarInA padma nAmanA rAjA pAse gayA. te rAjAe paNa pUjArUpa ardhya arpaNa karyuM. aMtaHpuramAM rahelA rAjAe nAradane pUchyuM ke, 'jevuM aMtaHpura mAruM che,tevuM bIjA koinuM che ?' kaMika hAsya karatAM nArade jaNAvyuM ke-jema kUvAno deDako, jeNe janmathI samudrano jaLasamUha dekhela na hoya, te ema ja mAnanAro hoya ke, A mArA sthAna karatAM koi mahAna nathI. e pramANe tame paNa bIjA bhUmipAlonAM aMtaHpuro nathI dekhyAM, eTale ema mAnI abhimAna karo cho ke mArA aMtaHpura jevuM koinuM nathI.paraMtu jaMbudvIpanA bharatakSetranA hastinApuramAM pAMDurAjAnA pAMca pAMDavaputronI draupadI nAmanI bhAryAnA eka paganA aMgUThAnI tulanAmAM paNa na AvI zake. te devo, asuro ane vidyAdharonI strIo karatAM atisuMdara che.jagatamAM sAmAnya niyama che ke-je vastu durlabha hoya, dUra hoya, je bIjAone AdhIna hoya, temAM loko rAgavALA thAya che. ghaNe bhAge bIjA rUpamAM na thAya. A pramANe nAradanuM vacana sAMbhaLIne prabala pavanathI jema agni uttejita thAya, tema te rAjAne nirbhara unmAda karAvanAra atitIvra kAmadeva uttejita thayo. eTale pUrvanA paricita devanuM praNidhAna karavA pUrvaka teNe azrumatapa karyo. tenA aMte te deva pote AvIne padma nAbha(tha)ne kahevA lAgyo ke, 'tAre je ucita kahevuM hoya te kahe.' eTale teNe kahyuM ke Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 upadezapada-anuvAda jabUdvIpanA bharatanA hastinApura nagaramAM je pAMca pAMDavonI patnI ane drupada rAjAnI putrI che, te bhuvananI sarva strIomAM rUpathI sahuthI caDiyAtI che, te draupadI devInI huM abhilASA rAkhuM chuM, mATe tene ahiM lAvI Apo.' tyAre deva rAjAne kahyuM ke, "e kArya kadApi banI zakavAnuM nathI. kAraNa ke, pAMca pAMDavo sivAya e bIjAnI abhilASA karatI nathI. mAtra tArA priya manoratha pUrNa karavA mATe hAla tene ahi lAvI ApuM yudhiSThira sAthe sUtelI hatI, tyAre rAtre te deva draupadInuM haraNa karIne padmanAbhanA maMdiranA azokavanamAM lAvyo ane tene tyAM besADI. je pramANe vRttAnta banyo, te pramANe kahIne deva potAnA sthAne cAlyo gayo. te tarata ja jAgI ane te bhavana jovA lAgI, to te potAnuM bhavana ke bagIco na dekhyo. vilakhI banelI ciMtA karavA lAgI ke-"A zuM thayuM haze? koika deva ke dAnave mane koIka rAjAne tyAM ANelI che. nahitara ATalA TUMka samayamAM kevI rIte A kArya bane ? padmanAbha rAjA paNa snAna karI AbhUSaNothI alaMkRta thaI potAnA aMtaHpura sahita jayAM draupadI hatI, tyAM jaI tene dekhe che. aneka prakAranA saMkalpa-vikalpa karatI te draupadIne te rAjAe kahyuM ke, "kema ATalI ciMtA kare che ? merA paricita deve mArA mATe tane ahiM ANelI che. mATe he bhadre ! mArI sAthe krIDA kara, A sarva parivAra tAre AdhIna che." tyAre draupadIe tene kahyuM ke, kRSNajI mArA priyabaMdhu che, teo hAla dvArAmatI nagarImAM che, jo cha mahinA sudhImAM mArI tapAsa nahi kare, to pachI tuM kahIza tema huM karIza." te vAta svIkArIne tene kanyAnA aMtaHpuramAM rAkhI. cha4tapa upara AyaMbila karavuM-tema niraMtara tapa karavAnuM cAlu rAkhyuM. tapakarma cAlu rAkhIne, dhIratA dhAraNa karIne te tyAM rahevA lAgI. A bAju be ghaDI pachI yudhiSThara jeTalAmAM jAgIne dekhe che, tyAre zayAtalamAM draupadI na dekhAI, eTale gabharAtA utAvaLA banI tenI zodha cArebAju karavA lAgyA. jyAre patto na lAgyo, eTale prAtaHsamaye rAtre banelo vRttAnta potAnA sevakavarga dvArA te AkhA nagaramAM jAhera karAvyo. jAhera udghoSaNA pUrvaka nagaralokone kahyuM ke, "je koI draupadIdevInA samAcAra lAvI Apaze,to tenA upara akAle ghaNo mahAupakAra karIza." jayAre koI nagara ke gAmamAM patto na lAgyo, tyAre kuMtImAtAne kahyuM ke, "tamo dvArakAnagarImAM jaldI kRSNa sanmukha cAlo. dvArakAmAM pahoMcyA. eTale ghaNA ja AdarapUrvaka temanuM gauravakaryuM. kRSNa pUchayuM ke, "zA kAraNe ApanuM Agamana thayuM ?" tyAre kahyuM ke, "he putra ! rAtre yudhiSThira pAse zavyAtalamAM sukhe sUtelI draupadInuM koIka apaharaNa karI, game tene uThAvI laI gayela che, to have tenA jaldI samAcAra maLe te pramANe yogya prayatna karo, tArA sivAya AvAM kArya karavAmAM bIjo koNa samartha che ?" A pramANe kahyuM, eTale te ja kSaNe jene puruSArthano utkarSa utpanna thayela che,evA kRSNa jaNAvyuM ke-"are ! pAtAla, devaloka ke samudramAM game tyAM te haze, tyAMthI mAre tene meLavavI ane te mATe mAre prayatna karavo'-ema tenI samakSa pratijJA karI. te mAtAjI ! Apa taddana nirAMte raho. satkAra-sanmAna karI tene pAchAM gapura nagare mokalI ApyAM. cAre bAju zodha karAvI, paraMtu kyAMyathI paNa samAcAra na meLavyA. eTalAmAM koI prakAre nAradajI vAsudevanA bhavanamAM AvI pahoMcyA. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 kRSNa artha-dAnapUrvaka suMdara Asana upara besADI, potAnA kuzala samAcAra pUchanAra temane ghaNA gauravathI pUchayuM ke, "tame kyAMya dekhela ke sAMbhaLela hoya athavA koinA ratigRhamAM apaharaNa karAelI devI draupadInI hakIkata jANI hoya, kaho. kAraNa ke, yudhiSThara sAthe rahelI ane rAtre sUtelI tene koI na jANe tevI rIte koI haraNa karI gayuM che. tyAre nArade kahyuM ke, anya hoya, tevo mane koI nizcaya nathI. paraMtu aparakaMkA nagarImAM padmanAbha rAjAnA bhavanamAM tenA sarakhI zokapUrNa mukhavALI, bhUmi upara sthApana karelA netravALI, pAsethI koNa jAya che, tene na dekhatI evI eka nArI jovAmAM AvI hatI." (250) tyAre kRSNa kahyuM ke, "tame ja A kajiyo ubho karyo che." AkAzagAminI vidyAnuM smaraNa karIne nArada adazya thayA. dUta mokalIne gajapuramAM pAMDurAjAne jaNAvyuM ke, "draupadInA zarIranA kuzaLa samAcAra maLI gayA che. to tamArA pAMca putrone caturaMga senA sahita pUrvasamudranA kinAre jaldI AvI pahoMce tema mokalAvo." kRSNajIe paNa Dhola-duMdubhinA zabdothI dizAntara pUratA sarva parivArayukta dvArakApurImAMthI prayANa karyuM. pUrvasamudranA retALakAMThA upara pAMDunA pAMca putrono samAgama thayo. tyAM senA sahita paDAva nAkhyo. tyAM pauSadhazAlA banAvI, aThThamatapa aMgIkAra karI susthitadevanuM manamAM praNidhAna karyuM. te tapa pUrNa thatAM lavaNAdhipati susthitadeve kRSNane pratyakSa darzana ApyAM. deve AvI jaNAvyuM ke-"mAre je kArya karavAnuM hoya, te jaNAvo." tyAre kRSNa kahyuM ke draupadIdevInuM padmanAbhe haraNa karyuM che, tenA gharamAM rahelI che, tethI aparakaMkA nagarIe javA mATe pAMca pAMDavo ane chaThTho huM ema chaenA ratho lavaNasamudranA jaLa madhye cAlI zake, tevo mArga amane jaldI Apo." deve pratyuttara Apyo ke, "ATalA sAmAnya kAryamAM zuM ? tamone ahI beThA tamane te hastagata karuM. jo tame kahetA ho to te nareza yA nagaraloka tathA sainya-sahita AkhI nagarIne lavaNasamudranA jaLanI aMdara pravezakarAvuM." "te pazu sarakhA rAjAnI keTalI mAtra zakti che, te huM jANuM chuM, paraMtu mAre tenI parIkSA karavI che ane mAre jAte ja tene ahi ANavI che." A pramANe kRSNanuM vacana sAMbhaLIne te deve pANI dUra karyuM e chaene samudranA jaLanI aMdara ratha mATe mArga Apyo. samudranI madhyamAM thaIne teo tene oLaMgIne aparakakA nagarIe pahoMcyA. udyAnanA AgalA bhAgamAM ratho choDIne te vizrAMti karavA mATe rokAyA. dAruka nAmanA sArathIne bolAvIne kRSNa A pramANe rAjAne saMdezo kahevarAvyo. tene kahyuM ke, nagaramAM jaIne padmanAbharAjAne tenA pAdapIThamAM paga ThokIne bhAlAnI aNipara rAkhelA lekhane ApIne jaNAvyuM ke, "draupadIne tuM corI lAvelo che, ene pAchI soMpI de, nahitara yuddha karavA taiyAra thA, e sivAya tAro chUTakAro nathI. te e nathI sAMbhaLyuM ke, "hupadakanyAno kRSNa bhAi che. bhuvanamAM raNa-yuddhakAryamAM tenA samAna bIjo koI samovaDiyo nathI." A pramANe kRSNajIe kahevarAvela saMdezane vinayapUrvaka grahaNa karIne have aparakaMkA nagarI tarapha cAlato te rAjabhavanamAM pahoMcyo. dUtajana yogya vinaya karyA pachI kahyuM ke- " A mAro vinaya che, paraMtu mArA svAmIno to vaLI Avo hukama che ke- tenA Asanane lAta mArIne bhAlAnI aNIthI A lekha arpaNa karavo." eTale padmanAbha rAjAe apamAnita karI Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 upadezapada-anuvAda tene pAchalA dvAre laI jaI kahyuM ke- "pAchI arpaNa karavA mATe meM nathI aNAvI, to have jo yuddha karavuM hoya to bhale taiyAra thAo, huM AvI pahoMcuM chuM." ema tuM kaheje. padmanAbhe vicAryuM ke, pArakI bhUmi upara Avelo che, huM balavAna sainya - parivAravALo chuM ane mArI potAnI bhUmimAM chuM. te alpa parivAravALo che, huM ahiM ghaNA parivAravALo chuM.'-ema vicArI raNamedAnamAM caturaMga senA-sahita hAthInI khAMdhapara ArUDha thaIne roSathI dhamadhamI rahelo te nagarathI bahAra nIkaLyo. kRSNa te pAMce pAMDuputrone kahyuM ke-"Aje ahiM zuM karavuM?" teoe kahyuM ke, "kAM to Aje ame nathI, ke teo nathI." (275). vividha prakAranAM Ayudho sahita taiyAra karelA rathavALA sarve yuddha karavA mATe sajja thayA. padmanAbhanI senAe choDelA vicitra zastronA samUhathI dhvaja, chatra ane mukuTo tUTIne chedAI-bhedAI gayA ane bANanI vRSTithI temanA zarIramAM chidro paDI gayAM, eTale hAra pAmI kRSNajI pAse gayA ane kahevA lAgyA ke, "are re ! A to mahAbaLavAna che." tyAre kRSNa temane kahyuM ke, "tame to anizcita bhASA bolanArA cho." te sAMbhaLIne "Aje amo chIe ane padmanAbha nathI' te pramANe nizcaya karIne tevuM vAkya bolyA hota, to durjana zatrupakSane harAvIne pAMDavoe ujjavaLa kIrti pada sthAna prApta karyuM hota. tyAra pachI kRSNajIe kahyuM ke juo Aje padmanAbha nathI ane huM chuM' - ema kahIne vadananA pavanathI pAMcajanya mahAzaMkha pheMkayo. eTalA te zaMkhazabdathI zatru-bala tarata haNAyuM, sUI gayuM. koI unmAda pAmyuM-ema sainyanA traNa vibhAga paDI gayA. tyAra pachI dhanuSadaMDane hAthamAM lIdhuM. tenI dorInA TaMkArathI evo zabda uchaLyo ke-senAno bIjo vibhAga bahero banI gayo. tyAra pachI ekalo ane zastrarahita banelo padamarAjA paNa tyAMthI nATho. potAnI nagarImAM pravezakarIne daravAjA majabUta baMdha karIne rahyo. kRSNajIe ane pAMDavoe nagara pharato ghero ghAlyo. rathamAM ArUDha thaI kRSNakillAnI najIkamAM jaI adaMra utarIne tarata narasiMha-manuSya ane siMhanI zarIrAkRti vikarvIne tevA pAdaprahAra karyA, jethI TalaTalita avAja karatA devAlayonA zikharonA bhArathI bhagna banatuM pRthvI pITha, uMcA prAsAda-maMDalavALI evI te nagarI zobhAyamAna banI gaI. jene prANono saMdeha thayo che-evo te pahmarAjA have jIvavAno bIjo koI upAya nathI, eTale drupadaputrIdraupadI pAse jaIne garIbaDuM mukha karIne karagaravA lAgyo ke - "tane corI karI ahi lAvyo, tenuM phala pratyakSa mane maLI gayuM. have mAre bacavA mATe zuM karavuM ?" tyAre draupadIe kahyuM ke, to mane sAthe laI cAla ane kRSNane mane soMpI de. kAraNa ke, praNAma karavAthI uttama puruSono kopa zAnta thAya che. ema karavAthI tAro jIva, rAjaya akhaMDita thaI jaze." tyAra pachI snAna karI pavitra vastro paherI draupadIne AgaLa karIne temanA caraNamAM praNAma karIne padamanAbharAjA khamAvavA lAgyo. "ApanuM adbhuta parAkrama devuM, have kadApi AvuM kArya pharI nahi karIza, A mArA aparAdhanI mane Apa kSamA Apo." (290) padmanAbha rAjAnA garvane sarva prakAre dUra karIne tene potAnA gharamAM javA rajA ApI. draupadIne laIne pote rathamAM ArUDha thayA, have kRSNa ane pAMDavo je mArge AvyA hatA, te mArge upaDyA, ane Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 potAnI nagarI tarapha cAlyA. potAnA ane pAMDavonA ratha maLI cha ratho cAlavA lAgyA. have je samaye yuddhamAM pAMcajanya zaMkha phUMkIne vagADyo hato, tyAre te dvIpanA bharatakSetranI caMpApurImAM kapila nAmanA vAsudeva hatA, tathA te nagarInI bahAra munisuvrata nAmanA tIrthakara bhagavaMta samosaryA hatA. dharma sAMbhaLyA pachI chevaTe zaMkhano zabdasAMbhaLyo, tyAre vilakhA thayelA vAsudeva vicAravA lAgyA ke, ahiM bIjA vAsudeva kema thayA ? koI bIjA pAse A pAMcajanya na hoya. tyAre jinezvare tene kahyuM ke - "Ama banyuM nathI ke banaze nahiM ke, eka kSetramAM be jinezvaro ke, cakra vartAo, ke vAsudevAdi sAthe baMne hoya bhagavaMte kapila vAsudevane kahyuM ke, jaMbudvIpanA bharatakSetramAMthI hastinAgapuranA pAMDurAjAnA pAMce putronI bhAryAne koI pUrvano paricita deva padmanAbha rAjA mATe lAvyo che, to tAravatI nagarIthI pAMDavo ane kRSNa tene khoLavA mATe ekadama aparakaMkA nagarIe AvyA che, te padmanAbha sAthe teono saMgrAma cAlu thayo. te samaye A pAMcajanya nAmano mahAzaMkha vagADyo, te vacana sAMbhaLIne tenAM darzana mATe utsuka banela te kapila vAsudeva ubho thAya che. (300) tyAre suvrata jinezvara bhagavaMte tene kahyuM ke - kadApi be jino, cakrIo, vAsudevo ke baLadevo ekaThA thatAM nathI, to paNa tane kRSNa vAsudevanA chatra, dhvajArUpa cihnonAM darzana thaze tarata ja hAthI para ArUDha thaIne samudra-kinAre pahoMcyo ane lavaNasamudranA madhya bhAgamAM teo pahoMcyA, tyAre temane dekhIne atiharSa pAmyo. ciMtavyuM ke, potAnA samAna pradhAna puruSanAM mane darzana thayAM. tyAra pachI kapila vAsudeve paNa potAno pAMcajanya zaMkha phukyo, e pramANe bIjAe paNa zaMkhano pratyuttara zaMkha phUMkIne Apyo. Ama zabda dvArA temanuM milana thayuM. kapila vAsudeve A padmanAbha mahAaparAdhI che -ema kahIdezanikAla karyo ane AjJA pAmelA tenA putrano rAjayAbhiSeka karyo. teo sarve be lAkha yojana-pramANa lavaNasamudranuM ullaMghana karIne gaMgA mahAnadInA pravezamArgamAM paNa pahoMcyA. kRSNa pAMDavone kahyuM ke, tame gaMgAnadIne utaro. huM kSaNavAra lavaNasamudranA svAmI susthita devane maLI lauM. pAMDavo AdarathI nAvaDInI gaveSaNA karI, temAM ArUDha thaIne jeTalAmAM utaratA hatA, eTalAmAM teone paraspara vAto thaI ke, kRSNa mahAbaLavALA che, mATe teo gaMgAnadI utarI zake che ke nahi, tenI parIkSA karIe" pAMDavoe nAvaDI A kAMThe sthAyI rAkhI, kRSNane levA mATe sAme na mokalI. kinAre pahoMcelA pAMDavo kutUhalathI tyAM kRSpaNanI rAha joIne nadI-kinAre ubhA rahelA hatA, eTalAmAM kRSNa sArathi-sahita rathane eka bAhuthI ucakyo ane bIjA bAhu-hAthathI durdhara gaMgA-nadIne taravA lAgyA, paraMtu jayAM nadInA madhyabhAgamAM AvyA, eTale khUba thAkI gayA. tyAM gaMgAdevIe sthAnanI racanA karI, thoDo samaya vizrAMti laIne pachI cAlavA lAgyA. kinAre pahoMcIne pAMDavone dekhyA, eTale temane kahyuM ke, "are pAMDavo ! tame ghaNA baLavAna cho ke, kaSTa vagara nadIno pAra pAmI gayA, mane kinAre pahoMcatAM atyaMta parizrama utpanna thayo, mahAmuzIbate huM nadI pAra pAmI zakyo. "he svAmI ! ame to nAvaDIthI gaMgA utaryA chIe, paraMtu tamAruM Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u84 upadezapada-anuvAda sAmarthya keTaluM che? tenI parIkSA karavA mATe kautukathI A nAvaDI ahiM sthApana karI rAkhI che." tyAre agni-samAna bhayaMkara kopATopa karIne kRSNajIe temane kahyuM ke, "mArI parIkSA tamAre A samaye karavAnI hatI ! dhikkAra thAo tamArA A caritrane je vakhate yuddhanA mokhare padmanA bhano parAbhava karI nisteja karyo, tema ja aparakaMkAne bhagna karI, te samaye mArI parIkSA na karI ? ati ugra lohadaMDa vaDe roSathI teNe temanA ratho jema tema cUrecUro karI paramANu sarakhA karI nAkhyA. potAnI senA-parivAra sahita kRSNa temane dezanikAla karyA. teoe gajapura pahoMcIne pAMDapitAne sarva vRttAnta jaNAvyo. teNe paNa tarata kuntIne kRSNa pAse mokalAvI ane kahyuM ke, je prakAre kRSNa prasanna thAya,tema prayatna karavo. ghaNA sneha-pUrvakatevAM tevAM vacanothI prArthanA karavA chatAM teno roSa ocho na thayo, tyAre kuMtIe pUchayuM ke, "ardhabharata to tamAre AdhIna che, to amAre kyAM javuM? te tuM jAte komala mana karIne jaNAva." eTale kRSNa dakSiNa samudranA kinAre javA jaNAvyuM tyAra pachI hastinApurathI parivArasahita tyAM gayA ane rahyA. "pAMDumathurA' nAmanI nagarI kAMcI' evA bIjA nAmathI prasiddhi pAmI. teo tyAM vipula bhogabhAjana banyA ane suMdara rIte rAjayabhAra vahana karavA lAgyA. hakoI vakhata draupadI samartha garbhavALI banI. nava mAsa vItyA pachI udAra rUpa dhAraNa karanAra,sukumAla hAthapagavALA, nirogI zarIravALA putrane janma Apyo. bAra divasa gayA pachI pAMca pAMDavono putra hovAthI AnuM "pAMDusena' nAma pADyuM. (325) yogya kAle atinirmala bahotera kaLAo bhaNyo. ema karatAM bhogasamartha banyo, jethI yuvarAjapadano abhiSeka karyo. have koIka samaye tyAM samudranA madhya sarakhA gaMbhIra mAnasavALA, bhavyakamaLone pratibodha karavA mATe sUrya samAna saraLa pariNAmavALA eka sthavira AcAryabhagavaMta samavasaryA nagaraloko tathA pAMce pAMDavo temane vaMdana karavA mATe nIkaLyA. temane dharma saMbhaLAvyo, eTale pAMce pratibodha pAmyA. bhAlatala para be hAtha joDI aMjali karavA pUrvaka pAMce pAMDavo vinaMti karavA lAgyA ke - "draupadInA putrano rAjayAbhiSeka karIne amo ApanA caraNa-kamaLamAM mahAvrato aMgIkAra karIe.' putrano rAjyAbhiSeka karIne draupadIdevI sAthe pAMcee pravrajyA aMgIkAra karI. zAMti Adi guNonI rAjadhAnI sarakhA teo zramaNa banyA. draupadI suvratA nAmanI AryAnI ziSyA banI. mokSa meLavavAnA kAraNabhUta evAM sarva aMgono kramasara abhyAsa karyo cha8-aTTama Adi kaSTAkArI taponuSThAna AraMbhyA. te sthavira bhagavaMta saparivAra aneka nagaromAM vihAra karatA karatA te tarapha AvyA che, je dezamAM bhagavaMta ariSTanemi vihAra karatA hatA. eTale ke saurASTramAM AvyA. pAMce pAMDavo vicAratA hatA ke, koI prakAre neminAthajIne vaMdana thAya, to ApaNe kRtakRtya banIe ane janmanI saphaLatA pAmIe. jyAre saurASTra tarapha sthavira vihAra karatA hatA, tyAre bhagavaMtane vaMdana karavAnA apUrva cittavALA pAMce pAMDavo hastikalpa (hAtha5) nagaranA sahastrAgra nAmanA udyAnamAM sthiratA karI. mAsakSamaNanA pAraNAnA divase trIjI porisImAM nagaranI aMdara bhikSA mATe bhramaNa karatA hatA, tyAre nAnA cAre pAMDavonA kAnamAM sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 karavataparvata upara Aja rAtre nemIzvara bhagavaMta nirvANa pAmyA' tarata ja te cAre pAchA pharyA ane tyAM AvyA che, jyAM yudhiSThira muni hatA. teoe nirNaya karyo ke, have jIvana-paryata bhojana-pANIno tyAga karavo. bhAvanA bhAvanA lAgyA ke-karmanI ceSTAo viSama che ke, 'ApaNA AvA parAkramanA prayatna hovA chatAM bhagavaMtanAM darzana karavAnA ApaNA manoratho phaLIbhUta na thayA. have jinezvaranA viraharUpI bhayaMkara agnithI dAjhelA evA ApaNane jIvitanuM zuM prayojana che ? mATe have "zatruMjaya upara jaIne anazana karavuM. tyAM jaIne be mahinAnI saMkhanA karI. uttama jJAna darzana-kevalajJAna darzana utpanna karIne siddhigati pAmyA. draupadI sAdhvI paNa sAmAyikAdi agiyAre aMgo bhaNIne chevaTe mAsakSapaNanuM anazana karI kAladharma pAmI. dasa sAgaropamanI utkRSTa sthitivALA brahmadevalokamAM utpanna thaI, tyAMthI cyavIne mahAvideha kSetramAM siddhi pAmaze. ahiM prasaMgopAtta nAgazrI ane dharmarucinuM janmAMtaro sahita caritra jaNAvyuM (344) dharmaruci kathAnaka prasaMga samApta. (648 mu.gA.) manoguti viSayaka udAharaNa 649 -manogupti saMbadhI udAharaNanI vaktavyatAmAM koIka sAdhu dharma-dhyAna athavA zukladhyAna rUpa zubha dhyAnamAM sajjaDa ekAgra manavALA hatA. koIka vakhate indra temanI prazaMsA karI. te vAtamAM zraddhA na karanAra eka deva tyAM Avyo. kAyotsargamAM rahelA te sAdhune deve dekhyA. deve sAdhunA mAtA-pitA vimurtIne kAruNya pradarzita karanArA aneka vilApo karyA. "he putra ! tArA vagara ame jIvI zakavAnA nathI. mATe tuM vacana mAtrathI amane bolAva, amArA upara kRpAvALo thA." jayAre mAtApitAnA karuNa vacanathI kSobhita thayo nahi, eTale deve bIjA puruSa sAthe sneha karatI, samagra zarIre AbhUSaNothI alaMkRta banelI, vaLI te sAdhunI abhilASA karatI atyaMta patisneha pradarzita karatI tenI bhAryA vikarNI. to paNa muni kSobha na pAmyA ane manogatithI calAyamAna na thayA, tyAra pachI deve potAnuM svAbhAvika rUpa vikavyuM ane munine vaMdanA karI." "tamoe tamAre janma saphaLa karyo. Apano AcAra barAbara Acaryo. ApanI mana-nirodha pravRtti ghaNI daDha che. bIjo koNa A pramANe A loka ane paraloka-viSayaka nispRhatA TakAvI zake ?' e pramANe deve muninI stuti karI. tyAra pachI lokamAM sAdhunI prazaMsA thaI ke, "A mahAtmAne Ama upasarga thavA chatAM citta calAyamAna na thayuM !" (6para) (vacanagumi-viSayaka udAharaNa) 653-658 koIka sAdhu potAnA pUrva sagA-vahAlAne maLavA mATe koIka gAma tarapha javA nIkaLyA hatA. jatAM jatAM mArgamAM coroe sAdhune pakaDyA. tene choDI mUkatA coranA senApatie kahyuM ke - "ame ahIM rahelA chIe-ema tAre koIne na kahevuM." jeTalAmAM thoDo mArga kApyo eTalAmAM eka vivAha karavA jatI jAna sAme maLI, temAM sAdhunA svajano maLI gayA. mAtA-pitA, badhu, bhaginI Adi vacamAM maLI gayA, tethI have sAdhu pAchA pharyA. sAdhu Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 upadezapada-anuvAda ane svajano AgaLa cAlavA lAgyA, eTale pelA coro maLyA. coroe jAnanA lokone, tathA sAdhunA mAtA-pitAdikane lUMTI lIdhA ane choDI mUkyA. tyArecoro bolyA ke, "A to pelA sAdhu ke, jene ApaNe pakaDIne pAcho choDI mUkyo hato, te che." A vacana mAtAe sAMbhaLIne corone pUchayuM ke, "A vAta satya che ke, tame tene pakaDIne choDI mUkyo hato," coroe hA pADI. tyAre mAtAe charI lAvavA kahyuM, zA mATe ? to ke "nakkI A stanoe tene dUdha pAyuM che, tethI mArA stano aparAdhI che, mATe tene chedI nAkhuM." (graMthAgra 10000) coroe pUchayuM ke, "A tamAro zuM saMbaMdhI thAya che?" mAtAe kahyuM ke, "A duSTaputrane meM janma Apyo che. A sAdhue tamone dekhavA chatAM amane ema na jaNAvyuM ke, "mArgamA coro che, to pachI Ane mAre putra kevI rIte kahevo ? je kharekhara putra hoya, te kadApi mAtA-pitAdinA saMkaTanI upekSA kare ? paraMtu potAnI zakti pramANe ApattithI rakSaNa na kare.' tyAre vismaya pAmelA senApatie sAdhune pUchyuM ke - "he sAdhu ! mArgamAM coro che' ema kema na kahyuM ?" eTale sAdhue dharmakathA zaru karI ke - "anAdi anaMta saMsAramAM paribhramaNa karatA dareka jIvone koNa baMdhupaNe ane te sivAyanA saMbaMdhapaNe utpanna thayo nathI ? mATe vivekavALAo koI divasa sneha karatA nathI, tathA kaSAya-viSayano nigraha karelo hovAthI draSa paNa karatA nathI. tathA kAnathI ghaNuM sAMbhaLavA chatAM, netrothI bahu dekhavA chatAM jeTaluM sAMbhaLyuM ke dekhyuM hoya, te sarva sAdhuoe bolavuM yogya nathI. "e vagere amRtavRSTi-samAna vacano zravaNa karavAthI duHkha dUra karanAra evA prakAranI samyakatva-bodhi senApatie prApta karI, tyAra pachI te corInA kharAba pariNAmathI aTakI gayo, upazAnta thayo ane sAdhunI mAtAne muktakarI kahyuM ke, "tame mArAM paNa mAtA cho. tyAra pachI vivAha ucita je sAmagrIo lUMTI lIdhI hatI, te pAchI samarpaNa karI. A sAdhunI jema bIjA sAdhuoe paNa vacana-gupti sAcavavAnI joIe (653-658) (kAyamumi-viSayaka udAharaNa) 659-662 koIka samaye eka sAthe sAthe koIka mahAsAdhu aTavI-mArgamAM vihAra karatA hatA. sAthe paDAva nAkhyo, eTale sAthe rokelA sthAnamAM thoDI paNa bhUmi utaravA mATe na maLI ke, jemAM sAdhu-sAmAcArIne bAdhA na pahoMce-tevI rIte rahI zakAya. koI prakAre khoLatAM khoLatAM eka sthAna maLyuM ke, "jemAM mAtra eka ja paga sthApana karI zakAya te sthAnamAM AkhI rAtri eka paga addhara rAkhIne muni ubhA rahyA. eTale eka paga jhalAI pakaDAI gayostaMbha samAna thayo. paraMtu sAdhujanane ayogya bhUmibhAgano paribhoga te samaye te dhIra sAdhue na karyo. tyAre devalokanI sabhAmAM indra temanI prazaMsA karI ke, "duSkarakAraka sAdhue ayogya bhUmino tyAga karIne eka paga upara AkhI rAtri pasAra karI." indramahArAjanI prazaMsA sahana na karanAra eka deve nIce AvI, tene hAthI vagere bhaya pamADanAra rUponI vikarNA karI, to paNa te mahApuruSa kSobha na pAmyA. kadAca Ama saMyama pAlana karatAM mRtyu pAmuM, to paNa mArA kAryanI kSati-hAni thavAnI nathI-evA pariNAmathI. jyAre bIvarAvavA chatAM kSobha na pAmyo tyAre deve paravaza pamADanAra ThaMDI vikarvI, ThaMDIthI sakhata zarIranI parezAnI Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 anubhavavA chatAM aDola dehavALA, manamAM bhAvanA bhAvavA lAgyAke, pUrvabhavamAM upArjana karelAM karma atyAre leNuM vasUla karavA AvyAM che.' ema dhArI samatAbhAvamAM sthira rahyA. tyAre pachI deve pragaTa thaI kAyAthI praNAma karyA,tathA "tame dhanya cho ! ema prazaMsA karI tathA loko paNa atIva pramoda vahana karavA lAgyA. (659 thI 662) upasaMhAra karatAM kahe che - 663 - pAMca samiti, traNa gupti svarUpa cAritranA uttaraguNonuM pAlana karatAM cAhe tevuM saMkaTa Ave, to paNa tenuM ullaMghana najIkanA mokSAgAmI ane cAritralakSaNa guNasthAnaka pAmelA cAritramohanIya karmano viziSTa prakArano kSayopazama pAmelA bhavyAtmAo prANanA cheDA sudhI paNa samiti guptine hAni pahoMcADatA nathI. (663) kevI rIte ? to kahevAya che ke - 664 - duSkAla, roga, vRddhAvasthA vageredehanA kAraNe bhagavaMte kahelA kAryamAM asAmarthya samayamAM paNa pariNAmanI nirmalatA rUpa Azayazuddhi sAmAnyathI ghaTatI ke viparIta thatI nathI. kyAre ? to ke-sarva pApa vyApAranA tyAgarUpa cAritramAM ahiM sAmAnya ogha-ema kahevAthI tevA prakAranA ucca cAritranI apekSAe meghakumAra vagerenI jema thoDIka malinatA paNa saMbhave, te vyabhicAradoSa dUra karavA mATe ovataH kaheluM che. te vAtanuM samarthana karatA kahe che ke - zAnta dAnta svabhAvavALA evA puruSo zarIra, vaibhava, sahAyaka AdinA balathI rahita thayelo hoya-durbala banyo hoya, to paNa kulane kalaMka lAge tevA prakAranuM ke, A loka ke paraloka bagaDe, tevuM akArya sevato nathI. asatsaMgathI, dainyathI, judA judA duSTa vartanathI, sAcA-khoTA apavAdokalaMkothI kadAca vibhUtino abhAvathAya, to paNa sahanazIla ane uttamabuddhivALA parahitamAM tatpara unnata AzayavALAone potAnA prayatnathI karelA valkata, te uttama AbhUSaNa (uttama sattvavALA cAritrIne vipna AvatA nathI) vaLI kahevuM che ke - "nItivAra catura puruSo kadApi niMdA kare athavA to stuti kare, IcchA pramANe lakSmI prApta thAya agara cAlI jAya, maraNa Aje thAva agara aneka yugo pachI thAva, to paNa dhIra-uttama-sattvazALI supuruSo nyAyamArgathI eka DagaluM paNa calAyamAna thatA nathI. eTale ke sAcA mArgane choDatA nathI, te mastakanA ratna samAna cAritravaMta uttama puruSa kahevAya che, nahitara tene bhAvazuddhi kevI rIte prApta thAya ? (664). 665-ghaNA bhAge dravya, kSetra, kALa ane bhAvo koIpaNa viruddha kAraNa prApta thavA chatAM pratikULabhAva pamADanArA zubhabhAvavALA mATe thatA nathI. eTale ke zubha mananI cAritranI pariNatine vidhdha karanArA thatA nathI. zlokamAM prAyaHgrahaNa karavAthI mohAdika maMda paDelA hoya ane kilaSTakarmano kSayopazama thayo hoya, tevA zobhana bhAvamAM vighno saMbhava na thAya te mATekahe che - kaheluM che ke - "keTalAka bAliza-mUrkhajano kaMIka evuM nimitta pAmIne potAnA dharmano mArga tyAga kare che, jayAre tapa, zrutajJAnarUpI dhanavALA sAdhupuruSo atikaSTa vALA samayamAM paNa potAnA dharmamAM daDha rahI AcArane choDatA nathI, kAyA saMbaMdhI bAhyakriyAmAM jevA prakAranA Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 upadezapada-anuvAda dravyAdika vartatA hoya, tenA anusAra eja duniyAmAM pravRtti karavAmAM Ave che. dravya, kSetra, kALa, bhAva jo pratikUla bhAvamAM pravartatA hoya, to sAmAnyathI zikhalokonA dAnAdika pravartatA nathI, sAdhuone durmikSAdikamA eSaNA-zuddhi vagere tema ja adhyayana Adi kAryo tevA pravartatA nathI. eTalA ja mATe kaheluM che ke -avasarpiNI kAlanI hAni vadhatI jatI hovAthI saMyamapAlana yogya kSetro prApta thatAM nathI. mATe jayaNAthI vartavuM. jema upayoga pUrvaka-jayaNAthI cAlanAra besanAra, uThanAra, bolanArane aMgano bhaMga thato nathI, tema cAritramAM paNa dareka kAryamAM jayaNA upara lakSya rAkhanArane cAritranA aMgano bhaMga thato nathI. A ja vAtane puSTa karatAM kahe che ke - ame ekalA ja nahi, paraMtu ziSTajano paNa Ama ja kahe che - e apizabdathI samajavuM. AthI ziSTano paNa Ama ja kahe che - e apizabdathI samajavuM. AthI siddha thayuM ke, "dravyAdika zuddha bhAvane vighana karanArA thatA nathI. (665) e ja vastu traNa gAthAthI vicArAya che - 666 thI 668 - rAjAnI AjJAthI yuddha mATeprayANa karanAra sainikane vacamAM kadAca bANa vAge, topaNa tene, ratikrIDA-samaye kopa pAmelI potAnI priyapatnIe atisugaMdhayukta makaraMdathI AkarSAyela bhramarakulavALuM sahastrapatra kamala hAthathI phekeluM hoya, tene jema iSTa mAne che, te pramANe pelA vAgelA bANane mAne che. zAthI? icchita manoratha pUrNa karanAra lAbha thanAra hovAthI kone ? to ke - "rAjAnI AjJArUpa kRpAyoge zatrupakSanA samAcAra meLavavA mATe prayANa karanAra subhaTane eka bANa vAge, to paNa, kevo harSa mAne che ? to ke priyAe ratikalamAM mArela kAnanA upara rAkhela sahastrakamaLane pheMke ane je sparza sukha thAya, tevo te bANasamaye paNa AnaMda mAne che. to pachI rAjA ujjavala puSpamALA paherAve, to tethI vizeSa AnaMda thAya che. tevI rIte jinezvara bhagavaMtanI AjJAnusAra dravyAdika anusAra jayaNAnA upayoga pUrvaka pravRtti karanAra icchita mokSanI siddhinA hetubhUta te vino thAya che. jema saurASTra potAnA dezamAM rahelo hoya, koI paNa kAraNasara magadha vagere paradezamAM sattvazALI puruSa gayo hoya, virodha puruSo tenA upara vividha yAtanAo kare, to paNa rAjasevAdika kAryo tevA puruSonuM sattva calAyamAna thatuM nathI. kahevAno Azaya e che ke pUrvanI puruSa paraMparAthI je eka bIjAnA sArA narasA prasaMge sahAyaka bananArA lokovALA svadezamAM nItinipuNa puruSane maraNa samAna koIpaNa tevAM kaSTakAryo AvI paDe, to paNa tenA sattvanI hAni thatI nathI. tema ja jyAM koI oLakhatA nathI, ApaNA AcAra-vicAra jANatA nathI ane jyAM anyAyanI niSphara pravRtti karanArA loko hoya, evA pradezamAM paNa tevA puruSonuM sattva bhraMza thatuM nathI. durbhikSAdi rUpa kALa bhikSuka lokone je kALamAM alpa lAbha thAya, te durbhikSakAla kahevAya. Adi zabdathI rAjAnA kara, koI rAjaya para hallo lAve, tevo jekALa, te durbhikSAdi kALa kahevAya. ahiM dAnazUra, saMgrAmazUra ane tapasyAzUra evA zUravIranA traNa prakAra kahelA che. temAM kubera vagere dAnazUra, vAsudevAdi saMgrAmazUra daDhaprahArAdi tapasyAzra. temAM ahiM dAnazUra vIrograhaNa karavA. tAtparya ahiM e samajavAnuM che ke, AvA duSkALAdika samaye dAnazUravIrane audAryanI adhikatA thAya che. jema koI utkaTa Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 kAmI puruSane bhogane yogya kAminInI prAptimAM kAmanA vikAro atizaya-na nivArI zakAya tevA vRddhi pAme che, tema dAnazUravIra puruSane cAre bAjuthI prApta thatA yAcakalokavALo kALa dekhIne tenA hRdayamAM dAna ApavAnA vizeSa pariNAma utpanna thAya che. paraMtu tenuM audArya lakSaNa Azayaratna bheda pAmatuM nathI-calAyamAna thatuM nathI. (666 thI 668) A pramANe dravyAdiko lokamAM paNa zubha bhAvamAM vighna karanAra thatA nathI, tenI siddhi karIne cAlu adhikAramAM te vAtane joDatA kahe che - 669 - jema subhaTone potAnI kAryasiddhi-prasaMge AvI paDelA bANa vAgavA rUpa vighno potAnA utsAhamAM parivartana pamADatA nathI, tema cAritramohanA daDha kSayopazamavALA zubha sAmarthyavALA paDilehaNA, pramArjanA, jayaNAdika zubha samAcArIvALA mahAnubhAva bhavyAtmAone kadApi dubhikSAdi kALa, kSetra, dravyo pariNAmane palTAvanAra thatA nathI. kAraNa ke, te mahAnubhAva cAritravaMtane zubhasamAcArI atyaMta priyahovAthI, ane te sivAyanA pratibaMdhano abhAva hovAthI (969) tathA - 670 - sAkara-mizrita ghIthI bharapUra evA uttama bhojananA svAdane jANanAra, temaja jeone dhAtuone kSobha thayo na hoya evA nirogI puruSa tene kadAcit tevA prakAranA kedakhAnAmAM agara jaMgalamAM kaSTa samaye lAMbA samayanA vAsI, vAla, caNA, svAda vagaranAM ke be svAdavALAM bhojana karavAM paDatAM hoya, to te vakhate jaNAvelA svAdiSTa bhojana viSe haMmezAM je pakSapAta bahumAna, pharI AvuM svAdiSTa bhojana mane kyAre prApta thAya? tevI ceSTA -icchA zuM tene thatI nathI ? arthAta thAya che. (67). " 6712 - e pramANe svAdiSTa bhojananA rasajJanI jema vAcanA, pRcchanA, parAvartanA, anuprekSA, svAdhyAya, dhyAna, niyama, mauna Adi sAdhunA suMdara AcAro viSe kadAcita dravyAdikasaMkaTomAM sapaDAelo hoya, jethI svAdhyAyAdi samAcArI sevana karI zakato na hoya, to koI prakAre tevA cAritravaMta jIvane teno pakSapAta bahumAna yathAzakti-kriyAnuM anuSThAna viparItANA rUpe na pravarte, te kriyA karavAno manoratha cAlyo na jAya. (671) have prasaMgopAtta cAlu kAle AzrIne kahe che - ' 672- cAritravaMta AtmAo dravya, kSetra, kALa, bhAva rUpa Apatti AvI paDe, to paNa tenA bhAvamAM parivartana na kare, tethI karIne cAlu duHSamAkALarUpa pAMcamA ArAmAM paNa niraMkuza khoTA AcAramAM pravartavAnI icchA na kare, "apizabdathI duSama-suSamArUpa cothA ArAnA kALanI to vAta ja kyAM rahe ? potAnI mati-kalpanAthI athavA to tevA prakAranA agItArtha samajAvanAra, ke upadeza ApanArathI viparIta paNe koIka zAstranA arthane avadhAraNa karyo hoya, tethI rahita mATe ja koI paNa anAbhogathI khoTA Agrahano yoga thayo hoya, paraMtuM saMvigna-gItArthothI samajAvavA yogya, tathA AgaLaAgaLanA anuSThAna karavAnI icchAvALA kSAMti Adi dasa prakAranA sAdhudharmathI yukta evA sAmAyika, chedopasthApanIya cAritravALA sAdhuo dravyAdika Apattio pAmavA chatAM bhAvamAM palaTo na lAve-te Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 upadezapada-anuvAda cAritravALA sAdhuo jANavA. (672) asadgatanA tyAgamAM ja cAritrIo hoI zake, te samarthana kare che - 673 - mati zrata Adi jJAna, tema ja jinezvare kahelAM tattvonI zraddhArUpa samyakatva hotAM cAritra hoya che. tekAraNathI tevA prakAranuM cAritra hoya, tyAre kahelA lakSaNavALA asaAjhAhidaka che, je bhavonI vRddhi karanAra hetuo che,te hotA nathI. mATe narakanA khADAmAM pADavAnA phalasvarUpa, tenA mUla-bIja svarUpa mithyAtvanA nAzathI cAritranI prApti thAya che. (673). ziSya zaMkA kare che ke - "cAritrIone khoTA AgrahAdika ane cAritrano ghAta karanAra pariNAmo na thAya, paraMtu "kriyAo sarvathA baMdha thAya, te svarUpa mokSa kahelo che." to jyAre sarvakriyA nirodharUpa sAdhanA AraMbhI che, tyAre vaLI svAdhyAyAdika kriyAvizeSamAM zA mATe prayatna karavAno upadeza apAya che ? te zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke - (cAritra nirmala banAvavA mATe jJAna sAdhanA upayogI) 674 - cAritranI nirmalatA sAdhavA mATe potAnI zakti anusAra AgaLa kahelA lakSaNavALA svAdhyAya-vAcanA, pRcchanA, parAvartana, anuprekSAdikamAM Adara sahita prayatna karavo joIe. je mATe zaabhavasUrijIe dazavaikAlikasUtramAM kahevu che ke - prathama jIvane jJAna thAya, tyAre te jJAna dvArA dayA eTale saMyama-jayaNA utpanna thAya che - ema karatAM sarva saMyata bane che. bicAro ajJAnI AtmA jANyA vagara zuM dayA ke saMyama AcarI zakaze ? athavA puNya ke pApane jJAna vagara kevI rIte jANI zakaze ? arthAt cAritramAM upayogI pApatyAga karAvanAra evuM jJAna jainazAsanane mAneluM che. paraMtu sAmAnya lokone upayogI evA prakAranuM hastizikSA, dhanurveda, nRtya, gIta Adi saMsAra vadhAranAra jJAnamAM prayatna karavAnuM zAstrakAro jaNAvatA nathI. evuM jJAna to vagara upadeze darekagrahaNa kare che. kahevAnI matalaba e che ke - cAritrIoe cAre kALamAM svAdhyAyAdi ArAdhanA karavI. pApazrutanI avajJA eTalA mATe karAya che ke - te mokSanA kAraNabhUtacAritranI zuddhinA kAraNarUpa jJAna nathI mATe ja "paizAcika AkhyAna sAMbhaLIne, tathA kulavadhunA zIlanuM rakSaNa karavAnuM daSTAMta sAMbhaLIne haMmezAM cAritrIoe nirmalasaMyama-yogomAM potAnA AtmAne udyamavALo rAkhavo." . (647) AvI ArAdhanA cAlatI hoya, tyAre je thAya te kahe che - 67pa - svAdhyAyAdinA saMyoga prApta thavAnA kAraNe dararoja samyajJAnanI vRddhi thAya, tenAthI mArgAnusArI paNuM, tenAthI rAgAdika zatruno nAza, tema thavAthI puNyAnubaMdhI puNyoge devalokarUpa mahelamAM caDavA mATenA pagathiyA samAna zrutajJAnanI vRddhi adhikapaNe thAya che tevA jJAnathI kalyANanI bhadrabhAvanI paraMparA prApta thAya che. kevI rIte ? te kahe che - "tevA jJAnathI lAbha-nukazAnanA bhAvane jaNAvanAra guNa-doSanI apekSAe utsarga-apavAdanI pravRtti bhAvano je avabodha-jJAna thavuM. A kahevAno sAra e che ke - zuddhacAritrathI haMmezAM samyagu Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 391 jJAnanI vRddhi thAya, tenAthI sarva pravRttiomAM lAbha-nukazAna guNa ke doSanuM avalokana karatAM guNa-gauravanA pakSano Azraya karIne pravRtti karatA rahe tyAra pachI vagara skhalanAe kalyANanI zreNi prApta karIne paramapada mokSane bhajanArA thAya che. (975) have khoTA AgrahanuM phaLa kahevAnI icchAvALA kahe che - - 676 dharmapravRttimAM mane lAbha ke nukazAna thaze, tenA jJAna vagaranA mithyA abhinivezavALA keTalAka potAnI buddhi-kalpanAthI dharmanuM AcaraNa karanAra hovA chatAM yathArtha garuvacananA upayoga- zUnyapaNe mAtra zarIranA vyApArarUpa anuSThAnamAM atizaya Adara karanArA gItArtha gurunI AjJAmAM rahevArUpa gurukulavAsano tyAga kare che, temAM ghaNI alpakarmanirjarA thAya che. kAraNake, tene mahAbhArI mithyAtvamohAdika karmano vipAka prApta thayelo che, te doSanA kAraNe gurukula vAsamAM rahI zakato nathI. (976) gurUkulavAsano tyAgae alpakarma nirjarA che - ahiM bAhyayoga tyAga karavAmAM jevuM thAya che, te kahe che - -- 677 AhAranA beMtALIza doSa rahita zuddha AhAra grahaNa karavA rUpa bhikSAvRtti AdizabdathI vicitra dravya kSetrAdikanA abhigraha sevana karavA. vaLI bIjA sAdhuonA samyag AcAromAM prayatna-Adara karanArA keTalAka siddhAntano marma UMDANathI na samajanArA gurukulavAsano tyAga karanArA ane AdizabdathI sUtraporisI, arthaporisI, ratnAdhikano vinaya, vaiyAvRtya Adino tyAga karavo, te zaivasAdhu pAsethI moranA picchA levA mATe teno ghAta karyo,paraMtu potAnA caraNano sparza thAya, to AzAtanA-pApa lAge, te kAraNe paganA sparzano parihAra karyo, tenA samAna ahiM dharma-vicAramAM gurukula-vAsa choDanAra samajavo. kahevAno abhiprAya e che ke - koIka, jene jinavacana yathArtha pariNameluM nathI,te gurukulavAsamAM tevA prakAranI bhikSAzuddhi na dekhavAthI, paMcakalpabhASya sUtranI zraddhA na karato zuddhAhArano arthI gurukulavAsInotyAga karIne gItArtha gurunI nizrA vagara vihAranuM avalaMbana le che, te prastuta bhIlanA paganA sparza tulya ghaNA doSa ane alpaguNavALo saMbhave che. temAM 'kAla viSama che, svapakSa-svagaccha viSayaka doSo utpanna thAya, to yatidharmanA adhibhUta udgama, utpAdananAe SaNAzuddhi ema traNa zuddhino bhaMga thAya, to paNa AhAra grahaNa karavo ema prakalpasUtramAM kaheluM che,' ahiM yatidharmanA Adi svarUpa udgama,utpAdananA, eSaNA zuddhi rUpa traNa bhAMgA vinAza pAme che, te prakalpano apavAda samajavo. zabara dRSTAMta zabara dRSTAMta vistArathI A pramANe jANavuM. koIka prasaMge koIka bhIlane dharmazAsra zravaNa karatAM ema jANavAmAM AvyuM ke - 'tapodhana-zaivasAdhuone pagathI sparza thaI jAya, to mahAanartha-mahApApa baMdhAya che.' tevA sAMbhaLelA dharmazAstrane barAbara khyAlamAM rAkhatAM tene koIka vakhata moranA picchAnI jarUra paDI bahAra tenI ghaNI tapAsa karAvI, paraMtu kyAMyathI Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 upadezapada-anuvAda paNa tenI prApti na thaI. tyAre tenA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke - "bhautazaivasAdhu pAse morapicchA hoya che." temanI pAse mAgaNI karI paraMtu teoe na ApyAM. eTale zastrono upayoga karI ghAyala karIne morapiccho grahaNa karyA, paraMtu rakhene temane pagano sparza na thaI jAya tenI pUrepUrI sAvacetI rAkhI. jema ahi teno pagathI sparza karavAno parihAra karavArUpa guNa hovA chatAM zAstrano prayoga karI tene ghAyala karyo, te guNa nathI, paraMtu doSa ja che - e pramANe gurukulavAsanA dveSIe zuddha AhAranI gaveSaNA AdimAM yojanA karavI. (677). vaLI ahiM zaMkA karI ke - jo zuddha AhAra vagere karavA chatAM paNa koI guNa vahana karatA nathI, paraMtu doSa ja thAya che, to pI. ema kema kahevAya che ke - "piMDanI gaveSaNA na kare, tenI zuddhimAM bedarakArI rAkhe, to te acAritrI che. A viSayamAM saMdeha nathI, vaLI cAritra na hoyato sarva dIkSA nirarthaka samajavI." ItyAdi zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke - 678 - sarvazanI AjJAnusAra gurakula-vAsamAM kadAca keTalAka doSo jaNAtA lAge, te guNarUpa pariNamana thanAra hoya che. zuddha AhAra grahaNa karavo vagerethI adhika mahAna phalaApanAra thAya che. jema ke gurukulavAsamAM vadhAre sAdhunA kAraNe kadAca azuddha AhAra grahaNa karavA rUpa alpa doSa utpanna thAya, te apekSAe gItArtha guru pAsethI navIna navIna zratanA padArtho samajavAmAM Ave, dararoja navuM navuM zAstra sAMbhaLavAthI atitIvra vairAgyanI vRddhi, saMsArano nirveda utpanna thAya, smAraNa AdinI prApti thAya, ratnAdhikano vinayavaiyAvRtyano prasaMga sAMpaDe, ema sarva kAryomAM lAbha ane vRddhi thAya. jayAM kazo adhika guNa maLato nathI. maLelA jJAnAdika guNonI hAni thAya che evAM anuSThAno avidhithI thayelAM paMDito kahe che. (978) enuM ja samarthana kare che - 679 - sAdhudharma ane zrAvakadharma evA baMne dharmanA mUlakAraNarUpe jo koI hoyato tIrthakara bhagavaMtanI AjJA ke temano upadeza che. A upadeza indriya ke manathI ApaNane pratyakSa nathI, paraMtu A atIndriya vastu che. buddhizALIpuruSone A atIndriya vastumAM chadmasthanI AjJA ke upadeza prItikara banato nathI. ekAMte ja teno temAM adhikAra nathI. jema ke, janmathI aMdha hoya, tene bhiMta ke pATiyA upara mANasa, hAthI, ghoDA vagerenA rUpanuM citrAmaNa AlekhavuM, te kArya tenA adhikArathI bahAra gaNAya. tIrthakara bhagavaMtanI AjJAno lopa karyA pachI kayu anuSThAna dharma gaNAya? athavA to adharma kone kahevAya ? bIjA sthAne paNa kahevuM che ke - "AjJApUrvakanI pravRtti hoyato cAritra-dharma, AjJAno bhaMga thAya, pachI zAno bhaMga thato nathI ? AjJAnuM ullaMghana karanAra bAkIno dharma karato hoya, to paNa konI AjJAthIte kare che ?" A pramANe tenA niyAmakano abhAva hovAthI "A dharmAnuSThAna che' ema viveka karavAne mATe samartha banI zakato nathI. tema ja "A adharma che' e paNa te jANI zakato nathI. A prakAre hitAhitanA vicArathI rahita mUDha-ajJAnI zuM dharma ane zuM adharma e vicAratA nathI.(679) have gurukulavAsa e prathama dharmanuM aMga che - ema vistArathI kahe che Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 (gurUkulavAsa edharmanuM prathama aMga che ) AyArapaDhamasutte 'suyaM me' icchAilakkhaNe bhaNio / gurukulavAso sakkhA, aiNiuNaMmUlaguNabhUo // 680 // 680 - mokSanI icchAvALAo vaDe je sevana karAya,te pAMca prakAranA ArAdhanA karavA lAyaka jJAnAcAra, darzanAcAra Adi, te pAMca prakAranA AcAronuM pratipAdana karanArA hovAthI bAra aMgarUpa pravacanapuruSanuM prathama aMga je AcArAMga, tenA prathama sUtramAM "surya ne sasaMted maviyA pavanavArya bhagavaMtanI paryApAsanA karatAM meM temanI pAsethI sAMbhaLeluM che ke, temaNe A pramANe kahyuM. Ama jaNAvIne ema samajAvyuM ke, dharmAcAryanA caraNa-kamaLa najIka vAsa karavA rUpa gurukula-vAsa sevana karavAnuM, prathama aMganA prathama sUtramAM gaNadhara bhagavaMtoe pote sevana karIne, bIjAne sevana karavAnuM sUtradvArA jaNAvyuM che. A vAta sUtranA akSaradvArA sAkSAt jaNAvI che, te atisUkSma buddhithI tenuM tAtparya samajavuM. sAdhudharma mukhya upakAra hoya, to A gurukulavAsa mULaguNabhUta kahelo che. te sUtramAM bhagavaMtanA caraNAraviMdane sevana karatAM meM temanI pAsethI A pramANe sAMbhaLyuM che. siddhArtharAjAnA kularUpa AkAzanA zaradacaMdra samAna zrIvardhamAnasvAmI nAmanA jinezvare A pramANe kaheluM che. e vagere aneka prakAranI vyAkhyA karavAmAM Ave tyAresamajAya che. jema ke, bhagavAna sudharmAsvAmI jaMbU nAmanA potAnA ziSyane bhaNAve che ane temAM ema kahe che ke - "gurunA caraNanI sevA karatAM A AcAragrantha meM jevo temanI pAsethI meLavyo, tevo huM tArI pAse pratipAdana karuM chuM. Ama kahevAthI A sUtranA arthI evA bIjAe paNa gurukulavAsamAM vasavuM joie - ema sUcavyuM. (680) gurukulavAsanuM mUlaguNabhUtapaNuM batAve che - NANassa hoi bhAgI, thiratarato daMsaNa-caritte ya / dhannA AvakahAe, guruku lavAsaM Na muMcaMti // 681 // 681 - aMgapraviSTa, aMgabAhya vagere bhejavALA zrutajJAnanA pAtra gurukulavAsamAM vasavAthI banI zakAya che. je mATe kaheluM che ke "zAstranA sarvegaMbhIra artho jANavA hoya, to temanA AdhIna thavuM joie. gurune samarpaNabhAva thaIne rahevuM joie. kAraNa ke, sarve zAstranA AraMbho temane AdhIna hoya che. mATe hitanI icchAvALA AtmAoe gurunI ArAdhanAmAM tatpara banavuM joIe. tathA gurukala vAsamAM rahevAthI tattvanI yathArtha zraddhAmAM vizeSa sArthakatAvALo thAya che. vihita ane niSiddha vastumAM pravRtti-nivRttirUpa cAritramAM paNa te ja pramANe adhika sthira thAya che. nirmaLa gurukulavAsa vagara sarvatomukhI agItArtha athavA paratIrthiko vaDe pravartAvelI yuktivALI prajJApanAo vaDe haMmezAM cakaDoLe caDAvela cAritramAM sthiratA pamADe potAnA cittamAM paNa vividha indriyonA viSaya tarapha AkarSaNa thAya ane ayogya AcAramAM pravartana thAya, bIjA lokonA saMsarga ane temanA keTalAka pudgalAnaMdI vacano vaDe cAritramAM mandabhAva AvI jAya. A sarvethI bacavA mATe ane darzana tathA Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 upadezapada-anuvAda cAritranI nirmalatA tathA sthiratara bhavanI siddhi mATe gurukulavAsa sarva prathama zreSTha che. tethI karIne dharmadhana prApta karanAra dhanya puruSo mAvajIva-jiMdagInA cheDA sudhI gurukulavAsano tyAgakaratA nathI. (681). 682- je kAraNa mATe gurukulavAsamAM rahevAthI mahAguNonI prApti thAya che, mATe potAnI kalpanA pramANe tenA tyAgathI zuddha AhAra-pANI maLe che ItyAdi AgaLa jaNAvI gayA, te pramANe potAnA buddhizALI AtmAe AMkha baMdha karIne yathArtha AlocanA karavI ke, gurukulavAsa choDIne AtmAno kayo upakAra karavAnA ? to ke, kulaTA strInA upavAsa mAphaka koI guNa prApta karavAnA nathI. (682). - 683- upavAsa e jainomAM prasiddha che api zabdanA arthathI ema samajavuM ke, gurukulavAsano tyAga karIne zuddha AhAra-pANI mATe prayatna karavo ke, upavAsa karavo, are! dararoja eka vakhatanA bhojanano tyAga karI mAtra nirdoSa AhAra-pANInuM ekAsaNuM karavuM, te paNa prAyaH suMdara gaNeluM nathI. ahiM hatu kahe che ke, "ekAzana karavuM, te to dararoja karavAnuM hoya che, upavAsa karavAno te to niyata parvadivasone AzrIne karavAno hovAthI tevA prakAranA nimitte sUtromAM karavAno kahelo che. (683). te ja batAve che - , 684 - "sarvajJa bhagavaMtoe haMmezAM sAdhuone tapakarma karavAnuM lajAvALA tathA samAnavRttivALA ekabhakta bhojana karanArA thavuM - ema kaheluM che." e sUtrathI pUrve kahelaekabhakta bhojana karavAnuM svIkAravuM. temAM parvadivasa jevA ke caturdazI vageremAM vyavahAra-bhASyamAM kaheluM che ke, "aSTamI-pAkSika, comAsI ane saMvatsarI parvo viSe upavAsa, cha8, aThThama na karavAthI anukrame laghumAsa, gurumAsa, caturlaghumAsa, caturgaramAsa samajavA." pakSa eTale pAkSika parva ane te to caturdazI ja samajavI. vyavahAra-bhASyamAM tene ja "cAturdazikA hoI koI e vagere sUtramAM caturdazIpaNe kaheluM prAsathAya che. AdizabdathI AMtakAdi tevA asAdhyarogAdi kAraNa vizeSa grahaNa karavA. te mATekareluM che ke, "AzughAtI rogamAM, upasarga-samaye brahmacaryanI gatinA rakSaNa mATe tapa karavA mATe, deha vosirAvavA mATe sahanazIlatA, prANidayA, upavAsa karavo." - A kahevAnI matalaba e che ke, "kahelA kAraNanA abhAvamAM ekabhaktanI apekSAe upavAsa karavAmAM Ave, to sUtraporisI vagere bAkInA sAdhunA samAcArIkartavyomAM je atizaya nirjarAnAM phalavALAM kAryo che, te sadAya che-ema vicArIne upavAsane naimittika ane ekavakhata bhojanane nityakArya gaNAvela che. (684) / pharI paNa guru-lAghava athavA lAbha-nukazAnanI vicAraNAmAM kaMIka pApavALI pravRtti paNa buddhizALIone guNa karanArI darzAvatA kahe che - 685 - zAstranI paribhASAmAM ayukta eTale kalpapatra lakSaNa-traNa vakhata prakSAlana sApha karavuM. AdizabdathI tevA prakAranA jaldI mRtyu pamADanAra evA AtaMka-roga thayA hoya, jene Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 koI sparza na kare, tevI zarIrasthiti thAya, tyAre prabala zaucavAdI brAhmaNajAti vagere najIkamAM rahetA hoya, temanA najIkamAM sthAnamAM dudhairvayoge vAsa karavAno prasaMga utpanna thayo hoya,. tyAre kAMjI Adi vaDe karIne zauca karavAmAM Ave,tyAre sacitta jaLa-AdizabdathI doSavALA aneSaNIya garama pANIvaDe karIne viSTA AdithI malina thayelA zarIranuM prakSAlana karI zuddha karavAnuM kArya pravacananI niMdA halakAI Adi na thAya, pravacananI rakSA thAya - te mATe gItArtha sAdhune koIka samaye A kahela jaLano upayoga karavo paDe che. teno hetu eTalo ja ke, zAsananI niMdA karI bIjA AtmAo ApaNA nimitte durlabha bodhi na bane, e pramANe koIka samaye agItArtha sAdhu hoya ane AvA brAhmaNAdika zaucavAdIo pravacananI niMdA karatAhoya ke A darzana azaucavAdI-gaMdavADamAM dharma mAnanAruM che - ema zAsananI niMdA karAtI hoya,tyAre apUrAyAdi yogathI zarIrazuddhino tyAga kare ane kAMjIvALA prAsuka-acitta eSaNIya jaLathI ja zarIra-zuddhi kare. gurukula-vAsano tyAga karIne nirdoSa AhAra-pANI grahaNa karavA, tema ja cAlu adhikAramAM je vastu jaNAvI, te lAbha-nukazAnano yathArtha viveka pUrvakano vicAra karanArA bahuzruta-gItArtha mahApuruSoe vicAravuM ke, A kArya kayA guNane karanAruM che. cAritravaMta AtmAone jyAre pravacana-zAsananI apabhrAjanA thavAno prasaMga upasthita thAya, tyAre potAnA prANano bhoga ApIne paNa zAsananI malinatA thatI aTakAve che. jema ke, udAyIrAjAnI kathAmAM durvinIta vinayaratna ziSye udAyi rAjAnuM gaLuM kaMkalohanI charI rAkhI kApI nAkhyuM rAjA mRtyu pAmyA, tyAre gItArtha AcAryabhagavaMte pravacananI malinatA aTakAvavA mATe bIjo koI upAya na maLavAthI te kALe ucita aMtanI kriyA karI, cAritratatpara sAdhunI jema potAnA AtmAne ja mRtyupamADyo. (685) have Ano upasaMhAra karatA kahe che gurukulavAsamAM doSonuM sevana paNa lAbhakArI che 686 - AgaLa jaNAvI gayA ke gurukulavAsano tyAga karIne zuddha AhAra-pANI Adi mATe prayatna karavo, te lAbha karatAM nukazAnakAraka che ane gurukulavAsamAM rahI kadAca doSo sevana karavA paDe, to paNa bIjA aneka doSothI bacavA uparAMta svAdhyAya jJAna, darzana,cAritranI viSe zuddhi karmanI nirjarA vagere aneka lAbha thAya che. A rUpa lAbhanukazAnanI vicAraNAkaravAmAM tattvavRttithI saMsAranI nirguNatA avadhAraNa karavAthI jIva sAdhunA nirmaLa svAdhyAyavagere AcAro sArI rIte Asevana kare che. (986) svAdhyAyadika suMdara AcAronuM phaLa kahe che - 686 samyaktvane pragaTa karanAra evA jIvAdika padArthonuM astitva ane tenA gaMbhIra bhAvo samajAvanAra je avabodha, tenAthI tattvaruci vRddhi pAme che, dRDha thAya che. te zraddhAtizayathI nirvANaphala sAdhI ApanAra suMdara AcAro rUpa cAritranuM pravartana thAya che. bhagavaMte kahelI A cAritranI sakriyA navAM AvatAM karmane roke che ane pUrvegrahaNa karelAM - Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 upadezapada-anuvAda karmonI nirjarA karAve che. evA prakAranuM A cAritra hoya che. (687) dRSTAMta ane dAntika bhAvanA cAra gAthAthI samajAve che - 688 - thI 691 - uttama pamarAgamaNi hoya, paraMtu daridratA nAza karanAra vagere ratnanA prabhAvo jeNe jANelA na hoya,ratnanA yathArtha guNo haju jene jANavAmAM AvyA na hoya, to paNa svabhAvathI tenA upararuci utpanna thAya-evA kalyANI jIva karatAM jeNe ratnanA guNo, prabhAva vagere jANelA hoya, kAMto koI pAsethI zikSA meLavI hoya, agara bIjAnAkahevAthI ratnanA guNo, prabhAva jANavAmAM Avelo hoya to tenA karatAM jANakArane anaMtaguNI vizeSa zraddhA utpanna thAya che. jema guNano ajANa hoya, te karatAM jANakAra, tene sAcavavA, rakSaNa karavA Adi viSayamAM adhika zraddhAvALo thAya che, tema ratna karatAM paNa samyaktva ratnanA guNa-prabhAva jANyA pachI tenA viSe atigADha AdarabhAva utpanna thAya che. ame kahelI vastu atiAdarathI vicAravI. jo tema vicAravAmAM na Ave, to sAco bodha na thAya. A pramANe suMdara ratnanI jema svAdhyAya vagere jenAM lakSaNo AgaLa kahevAyAM che. tenA viSe haMmezAM cAre kALa jJAnanI ArAdhanA karavI. tema karavAmAM tattvaviSayaka padArthono pakSapAta thAya ane zakti anurUpa karyA karavAthI haMmezAM zubha pariNAma-yoge jema samyam cikitsA prayogathI tevA prakAranA vyAdhino nigraha thAya-roga kAbUmAM AvI jAya, tema jJAnAvaraNIya vagere karmono viziSTa prakArano nakkI thayopazama paNa thAya. viziSTa kSayopazama tene kahevAya che, temAM karma have bIjI vakhata na bAMdhe. ghaNe bhAge tevA AtmA have narakAdika azubhagatinA kAraNabhUta evuM anAcAra kAraNa na seve. kAraNa ke, ahi samyakatva, jJAna, cAritra viSayaka zubha bhAvanAnI prApti thayelI che. prAyaH zabda eTalA mATe mAthAmAM jaNAvyo ke - keTalIka vakhata zubhabhAvanAnI prApti thaI hoya, paraMtu nikAcita azubhakarmavALA skaMdakAcArya vagerenI mAphaka anAcAranA kAraNabhUta azubhakarmanA baMdhamAM vyabhicAradoSa na lAge. tethI anAcAranA kAraNabhUta karmabaMdhano abhAva hovAthI haMmezAM nirmala manavALo tevo AtmA anukrame sarvakarmano kSayakaranAro thAya che ane siddhi pAme che. (991). A kSayopazama paramatavALAoe paNa svIkArelo che, te kahe che - (tIrthottarIyo "pApa-akaraNa' niyama mAne che) 692 - pAtaMjala vagere bIjA tIrthAntarIyo vaDe potAnAM zAstromAM pApanI apravRttikaravA rUpa ekAMte akaraNano niyama svIkArelo che. kyA kAraNathI akaraNano niyama mAnyo che, te kahe che. vaja hIrA mAphaka prazasta pariNAmarUpa zubhabhAva bheda pAmatA na hovAthI, zAstrAbhyAsarUpa bhasmalagADIne svaccha karelA hRdayadarpaNa samAna bhAvasAdhuone baMdhano kSayopazama, e ja bIjAoe "akaraNaniyama' tarIke oLakhelo che. Ama tAtparya jANavuM bhale bIjAo potAnA mato e pramANe kahe, paraMtu te vastu ane suMdara jaNAtI nathIema kahenArane samAdhAna ApatA kahe che ke, "bIjA matavALAoe kahyuM, A kAraNa akaraNano niyama yukta nathI - ema kahevuM, paraMtu A yukta ja che. (692) Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 A pramANe ja che-ema zAthI kaho cho ?' tevI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke - 693 - je vAkya arthathI vacanabheda hovA chatAM paNa arthanI apekSAe eka abhiprAyavALuM hoya che, tathA zabdanA anvarthathI paNa abhinna ja che. ahiM bIjA matamAM be prakAranAM vAkyo maLe che, keTalAMka arthathI ja eka abhiprAyavALA -abhinna che. jema ke, AtmA vaitaraNI nadI che, mAro AtmA ja kUTa kAMTALuM zAlmalI vRkSa che AtmA ja icchA pUrI karanAra kAmadhenuM che ane mAro AtmA ja AnaMda ApanAra naMdanavana che." A vagere bhArata granthamAM kahelAM vAkyo che. je svarga ane naraka bane che, te ja sarva indriyonuM kArya che, arthAt jo indriyone kAbUmAM levAmAM Ave to, te svarga ApanAra thAya che ane te ja indriyone niraMkuzapaNe vartavA devAmAM Ave to, naraka ApanAra thAya che. indriyono asaMyama, te ApattinA mArge prayANa karAvanAra thAya che, teno jaya karavAmAM Ave, to saMpattio AgaLa AvIne sevAmAM hAjara thAya che, tamane bemAMthI je mArga iSTa hoya, te mArge gamana karo.' e vagere keTalAMka vAkyo zabda ane arthathI samAna-eka abhiprAyavALAM hoya che. jema ke, "jIvadayA, satyavacana." e vagere prasiddhi vAkyo sAthe jema ke, "sarve dharma kahenArAoe A pAMca vastu sAmAnyarUpe pavitra mAnelI che. 1 ahiMsA, 2 satya, 3 acaurya, 4 parigrahano tyAga, pa maithuna choDavuM." A vagere A pramANe te hotAM chatAM samAna abhiprAyavALA, abhinna arthavALA akaraNaniyama vagere vAkyamAM viziSTa kSayopazamAdi vAkyanI sAthe A parazAstranuM vAkya che - e rUpa IrSyA mUDhabhAvarUpa moha, bauddha vagere sAmAnya dhArmikajanane thAya ane vizeSathI to jinamatanI zraddhAvALA sarva nayone saMgraharUpe mAnanAra madhyasthabhAvane pAmelA evA sAdhu-zrAvakone irSyA thAya. mATe ja bIjA sthAne emaNe kahevuM che ke, "guNathI tattvo samAna hovA chatAM nAmanA bhedathI zAstro-Agamo saMbaMdhI je viruddha dRSTi thAya che, te kharekhara daSTisaMmoha daSTirAMga nAmano adhama doSa che." (da93) A sarvanuM samarthana karatAM kahe che ke - savvapavAyamUlaM duvAlasaMgaM jao samakkhAyaM / rayaNAgaratullaM khalu, to savve suMdaraM tammi // 694 // 694 - bauddha, zaiva, vaizeSika, akSapAda vagere bIjA darzanavALAnI prajJApanAonuM Adi kAraNa evA prakAranA pravacana puruSanA aMgabhUta AcAra Adi bAra aMgo che. je mATe siddhasena divAkara vagere AcAryoe te mATe barAbara kaheluM che ke - "dhaviva sarvasindhava:, samudrI chattvayi nAtha ! hRdayaH | na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritsvivodadhi : // 1 // " "he jinezvara bhagavaMta ! samudramAM jema sarva nadIo samAI jAya che, tema ApanA siddhAMtamAM samagra daSTio-darzano mato samAI jAya che, paraMtu judI judI vibhAgavALI - nadIomAM jema samudra samAI zakato nathI, tema te dRSTio-mato-zAstromAM Apa dekhAtA nathIsamAI zakatA nathI." mATe ja bAra aMgane kSIrasamudra vagere samudra samAna nizcayathI kaheluM che. mATe samagra je kaMI paNa suMdara bIjA pravAdomAM kaheluM prApta thAya temAM teno samAvatAra - Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 upadezapada-anuvAda samAveza karavo. A pramANe akaraNaniyama vagere vAkyo paNa tevA tevA vyAsamuni, kapilamuni atIta pataMjali vageree racelA-prarUpelA yogaviSayaka zAstromAM jinavacanasamudranA madhyamAMthI ja meLavelAM vacanabinduo samajavAM. te vacanonI avajJA karavAmAM samagra duHkhanA mUlabhUta bhagavaMtanI AjJAnI avajJAno prasaMga utpanna thAya che ane tethI koI kalyANanI siddhi prApta thatI nathI. (994) have akaraNaniyamanuM lakSaNa jaNAve che - 695 - zIlabhaMga karavArUpa pApa na karavAno niyama, te ghaNA bhAge vivakSita pApa pratye jeNe atyaMta utsAha karyo che, evA keTalAka bhavyAtmAone je pApanI nivRtti karavItema samajavuM. eTale ke, pahelAM te pApa karavAnI tIvra abhilASA hoya ane pachI te pApa na karavuM, te akaraNa niyama. vaLI jyAre granthibheda thAya, tyArecAritramohanI gAMTha bhedAya, tyAre vaLI pharI paNa pApathI pAchA haThavArUpa te pApa na karavArUpa akaraNaniyama. ahiM be vAta samajavAnI che - eka to koIka nirogI manuSya hoya, paraMtu durbhikALamAM tevA prakAranA pauSTika khorAkanA abhAvamAM zarIranI durbaLatA thAya che, bIjo eka evo che ke, "pUrNa bhojananI prApti thavA chatAM paNa rAjayasmA nAmanA kSayarogathI durbaLa dehavALo thayo che. temAM prathamane pharI samucita bhojananI prApti thAya, tyAre tenA saMpUrNa zarIranI puSTi thAya ja.bIjA kSayavALAne to tevA tevA puSTikAraka khorAkathI poSavA chatAM paNa dararoja zarIranI durbaLatA vadhatI ja jAya che. e pramANe graMthibheda thayA pahelAM sAmAnya kSayopazamathI ja pApanI nivRtti karI che, paraMtu sAmagrI-prAptithI pharI paNa te pApanI vRddhi thAya che. graMthibheda thayA pachI cAritramohanIyanA viziSTa kSayopazamathI je pApanI nivRtti thAya che, te kSayarogavALAnA zarIranI jema dareka bhavamAM pApa pAtaLuM paDatuM jAya che ane chevaTe sarva karmakalezathI mukta banI mukti prApta kare che. tema ja bIjAone paNa te potAnA AcAranI nizcalatA ane baLathI tevA tevA upAyothI pApanI nivRttinA kAraNabhUta bane che. (995). ahiM udAharaNo jaNAve che - 696 - rAjA, maMtrI, zreSThI ane purohita ema cAranI rati, buddhi, Rddhi ane guNasundarI e nAmanI cAra putrIoe pApa na karavA rUpa lIdhela niyama viSe udAharaNo kahelAM che. teo zarada RtunA caMdrasamAna sundarazIla pALavAnI bhAvanAovALI hatI. (996) (rati suMdarInI kathA) A cArenAM kathAnako batrIza gAthAo dvArA kahe che - 697 thI 728 - moronAMkulayukta, vAMdarAvRndathI zobhAyamAna, gahana zAlavRkSavALuM, parvatanA ArAmamAM jANe svachaMda rAjapopaTa samAna " sAketapura nAmanuM nagara hatuM. temAM * kaLA-samUha yukta, kavisamUhathI zobhAyamAna, moTI sabhAyukta, parvatanA udyAnamAM svaccheda rAjaputra-samAna sAketapura nAmanuM nagara hatuM. (zleSArtha) Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 hAthI, ghoDAnA svAmI uMcI kezavALIvALo, skurAyamAna pauruSavALo kesarIsiMha sarakho narapauruSI nAmano rAjA hato, lakSmIdevI samAna kamaLa sarakhA komaLa hAthavALI kamalasuMdarI nAmanI tene priyA hatI. teoe ratisamAna rUpavALI atiprasiddhi ratisuMdarI nAmanI putrI hatI. vaLI te nagaramAM buddhi, samRddhi ane zrutasaMpattithI yukta, haMmezAM gaurava prApta karato evozrIdatta nAmano maMtrI, sumitra nAmano zreSThI ane sughoSa nAmano purohita hato. jeo ghaNI prasiddhi prApta karatAM rAjAne ghaNA mAnya hatA. teo samudranI jema kadApi potAnI maryAdA ullaMghana karatA na hatA. te traNeyane lakSmaNA, lakSmI ne lalitA nAmanI patnIo hatI. jemanI kukSiomAM atikiMmatI evAM traNa kanyArUpI ratno utpanna thayAM hatAM. devAMganAonA rUpane tiraskArakaranAra evI, lAvaNyarUpavALI buddhisuMdarI, RddhisuMdarI ane guNasuMdarI evA nAmathI A traNeya kanyAratno prasiddhi pAmyAM hatAM. rAjaputrI ratisuMdarI sAthe eka ja lekhazALAmAM teo kaLAo grahaNa karatI hatI, eTale samAna guNavALI evI teone paraspara prIti utpanna thaI. paMDito, uttamakulavALAo, dhanavAno, dharmIo, tema ja kahelAthI ulTAone je samAnaguNavALA hoya, tevA jIvone ghaNA bhAge maitrI thAya che. niraMtara snehavALI evI rIte cAre sakhIo lokonAM netrone AnaMda pamADatI. ghaNAbhAge eka sAthe ja bhojana kare. zayana kare ane krIDAo karatI hatI. A cAreya sakhIone dekhIne vismaya pAmelA manavALA nagaraloka ema pralApa karavA lAgyA ke, "zuM kAmadevanI priyAe kAMIkakAryaprasaMge upasthita thatAM potAnA cAra rUpo vidurthI che ke, devI sarasvatIe AvAM potAnAM rUpo pragaTa karyo haze ? temanAM rUpa ane jJAnaguNa koI anya prakAranA jaNAya che - ema loko temanA guNo mATe vismaya pAmatA hatA. have koIka vakhate zeThaputrI RddhisuMdarInA gharamAM sarve krIDA karatI hatI, tyAre guNazrI nAmanAM koI pravartinI temanA jovAmAM AvyAM che, jeo abhimAna-kalaMkathI rahita hatAM, doSonI utpatti jenAthI dUra thayelI che, sthira svabhAvavALI, niraMtara akhaMDa AcAra pALanArI, apUrva caMdrabiMba samAna AnaMda ApanAra, Indra samAna subuddhivALI, doSa tarapha najara na karanArI, karmarajanA saMgathI rahita athavA bAla-brahmacArI, caMdrakiraNa samAna ujajavala vastra dhAraNa karanArI ane tevA ja svaccha mAnasavALI jANe zaradalakSmI hoya, zreSTha gauravane dhAraNa karanAra, hemaMta RtunI jema kamala sarovaranI zobhAne nAza karanAra arthAt tenA karatAM adhika zobhAvALI, jemaNe samagra doSono aMtaryo che, ziziraRtu mAphaka atizItala svabhAvavALI, koyala samAna madhura vacana bolanArI, vasaMtamUrtinI jema bhavananA lokone AnaMda pamADanAra, grISmaRtunI jema lokone ati parasevo karanAra, bIjA pakSe jeNe ghaNA lokonuM zreyakalyANa karela che, evA ugratapanI prabhAvavALAM, A pramANe sarvakALamAM zIlasaMpanna pavitra cittavALAM pravartinI dekhIne vikasita kamaLa-samAna mukhavALI rAjaputrIe kahyuM ke, "tArAo sahita caMdrakaLA-samAna ujjavala veSa dhAraNa karanArAM A kyA sAdhvI che? rAjahaMsI sAthe bIjI haMsIo hoya tevAM samAna veSadhArI sAdhvIo sahita A koNa sAdhvI haze? tyAre vaNikaputrIe kahyuM ke, "amArA guruone paNa gaurava sthAna, ugra tapathI durbala Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4oo. upadezapada-anuvAda karelA aMgavALAM, jemaNe pApa zamAvelAM che, evI A zramaNI che, te svAminI ! enA vizALa nirmala dayA-yukta mAnasamAM rAjahaMsa paNa sthAna pAmI zakato nathI. je dhanya hoya, te ja emanA darzana pAmI zake che. dhanya hoya, te ja bhakti-rAgathI temane vaMdana kare che, dhanya puruSo ja temanAM vacanane zravaNakare che ane haMmezA teno amala kare che. te sAMbhaLIne sarva sakhIo tyAM gaI ane vaMdanA karI sAdhvIe paNa sUtramAM kahelI vidhi pramANe teone dharmakathA kahevI zaru karI ke, "daridrane jema ratnapUrNa rohaNAcala parvatanI prApti thAya, tema durlabha manuSyapaNuM prApta karIne buddhizALIe ratna-samAna dharmAnuSThAna jarUra grahaNa karavuM joIe. siddha karelI mahAvidyA paNa pharI smaraNa karavAmAM na Ave, to jema niSphala thAya che, te pramANe dharmamAM pramAda karanAra pAmeluM manuSyapaNuM paNa hArI jAya che. prArthanA karavAmAM prasAda karanArane ciMtAmaNiratna paNa dhanasamRddhi ApatuM nathI, tema dharmAcaraNamAM ALasa karanArAno manuSyajanma niSphala thAya che. (25) jema durlabha kalpavRkSane dekhIne mUDha manuSya. tenI pAse koDI mAge, tema mokSaphala ApanAra manuSyapaNAmAM mUrkha manuSya viSayonI mAgaNI kare che. to have tame samyakatvane grahaNa karo, pApa dUra karanAra saMyamane aMgIkAra karo, mahAtapanI sevana karo. jo tame janma-maraNano cheDo lAvavAnI IcchA karatA ho, to jIvarUpI suvarNane saMyamarUpa kulaDImAM nAkhIne tapasyArUpa agnithI khUba tapAvIne karma-kalaMkathI mukta karavAmAM Ave, to taddana nirmala suvarNa sarakho karmarahita AtmA thAya, temAM saMdeha nathI. nakkI A deha vinAza pAmavAnA svabhAvavALo che. dehanuM phaLa hoya to tapa ane saMyamanI sAdhanA karavI. jIvana to. ekadama vahI jAya che, mATe dharmamAM pramAda na karavo." - 1 : : !b' ! . . . . . A pramANe gaNinInA mukhacaMdramAMthI jharela vacanAmRtanuM pAna karatI enI te cAreya sakhIonuM samagra mithyAtva-viSa kSaNArdhamAM nAza pAmyuM. tyAre teoe kahyuM ke, he bhagavatI ! Ape amArA upara kRpA karI Ape je kahyuM temAM pheraphAra nathI, paraMtu ame haju maMdasattvavALA AtmAo chIe. tamoe to tapa ane cAritrano A bhAra AkaDAnA rU mAphaka sahelAIthI ucakyo che, jyAre amone to A tapacAritrano bhAra meruparvata karatAM paNa adhika lAge che. to have moha-madArIthI nRitya karavAnA ane pramAdanI UMDI khAImAM paDelA evA amone hastAlaMbana samAna gRhasthocita dharma Apo." "A yogyAtmAo che. ema vicArIne sAdhvIe pradhAna ane mArganA mukhya sAdhanabhUta evuM nirmala samyakatva nispRha bhAvathI temane ApyuM vaLI uparAMta kahyuM ke, "sarva aNuvrato, guNavrato dhAraNa karavA tame samartha na banI zako, to paNa tame pati sivAya bIjA puruSano saMga na karavAnI daDha niyama karo. ekaraNa niyamanuM svarUpa mativaibhavavALA puruSo nItinipuNapaNe AvI rIte kahe che ke pati jAte pApa na kare, bIjApApa karatA hoya temane paNa pApa karatAM roke Ama karavAthI nirmala kIrti caMdra, sUrya sadhI vistAra pAme che, tema akaraNe niyamanuM pAlana karavAMthI paraMparAe kalyANa pAmI mukti prApta karanAra thAya che. A lokamAM paNa devatAo A niyamathI prabhAvita thaI AdhIna bane che, tema ja jIvoe citavelAM samagra kAryonI siddhi thAya che. kulavatI strIo mATe A Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 ucita che, A paralokanA sukha mATe thAya che. tyAre harSathI ullasita gAtravALI te sarvee ema kahyuM ke, "amane gamatuM lahatuM evuM, mahAroga dUra karanAra evuM iSTa auSadha Ape ApyuM." ghaNA ja bahumAna sahita A uttama niyama teoe grahaNa karyo. A niyamanuM pAlana karatI, jinezvara ane gurumahArAjanI satkAra-bhakti karavAmAM tatpara banelI, pavitra jinamatamAM rasika banelI vIte cAreya sakhIono keTaloka kAla sukhamAM pasAra thayo. have naMdana nAmanA nagaramAM caMdrarAjAe potAnA dUta dvArA ratisuMdarIno rUpatizaya sAMbhaLyo. manane AkarSaNa karanAra anurAgarasanA atizayathI te rAjAe tenI mAgaNI karavA mATe maMtrIne niyukta karyo, eTale maMtrI tyAM gayo, nipuNa buddhivALA maMtrIno satkAra karyo, kanyAnI mAgaNI karI. tene prApta karI. ghaNA ADaMbara sahita sArA muhUrta rAjAe mokalI. pUrNanidhivALI jANe lakSmIdevI hoya, evI ke svayaMvarA kanyA tenI pAse pahoMcI. have prazasta divase manohara maMgala-vivAha pravaryo ane naMdananagaramAM vadhAmaNAno AnaMda vistAra pAmyo. te nagaramAM nagarajano ane nArIvarganA vacanaullApo evA prakAranA sAMbhaLavAmAM AvatA hatA ke, "zuM A koI devAMganA che ke nAgakanyA che ? A lakSmI gaurI, vidyAdharI ke rati che ? dareka bhavanomAM, dareka dukAnomAM, dareka mArgamAM, dareka jaLasthaLomAM AvAM rUpAtizayanAM vacano zravaNa thatAM hatAM. samaya jatAM vizuddha vaMzapakSa prApta karela hovAthI jayotnAthI caMdranI jema, A caMdra paNa ratisuMdarInA yoge prasiddhi pAmyo. koika samaye kurudezanA svAmI mahendrasiMhano dUta caMdrarAjA pAse Avyo ane kahevA lAgyo ke, "mArA rAjAe Apane saMdezo mokalAvI kahevarAvela che ke, "ApaNo ane tamAro daDha sneha-rAga pUrvanA puruSothI cAlyo Ave che, to bIjA manuSyonI apekSAe asalA mAnya che. (50) te je suputrI sArA janmelA gaNAya ke, jeo potAnA vaMzanAM agrabhAga upara rAkhelI dhvajA, cAhe tevo kharAba pracaMDa vAyaro vAya, to paNa vaMza(vAMsa)ne choDatI nathI, tema vaMza-paraMparAthI cAlyo Avato sneha paNa choDatA nathI. samudra ane caMdra, megha ane mora, sUrya ane kamala dUra rahelA hovA chatAM svIkArela vastuthI viruddha cAlatA nathI-arthAt dUra rahevA chatAM parasArano snehAnaMda nabhAvI rAkhe che. tamo to agaNya saujanyavahana karo cho, tethI tamane vadhAre zuM kahevuM ? je kaMI prayojana kahevAnuM, je sarva tamone nivedana karavuM ja joie. khAsa to tamone e kahevAnuM che ke, "tamoe hamaNAM navoDhA ratisuMdarI priyadevI sAthe lagna karyA che - e samAcAra ame sAMbhaLyA che, to tene amAre tyAM paroNA tarIke mokalI Apo, jethI amo tenuM yogya sanmAna karIe je svajana tarapha sneha dharAvatA hoya, tene tenI patnI paNa gauravanuM sthAna hoya ja je kAraNathI putra tarapha snehano pakSapAta hoya, to tenuM vastra DhIMgala paNa priya ja hoya che. te dUtavacana sAMbhaLIne caMdrarAjAe kaMIka hAsya karatAM pratyuttara Apyoke, jemaNe sneha utpanna karela che, evA sajajano sarva koIne vallabha kema na hoya ? sajajana puruSo hoya, temanAmAM bhakti, paropakAra, uttama zIla, saraLatA, priyavacana bolavApaNuM, dAkSiNya, vinayavALI vANI A guNo to svAbhAvika hoya che. mATe te dUta ! Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 upadezapada-anuvAda tArA rAjAe amArA upara saMdezo to yogya ja mokalAvyo che. uttama yazavALA sajjana puruSo potAnA kulanI maryAdAnuM ullaMghana karatA nathI, to have amArA taraphathI paNa temane kahevuM ke, "atyAre devIne mokalavAno koI avasara nathI. tamAro sneha to vANInA vilAsathI ame barAbara kaLI lIdho che. bAhya sneha batAvavAthI saryuM, je mATe paMDita puruSokahe che ke - mUrNa pakSIo sneharahita bAhya (kaNa) dAnathI (jALamAM) baMdhAya che, jyAre samaju paMDitapuruSone sadbhAvavALAM vacano sivAya bIjAM baMdhana hotAM nathI. hajAra vacano karatAM paNa snehavALI eka amInajara ghaNI caDI jAya che, tenA karatAM paNa sajajana manuSyano sadbhAva kroDagaNI vadhI jAya che. pharI dUta kahe che ke, "amArA deva devInAM darzana karavA mATe ghaNA utkaMThita thayA che, to Ape A pramANe viruddha vyApAra karavo ucita nathI. gajendra tyAM sudhI subhaga hoya che. ke, jayAM sudhI hRdayamAM maryAdA dhAraNa kare che. jo koI anya prakAre roSAyamAna thAya, to te atyaMta bhayaMkara konA mATe na thAya ? ame to temane zAMtithI hitavacana kahIe chIe ke, "tenI AjJAnuM tame sArI rIte pAlana karo, nahitara he saumya ! chevaTe balAtkArathI ekalI grahaNa karAze." eTale caMdrarAjAe bhrakuTi caDAvIne krodhAvezathI javAba Apyo ke, "te rAjA bIjAnI patnInI mAgaNI karIne kulamaryAdAno AcAra pALavA mAge che ne ? athavA to mAtAe yauvanamadanA kAraNe tevA koIka samaye chAnI rIte anAcaraNa karyuM hoya, te vAta zIlano tyAga karanAra evA putroe atyAre pragaTa karavI joIe kharIne? he dUta ! A vAta banI zake kharI ke, jIvato koI puruSa potAnI priya patnIne choDI de, jIvato sarpa potAnuM mastakAbhUSaNa koI divasa arpaNa kare kharo ? caMdra ane sUryanA kara eTale kiraNothI sparzatI potAnI priyAne dekhIne je rAjAo dUbhAya che, teo priyAne pArakA ghare kevI rIte mokalI zake?" pharI paNa dUte kahyuM ke, "he rAjana ! zAstrano paramArtha sAMbhaLo ke, sarva prayatnathI AtmAnuM rakSaNa karavuM." je mATe kaheluM che ke - "sevakothI dhananuM rakSaNa karavuM, dhana ane sevako baMne dvArA strIonuM rakSaNa karavuM, paraMtu potAnuM jIvita, dhana, patnI ane sevako sarva dvArA sArI rIte rakSita rAkhavuM.' A pramANe dUta bolato hato, tyAre caMdasiMha nAmanA rAjasevake teno hAtha pakaDI tiraskAra karI gaLethI pakaDI bahAra kADhyo. dUte jaI rAjAne sarva vRttAnta kahyo, eTale mahendrasiMha khUba kopAyamAna thayo ane samudranA killola samAna puSkaLa sainyarUpa pavanathI amaryAdApaNe yuddha mATe cAlyo. moTA hAthIo rU5 kallolavALo, skurAyamAna puSkaLa ujjavalachatrarUpa phINavALo, phelAto aneka pravAhavALo ati bhayaMkara kSobhapAmelA samudra samAna sainya-parivAra sahita te rAjAne najIka Avato sAMbhaLIne caMdrarAjA vRddhi pAmelA krodhavALo vizeSa skurAyamAna thayelA raNotsAhavALo ekadama tenI sanmukha cAlyo. potapotAnA svAmInA kAryamAM utsAhavALA, yaza meLavavAnI tRSNAvALA baMnenA sainyonuM ekadama bhayaMkarayuddha AraMbhAyuM. subhaTo sAthe subhaTo azvasvAro sAthe azvasvAro, rathiko Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 sAthe mahArathiko, hAthIo sAthe hAthIo laDavA lAgyA. samudranA puSkaLa pANIthI alpa nadI jaLa jema dUra pheMkAI jAya, tema kSaNavAramAM sAmAAvelA te rAjA vaDe caMdrarAjAnuM alpa sainya khedAnamedAna rUpa banI pheMkAI gayuM. eTale have pavana sarakhA vegavALA uMcA azvothI joDAelA rathamAM ArUDha thayela roSAgnithI baLato hovAthI na dekhI zakAya tevo caMdrarAjA jAte ja laDavA taiyAra thayo. tyAra pachI bhAlAthI haNAelA hAthIonI cIsathI bAkInI hAthIonI zreNIne toDatA, mogaranA prahAra karIne vadha karatA, ghoDesvAroe bANazreNIne varasAvI jeNe azvonA samUhane trAsa pamADelA che, satata hAthIonI paMktione viMdhI nAkhavAthI pAyadaLa-senA palAyana thavA lAgI. kesarIsiMha jema haraNanA ToLAMne, tema caMdrarAjAe zatrusainyane bhagADI mUkyuM. eTale atyaMta kopAyamAna thayelo mahendrasiMha jIvitathI nirapekSa banI ubho thayo ane vananA hAthIo mAphaka lAMbA kALa sudhI te baMnenuM yuddha cAlyuM. mahAmuzIbate gadAnA ghAtathI mUcha pAmelo te chala pAmIne bhavitavyatAnA niyogathI mahendra rAjAe caMdrarAjane bAMdhyo. "are ! supuruSa zAbAza zAbAza ! Aje teM subhaTavAdano nirvAha barAbara karyo' ema bolatA tenA jIvanI rakSA mATe maMtrIne arpaNa karyo. caMdranuM sainya jayAre palAyana thaI raheluM hatuM, tyAre ekadama tyAM jaIne haTArava karatI ratisuMdarIne mahendrasiMhe pakaDI. caMdrarAjathI choDAvelI ane potAne ratisuMdarI prApta thavAthI AnaMda pAmelo te rAjA have potAnA nagare pahoMcyo. "he suMdari ! teM sAMbhaLyuM haze ke, "tArA viSe mAro eTalo anurAga thayo che ke, te kAraNe mAre Avo yuddhano prayAsa karavo paDyo che. to have tArA prasAdathI A prayAsa-vRkSa phaLavALuM thAo, he suMdarAMgi ! have tuM A kurudezanuM svAminIpaNuM svIkAra' have caMdra-priyA ratisuMdarI vicAravA lAgI ke, "A pApI saMsAranA svabhAvane dhikkAra thAo ke, "A mAruM rUpa paNa A pramANe aneka AtmAone anartha karanAruM thayuM. vaLI A mArA nimitte mArA pati prANanA saMzayamAM paDyA, vaLI ANe paNa lajjAno tyAga karI A pramANe narakamAM paDavAnI abhilASA karI. mAruM citta jANyA vagara kAmagrahathI mUMjhAelA ANe zA mATe nirarthaka ghaNA jIvono saMhAra karyo ? vadhAre zuM kahevuM? kharekhara te loko dhanya che ke, "jeo uttama muktine pAmyA che ! ja kAraNathI teone alpa paNa duHkhanuM kAraNa hotuM nathI. AvA pApacaritravALAo pAse have zIlanuM rakSaNa kevI rIte karavuM ? athavA to "azubha samaye kAla haraNa karavAnuM nItizAstramAM kaheluM che. to have tene samajAvaTa pUrvaka kAlakSepa karAvuM. have eTalo kAmalubdha thayelo che ke, have samajAvyA sivAya nivAraNa karavo zakya nathI. e pramANe vicAra karIne have te kahevA lAgI ke, "tamAro mArA upara gADha rAga thayo che, to have huM tamArI pAse kaMIka prArthanA karuM, teno bhaMga na karazo. tyAre rAjAe ratisuMdarIne kahyuM ke, "have A mArA jIva upara tAro saMpUrNa adhikAra che, to pachI Ama kema bole che ? te suMdara ! je koI mastaka Ape, tenI pAse nipuNatAthI prArthanA karavAnI hoya kharI ? athavA A traNa lokamAM je durlabha vastu hoya, tenI mAgaNI kare, to paNa mArA jIvane taNakhalA samAna gaNI Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 upadezapada-anuvAda eTale jIvanI hoDa karIne avazya te vastune huM tane prApta karAvuM.' ratisuMdarIe kahyuM ke, "bIjuM mAre kaMI joItuM nathI. mArI eTalI nAnI mAgaNI cheke, "cAra mAsa mATe mAruM brahmacaryavrata tuM bhagna na karIza." rAjAe pratyuttara Apyo ke, "A kArya vajanA prahArathI paNa atibhayaMkara che, to paNa tArI AjJAno mAre bhaMga na karavo' - ema anicchAe te vAtano svIkAra karyo. eTale mahAsaMkaTarUpa samudramAM paDelAne ekadama dvIpa-beTanI prApti thAya tema ATalI vAta kabUla rAkhI, tethI ratisuMdarIne kaMIka zAMti thaI. (100) have ratisuMdarIe snAna, aMgarAga vagere zarIranI sAphasuphI karavI baMdha karI ane haMmezanA AyaMbila tapa karIne te potAnuM zarIra zoSavavA lAgI. have gAla kothalI jevA, lohI-mAMsa vagaranA phikkA lAgavA lAgyA. zarIramAMthI paNa lohI, mAMsa, kAMti uDI gayAM, jANe sukkA kaTIpradezavALI siMhaNa hoya tevI durbala aMgavALI, naso pragaTa dekhAvA lAgI ane kezapaNa na oLavAthI jANe jaTAjUTa, gUMcavAyelA,sneha vagaranA barachaTa dekhAvA lAgyA. melathI vyApta evI kALI kAyAvALI, davAgnithI baLelI kamalinI-samAna jANe pratipUrNa vrata dhAraNa karelI zramaNI sarakhI hatI, tyAre koI vakhata rAjA tyAM Avyo ane tene dekhI. rAjAe pUchyuM ke, "he uttama dehavALI ! A tArI AvI avasthA Ama thavAnuM zuM kAraNa che ? zuM tArA zarIramAM tevo koI roga thayo che ke, manamAM evo koI tIvra saMtApa che ?" ratisuMdarIe kahyuM ke, "he naravara ! mane mahAghora vairAgya thayo che, tethI A vrata aMgIkAra karyuM che, te kAraNe durbala dehavALI thaI chuM. A avasthAmAM paNa mAre A vrata duSkara hovA chatAM pALavAnuM ja che. kAraNa ke, vratabhaMga karavo te to nakkI naraka ApanAra ja thAya che. tyAre rAjAe pUchyuM ke, tane vairAgya thavAnuM zuM kAraNa thayuM che ke, jethI karIne te mugdha ! te AvuM AkaruM tapa karma karavAnuM AraMbhya che ? te kahevA lAgI ke, "he pRthvIpati ! A mAruM zarIra ja pApI ane vairAgyanuM kAraNa thayuM che. kAraNa ke, temAM seMkaDo pragaTa doSo dekhAya che. te carabI, mAMsa zuka, vIrya, lohI, mUtra, azuci, nAkanA mela, pittathI paripUrNa che. tenAM nava dvArothI haMmezAM azucino padArtha jharyA ja kare che. A zarIrane vAraMvAra dhoIe, dhUpa ApIe, vilepanAdikathI tenI sAra-saMbhALa-TApa TIpa karIe, to paNa te durgadhabhAvano tyAga karatuM nathI. sArAM sArAM AbhUSaNothI zarIrane alaMkRta karIe, to te droha karyA vagara rahetuM nathI. A zIrarane aMdara ke bahAra aneka sugaMdhayukta bhogAMgothI satkArIe, to paNa tarata ja te pavitra padArthone azucibhAva pamADe che. durjana samAna A khala zarIranI durgadha koI prakAre sahana thaI zake tevI nathI. kyA evA catura puruSane A zarIra mahAvairAgyane na utpanna kare? vaLI A pApa zarIramAM eka bIjo paNa doSa kahelo che ke - "je guNayukta jJAnI paNa hoya, te nirguNa A zarIramAM moha pAme che." AvI vairAgya utpanna karanArI dezanA sAMbhaLavA chatAM ghaNA jaLathI magazelIo pASANa bhIMjAya nahi, tema A rAjA paNa bhAvita thayo nahi. rAja citavavA lAgyoke, "zarIranI sAra-saMbhALa TApa-dIpa-parikrama na karavAnA kAraNe A vairAgya pAmelI che, paraMtu jayAre teno niyama pUrNa thaze, eTale nakkI pharI paNa Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 svastha thaze." rAjAe kahyuM ke, he suMdarI ! tuM kheda na kara, tuM tAro A niyama sukhethI pUrNa ema hasato rAjA tyAMthI cAlI gayo. jyAre samayanI maryAdA pUrNa thaI, eTale bhojana pachI mahendra rAjAe tene kahyuM ke, "he suMdari ! Aje to tAro samAgama karavA ekadama huM utkaMThita thayo chuM.' to devIe rAjAne kahyuM ke, "ekano maraNa-samaya Avyo tyAre pAMcasonI mAgaNI karavA Avyo' AvI je kahevata che, te atyAre sAcI paDI. Aje meM ghaNA lAMbA kALe rasavALuM ghI AdithI mizrita manohara snigdha bhojana karyuM. tethI zarIramAM atyAre atula mahAkulatA utpanna thayelI che. vedanAthI mAruM mastaka phUcI jAya che, peTamAM bhayaMkara phUlanI vedanA thAya te, mArA zarIranA sarva sAMdhAo jANe tUTatA hoya, tema ekasAmaTI vedanA utpanna thaI che. ATaluM bolatAM teNe rAjAnA lakSya bahAra madanaphala mukhamAM mUkyuM, eTale tarata ja ekadama bhojana karyuM hatuM, te sarva vamana karI nAkhyuM. teNe kahyuM ke, "he rAjan ! A zarIranuM azucipaNuM dekha ke, tevA prakAranAM manohara bhojananone paNa jeNe kSaNa vAramAM azucimakarI nAkhyAM. vaLI te bhAgyazALI ! atizayasudhA pAmelo hoya, tevo koI paNa tamArA sarakhA mUrkha ziromaNi puruSa sivAya A vamana karelAbhojananI abhilASA kare kharo ? tyAre rAjAe pUchayuM ke, "he suMdarI ! huM bAliza puruSa kevI rIte thAuM ? he mRgAkSI ! AvA bhojananI abhilASA karanAro kevI rIte gaNAuM ?" ratisuMdarIe kahyuM ke, "he vicakSaNa ! A vAta pragaTa hovA chatAM tame lakSyamAMkema lAvatA nathI ? bIjAe bhogavelI strI e to vamana karatAM paNa vadhAre hanavastu che." rAjAe kahyuM ke, he suMdarI ! tArI vAta satya che. A loka ane paralokamAM A atyaMta viruddha che. viSayarAganI adhikatAthI huM tArA samAgama mATe atilubdha banyo. A pramANe bolatA, nIsAso mUkatA rAjAne kahayuM ke - "A tuccha zarIramAM tamane rAganuM kAraNa zuM dekhAya che? tyAre rAjAe kahyuM ke, "he suMdarI ! tapathI zoSita thayelA tArA dehamAM netronuM mUlya AkhI pRthvI ApI dauM, to paNa apUrNa rahe che." rAjAno nizcaya jANIne bIjA upAya have kAma nahi lAge - ema jANIne potAnA zIlaratnanuM rakSaNa karavA mATe zarIrano vinAza na gaNakAratI ratisuMdarIe mahAAzcaryakArI sAhasanuM avalaMbana karIne ekadama potAnAM be netro ukheDIne rAjAne arpaNa karyA. (130) teNe kahyuM ke, "he supuruSa ! tamArA hRdayane A atyaMta vallabha che, to sukhethI A netro grahaNa karo, paraMtu durgatimAM pADanAra bAkInA zarIra-samAgama karavA vaDe karIne have saryuM." netravagaranI tene dekhIne rAjAno rAga pIgaLI gayo, vRddhi pAmatA mahAviSAdathI vismaya pAmelo te kahevAlAgyo ke - "he devAMgI ! AvA prakAranuM atIva bhayaMkara kArya te kema karyuM ? mArA AtmAne paNa atizaya duSkara duHkharUpadAhane ApanAruM A kArya te karyuM. ratisuMdarIe kahyuM ke, "he rAjan ! tamane ane mane baMnene A sukhanuM kAraNa thayuM che. prabala rogavALAne AkarAM kaDavAM auSadha rogane maTADavAsamartha thAya che. he naravara ! paradArAno saMga karavAthI vaMzanI malinatA thAya che. vaLI jagatamAM haMmezAM rAvaNanI jema apayazano Dhola vAge Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 upadezapada-anuvAda che, narakagatiprApta thAya che. vaLI paradArA-sevanathI bhavAMtaramAM daridratA, durbhAgya, napuMsakapaNuM, bhagaMdara, koDha Adi rogonAM duHkho paradArAno prasaMga karanArA AtmAo anaMtI vakhata prApta kare che. AvA prakAranAM duHkhothI have ApaNe baMne AjathI mukta thayA chIe. A kAraNe ApaNA baMnenA hita khAtara A duSkara kArya hovA chatAM meM karyuM che. bIjI vAta e che ke - "he mahAyazavALA ! mArA ja doSathI tame pApa-sanmukha thayA, tethI karIne nirbhAgI huM tamane mAruM mukha kevI rIte dekhADI zakuM? mArAM locana javAthI tamAruM durgatimAM gamana thatuM aTakIgayuM, to tethI zuM mane lAbha na thayo ? kAraNa ke, paropakAra thAya to ApaNA prANo saphaLa gaNAya. (140) A vagere yukti -pUrNa gaMbhIra dezanA zravaNa karatAM rAjA pratibodhapAmyA. atizaya saMtoSa pAmelo te devIne kahevA lAgyoke, "he suMdarI ! hita ane ahitanA yogya vibhAgo tuM jANe che, to have tuM mane AjJA karI ke- maMdapuNya evA mAre have zuM karavuM yukta che? ratisuMdarIe kahyuM ke, "he suMdara ! have pArakI strInA saMganI virati karo ke, jethI bhavamAM utpanna thanArAM duHkhonA bhAjana tame na thAva." tyAra pachI atIva pazcAttApa rUpI tIvra agnithI jhaLatA manarUpI vanavALA, tene dharmaguru mAnatArAjAe tenI AjJAne aMgIkAra karI. have rAjA ciMtavavA lAgyo ke, "anArya evA meM A mahAsatIno mahAanartha karyo. A pramANe sahana na karI zakAya tevA zokavALo thayo ane sarva vyApAra choDI dIdho. have ratisuMdarI paNa manamAM zAsanadevInuM smaraNa karIne jina ane navakAranuM dhyAna karatI kAusagnamAM ubhI rahI. eTale ekadama zAsanadevI AkaMpita thaI tarata ja tyAM hAjara thaI ane tenA zIlanA prabhAvathI pahelAM karatAM paNa adhika vilAsa ane zobhAvALAM baMne netro karyA. netravALI evI tenAM darzanarUpI zItala jaLathI jenA samagra zoka-saMtApa nivAraNa thayA che. evA te narendra atizaya sthira cittavALA banIne vrato aMgIkAra karyA. ghaNA prakAre potAnA aparAdha khamAvIne vizvAsu evA bIjA moTA sapuruSone sAthe mokalIne, ghaNA prakArano satkAra karIne tene naMdana-nagara mokalI ApI. caMdrarAjAne kahevarAvyuM ke - "A mArI sagI bhaginI, dharmagura, mahAtmA mahAsatI ane devathI rakSA karAelI che. enA upara koI paNa azubha AzaMkA na karavI. pApii evA mArA aparAdhonI paNa kSamA ApavI. tuM kharekhara dhanya cho ke jenA gharamAM traNe bhuvananI lakSmI-samAna A kamalasamAna netravALI, sArapadArthano nizcaya karanArI, devathI rakSAyelI, AvI satI rahelI che. durbala aMgavALI tene dekhIne mahendrasiMhe kahevarAvela saMdezo, tathA tenA pavitra vRttAntane sAMbhaLIne caMdrarAjA atizaya tuSTa thayo.tenI sAthe suMdara dharma vidhipUrvaka karato hato, tathA manohara rAjayapAlana karato hato. A pramANe karatAM teNe skurAyamAna yaza-kIrti upArjana karI. rAjaputrIe A pramANe pApaviSayaka akaraNa niyamanuM sArI rIte ArAdhana karyuM. haMmezAM pravartinInuM vacana yAda karatI dharmArAdhana karavA lAgI. (155) Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 buddhisuMdarInI kathA have maMtrIputrI buddhisuMdarIne pitAe susImanagaramAM ghaNI vinaMti karI, tyAre sukIrti nAmanA maMtrIne ApI. uttama kaLA-samuhathI pUrNa caMdra-samAna patine pAmIne saubhAgyavaMtI te pUrNimAnI rAtrInI jema jagatamAM ati zobhAyamAna banI. koIka vakhata rAjA rAjapATikAe nIkaLato hato, tyAre prAsAdatala upara rahelI sphurAyamAna devAMganA-samAna tene dekhI. apUrva lAvaNya dekhIne rAjAnuM mana jANe zilAjitamAM khUMcI gayuM hoya, tema tyAMthI AgaLa javA zaktimAna na thayuM.kAmAgnithI tapelA dehavALArAjAe bIjo upAya na dekhavAthI bIjA divase potAnI aMgata dAsIne tenI pAsehUtI tarIke mokalI. te dAsIe aneka manohara vicitra yukti ane vacanovaDe lobhAvavA chatAM teno tiraskAra karI teno hAtha pakaDI tyAMthI kADhI mUkI. to paNa mohAMdha rAjA kAmagrahathI atyaMta pIDA pAmyo ane lAjano tyAga karI anArya evo te tene grahaNa karavA mATe taiyAra thayo.rAjAe ekadama tenA putra, patnI sahita maMtrIne jakaDIne kedakhAnAmAM pUryo ane "ANe khAnagI maMtraNA pragaTakarI" evo aparAdha kapaTathI jAhera karavA lAgyo. he prabhu ! nagaraloko Apane vinayapUrvaka prArthanA kare che ke, 'A vRttAnta A pramANe che' ema karIne koI prakAre maMtrIne choDAvyo, paraMtu rAjAe suMdarIne na choDI. tyAra pachI maMtrI moTA zabdothI lokonekahevA lAgyoke, are nagaraloko ! tame mArI khAtrI karo. huM koI prakAre lAMbA kALe paNa tene choDAvyA vagara jaMpIza nahiM' teno abhiprAya jANIne udvega cittavALA nagaraloko pharI rAjApAse gayA. tyAre jANakAra bIjA koIe jaNAvyu ke, suMdarIne aMtaHpuramAM praveza karAvyo che. vaLI rAjadUtIe pharI tene vinaMti karI ke, 'mAruM vacana tuM kema mAnatI nathI ? he mugdhA ! AvA saubhAgya upara haju tAre maMjarInI mAgaNI karavI che ? jo te prathamathI ja A vAta svIkArI hota, to ATalo parizrama koNa karate ? zAMtithI kArya saratuM hoya to pracaMDa daMDa koNa Acare ? AvAprakArano Agraha mArAmAM sneha sadbhAva jo teM jANyo che, to have tuM mArI avajJA na kara ke, jethI te snehabhAva akhaMDita thayA rAjAnuM vacana sAMbhaLIne atizaya saMvegane anubhavatI tene pratibodha karavAnI abhilASAvALI maMtripriyA kahevA lAgI ke, AvA prakAranA adhama akAryanuM AcaraNa to jeo hInajAtivALA hoya, te ja Acare che. he naranAtha ! tamArA sarakhA uttama kuLamAM janmelAne AvuM kArya chAjatuM nathI. sajjana manuSya game tevI ApattimAM Ave, to paNa te potAnI maryAdA choDato nathI, game tevo pavana phuMkAya, to paNa samudra potAnI maryAdAnuM ullaMghana kare kharo ? anyAya karanArane zikSA karanAra tame to rAjaRSi cho. je pote ja durnIti Acare, te bIjAne kevIrIte nivAraNa karI zakaze ? bIjuM rAjAne potAnA dezamAM rahelA prajAjano potAnA putra-putrI samAna hoya che, to temanA viSe nyAyayukta rAjAoe premarAga karavo, te ghaTatuM nathI. tamone uttama kuLamAM janmelI aneka vadhUo che, to pachI mArA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 upadezapada-anuvAda sarakhI mahAhInajAtinI strIo sAthe rAga karavAmAM zaramAtA kema nathI ? parAkrama ane pratAparUpI vRkSane bALI nAkhavAmAM agni samAna parastrI che, to have tame nirarthaka caMdrasamAna nirmaLa yazane kalaMka karanAra na bano." A pramANe teNe ghaNI yuktipUrvaka rAjAne samajAvyo chatAM bharelA ghaDAmAM nAkheluMjaLa nirarthaka vahI jAya che. tema te mUDha rAjAnA kAnamAM sthAna na pAmyuM have hAsya karatAM rAjAe kahyuM ke, "he suMdarI ! A sarva huM barAbara jANuM chuM, paraMtu A sarva vicAraNA sneha-vagaranAne mATe che. kahevuM che ke - "jayAM gaNatarI karatAM karatAM artha-dhana cAlyuM jAya che, to tenAthI alpa paNa prANapIDAnuM rakSaNa karavuM. jyAM yogya ane ayogya, yukta ane ayukta kArya che ema jovAya, evA sneha karanAra viSe talAMjali apAya che." teno nizcaya jANIne have kAlakSepa karavo-ema buddhithI vicArIne buddhisuMdarIe Adara-sahita rAjAne kahyuM ke - (25) 'jo have tamAro A nizcaya che, to paNa mArI prArthanA che ke, jyAM sudhI mArA niyamanI samApti na thAya, tyAM sudhI hAla rAha jovI. kAraNa ke, je koI potAnA grahaNa karelA niyamano bhaMga kare che. athavA to koI durbuddhi mANasa bhaMga karAve che, te baMne bhayaMkara bhavAraNyamAM aneka duHkho bhogavanArA thAya che. rAjAe anicchAe paNa tenI vAta kabUla rAkhI, te eTalA mATe ke - "A strIne bhaya na thAva.' pradhAnapatnI paNa have kaMIka zAMtacittavALI thaI ane rAjAne kema pratibodha pamADavo ? ema upAyo vicAratI vividha prakAranA vinodamAM samaya pasAra karatI hatI. have koIka divase ghaNuM prazasta evuM auSadha-vizeSa maMgAvIne koIka hoziyAra zilpI pAse potAnI sarakhI pratikRti-pUtaLI banAvarAvI. aMdara thI te polANavALI rAkhI. temAM atizaya durgadha mAratI azuci vastu bharI. bahArathI majabUta ane karelA sugaMdha vilepanavALI suzobhita potAnA samAna suMdara mUrti taiyAra karAvI. have tyAra pachI vAtacittano vinoda karavA mATe jyAre rAjA AvyA tyAre kAMIka hAsya karatAM rAjAne te mUrti batAvAM pUchayuM ke, 'huM AvI ja chuM ke kema ?" vismaya pAmelA manavALA rAjAe paNa kahyuM ke "he suMrAMgI ! tAruM kaLA-kauzalya paNa koI asAdhAraNa jaNAya che. te to tAruM A rUpa AbehUba ane adhika banAvyuM che. tuM jenA hRdayamAM rahelI che, evA nizcita manavALA tenA manane to he suMdarI ! A jarUra zAMti ApanArI che, emAMsaMdeha nathI." "to jo ema ja che, to te supuruSa ! A mUrtine tamArA gharamAM sthApana karo anekulane kalaMka lagADanArI evI mane have choDI do." A pramANe jayAre teNe kahyuM, tyAre rAjAe kahyuM ke, "pavanathI jema vAdaLo vikharAI jAya, tema mArA prANo paNa jaldI vikharAIne nAza pAme. je prANo tArA samAgama-sukhanI AzArUpa doraDAthI baMdhAelA che, du:khathI meM rokelA che, tevagara baMdhanavALA hariyANAnI jema mArA prANo ekadama palAyana ja thaI jAya." tyAre maMtrIpatnIe rAjAne kahyuM ke, "he sobhAgI ! mArA saMgama karatAM paNa Ano saMgama vizeSa sukhakara thaze kAraNa ke, huM to madana-kAmadevathI rahita Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 chuM. jyAre A madanakAmadeva(mINa maya che.'). ema vicArI teNe A madanamahilA-(pUtaLI) rAjAne arpaNa karI. rAjAe to matsarathI hoya tema khaseDI, eTale bhAMgI gaI. aMdarathI azuci ane durgadha bahAra nIkaLI. rAjA pUchavA lAgyo ke, "he mugdha ! A atizaya duguMchanIya bALaka jema A zI ceSTA karI ? pelIe kahyuM ke, "he deva ! A to meM mAruM pratibiMba batAvyuM che, huM AvI ja athavA to AnA karatAM paNa adhika hIna chuM. agni ane jaLanA prayogathI A azucine zuddha karI zakAya che, paraMtu te naranAtha ! A mAruM aMga zuddha karavuM zakya nathI. mAtA-pitAnA zukra zoNitarUpa azucithI A utpanna thayuM che. azuci rasathI vRddhi pAmyuM che, aMdara azuci padArtha bharelA che ane azuci padArtha niraMtara temAMthI vahyAkare che. je vastu A zarIranI aMdara che, tene jo ulaTAvI bahAra pragaTa karavAmAM Ave, to tene kAga ane kUtarAthI cAhe tevo catura puruSa hoya to paNa koI rakSaNa karavA samartha thAya ? tamArA kulakalaMkanI avagaNanA karIne A kohAelA hADapiMjara mATe zA kAraNe nAraka-tiryaMcanAM duHkhone avakAza Apo cho ? talanA photarA mAtra sukhanA mATe mAchalI mAphaka mAMsanI pezI mATe lubdha banI zA mATe tamArA AtmAne bhaMyakara narakanI aMdara dhakelo cho ? he naranAtha ! pArakI strIno bhogavaTo karanAra narakanuM mahAkedakhAnuM prApta kare che. eTaluM ja nahi, paraMtu te duHkhanI paraMparAno lAMbA kALe paNa aMta pAmato nathI. te subhaga ! tamArA sarakhA sajjano sAthe saMga karavAnI kone abhilASA na thAya? paraMtu narakamAM vajAgninI jvAlAo sahana karavI e ApaNe mATe zakya nathI. manuSyapaNAnuM bhogasukha gaNatarInA divaso sudhI alpa kALa mATe bhogavAya, paraMtu tenA vipAkarUpe nArakanAM bhayaMkara duHkho sAgaropama ane palyopamanA lAMbA kALa sudhI bhogavavAM paDe che. bIjuM ke - he naravara ! tamArA aMta-pura karatAM tame mArAmAM zuM adhika dekho cho ? ke, paramArtha samajyA sivAya bALakanI mAphakakhoTo Agraha karo cho ? (50) jema judA judA jaLanA bhAjanomAM eka caMdra anekarUpe dekhAya che ane bALako temAM vismayapAme che, te pramANe durlabha bhoga-sukhane mUDhaloko judI judI strIomAM khoLe che." A pramANe zravaNa karato rAjA ekadama saMvega pAmIne kahevA lAgyo ke - "he suMdarI ! te suMdara rIte samajAvyuM. have meM sAcuM tattvanuM svarUpa jANyuM. mohAMdha evA mane teM atinirmala vivekanetro ApyAM, tema ja narakanA uMDA khADAmAM paDatAM mane te vacamAMthI pakaDI rAkhI ugAryo. te suMdarAMgI! kharekhara huM maMdabhAgyavALo chuM. have kahe ke, "atyAre tAruM zuM priya karuM chuM? teNe kahyuM ke - "parastrI-tyAganI virati aMgIkAra karo." sUryodayane dekhIne cakravAka pakSI jema harSa pAme, tema harSathI romAMcita thayelA aMgavALo rAjA paradArA-viSayaka viratine grahaNa karanAra thayo, tema ja dharmAnurAgI banyo. "he sanduruSa ! zAbAza zAbAza ! tattvane kharAba jANuM, tema ja sattva aMgIkAra karyuM, kharekhara tame tamArA vaMzanI malinatA na karI' ema tenI prazaMsA 28: Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 upadezapada-anuvAda karI. tenI vAraMvAra kSamA mAgI, pUjA-satkAra karI tene potAnA sthAne javA rajA ApI. maMtrInA upara paNa AgaLa mAphaka kRpAvALo thayo. A pramANe buddhisuMdarIe paNa niSkalaMka pApa na karavA rUpa niyamanuM yathArtha pAlana karyuM. jinazAsananarUpI kamaLane zeSanAga jema mastaka upara maNi dhAraNa kare, tema dhAraNa karatI potAnuM zIla pAlana karI niyamanuM pAlana karyuM. (58) (dvisuMdarInI kathA) tAmraliptI nagarInA uttama kalpadruma samAna jinadharma jANanAra dharma nAmano vaNikaputra tApraliptI nagarIthI vepAra mATe sAketa nagarIe Avyo.dukAna para beThelA teNe koIka samaye rAjamArgamAM sakhIo sAthe jatI aNadhArI RddhisuMdarIne dekhI. dharmavaNike tyAre vicAryuM ke, "asAra evA A saMsAramAM A mRga samAna netravALI devAMganA samAna rUpavALI dekhAya che. to jo gRhavAsanI AzA karavI hoya ane alpa paNa viSayasukha bhogavavuM hoya to, AnI sAthe saMbaMdha karavo yogya che. nahitara bIjA sAthe to viDaMbanA bhogavavAnI che. Ama citavatAM tenI najara vAraMvAra nivAraNa karavA chatAM ekavAra viyAyelI gAyanI najara javAsA tarapha jAya, tema balAtkAre javA lAgI. daivayoge A samaye kUtUhala jovAmAM vyAkula manavALI evI tenI dRSTi paNa ekadama tenA upara paDI. tene jovAnI icchAvALI tene uddezIne sakhIvargane kahevA lAgI ke, "alI ! A koI navIna vepArI Avyo jaNAya che." tenA manobhAvane jANIne tenI eka sakhIe kaMIka hAsya karatAM tene samajAvyuM ke - "he sakhI ! A koIkatalano navo vepArI Avelo jaNAya che." bIjI sakhIe kahyuM ke - "A to koI catura kheDUta cheke, je samagra choDavA viSe ekadama puSkaLa tala ugADe che." vaLI trIjI sakhI kahevA lAgI ke, "are ! tuM to bhoLI jaNAya che. kAraNa ke, A to ApaNA dekhatAM ja corI karanAro che. kAraNake, ApaNI pratyakSa ja ANe ApaNI sakhInuM cittarUpI sarva dhananu haraNa karyuM che. mATe te mugdha ! Ane jaldI mahArAjA pAse pakaDI laI cAlo, jethI ApaNI svAminInuM samagra coreluM hRdaya-dhana pAchuM arpaNa kare." vaLI anya koI sakhI bolI ke, "are sakhI ! Ane ApaNI sakhIe gADha anurAgathI grahaNa karelo che. have to jIvavA mATe svAminI zaraNanI ja IcchA kare che. eTale vilakhI thayelI RtisuMdarI temane kahevAlAgI ke, "are ! have tame jaldI AgaLa cAlo, AvI nakAmI asaMbaddha vAto karavAnuM baMdha karo." eTalAmAM te dharma vepArIne chIMka AvI, eTale potAnA tevA nimittakAraNe AvelI hovAthI chIMka pachI "namo jiNavariMdANa' ema uccAraNa karyuM. te zabdo sAMbhaLIne RddhisuMdarInuM hRdaya adhika ullAsa pAmyuM ane te bolI uThI ke, "jinavarano A bhakta dIrghakALa jIvo." A sarva vRttAnta sumitra zreSThIe jANyo. teNe bhavyajIvanI jema dharmanuM svarUpa pUchayuM. parivArane sAthe laI jinamaMdiramAM gayo. tyAM ekacittathI prabhunI pUjA karI, pachI gurune vaMdana karyuM. RddhisuMdarInA pitAe pote jAte jaI tene sArA muhUrtamAM dharma vaNikane ApI. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 AgaLa tenA pitAe kula, rUpa, vaibhava, bhaMDAra, kauzalya, kIrtivALA je jinamatanI bahAra hatA,temane ghaNAe mAgaNI karavA chatAM je kanyA ApI na hatI, te A dharma pAmelA dharmavaNikane ApI. atyAre na mAgavA chatAM jinamatamAM anurAgavALA evA dharma prApta karI. athavA to jinamatamAM rahelAne vagara mAgye sukha AvIne sAMpaDe che. saMpUrNa manorathavALA teno vivAha pUrNa thayo. tyAre priyA sahita dharma sarva karavA yogya kAryo nIpaTAvIne tApraliptIe pahoMcyo, te baMneno sneha-sadbhAvavALo prema thayo. jethI AMkhanA palakArA jeTalo samaya paNa paraspara ekabIjAno viyoga sahana karI zakatA nathI. have koIka samaye ghaNAM kiMmatI kariyANAMo bharIne vahANa taiyAra karI. potAnA bhAryA sahita dharma dhanopArjana karavA mATe siMhala dvIpa nAmanA dvIpe gayo. tyAM ghaNuM dhana upArjana karIne praphullita cittavALo ghare AvavA pAcho pharyo, tyAre bhava-samAna bhayaMkara evA samadranI aMdara bhavitavyatAnA niyogathI aNadhAryo meghano aMdhakAra pharI vaLyo. moTA moTA kallolone uchALanAra evo kalikAvAta uchaLyo. pralayakALanA pavana vaDe haNAyela mahAbhayaMkara mahAsamudrane dekhIne alpakALamAM vahANanAM laMgarone vahANanA sevakoe laMbAvyAM. (25). je zvetapaTavALo saDha hato, tene paNa saMkelI lIdho. samudra-devatAone prArthanA zaru karI. A baMne vaNika daMpatIe tyAM AgAra-sahita paccakakhANa aMgIkAra karyuM. cakra upara rahelo mATIno piMDa jema bhramaNa kare, tema yAnapAtra bhramaNa karIne eka kSaNamAM strInA hRdayamAM rahelIgupta vAta jema phUTI jAya, tema te tarata bhAMgI gayuM. jemaNe jIvavAnI AzA choDI dIdhI che, pANImAM uMcA-nIcA DUbatA ane taratA ema karatAM koI prakAre suMdarIe ane dharme baMnee be lAkaDAnAM pATiyAM prApta karyo. cAra-pAMca divasa pachI teo baMne eka dviIpamAM pahoMcI gayA ane harSa-viSAda karatAM baMneno pharI meLApa thayo. samudra samAna pAra vagaranA A ghora saMsAramAM vipattio prApta thavI sulabha che, paraMtu suvizuddha dharmanI prApti thavI durlabha che. asAra saMsAranuM svarUpa ane jinezvaroe kahelAM tattvonAjANakAre saMpatti prApta thAya, tyAre pramoda ane ApattimAM viSAda karavo yogya nathI. dhIrapuruSa hoya ke kAyarapuruSa hoya, paraMtu baMnee avazya sukha-duHkha sahana karavAnAM ja hoya che. mATe buddhizALI dhIra-puruSoe A udayamAM AvelAM sahana karI levA yogya che. kharekhara te puruSo dhIra ane sAhasika uttama sattvavALA ane mahAyazavALA che ke, jeo Apatti pAmavA chatAM paNa ahi dharmakAryamAM prasAda karatA nathI. - A pramANe sAmasAmA dharmadezanA karIne dhIrabhAvone bhAvatA, zrAvakadharmanuM suMdara pAlana karatA hatA. dharmamAM atisthiratA pAmelA evA teoe beTanA kinArA upara vahANa bhAMgI gayAnA cihna tarIke vRkSa upara dhoLI dhajA pharakAvI. te dhvajA dekhIne nAnI nAvaDImAM besIne keTalAka manuSyo tyAM AvI pahoMcyA. teoe dharmane kahyuM ke, "amane locana nAmanA vepArIe mokalyA che. jo tamAre jebUdvIpamAM AvavuM hoya, to A nAvaDImAM AvI jAya.' tyAre priyA sahita dharmate nAvaDImAM caDI beTho. eTale pachI moTA vahANanA mAlike tene gaurava Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 upadezapada-anuvAda sahita moTA vahANamAM besADyo. harSa pAmelA te baMne snehavALI kathA karatA karatA bharata sanmukha jatA hatA, jeTalAmAM samudra kAMThethI nIkaLyA. be rAtri-divasa gayA. eTale hRdaya haraNa karanArI dharmanI bhAryAne locana joto hato, tyAre kAmadevAgni vyApelA dehavALo te ciMtavavA lAgyo ke, "aho ! vidhie lAMbA kALe potAnA vijJAnano prakarSa atyAre A ramaNInuM zreSTha rUpa racIne pragaTa karyo, athavA to niraMtara kArya karatAM karatAM atizaya thAkI gayelA kAmadevanA upara jayano vijaya meLavavA mATe hAthabAlAnA bAnAthI Ane banAvI haze-ema huM mAnuM chuM. mArAM yauvana ke dhana athavA to rUpa ke jIvitanuM mane zuM prayojana che? jo A suMdarI jAte utkaMThita banI mArA gaLe na vaLage to nakkI A potAnA bhartArane choDIne bIjA puruSanI icchA nahIM ja kare. kAraNa ke, "pAkelI kerI choDIne lIMboLI khAvAnI abhilASA koNa kare ?' A pramANe te pApakarmI aneka kuvikalpa-sarpathI DaMkhAelA AtmAvALo durbhavInI jema dharmane mArI nAkhavA taiyAra thayo. madhyarAtri-samaya thayo ane bIjAo uMghI gayA hatA, tema ja bIjA kAryamA rokAelA hatA, tyAre teNe pramattacitta-uMghatA te dharmane uMDA samudramAM pheMkI dIdho. prabhAta-samaya thayo, tyAre RddhisuMdarIe potAnA patine na dekhavAthI "have mAre zuM karavuM?" tema mUDha banelIe karuNazabdathI rudana cAlu karyuM. "huM tAruM dAsapaNuM svIkArIne tArA mananI zAMti karIza.have tuM kahe ke, atyAre amArA sarakhAe zuM karI zakAya ? A pramANe teno vacanollApa sAMbhalIne vicakSaNA evI teNe tenA manobhAva oLakhI lIdhA. saMvega :bhAvita manavALI te potAnA rUpanI niMdA karavAlAgI.vicAravA lAgI ke, "nakkI ANe ja A mahApApa kareluM che. kAraNa ke, "rAgagrahanA vaLagADavALAne kAryAkAryano viveka hoto nathI." to have rAtre mAre paNa A samudramAM paDavuM yukta che. kAraNa ke, "patinA viyogamAM kulastrIone maraNa e ja zaraNa hoya che." (50) athavA to jinamatamAM bAla-maraNa prayatnathI niSedheluM che, jo jIvatI hoIza tokadAcitu suMdara dharma ane cAritra levuM saMbhave che, to jIvatA rahevuM yogya che, paraMtu samajI zakAtuM nathI ke, AvA saMkaTamAM samudranA cheDe pahoMcatAM sudhImAM akhaMDita zIlaguNa kema TakAvI zakIza? athavA eka upAya che, hAla zAMtithI samajAvIne kAla pasAra karavo, "AzAmAM paDelo puruSo so varasa paNa pasArakare che." ema vicAra karIne teNe kahyuM ke, "have mArI bIjI kaI gati hoI zake ? mATe samudrano pAra pAmyA pachI ucita vicArIzuM." AzAe baMdhAela evA te mahodhe tenI vAta svIkArI ane "zvAna jema roTalInA TukaDA mATe rAha juve tema kinAro AvavAnI rAha jovA lAgyo. have anIti karanArane dekhIne kopAyamAna thayela devatAe kharAba vAyaro vikarthIne ekadama yAnapAtra phoDIne nAza pamADyuM. puNyayoge sukha ApanAra jema samyakatva prApta thAya, tema pATiyuM prApta karIne saMsAra sarakhA bhayaMkara samudrane te pATiyAthI suMdarI pAra pAmI gaI. AgaLa koI bhAMgI gayelA yAnapAtrAnuM pATiyuM prApta thavAthI dharma puNyayoge ekadama sthAnezvaranA sthalamAM maLyo ekabIjAno aNadhAryo meLApa thavAnA kAraNe AnaMdAmRtarasathI Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 siMcAelA sarva gAtravALA teoe potapotAnA anubhavokahI jaNAvyA.locananuM caritra je ekabIjAe jANyuM hatuM, te paNa eka bIjAe kahyuM. locananI Apatti jANIne dharma ghaNo viSAda pAmyo. karuNAvaMta puruSo apakArIo upara paNa upakAra karanAra thAya che. vaLI teNe kahyuM ke, "he priye ! jinezvaro, gaNadharo vagere mahAbhAgyazALIone dhanya che ke, je jIvo zAstrono abhyAsa karIne azubha bhAvono tyAga kare che. ApaNane to A azubhabhAva vizeSa adhika thayo che. jeNe nispRhabhAvathI ApaNane samudrano kinAro prApta karAvyo, te kema ahi jIvitano saMdeha ane dhana-hAni pAmyo ?" A pramANe locanano zoka karatA hatA tyAre najIkanA gAmanA svAmIe temane dekhyA ane temanuM apUrva rUpa dekhIne te ciMtavavA lAgyo ke, priyA-sahitakAmadeva-samAna A koI uttama puruSa che, paraMtu daivayoge ahiM A ekAkI Avelo jaNAya che. mATe devasvarUpa samAna emanuM ucita gaurava tathA mArA vaibhavanusAra temano satkAra-sanmAna kare. kAdavamAM kheMcI gayelA hAthIne bIjA moTA gajendro bahAra kheMcI kADhe che, tema ApattimAM AvI paDelA sajjanono uddhAra sujano kare che, ema vicArIne te gAmanAM svAmIe te vaNikane bahumAnapUrvaka potAne tyAM AvavA AmaMtraNa ApyuM ane eka suMdara kAmakAnamAM utAro Apyo, tenI sArI AgatA-svAgatA karI teno kuleza dUra karyo. anAkula manavALA dharmanA kAlocita vyavasAyamAM tyAM divaso pasAra thatA hatA ane te bhAgyazALI sukhethI tyAM rahelo hato. pavanathI vahANa bhAMgI gayA pachI kaMThe AvI gayelA prANavALo locana paNa samudramAMthI eka jIrNa kASThanI prApti thavAthI mahAmuzkelIthI samudranA kinAre pahoMcyo. tyAM mUccha AvavAthI bebhAna banI gayo, koI prakAre vaLI mUccha utarI, eTale najIkanI pallIsarakhA gAmamAM rahyo. mohAMdha manuSya jema atigRddha banI jAya che, tema A locana paNa matsAhAramAM ekadama gRddha banyo, eTale thoDA divasamAM tenA zarIramAM tenA rasanA aMzanA doSathI duSTa kuSTa-roga thayo, jethI sarvathA nidrA uDI gaI ane have koI ceSTA paNa karI zakato nathI mahAkaSTathI jIve che. manuSyadharmano vighAta karIne priyasukhone mANavAnI abhilASA kare che, te buddhi-netrathI rahita locananI jema duHkhano bhAjana bane che. AvA duHkhathI kleza pAmato te locana bhramaNa karato karatokoI vakhata thANezvara pahoMcyo. pANi bharavA mATe nIkaLelI dharmanI patnIe dekhyo. sajjaDa saMvega utpanna thAya tevA, dhRNA utpanna thAya tevA kuirasa vahetA te locanane patnIe potAnA dharmapatine oLakhAvyo. kAruNyathI dharma paNa tene potAnA ghare lAvyo. (75) vaLI mArga bhegA thatA hoya, tevA sthAnamAM raheluM vRkSa darekane sukha karanAruM thAya tema ghaNAnA mana upara upakAra karI, sukhakArI caritravALA evA tamone AvI bhayaMkara avasthA kema thaI ? tema pUchayuM. athavA to A jagatamAM moTAhoya, temane Apatti Ave che, paNa nAnAne nathI AvatI. sUrya ane caMdra mahAna che, to temane rAhu ghere che, paraMtu tArAonAnA Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 414 che, temane gherato nathI. to have tuM cittamAM dhIraja dhAraNakaraje, svapnamAM paNa alpa viSAda na karIza, huM ghaNuM dhana kharacIne paNa mitrano deha nirogI karIza.' A pramANe AzvAsana ApavA pUrvaka suMdara auSadhothI tenI sArI rIte ghaNI mAvajata karI. uttama mitranI sAmagrI ane tenA puNyayoge te nirogI kAyAvALo thayo. teonuM ananya saujanya dekhIne locana atyaMta lajjAthI bIDAyelA netravALo banI niraMtara AnaMda-rahita banI vicAravAlAgyo ke, 'caMdanavRkSa ane sajjana puruSanA manohara evA sarvAMgono samAgama kalyANakaranAra thAya che, teo agnimAM baLe agara ApattimAM AvI paDe, to paNa temanI sugaMdha bhuvanane sukha ApanAra thAya che. sajjana puruSo so apakAra bhUlI jaIne eka nAno karelo upakAra bhUlatA nathI.caMdana baLe to paNa tenI gaMdha bhuvanane sukha karanAra thAya che. zUnya hRdayavALA ke suhRdayavALA hoya evA sajjano jANIzakAtA nathI. nirdaya anAryabanI meM AvuM na karavAlAyaka kArya karyuM, jyAre huM Avo pApI hovA chatAM AnuM mAnasa snehanI mamatAvALuM che. te samayehuM samudrajaLamAM mRtyupAmyo hato, to ghaNuM suMdara thateke, AvA prakAranAM karelA pApavALo jIvatAM tenA netranA viSayamAM na Avate.' A vagere ciMtavato hato, tyAre puNyakarmavALA dharme tene kahyuM ke, 'he mitra ! tuM ciMtAthI mlAnavadanavALorahelo kema jaNAya che ? zuM dhananAza thavAthIke svajanano viyoga utpanna thavAthI, agara to koI vyAdhinuM duHkha utpanna thayuM che ? AmAM je sAco paramArtha hoya, te kahe. grISmakALanI garamIthI sukAi gayelA evA nadI ane taLAvomAM keTalAka divaso pachI pharI zobhA utpanna thAya che, kSINatA pAmelo caMdra paNa keTalAkadivasa pachI pharI pUrNatA pAme che. jhADa uparathI pallavo-pAMdaDAo pAnakharaRtumAM sarvathA jhuDAI jAya che, to paNa vasaMtaRtumAM vRkSo patronI zobhAthI samRddha dekhAya che,tema dhIrapuruSone gayelI lakSmI pharI durlabha hotI nathI. bIjI vAta e che ke - sukha ke duHkha e to pUrve upArjana karelA sukRtaduSkRtanA vipAko che. e karmano jyAre jIvane udaya thAya che, tyAre potAnA karelA karmanA bhogavaTA vakhate zA mATe kheda karavo ? mATe tattva samajelA AtmAe haMmezAM sukRtanuM bhAthuM taiyAra karavuM joie ke, jethI janmAMtaramAM dusaha duHkha udayamAM na Ave. tenI zikhAmaNanAM vacano sAMbhalIne locane paNa nI:sAso mUkIne tene kahyuM ke, mAruM potAnuM duzcaritra choDIne mane bIjuM duHkhanuM kAraNakoI nathI.je te vakhate tane meM UMDA samudramAM pheMkI dIdho hato, te hRdayamAM raheladuHkha bArIka adRzya zalyanI jema atizaya sAlyAkare che. vaLI krUra caritravALA evA meM A mahAsatInI abhilASA karI,te mArA hRdayamAM jANe balI maravAne utsuka thayo houM tema niraMtara jaLyA kare che. te pApanuM phaLa to mane ahiM A lokamAM ja maLI gayuM che. A haju ghaNo pApI che, ema mAnIne vidhi mane pretavanamAM na laI gayo, athavA to 'Ane nirdhama agni mAphaka lAMbA kALa sudhI sajjaDa baLavA do' ema dhArIne pApathI bharelA mane haju daive pakaDI rAkhelo haze ke mitra ! mArA kAraNe jeTalI vakhata tuM vadhAre upakAra karanAra thAya che, teTalI vakhata pazcAttApa rUpI agnimAM mane adhika pheMkanAra thAya che.' Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 A pramANe vividha prakAranAM pazcAttApanAM vacano bolato hato, tyAre RddhisuMdarIe paNa tene kahyuM ke "kharekhara tuM dhanya che ke, tane pApano ATalo pazcAttApa thAya che. kAraNa ke, keTalAka pApIo pApa karIne paNa mahA AnaMda pAme che, jyAre dhIrapuruSo prathama to pApa karatA nathI ane kadAca pApa thaI jAya, to paNa tenA pazcAttApanuM da:kha pAme che. AmAM tAro doSa nathI, paraMtu te sarva doSa jo ahIM hoyato ajJAnanI parAkASTAno che. aMdhapuruSa kUvAmAM paDe, to koI DAhyo puruSa tene Thapako na Ape. (100) to have ajJAnano tyAga kara, mArgamAM lAgI jA, nirmaLa jJAna grahaNa kara, AtmahitanI buddhi dhAraNa kara tathA haMmezAM mananI vizuddhino prayatna kara. pAMca IndriyorUpI cora sukRta-dhananuM haraNa karI jAya che, tenuM rakSaNa kara jo bhaviSyamAM kuyoninI prApti tathA daridratA duHkhano saMtApa pAmI zoka na pAmavo hoya to mRgajaLa (jhAMjavA)mAM mUMjhAelA mRgalAnI jema keTalAka puruSo khoTA sukhanI AzAmAM taNAtA taNAtA yamarAjAnA mukhamAM paDe che, te ApaNe sAkSAta dekhIe paNa chIe. "jhera pIvuM ghaNuM sAruM che, dhagaghagatA agnimAM praveza karavo suMdarache, paraMtu koI prakAre indriyonA viSayomAM game tema mana karavuM sAruM nathI. hAthI matsya, sarpa, pataMgiyo, haraNa vagere prANI-samudAya indriyone AdhIna banI mUDha thaIne vadha-baMdhanAdika mAraNAMtikaduHkha pAme che. manuSyo paNa haMmezAM indriyonA viSayonA arthono vistAra pAmavA mATe haMmezA duHkha anubhave che - te tarapha najara karo. vaLI teo dhana Adi mATe rAjA AdinI prArthanA vagere kAryomAM kaleza pAmatA dekhAya che. viSayonI khAtara mUDha prANIo vividha prakAranAM pApakarmo kare che ane manoratha pUrNa thayA vagara te mahApApa karanArA narakamAM paDe che, paraMtu jeo viSayothI parAbhukha thayelA hoya, chate sAdhane viSayono bhogavaTo tyAga karyo hoya ane sarvajJanA zAsanamAM lIna banelA hoya, tevA AtmAone devatAnAM ane manuSyapaNAnAM tema ja mokSanAM sukho hatheLImAM hAjara thAya che. e vagere vacano sAMbhalIne pratibodha pAmelo locana kahevA lAgyo ke, "tame mane uttama mArga batAvyo. te puNyazALI che suMdarI ! tuM mArI guru che, mATe mane AjJA kara ke, have mAre zuM karavuM ? tyAre teNe kahyuM ke, "pAvajIva-jiMdagI sudhI parastrIno tyAga karavo.' harSa pAmelA manavALA teNe zrAvakanAM aNuvrato ane paradArAvarjanano pApa-akaraNarUpa niyama aMgIkAra karyo. eTale RddhisuMdarIe tenI prazaMsA-anumodanA karI. tyAra pachI khamAvIne nirogI dehavALo te potAnA nagare gayo. dharma paNa potAnI priyA sahita IcchA pramANe dhanopArjana karIne sukhapUrvaka tAmraliptI nagarIe pahoMcIne potAnA kulano AcAra pAlana karavA lAgyo. A pramANe guruvarganA bahumAna ane pUjA karavAthI pavitra thayelI evI Rddhi suMdarIe akaraNa-niyamanuM samya rIte zuddha bhAvathI pAlana karyuM. (113) (guNasuMdarInI kathA) devAMganA mAphaka vikAsa pAmatI suMdaratAvALI guNasuMdarI paNa lokonAM manane AkarSaNa karanAra manohara tAruNya pAmI. koIka samaye sakhIo sAthe krIDA karatI hatI, tyAre yauvanaguNa Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 upadezapada-anuvAda pAmelA vedadharmanI rucivALo vedazarmA brAhmaNanA baTuka nAmanA putre tene dekhI. vicAryuM ke, kharekhara huM kevo bhAgyazALI ke,lakSmI samAna pada samAna komala hastavALI, animeSavALI devAMganA-samAna A AryakanyAne dekhI. prajApatie A lIlAvatInAhastakamaLa, netrarUpa nIlakamala, adhararUpi biMbaphala mukhacaMdranuM nirmANa karIne potAnI ucca sarjanazakti karI, jethI kamala kAdavamAM vahI gayuM. nIlakamala padmadrahamAM, biMbaphala vADamAM ghUsI gayuM ane caMdrane AkAzamAM pheMkyo. dezanI lakSmI samAna A mRgAkSI kanyA jo mArA gharamAM na hoya, tyAM sudhI kAsapuSpanI jema mAruM jIvita ane janma huM atiniSphala mAnuM chuM. A pramANe madanAgnithI tapelo te vividha vikalpo karato ubho rahelo hato ane nayananA viSayamAM tene dekhato hato, eTalAmAM te mugdhA kanyAbIne cAlI gaI. tenA mitro teno abhiprAya jANI gayA, eTaledehamAtrathI tene ghare laI gayA, paraMtu tenuM mana bhramara to te kanyAnA mukhAraviMdamAM ja coMTI gayuM. teNe bhojana, snAnAdi Avazyakono kAmadevanA kAraNe tyAga karyo. eTale mitroe koI prakAre A vAtathI vedazarmAne vAkepha karyo. putranA snehatizayanA kAraNe purohite jAte jaIne kanyAnI mAgaNI karI. teNe paNa ghaNI pratipatti-satkAra karavA pUrvaka jaNAvyuM ke, "zrAvastI nagarInA purohitanA putrane ApelI hovAthI tene na ApI. 'uttama puruSoe svIkArela vacana pheraphAra thatuM nathI." rAga-grahano vaLagADa vaLagavAthI vikAra manavALo, viSama du:kha pAmelo, aneka vikalpo karavA lAgyo. jo ke vedazAstronI aruci thaI na hatI, paraMtu viSaya saMbaMdhI kAmadeva(veda)nI abhilASA utpanna thaI hatI. kharekhara A kAma e ulaTo ja che kAraNa ke, je atidurlabha ane parAdhIna padArtha che, temAM anurAga karAve che ane je svAdhIna padArtho hoya, temAM Adara ke anurAga karAvato nathI. kAmadevarUpa pitta jenuM uchaLela che, evo te guNasuMdarImAM citta sthApana karIne maMtronAM pado zIkhavA lAgyo,tema ja seMkaDo mAnatAo karavAnI abhilASA karavAlAgyo, paraMtu ukharabhUmimAM vAveluM bIja niSphaLa jAya, tema tenAM tesarva kAryo niSphala thayAM "puNyarahitanAM AraMbhelAM kAryo kevIrIte phaLIbhUta thAya ? koIka samaye zrAvastI nagarIthI Avela bhAgyazALI puNyazarmAe sArA che temAM te bAlAnI sAthe vidhipUrvaka pANigrahaNa vidhi karI.te purohitaputra te mRga-samAna ne ' nI guNasuMdarIne grahaNa karIne potAnA nagaramAM gayo. jayAre bIjo khedathI duHkhita thayelA vyAkula banela rAMkajevo banI gayo. kulanA abhimAna-rahita thaI deva ane brAhmaNonuM bahumAna jenuM cAlyuM gayuM che, aneka khoTA saMkalpa-vikalpa karato evo te vedaruci bhaTTa te vakhate jANe madirApAna karyuM hoya, jhera pIdhuM hoya, gAMDo banyo hoya ane kAryAkAryAdithI vimukha banelo hoya tevo banI gayo. bIjA divase evI saMbhAvanA karI ke, "tenA vagara have jIvavAthI zo lAbha ?' ema vicArI sarvano tyAga karIne sAketa nagarIthI bahAra nIkaLI gayo. tene meLavavAnA upAyo khoLavAmAM tatpara banelo zrAvastI nagarI tarapha cAlyo ane krame karI giridurga nAmanA parvata pAse Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 bhIlonI moTI pallImAM pahoMcyo. ativinayapUrvaka tenA svAmInI sevA karavA lAgyo. ema karatAM moTA bhIlano vizvAsapAtra banI gayo. eka vakhata ekAMta sthAnamAM baTuka purohite bhIlanA svAmIne prArthanA karI ke, zrAvastI nagarImAM purohitanA gharamAM dhADa pADavA javuM.' te vAtano svIkAra karIne prathamathI sthAnanuM jANapaNuM karIne tevA samartha carapuruSosahita tyAM jaIne puNyazarmAne ghare ekadama ociMtI ghADa pADI. avasvApinI vidyAthI ekadama parivAra lagabhaga uMghI gayo, tyAre bhIlanA samudAye tenA gharanuM sarva sArabhUta dravya haraNa karyuM. harSita thayelA baTuke vilApa karatI guNasuMdarInuM haraNa karI,tene madhura vANIthI AzvAsana ApatAM pallImAM pahoMcADI (25) bhojana, vastra, AbhUSaNAdi sarva akhUTa padArtho tene arpaNakaravA pUrvaka manohara snehALa vacanothI vinoda karatA karatA keTalAka divasopasAra karyA. koIkadivase tene baTuke kahyu ke - 'he suMdarAMgI ! vividha prakAranA guNarUpa kariyANA vaDe karIne je mAruM hRdaya vagara huM marelA sarakho houM, tevo zUna-muna Ama-tema athaDAyA karuM chuM, to have tuM mArA para kRpA kara. he dharmiNI ! tuM ATalI atiniSThura kema besI rahI cho ? bIjuM tuM hRdayamAM nizvAsa khAya che, sUtAM sUtAM dizAmukho tarapha najara kare che, netro ghUme che,daive tane dUra karI hovA chatAM have tuM spaSTa jihvAgraMthI bolatI kema nathI ?' A pramANe te bolyo. tyAra pachI tarka karavA pUrvaka guNasuMdarIe tene kahyu ke 'he suMdara ! A tuM bolyo, teno paramArtha huM samajI zakatI nathI. meM kyAre tAruM hRdaya haraNa karyuM ? athavA tuM koNa che ? pahelAM tuM kyAM hato ? A vagere pUchyuM, eTalo baTuke potAnu sarva vItaka kahI saMbhaLAvyuM te sAMbhaLIne saMvega pAmelI guNasuMdarI ciMtavavA lAgI ke, 'A mUDhano mArA viSe ghaNo moTo anurAga jaNAya che. atyAre A mleccho anAryo vacce zaraNa vagaranI huM ekalI chuM. A kAmarAgAMdhathI have kyAre chUTI zakAze, te jANI zakAtuM nathI. athavA kadAca meruparvatanI cUlA calAyamAna thAya, sUryodaya pazcima dizAmAM thAya,to paNa mArA jIvatAM to kadApi mAruM kula malina nahIMkarIza ane zIlanuM paNa khaMDana nahiM karIza. vaLI A paNa eTalo bicAro nirguNa nathI.kAraNa ke, haju nItithI mAtra prArthanA kare che, paraMtu balAtkArathI zIlanuM khaMDana karato nathI. mATe tene pratibodha karavo ane mAruM zIla akhaMDita rAkhavuM. ema karavAthI amone pratibodha karanAra amArI pravartinInuM vacana pAlana thayuM gaNAze. A viSayamAM niHzaMka hRdayavALA thaIne mAryAM-kapaTa karavuM paDe, to teno paNa prayoga karavo kA2Na nItizAstramAM tevA pApajana sAthe zAkya karavAnuM kaheluM che - ema vicArIne tene kahyuMke, 'jo have te mATe tame udyamI thayA cho, tote vakhate tame mane A hakIkata kema na jaNAvI ? jo tame najIka hatA, to pachI mAre dUra javAnuM koI prayojana na hatuM. AMgaNAmAM ja AmraphaLa prApta thatAM hoya, to pachI dUra rahelI AMbalInI siMgamATe koNaabhilASA kare ? ema karavAmAM koI paralokaviruddha na hatuM, nirmala evA baMne kulanuM koI kalaMka na hatuM, ApaNe baMne kuMvArA hatA, jo prathamathI tema thayuM hota, to ghaNuM suMdara hatuM. have to lagna thaI gayAM. lokomAM niMdA thAya, - Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 upadezapada-anuvAda kulanI malinatA thAya, durgitamAM gamana karavuM paDe ane bIjA lokamAM ghaNI vakhata bhayaMkara du:kho bhogavavAM paDe. mATe he mahAsattvazALI ! atyAre kAlocita karavA yogya kArya hoya, teno samyag prakAre vicAra karo. paMDitapuruSo pariNAma suMdara Ave, tevA suMdara vicAra karanArA hoya che. je siddha thavAnuM nathI, ema jANyA pachI te padArtha mATe ciMtana karavuM niSphala che. daDAne jema aphALIe, tema te vadhAre uchale che, arthAt vadhAre ciMtA karavAthI ciMtA vRddhi pAme che.'' e vagere vacanarUpa ratnothI raMjita thayelA cittavALA baTuke vicAryuM ke, 'kharekhara A guNasuMdarI vizeSa buddhi-cAturyavALI che. mArA pratye ativAtsalya rAkhI mane snehathI sarva hitavacanano upadeza Ape che. te vakhate kAryano zreSTha upAya meM jANyo na hato, paraMtu A mATe to meM ATalo moTo kaleza-parizrama uThAvyo, to have hAthamAM-mukhamAM Avelo koLiyo jato kema karuM ? atikSudhA pAmelo evo huM meLavela bhojanane kema choDuM ?' ema vicArIne teNe kahyuM ke,'he suMdara ! ATalA kALa sudhI to tArA samAgamanI AzArUpa divya-auSadhinA prayogathI viyogamAM paNa huM jIvato TakI zakyo chuM. bhale kulanI malinatA thAya ane paralokamAM paNa duHkhe aMta ANI zakAya tevAM du:kho bhogavavAM paDe, paraMtu he suMdara ! tArA virahAgnithI tapelA mArA aMgane AliMgana ApI zAnta kara.' teno nizcaya jANIne guNasuMdarIe tene kahyuM ke, jo have ema ja che, to he suMdara ! tAruM hita mATe karavuM ja joie (50) jo tAro mArI sAthe yoga thaze, to he subhaga ! A pallI paNa mane ane tane svarga samAna lAgaze, paraMtu meM eka durlabha mahAmaMtranI sAdhanA zaru karelI che, te mATe meM cAra mahinA mATebrahmacaryavrata aMgIkAra karyuM che, temAM be mahinA to vItI gayA che, haju be mahinA bAkI rahelA che tame atyAra sudhI ghaNuM sahana karyuM che, to ATaluM thoDuM vadhAre paNa sahI lo. te maMtrasAdhanA karavAno evo kalpa che ke, sarva puruSone bhAI ane pitA samAna dekhavA. vaLI bhoganA koI paNa prakArano vikalpa na karavo.' tyAre teNe kahyu ke, 'he suMdara ! te maMtranA prabhAvathI kyA kAryanI siddhi thAya ? tyAre javAba Apyo ke, 'vaibhava-prApti, putrotpatti, avaidhavya' A to ekAMta mArA hitanI vAta che.' ema mAnya karIne khuza thayelA teNe te kAryanI anumati ApI. guNasuMdarIpaNa A baTukathI ane saMsAranA baMdhanathI -ema be prakAre mukta thavAnI abhilASAthI tyAM rahevA lAgI tene vizvAsa pamADavA mATe sarvAdarathI gharanAM sarva kAryo karavAM, zayana bichAvavAM, Asana sAphasUpha karavA rUpa sneha batAvavA lAgI. A purohitaputrI vividha prakAranAM zAka, suMdara pAtra, bharapUra ghI, dUdha-gorasavALI bhojananI vAnagIo pakAvIne pIrasavA lAgI, guNasuMdarI zreSTha bhojana vaDe tene jotIhatI arthAt saMbhALatI hatI, paraMtu snehavALA netrathI nahiM, haMmezAM svaccha mAnasathI svAda letIhatI, nahiM ke jaLathI kRtrima sneha batAvIne tene barAbara vizvAsa pamADyo, tene barAbara mAnavA lAgI have tenA hita mATe ahiM rahuM, AyaMbilatapa ane uNodarI bhojana karIne potAno deha Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 zoSavI nAkhyo. snAna, vilepana, kezamArjana Adi zarIranI saMbhALano tyAga karyo. koIka samaye jayAre niyama pUrNa thavAno samaya pAkI gayo, tyAre rAtrinA pAchalA pahoramAM ekadama Akrandana karavA lAgI. tyAre brAhmaNa baTuke pUchyuM ke, "he suMdarI ! tArA zarIramAM zI pIDA thAya che? duHkha sahita teNe kahyuM ke, na kahI zakAya tevA phUlanA dardanI pIDA thAya che." tene dekhIne nirAza pAmelA vedacie pIDA maTADavA mATe maNi, maMtro auSadhionA seMkaDo upAyo karyA, jene je viSayanuM jJAna hatuM, te seMkaDo upAyo karyA. guNasuMdarIne prAtaHkALe lagAra vedanA ochI thaI, tyAre dhIme dhIme skUlanA pAmatI paDI jatI hatI, chatAM gharanAM kAryo karatI hatI. "he subhaga ! huM tArA ghara mATe ayogya chuM, nirbhAgI chuM. kAraNa ke, "mane AvuM bhayaMkara duHkha utpanna thayuM, mArA mastakamAM ghaNI ja AkarI vedanA utpanna thaI che, "agnithI rasAyelI houM' tevI zarIramAM baLatarA thAya che, aMdaranAM AMtaraDAMo kapAI jAya che, sarva aMganA sAMdhAo tUTI jAya che. A duHkha-tApathI jaLI rahelI huM mAnuM chuM ke, have mArA prANa dhAraNa karI zakIza nahi, eka vAta manamAM adhika cAlyA kare che ke, "tArI mahAAzAo mArAthI pUrI zakAI nahi. pApiNI evI mArA mATe ghaNA lAMbA samaya sudhI tame tamArA AtmAne ghaNo parizrama pamADyo, paraMtu mRgatRSNAnA jaLa mATe doDelA haraNiyAnI jema tame phaLa na meLavI zakyA. bIjuM pUrve meM bIjAne pIDA karIne mAruM potAnuM sukha meLavyuM, tenA atibhayaMkara vipAko atyAre zaraNa vagaranI banIne huM sahana karI rahI chuM - ema mAruM mAnavuM thAya che. athavA to koIne ApIne vaLI pAchuM paDAvI lIdhuM haze, athavA to koIkane caMdranA kalaMka samAna kalaMka ApyuM haze athavAto meM pUrve grahaNa karelAM vrato bhAMgI nAkhyAM haze athavA to koIkanA premInuM haraNa karyuM haze, tevA pUrve karelA pApayoge atyAre huM tArA netra-samakSa baLI-jhalI rahelI chuM. have mane jaldI kASTho Apo, e sivAya A mAro dAha dUra thavAno nathI. A prakAre vividha prakAranA vilApa karatI, AhAra na grahaNa karatI,potAnI niMdA karatI, evI tene dekhIne pazcAttApa karatobaTuka brAhmaNa nirvedasahita kahevA lAgyoke - "mArA prANa paNa ADA rAkhIne eTale prANono bhoga ApIne paNa suMdari ! huM tAruM priya thAya,to karIza ja. daivayoge tane AvuM duHkha AvI paDyuM che, to have jo tane zrAvastI nagarIe laI jAuM, vidyA, auSadha vagereno yoga karavAthI nirogatA thavAno tyAM saMbhava che." (75) guNasuMdarIe tyAre kahyuM ke, "he suMdara ! tyAM javAthI durjana loko bolavAmAM zuM bAkI rAkhe ? te samajI zakAtuM nathI. atiIrSyAla mAro pati kevI rIte vizvAsa pAmI zake ? eka to A vedanAnuM duHkha, bIjuM durjanonAM game tevA aNaghaTatAM vacano sAMbhaLavAM paDe, kSata upara kSAra nAkhavA samAna A duHkha kevI rIte sahana karI zakAya ? to have bIjo koI vicAra karo ane sAro upAya ciMtavo. AvA duHkhanI pIDAthI have to mAre raNae ja zaraNa che' vedarUcie kahyuM ke - "jayAM A ja duHkha jovA samartha banI zakato nathI, to pachI pracaMDa Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 upadezapada-anuvAda agnijvAlA-samUhathI bharakhAtI tane huM kevI rIte dekhI zakuM? mATe he mugdha ! to have niHzaMkapaNe jA, huM tArI sAthe maitrIbhAva rAkhIzuM, "jIvato manuSya moTAM bhadro pAmI zake che." A pramANe baTuka ghaNuM bolato hato, tyAre tene guNasuMdarIe kahyuM ke, "he subhaga ! tane duHkha na thAya,tema kara,' bIjuM vadhAre zuM kahyuM. have baTuka tene vAhanamAM besADIne nagara bahAra laI gayo. tene kahyuM ke, nagaranA lokone mAruM mukha kevI rIte batAvI zakIza ? je have tuM javA mATe zaktimAna che, to have huM to ahiMthI ja pAcho pharu chuM." strIe vicAra karyo ke, pratibodha karyAvagara mAre kevI rIte choDavo ? - tyAra pachI kahyuM ke, ThIka have bIjI vAtathI saryuM. have to mAro snehI sago bhAI thayo che. have lajajAno tyAga kara, eTale ApaNe ghare prayANa karIe. potAnI bahenane sAsare mUkavA javAmAM vaLI lajjA kema thAya? ulaTo e to utsava gaNAya. ahiMthI tuM pAcho ghare jAya, paNa tArA mananI zAMti kevI rIte thAya ? A pramANe guNa-doSanI vicAraNA karIne baMne ghare pahoMcyA. svajanone ghaNo AnaMda thayo ane puNyazarmA ghaNo harSa pAmyo. suMdarIe patinekahyuM ke, "he priyatama ! A sagAbhAI karatAM adhika che.kAraNake, kUra bhIlonA hAthamAMthI mana choDAvIne mAruM rakSaNa karyuM che. mATe A pallIvAsI hovA chatAM A mahAsattva moTo upakArI che. Ane je ucita karavuM yogya lAge, te priyatame samajavAnuM tyAre puNyazarmAe tenekahyuMke, "bhAgyazALI ! tamArA sarakhA paMDitapuruSane haMsane jema kAgaDAnI sAthe vAsa karavo yogya na gaNAya, tema pallIpati sAthe vAsa karavo yogya na gaNAya, to have tAre ahiM ja rahevuM tane je koI apUrNatA haze tene huM pUrNa karIza' AvAM vacanAmRtathI siMcAelo te lajjAthI namI paDelo vicAravA lAgyo ke, kharekhara A baMnene samudranI gaMbhIratA, meruparvatanI moTAI ane vanamAM vAsa karatAM pakSIonI amRta samAna vANInA guNo grahaNa karI lIdhA che. bIjA koImAM Ave ane ATaluM saujanya saMbhavI zake nahi. mane samaja paDatI nathI ke, mArA sarakhA khalazekharaviSe paNa AvA amRta-samAna madhura AlApo. athavA to potAnA mahAguNone kAraNe mahAparuSo zudronA vartanane jANI zakatA nathI. jenA kAMThA upara ghaNuM ghAsa utpanna thayuM hoya, tevI kUpikAo viSe uMcA hAthIo paNa paTakAya che are re ! meM A sajjanane nakAmo anartha karyo keTalIka vakhata bilADo sArabhUta evI unnaDane potAnI viSaya tRSNAthI toDI phoDI nAkhe che." AvA prakAranA gaMbhIra-guNavAna puruSane choDI mArA sarakhA ayogya upara suMdarI kevI rIte prIti karI zake ? kamalavananI lakSmIkoI divasa AkaDAnA vanamAM krIDA karI AnaMda pAme kharI ? AnI buddhi ghaNI suMdara che ke jeNe A pramANe potAnA zIlanuM akhaMDita pAlana karyuM ane mane paNa vidhipUrvaka pApa-agnimAM paDato bacAvyo. meM mahAaparAdha karyo che, jo have ahiMthI jIvato nIkaLI jAuM,to pharI AvA prakAranAM durvinIta kAryo nahIM karIza." have snAna samaya thayo che, ema nokara varga vijJapti karI, puNyazarmAe tene AmaMtraNa ApyuM. tyAra pachI abhaMgana, vilepana, snAnAdika ene prathama karAvyAM, tyAra pachI potAnA zarIranAM snAnAdika Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 kAryo patAvyAM. paheravA mATe nirmala vasajoDI ApI, vidhipUrvaka bhojanAdi karavA lAyaka kAryo karyA. e pramANe divasa pasAra karIne rAtre ucita zayyAmAM sUI gayA. (100) huM pote aparAdhI chuMevI zaMkAvALo veruci brAhmaNa nidrA pAmI zakato nathI, aticapaLa netravALo te tyAMthI cAlI nIkaLavAnA upAyo zodhavA lAgyo.capaLa svabhAvavALA pApI manuSyo saraLa svabhAvavALA sajajanomAM paNa vizvAsa karatA nathI. potAnA aparAdhathI bhaya pAmelA azaMkanIya vastumAM paNa zaMkA kare che. A pramANe madhyarAtri samaye javAnI icchAvALo dhIme dhIme nIkaLavA taiyAra thayo, eTale devayoge ekadama sarSe tene DaMkha mAryo. tarata ja pokAra karyo, eTale te sAMbhaLIne sarve jAgI uThyA. dIvo maMgAvIne tapAsa karI to parivArasahita puNyazarmAe bhayaMkara kALo nAga joyo. te vakhate tarata ja nagaranA prasiddhi gADikone bolAvyo, eTale teoe maMtra taMtra, auSadhavaDe potAnI zakti anusAracikitsA karI. teonA dekhatAM ja tenI vANI rokAI gaI. zarIra sthira banI gayuM, paraMtu mana, zravaNa ane netro sacetana hatAM, eTale te vaidyoe pratyakSa kahyuM ke, kharekhara Ane kAlasarpe DaMkha mAryo che, eTale vedaci ane puNyazarmA baMne nirAza banI gayA. eTalAmAM aMjalimAM jaLe grahaNa karIne guNasuMdarI tyAM AvI ane ema kahIne jaLathI chaMTakAva karyo ke, jo mArA dehanI zIlasaMpatti niSkalaMka vartatI hoya, to A mAro baMdhu Aje jaldI nirviSathAo." A pramANe bolIne traNa vakhata jaLa chAMTayuM eTale kSaNArdhamAM te jhera vagarano thayo. Azcarya manavALAloko bolavA lAgyAke, "A jagatamAM zIla jayavaMtuM varte che. mahAsatI guNasuMdarIno jaya thAo. AvA vacananI ghoSaNA karatAM nagarajano ekaThA thayA ane puSpAMjali ane akSata vadhAvI tenI pUjA karI vedacie pUchayuM ke "are loko ! ahiM A atyaMta vismayano kayo prasaMga che, teno saMbaMdha mane kaho. tyAre lokoe tene kahyuM ke- te brAhmaNa ! tane navo janma prApta thayo che tene A tArI bahene jIvADyo che. te kAraNe A mahAsatInI amoe pUjA ane satkArakaryo che.Ama kahIne loko cAlyAgayA, tyAre vedarUci tene praNAma karIne kahevA lAgyo ke, pahelAM to tuM mArI bhaginI hatI, paraMtu atyAre to jIvitadAna ApavAthImArI janetA cho ane pApamatithI nivAraNa karanArI hovAthI mArI nakkI guNI paNa cho. meM tAruM mAhAtma jANyuM ane te mAruM pApavartana jANyuM,to have mane jaNAva ke huM pApakarmI tAro kevI rIte upakAra karuM ? teNe kahyuM ke, "he suMdara ! jo paramArtha-buddhithI paradArA -sevananI virati kare, to te mAro sarva upakAra karyo gaNAya. paradAra-gamana e durgatinuM mUla che, apakIrtinuM kAraNa,kulanA kalaMka ane kulano kSaya karavAnA kAraNabhUta che, aneka prakAranI viTaMbaNA kaleza, mahAvirodha utpanna karanAra che. athavA to te pote ja parabArA-varjanano prabhAva pratyakSa dekhyo. to have samaja. he baMdhu ! vadhAre kahevAnI jarUra nathI." guNasuMdarInuM A vacana aMgIkAra karIne purohitane sAco sadbhAva jaNAvI ne, ghaNA prakAre tene khamAvIne baTuka potAnA sthAne gayo. sAsariyA ane piyariyA ema baMne pakSanI uttama prakAranI kIrti Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 2 upadezapada-anuvAda phelAvatI dhIra evI guNasuMdarIe A pramANe sAdhvI pAse grahaNa karelo "akaraNa niyama lAMbA kALa sudhI daDhapaNe pAlana karyo. (12) (ratisuMdarI Adi cAre ya sakhIonA pachInA bhAvo) - A prakAre ratisuMdarI vagere cAreya sakhIo parapuruSanA pApa saMbaMdhI akaraNa niyamanuM lAMbA kALa sudhI pAlana karIne devalokamAM ratisuMdara nAmanA vimAnamAM jemaNe hurAyamAna tejayukta zarIranI zobhA vaDe karIne dizAo udyotavALI karI che - evI devI tarIke utpanna thaI. lAMbA kALa sudhI divya sukhano bhogavaTo karIne kaMIka puNya bAkI raheluM, te bhogavavA mATe tyAMnuM AyuSya pUrNa karIne tyAMthI velI evI te cAre ya caMpA nagarImAM kaMcanazreSThinI vasuMdharA nAmanI priyA, kuberazeThanI padimanI nAmanI, dharaNanI mahAlakSmI nAmanI ane puNyasAranI vasuMdharA nAmanI patnIonI kukSiomAM chIpa samAna vizALa udarasaMpuTomAM muktAmaNinI jema atigoLAkAra, nirmala, sArAvartanavALI evI suMdara putrIopaNe utpanna thaI. potAnA kulamAM sArabhUta tArA, zrI, vinayA ane devI evAM temanAM nAmo sthApana karavAmAM AvyA. zyAmakamaLa-samAna khIlelA netrakamaLavALI teo zobhatI hatI. aneka sArIkaLAo grahaNa karelI, caMdranA lAvaNyane paNa hAsya karatI, lokonAM netronuM haraNa karanAra anukrame teo taruNavayane pAmI. paNa teo paraspara ati snehapUrNa hRdayavALI hatI, vaLI zrAvakakuLamAM janma thavAnA kAraNe uttama viratidharmane paNa aMgIkAra karanArI thayelI hatI. jinezvara bhagavaMtane dAna ApavAnA prabhAvathI pUrNa guNathI AkarSAelI evI A kanyAono vivAha vinayaMdhara nAmanA zeThaputra sAthe thayo hato. A bharatakSetramAM prasiddha evI gazIrSa nAmanI nagarImAM vicAradhavala nAmanA rAyadhurA vahana karavAmAM zreSTha vRSabhasamAna evA rAjAnA udAra cittavALo, dayAdiguNavALo, niraMtara upakAra karanAra, pApano tyAga karanAra te vinayaMdhara stutipAThaka hato. vaLI te udAratAnA kAraNe daroraja manohara evA AhArAdikanuM dAna karIne pachI ja bhojana karavAnA niyamavALo hato. koIka divasebindunAmanA udyAnamAM meruparvatanI sthiratAnI upamAvALA kAussagna-pratimApaNe rahelA utsarpiNI kALanA navamA tIrthaMkaranAM tene darzana thayAM. temanAM rUpa, upazamalakSmI, manohara tapa-cAritra dekhIne atiharSa pAmelo te A pramANe stuti karavA lAgyo ke, "aho ! A paramAtmAno deha kevo suMdara che ? aMgonI racanA ghaNI manohara che, tejalakSmI vismaya pamADanAra che, lAvaNya anupama che, temano upazamaguNa lokottara che, cAritradharma baLavAna che, netro dedIpyamAna che, te Arya! Aje temanI pharI pharI sevA karo, Aje mane apUrva darzana thayuM. A paramAtmA deva mane vAraMvAra darzana Apo." A prakAranI ullasita zraddhAvALo asIma bhaktirAgathI stuti karIne hRdayamAM temanA Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 pratye bahumAna vahana karato te vinayaMdhara ghare pahoMcyo. tenA kuzalAnubaMdhI puNyayoge bhojanasamaye tenAM gRhadvAramAM trilokanAtha tIrthakara bhagavaMta bhikSA mATe padhAryA. temanAM darzanathI A stutipAThaka AnaMdarasane anubhavato bhagavaMtane pratilAbhe che. niSkAmavRttithI dAna ApIne te vicAravA lAgyo ke, "kharekhara huM dhanya chuM, Aje mAruM jIvana saphala thayuM ke, "meM mArA baMne hAthanA saMpuTathI bhagavaMtane dAna ApyuM." A samaye gaganamAM devaduMdubhino nAda uchaLyo. devatAo "aho ! dANuM aho ! mahAdANaM' evA prakAranA mahAughoSaNA karavA lAgyA.lokone Azcarya utpanna kare, tevA prakAranI gaMdhodaka ane sugaMdhI puSponI vRSTi thaI, ekadama utkRSTa saMkhyAvALI vasudhArA gharanA AMgaNAmAM AvIne paDI. vaLI loko ane rAjA, devo ane asuro teo paNa tenI stuti karavA lAgyo, uttamottama evA supAtradAnathI jagatamAM atiabhuta kaI vastu na banI zake ? vizuddha dAnadharmano pragaTa pratyakSa prabhAva dekhato evo te vinayaMdhara karmanI gAMTha bhedIne samyakatva pAmyo ane darzanazrAvaka thayo. uttama sAtakSetrarUpa pavitra pAtromAM potAnuM puSkaLa dhana vAparIne A apavitra dehano tyAga karIne prathama devalokamAM gayo. devAMganAonA parivAra sAthe amogha bhogo bhogavIne lAMbA kALa pachI devalokamAMthI avIne ahiM A vinayaMdharathayo che. A janma pAmavAnA yoge ratnasAra zeTha paNa yathArtha nAmavALA ratnonA svAmI banyA ane pUrNayazA mAtA paNa pUrNa yaza pAmI. (25). suMdararUpa, kaLA-samudAya, lakSmI, kalaMkarahita kIrti, atisuMdara ataHpura A vagerenI prApti je thAya che, te uttamapAtramAM ApelA dAnanuM phala samajavuM kahevuM che ke "dAna e puNyavRkSanuM akSaya mULa che, pApasarpanA jherane utAranAra maMtrAbharaNa che, dAridraya vRkSanA mULane bALI nAkhanAra dAvAnaLa che, daurbhAgyarUpI rogane maTADanAra auSadha che, mahAsvargarUpI parvata upara caDavAnA pagathiyA samAna che, mokSano zreSTha mArga che, to haMmezA jinezvaroe kahelI vidhi anusAra supAtramAM dAna ApavuM joIe. samagra kAmacaritrane uttejita karanAra evuM yovana krame karIne pAmyo, tyAre jinezvarane dAna Apela, tenA puNyaprabhAva-yoge A vinayaMdharanI sAthe te cAreyano yoga thayo. te samaye te nagaramAM ujajavala yazasamUhavALo ane yathArtha nAma pramANe guNavALo dharmabuddhi nAmano rAjA hato. lAvaNyajaLanI nadI sarakhI, guNorUpI maNiothI bharapUra, niSkalaMka caritravALI,suMdara daMtazreNiyukta, suMdara kAMtivALI vaijayaMtI nAmanI rANI hatI. jenI bhUminI sImAo sArI rIte pratiSThita thayelI che, tema ja deza ane gAmothI atizobhAyamAna che, evI zreSTha pRthvIne potAnI patnInI mAphaka bhogavatA te rAjAnA nagaramAM rAjasabhA vacce evI carcA cAlI ke, "ApaNA nagaramAM nyAya purassara vartana karanAra saubhAgI, sukhI, zarIre paNa svastha evo puruSa koNa haze ?" tyAre koIka rAjasevake kahyuM ke, "A nagaramAM ahiM sukhIomAM paNa agrabhAga bhajavanAra buddhizALI moTA zeThanA vinayaMdhara nAmanA putra che ke, jenI pAse kuberanI jema akhUTa dhana-bhaMDAra che, lokone Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 upadezapada-anuvAda moha pamADanAra kAmadeva-samAna rUpa che, bRhaspatine paNa AnaMda ApanAra deva-gura sarakhuM ghaNuM vijJAna che. tema ja devonI ane vidyAgharonI strIokaratAM suMdara rUpavALI, patinI AjJA thatAM ja jemanAM mukhakamalo vikasita thAya, tevI AjJAMkita cAra zreSTha patnIo che, eTale vacamAM vaLI bIjo bolI uThyo ke, "are ! anArya ! tuM eka vaNikanI strInA guNanuM varNana karIne devAMganAo ane vidyAdharIonAM rUpanI avahelanA na kara. kema ke, tevA keTalAka taruNo devonI ane asuronI mAnatAo eTalA mATe mAne che ke, temane tevA rUpavALI patnIonI prApti thAya, paraMtu tevI keTalIka kAminI potAnA rUpano garva karatI hovA chatAM te cAreyanI cAla, manohara vacana vagerenI khUba AnaMdathI prazaMsA kare che. A pramANe temanI ghaNI ja prazaMsA sAMbhaLIne bhavitavyatAcoLe rAjA temanA viSe rAgavALo thayo. loko guNavAna puruSone dekhavAchatAM tevA prakAranA rAgavALA thatA nathI, jayAre bIjAe varNavelA nirguNa hoya, to paNa tenA pratye anurAgavALA thAya che. AvI jagatanI sthiti che. (40) terAjA dharmabuddhivALo hovA chatAM kSaNavAramAM adharmabuddhivALo thaI gayo. "madanathI mUDha' banelo hoya tevA konI buddhi viparIta thatI nathI ?" eka bAju nirmalakula malina thAya che, bIjI bAju kAmadevano tApa mane parezAna karI bALI mUke che. eka bAju jaLathI bharapUra be kAMThALI nadI che, bIjI bAju vAgha che vacce duHkhI thaIne rahelo chuM, na Ama javAya, na tema javAya-AvI bhaMyakara mArI kaparI sthiti thaI che. aneka na karavA lAyaka kuvikalporUpI laherothI taNAtA ciMtA-mahAsAgaranA khoLAmAM rahelA evA teNe AvA prakAranA AzvAsanarUpa dviIpa prApta karyo nagaranA lokone vizvAsa pamADIne te vaNikano koIka doSa utpanna karIne balAtkArathI te strIone grahaNa karuM, jethI huM niMdApAtra na banuM." ema nizcaya karIne khAnagI purohitane kahyuM ke, "kapaTasnehathI vinayaMdhara sAthe tAre maitrI karavI. tyAra pachI tarata bhojapatramAM eka gAthA lakhAvIne koIne khabara na paDe tevI rIte guptapaNe te ajANa rahe tema mane ApavI. te gAthA A pramANe - "he haraNasarakhA netravALI ! ratikaLAmA catura ! AjanI cAra pahorAvALI rAtri abhavya evA meM tArA viyogathI hajAra pahora sarakhI mahAmuzIbate pasAra karI." purohita brAhmaNe te pramANe karyuM ane rAjAe nagaralokane te bhojapatra mokalyuM ane kahevarAvyuM ke, "rANI upara sugaMdhI padArthonA paDikAmAM vinayaMdhare A mokalyuM che, mATe te loko ! A konA hastAkSaranI lipi che, tenI parIkSAno nizcaya karIne mane jaNAvo, pAchalathI tamo ema na kahezo ke, rAjAe A ayogya karyuM nagara loko paNa vicAravA lAgyA ke, dUdhamAM porAo na saMbhave, chatAM paNa svAmInI AjJA che, to te anusAra ApaNe AjJA pAlana karavI joIe. (50) ema bolatA lipi-hastAkSaronI parIkSA zaru karI. akSaro maLatA AvyA, nagaralokone khAtrI hatI ke, "A vinayaMdhara AvuM akAryakadApi na kare. vaLI je managamatA drAkSanA vanamAM niHzaMkapaNe sukhethI caratA hoya, tevA hAthI jayAM zarIramAM kAMTA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 bhoMkAya tevA keraDAnA jaMgalamAM AnaMda mANI zake nahi. te bhAgyazALI vinayaMdharanI sAthe je koI muhUrta mAtra paNa goSThI-vinoda Acare che, te azokavRkSanA saMgathI jema viSa cAlyuM jAya, tema tenA saMgathIpApa cAlyuM jAya - Avo puNyazALI vinayaMdhara che to te deva ! A viSayamAM zo paramArtha haze teno Apa barAbara sAvadhAnIthI vicAra karo. koIka duSTa A banI zake tevuM kAvatru ubhu karyuM che. | svabhAvathI sphaTikaratna taddana nirmala hoya che, paraMtu upAdhiyoge te zyAma dekhAya che. e pramANe koI halakA duSTa puruSanA saMgathI asmalita caritravALA tene A kalaMka utpanna thayuM che. " A pramANe nagaralokoe to ghaNo pratikAra karyo, paraMtu maryAdArUpI hAtha bAMdhavAnA staMbhathI mukta thayela mattAthI mAphaka nagaralokone na gaNakArato rAjA ayogya kAryakaravA taiyAra thayo. sevakone AjJA karI ke, "are ! tame balAtkArathI paNa tenI patnIone lAvIne jaldI tenA parivArane dUra haThAvIne mArA mahelamAM pUrI do." vaLI nagaralokone kahyuM ke, "tame paNa viruddha AcaraNa karanArAono pakSapAta karanArA cho. to tame barAbara mArI samakSa tenI zuddhi karAvo, huM choDI mUkuM." A pramANe kaThora vANIthI nagaralokone taddana nirAza karyA ane kRpaNa manuSya mAganArA bhikhArIone jema, temarAjAe nagaralokone potAnA mahelamAMthI hAMkI kADhyA. A samaye vinayaMdharanI cAreya bhAryAo potAno sparza rakhe kare' e bhayathI rAjasevakonI AgaLa jAte AvIne ubhIrahI. rAjasabhAmAM AvelI teone dekhIne rAjA vicAravA lAgyo ke, "amarAlayamAM paNa AvA rUpavALI devAMganAo kharekhara nahi ja hazeema atisuMdara rU5 che. jarUra daivaatyAre mAre mATe anUkULa thaela che kAraNa ke, rUpa sAMbhaLyuM hatuM, vaLI mane dekhavA maLI, vaLI A amRtakUpikAo mArA gharamAM AvI pahoMcI. have A navIna neharasathI romAMcita zarIravALI banI potAnI meLe AvI mArA kaMThane kema utkaMThAthI vaLage ? manuSyonI sAthe bhoga bhogavatAM ja madanarasanuM kAraNa utpanna thAya che, madanarasa vagara to marelI ramaNI sAthe ramaNa karavA barAbara sukha utpanna thatuM nathI. athavA to kAlakSepa karavo ucita che, kALa pAkaze eTale A sarva kArya siddha thaze. "jayAre bhUkha lAgI hoya, tyAre kadApi uMbaraphaLapAkI jatAM nathI." ema ciMtavIne rAjAe tarata te cAreya bhAryAone aMtaHpuramAM dAkhala karAvI zayana, Asana ane manohara bhogonAM sAdhano sevako dvArA arpaNa karAvyAM. paraMtu te sAdhanone jhera samAna gaNI teo mahAduHkha tApAgnithI jhaLatI thakI nirmala zIlaratnane dhAraNa karanArI zuddha pRthvItala upara beThI. tyAra pachI rAjAe niyukta karelI azruyukta dAsIone vinayapUrvaka teone kahyuM ke, "he devIo ! tamo zokano tyAga karo.Aje to tamAruM pUrve upArjana karela puya-vRkSa phaLIbhUta thayuM che ke, A amArA svAmI ApanA pratye atyaMta anUkULa thayA che. jemanA para teo prasanna thAya che, temane ciMtAmaNi mAphaka sukhanA kAraNe thAya che ane jo roSAyamAna thAya che, to nakkI jIvanano aMtakaranAra thAya che. to have viSAdano tyAga karIne tenI kRpAthI icchA pramANe bhogo Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 426 bhogavo ane mananA saMtApano tyAga karo, kRtArtha banelI tame have snehapraNayabhAva karo.' A pramANe bolatI dAsIone ati niSThura vacanathI tarachoDIne kahevA lAgI ke, 'are ! udvega karAvanArI ! tamo ahIMthI bakavAda karatI dUra jAo. jo te rAjA kopAyamAna thaIne amArA jIvanano aMta ka2ze to ame tene suMdara mAnIzuM kAraNa ke,askhalita zIlavALAne maraNa paNa sukha karanAra thAya. bhillo paNa pArakI strIone baLAtkArathI grahaNa karI bhogavatA nathI, jyAre A kulanI maryAdAonuM ullaMghana karanAra teothI paNa adhama thayo che.' A vagere vacanothI tiraskAra pAmelI dAsIoe sarva hakakIta rAjAne saMbhaLAvI. he deva ! sphaTikanI nirmala zilA viSe koIprakAre cakravAka pakSI uDIne caDatuM nathI. (75) temano nirNaya jANIne rAjA paNa khUba ciMtAtura thayo, sUryatApathI tapela retI vALA pradezamAM mAchalI jema taraphaDe, tema zayanamAM AnaMda pAmato nathI ane Amatema paDakhAM pheravI taraphaDavA lAgyo. ghaNA kAMTALA bichAnAmAM rahelo hAthI sukhethI nidrA le che, paraMtu haMsanI rUMvADI samAna komaLa zayyAmAMsUtelo kAmAnurAgI manuSya nidrA meLavI zakato nathI. ciMtAgnithI jhaLI rahelo rAjA varasanI upamAvALI rAtri pasArakarIne sUryodaya-samaye vastrAbhUSaNanI sajAvaTakarI teonIpAse gayo.teoe te samaye ubhA thavA jeTalo paNa rAjAne Adara na Apyo, lagAra paNa tenA tarapha icchA pradarzita na karI. kubera ke dhanapati jema daridrane prArthanA na kare, tema teoe prArthanA na karI. have rAjAe teonAM rUpa tarapha najara karI, to cAreya strIonA mastakanA keza agninI jvAlA samAna kapilavarNavALA, cIbAcapaTI nAsikAvALI, jIrNa malina vastra paharelI, bilADI sarakhI mAMjarI AMkhavALI, lAMbA dAMta ane labaDatA oSThavALI, vAMkA mukhavALI, jemanI yauvanavaya vItI gayelI hoya tevI sUkAI gayelA caraNavALI, daridrapatnI samAna tuccha atizaya bIbhatsa dekhAvavALI,rAgIone paNa vairAgya utpanna karanAra, AvA prakAranuM virUpa dekhIne nirAnaMda thayelo rAjA uMDI ciMtA karavA lAgyoke, 'zuM mane dRSTimoha thayo haze ? ke, mAro matimoha thayo haze ? athavA to huM svapnadazAmAM hoIzake koIdevano prayoga haze ? athavA to mArA pApano prabhAva haze ? are ! A to koI vakhata na dekhela evuM mahAna Azcarya thayuM cheke, 'AvI vAta sAMbhaLI paNa nathI.are ! kSaNavAramAM A sarvenuM rUpa palaTAI kema gayuM ?' A sarva vRttAnta jANIne ekadama tyAM AgaLa rAjAnI mahAdevI AvI pahoMcI. snehakopa pragaTa karIne te rAjAne Thapako ApavAlAgI ke, 'are ! anArya ! AvI vahI gayelI hIna strIomAM tame anurAga karo cho ? pAtravizeSane oLakhyA vagara A rAjaputrIonI avagaNanA karo cho ? kulanA kalaMkanI paNa khevanA karatA nathI A strIo tamArA tarapha vairAgyapAmelI che, evA tenA guNane paNa tame oLakhI zakyA nathI. A pramANe tamArA kulanI maryAdA choDIne tame amArA thaIne pArakA jaNa tarapha kema doDo cho ? A pramANe rANIe ghaNA prakAre rAjAne ThapakAryo, tyAre lajjAthI zaramAI gayelA rAjAe nIcuM mukha Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 karIne tatkAla vinayaMdharanI strIone choDI dIdhI. jayAre teoe mukta karI tyAre pharI teonAM rUpo svAbhAvika-asala hatAM, te ja thaI gayAM. jenI AzAo bhAMgI paDI che, evo kAraNa jANavAnI jijJAsAvALo terAjA haMmezAM ciMtAsAgaramAM DUbelo raheto hato. koIka divase sAMbhaLyuM ke, uttamajJAna-saMpattinA nidhAnabhUta evA sUrasena nAmanA AcArya bhagavaMta nagaranA manohara udyAnamAM samavasaryA che. pauraloko ane potAnA parivAra sahita harSa pAmelo te rAjA temanAM darzana-vaMdana karavA mATe cAlyo. tyAM pahoMcI harSapUrvaka vaMdanA karI nIcebeTho. bhagavaMte dharmakathA zarUkarI.moha-kaMdane ukheDanAra evI bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLyA pachI yogya samaya maLyo, eTale rAjAe AcAryabhagavaMtane pUchayuM ke, "he bhagavaMta ! pUrvabhavamAM vinayaMdhare evuM zuM puNyakArya karyuM ke, devAMganAonA rUpane jitanAra evA rUpavALI kanyAo tene jaldI prApta thaI. A pramANe jayAre rAjAe prazna karyo, tyAre nagaraloko ane priyAsahita vinayaMdhara ema sarve kautukathI guruvacana sAMbhaLavA mATe AvI pahoMcyA. have duMdubhi samAna ghoSavALA, parSadAnA lokone utpanna karelA mahAtoSavALA, parahita karavAnA svabhAvavALA evA kevalI maharSie yathAsthita vinayaMdhara kumArano pUrvabhava tema ja tenI patnInA pUrvabhavo kahI saMbhaLAvyA. tema ja devatAnA prabhAvathI viruddha rUpa vikuvyuM hatuM, tepaNa jaNAvyuM. dezanA sAMbhaLIne tarata ja bhavyAtmAo tema ja rAjAdika nagaralokone tIvra saMvega -bhAvanA pragaTa thaI.tema ja viSayatarapha vairAgya thayo. lokonAM manane AnaMda ApanAra evA mahAADaMbara pUrvaka dIkSA aMgIkAra karI ane anukrame zAzvata mokSa sthAnaka prApta karyuM. A pramANe pote anAcAranA tyAga nA kAraNabhUta akaraNe niyama" grahaNa karavo, bIjAoe paNa A udAharaNathI tevo niyama grahaNa karavo. A kathAnaka saMbaMdhI saMgrahagAthAno artha vistAravALA A kathAnakathI sukhethI samajI zakAya tevo hovAthI ati vistAranA bhayathI ame saMgrahagAthAonI vyAkhyA ahiM karI nathI. (100) (728). A pramANe ratisuMdarI, buddhisuMdarI hisuMdarI ane guNasuMdarInuM kathAnaka samApta thayuM. A pramANe dezaviratinI apekSAe "akaraNa niyama' viSayaka udAharaNo jaNAvIne sarvaviratimAM tenuM vaiziSTaya kahevAnI icchAvALA kahe che - 729 - dezavirati guNasthAnakamAM jiMdagI sudhI "parapuruSano tyAga karavA rUpa "akaraNaniyama' saMbaMdhI ratisuMdarI vagerenA zIlapAlaka karavA rUpa niyamano sadbhAva jaNAvyo. eTale dezavirati guNasthAnakamAM pApa na karavA rUpa niyama saMbhave che. jayAre sarvaviratirUpa guNasthAnaka viSe jiMdagI sudhI samagra pApanA tyAgarUpa vizeSa prakArano "akaraNa niyama" hoya che. (729) ahi hetu jaNAve che - (pApa-akaraNano niyama ane bhAvArtha) 730 - je kAraNathI te sarvavirati lakSaNa "akaraNa niyama pariNAma-vizeSa svarUpa Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 upadezapada-anuvAda hovAthI atizaya prazasta gaNelo che. mATe AzayabhedathI kSapakazreNi nAmanI zreNimAM "miccha-pIsa-sanuM varavasamA pattA' A vagere karmaprakRtimAM paNanA adhikAramAM kahela che. sarva karmamAM te te guNasthAnakanA viSe kSaya pAmelA hoya, tyAM "akaraNa niyama" je kSayapAmyuM hoya, te pharIthI na karAya-evo bhAvArtha samajavo. karma-prakRtiono kSaya krama kastava' nAmanA zAstramAM A pramANe prasiddhi che - te A pramANe-anaMtAnubaMdhI cAre kaSAya. traNe mohanIya, avirati - (4thA)thI apramatta sudhInA cAra guNasthAnako, traNa AyuSyo (manuSya sivAya) sakalakSapaka nice traNa AyuSyano kSaya kare. soLa ane AThanI vacce eka eka, narakagati, narakAnuM pUrvI, tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI, ekendriya, be traNa caturindriya-ema cAra jAti, sthAvara, Atapa, udyota,sUkSma, sAdhAraNa,syAnarvitrika, naraka ane tiryaMca gatiprAyogya nAmakarmanI tera prakRtio-ema 16 prakRtio. apratyAkhyAnInA cAra ane pratyAkhyAnInA cAra maLI 8 kaSAyo, teno kSaya kare. AThame khapAvAnI zarUAta karI, navame napuMsakaveda, strIvedano kSaya kare. uparanI prakRtiono kSayakaryApachI hAsya,rati zoka, arati, bhaya jugupsA rUpa cha no kaSAya "anivRtti bAdara' nAmanA navamA guNaThANe kSaya kare. e pramANe "sUkSmasaMparAya' nAmanA dazamAM guNasthAnake "kSINakaSAya' nAmanA bAramA guNaThANe soLano kSayakare. bAramAnA dvicarama-samaye nidrA ane pracalAno kSaya kare, bAramAnA caramasamaye pAMca jJAnAvaraNIya, cAra darzanAvaraNIya, pAMca aMtarAya A cauda-ema soLano kSaya kare. caudamAnA dvicarama-samaye boMtera prakRtino kSaya kare, caudamAnA caramasamaye tera prakRtiono kSaya kare. 148 prakRtiono kSaya karI nivRti eTale mokSa pAmelA jinezvarone viMdana karuM chuM. (730). 731 - cAlu A "akaraNa niyama" thI "kSINamoha' Adi guNasthAnakamAM-bArame guNaThANe rahelA munivaro dezona-pUrvakoTi kAla sudhI jIve to paNa pApasvarUpa niMdanIya jIvahiMsAdi koI paNa pravRtti na ja kare te kAraNathI nAraka-tiryaMcagatino nirTUla cheda thAya che, te to baMne gatino cheda "anivRtti bAdara' guNasthAnaka nAmanA navamAM guNasthAnake tera nAmakarmanI prakRtinA upakakALamAM kSaya thAya che. AdizabdathI anudayarUpa anubaMdhano vyavaccheda samajavo. te to jemanI prakRtio nivRtta thayelI hoya ane haju kSapakazreNi prApta karelI na hoya, tevA zAlibhadra vagere mATe jANavuM (grantha 11000) A "akaraNa niyama' samajavo. Ano bhAva ema samajavo ke narakagati Adi karmakSayAdinI sAthe anudaya-yogyatAne pamADyuM hoya, to paNa kadAcit udaya prApta kare nahi. tathA "akaraNa niyama" thayA pachI kadApi jIvone pApamAM pravRtti thatI nathI. (731) 732 - sarva zalyarahita ane mAtra mokSanI ja abhilASAvALA, bhagavaMtanI AjJAne pradhAna sthAna ApanArA kAla Adi anurUpa saMyamanuM yathAzakti pAlana karanArA, gurukulavAsa sevanAra evA bhAva-saMta munivaro A jaina pravacanamAM saMbhaLAya che ke, jeo dareka bhavamAM uttarottara caDiyAtI mokSamArganI ArAdhanA karIne AgaLa AgaLanA bhavamAM RSabha, bharata Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 vagerenI mAphakavadhAre vadhAre sukhanI prApti karIne chevaTe nivRti-mokSanI prApti karI che, temaNe mAtra elI sukha-paraMparAnI siddhi meLavI che, tema nahi, paraMtu e prakAre "pApa-akaraNa niyamathI te te gati nAmakarmane pharIthI te karma na baMdhAya ke udayamAM na Ave te rUpa te karmaprakRtino kSaya-nirmula karela che. A je ame jaNAvyuM, tene bIjA prakAre na vicAravuM. (732) e ja vicArAya che. 733- zIlabhaMga vagere kutsita-pApaceSTArUpa viSavRkSanA kAraNabhUta-niMdA karavA yogya kriyAnA bIjasvarUpa mithyAtvamohanIya karmano kSaya thayA pachI svapnAvasthAmAM paNa pharI te kArya banatuM nathI, tethI sukhanI paraMparA prApta karanAro thAya che. 734 - A cAla viSayanAM udAharaNo RSabha, bharata Adi vagere prasiddha che. ahiM vistAranA bhayathI dareka jaNAvatA nathI. cAlu A duHkhamAM kAlane AzrIne temAMthI eka udAharaNa karIza. (734) tenI prastAvanA kare che - 735 - je kALamAM potAnA zAsanamAM rahelA anya matomAM rahelA evA cAre bAju kaleza-kajIyA-asamAdhi karAvanArA lokothI vyApta evA pAMcamA ArAmAM paNa siddhiphala ApanAra bAhya anuSThAna thAya che-ema saMbaMdha joDavo. kone ? to ke, "AjIvikA vagere doSonA parihAra karavAvALA ane yathArtha vrata pALanArA sAdhurUpa bhAvasaMyato tevA prakAranA uttama saMghayaNa AdinA abhAvamAM, je kALa hoya, tenA anusAra icchA-micchAdika dazavidha sAdhu-samAcArI rUpa bAhya anuSThAnanuM dravya, kSetra, kALa Adi anusAra pAlana karanArA paraMparAe kuzalAnubaMdhI puNyopArjana karI caDiyAtA devabhavo pAmI, paraMparAe mokSamAM ja jAya che. jevA prakAranA dhananA svAmI hoya, tevA prakAre devatAnA pUjana vagere samamAM kroDo pramANa dhana kharacIne pariNAmaAzayanI zuddhi prApta kare che, tevI ja Azaya-zuddhi daridra manuSyapaNa kAkiNI (koDI) rUpa alpa dhana kharacanAra Azaya-zuddhi meLavI zake che. A laukika daSTAMtanA sAmarthya thI ahi saraLa prakRti-AzayavALA vartamAnakALane anurUpa munivaro tIrthakaranA kALamAM thanArA bhAvi sAdhuonI jema mokSaphala ApanAra cAritravaMta thaze. (735) A viSayamAM zaMkha vagere gAthA samUha karIne zaMkha-kalAvatInuM vistArathI caritra kahe che (zaMkha-kalAvatInI kathA) 736 thI 768 - jaMbudvIpanA dakSiNa bharatAdhanA madhyabhAgamAM saMtoSa mAnanAra loko jemAM che, evo zrImaMgala nAmano deza hato. zatrupakSa, cora vagerenA upadravathI rahita ane copagAM jAnavaro svecchAe sukhathI jemAM harI-pharI-carI zake, tevA dezamAM manohara zreSTha evuM zaMkhapura nAmanuM nagara hatuM. vaLI te nagarI taruNInA mukha mAphaka lAMbAnetra-samAna lAMbI Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 upadezapada-anuvAda zerIvALI hatI, tema ja tenI ujjavala daMtapaMkti mAphaka ujjavala dvija eTale brAhmaNovALI hatI.tArAonAM haraNa thAya, tevA AkAza mAphaka strIonI kIkIonuM jemAM haraNa thatuM, kyAre ? to ke, sadA sUryano saMcAra thato hovA chatAM, zabda-artha zleSavALI gAthA che) vaLI nagara udyAna sarakhuM hatuM. kevI rIte ? nagaramAM vividha prakAranAM citrovALI citrazALA hatI, udyAnapakSe vividha prakAranA vRkSothI zobhAyamAna udyAna hatuM, ghaNA lokonA AdhArabhUta nagara, ghaNA AmravRkSothI yukta, uttama jAtiothI ramaNIya nagara, uttama jAIpuSpothI manohara udyAna, puruSo ane devAlayothI manohara nagara, sopArIvRkSo ane nAgaravelanAM pAMdaDAothI udyAna sarakhuM zaMkhanAmanuM nagara hatuM. (A paNa zabdazleSa che) nagaranA devAlayonI dhvajAo uMce pharakatI hatI ane vAjiMtronA gaMbhIra zabdo nIkaLA hatA. dhvajAnA bAnAthI jANe nagaralokane ema kahetI hoya ke, 'are loko ! jo AvI bIjI koi nagarI dekhI hoya to jaNAvo.' te nagarImAM zaMkhanI jema ujjavala varNavALA, potAnA madhura zabdathI lokone saMtoSa pamADanAra, zuddhakularUpa samudramAM utpanna thayelA evo zaMkha nAmano rAjA hato. te rAjA potAno pratApa dUra sudhI phelAvato, anyAyarahitapaNe halakA karo nAkhIne, caMdranI jema sukha ApIne rAjyapAlana karato hato. caMdrano pratApa paNa dUra sudhI phelAya che. tenAM ThaMDA kAraNo paNa sukha karanArAM hoya che. caMdra kalaMkavALo hoya che, paraMtu A rAjA anyAyanA kalaMka vagarano hato. caMdranI upamA sArthaka thAya che. koika divase rAjasabhAmAM rAjA beThelA hatA, tyAre pratihAre nivedana karela vinaya guNayukta gajazeThano datta nAmano putra tyAM Avyo. rAjAnA caraNamAM rAjAne yogya najarANuM dharAvIne praNAma karI Adarasahita jyAre Asana upara beTho, tyAre rAjAe tene pUchyuM ke-'he gajanaMdana ! tuM keTalA lAMbA samaye dekhAyo ? tAro deha to sArI rIte kuzaLa varte che ne ? pratyuttara Apyo ke, ApanA mukhAraviMdane dekhIne vizeSa kuzaLa che. he mahAprabhu ! ahiM lAMbA samaye dekhAvAnuM kAraNa e che ke, vepArIono kuladharma evo che ke-digyAtrAe dUra jaine paNa dhana upArjana karavuM. du:khe karIne choDI zakAya evI strI ane gharavALo je manuSya pRthvItalanuM avalokana karato nathI, te kUvAnA deDakAnI jema sAra ke asAra padArthane jANI zakato nathI. pRthvImAM paryaTana karanAra vividha prakAranI aneka bhASAo jANe che, citravicitra deza-paradezanA rItirivAjo ane nItio jANe che, vaLI aneka Azcaryo joi zake che. tethI huM jagatamAM prasiddha evA devazAla nAmanA nagaramAM dhana upArjana karavAnA kAraNabhUta vepAra mATe sukhapUrvaka gayo hato. rAjAe pUchyuM ke, 'tyAM jatAM-AvatAM mArgamAM je kaMi paMDitonA manane Azcarya pamADanAra evuM apUrva Azcarya dekhyuM hoya, te kahe.' tyAre datte kahyuM ke, sekaDo AzcaryothI pUrNa evuM devazAla nAmanuM mahAnagara che, tene cAre bAju vIMTaLAelA sphaTika pASANano killo che, vaLI temAM anupama devamaMdiro che. jANe sUMDha vagarano, bIjA pakSe kara eTale rAjagrAhya kara jemAM levAmAM Avato nathI, evo suhastI hato. tyAM koi loko mAyA-kapaTa karatA nathI. tathA Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 sarve loko pIDA vagaranA che. tyAM strIonI rakSA icchatA nathI, vezyAvargane koI mAnatA nathI, klezanI buddhine jayAM sarvathA amAnya gaNelI che. vaLI jayAM mAMsanA AhAra karanArA hatA nahi. tyAM uttama buddhivALA paMDitonA caritravALA loko hatA, paNa dhIvara eTale mAchImAranA caritravALA na hatA. jyAM pradhAna-mukhya munio kaLA sahita hatA, paraMtu strIo sahita na hatA. he deva ! ApanI pAse te nagarInuM keTaluM varNana karavuM ? bIjAM paNa keTalAMka Azcarya dekhelAM che, paNa te kahevA asamartha chuM. he deva ! zyAma kamaLa-samAna netravALA evA Apa tene jAte ja sAkSAt dekho." ema kahIne prayatnapUrvaka chUpAvI rAkhela eka citranuM pATiyuM bahAra kADhIne rAjAne arpaNa karyuM. jene rAjA hAthamAM dhAraNa karIne nihALavA lAgyo. te citrapaTTakamAM devAMganAnA rUpano tiraskAra karanAra, tema ja manamAM camatkAra karAvanAra, lAvaNyajaLathI pUrNa kaLazanI upamAne dhAraNa karanAra stanovALI eka kanyA jovAmAM AvI. A raMbhA ke tilottamA devI che; ema mAnIne rAjAe tene praNAma karyA ane mAnasamAM vicAravA lAgyo ke, tArA sarakhA saraLa svabhAvavALAthI A kuTila svarUpa kema thaI ? e pramANe vacana-pravRtti karatA teNe tene hAsyanAM vacano saMbhaLAvyAM. lAMbA samaya sudhI te citrAmaNa dekhIne kahyuM ke, are ! jeNe A AlekhI che, teno vijJAna-prakarSa-citaravAnI kaLA koI apUrva jaNAya che. (25) - tyAra pachI rAjAe dattane pUchayuM ke, "A devI kayAM che ?" tyAre datte kahyuM ke, dekhIne anyUnapaNe citrAlekhana karavuM, temAM vaLI vijJAnano kayo prakarSa gaNAya ? kharekhara vijJAnamAM niSNAtapaNuM to prajApatinuM ja gaNAya. kAraNa ke, pratibiMba vagara Ane nirmANa karI. A caMdranA biMba samAna vadana che, kamalapatranI upamAvALuM netra-yugala che, vaLI aMgonI racanA ramaNIyatA utpanna karanArI che, lAvaNya to samudrajaLa karatAM paNa adhika che, kAmadevanA nATaka karanArA karatAM teno dRSTibhaMga-kaTAkSa caDiyAto che. kAna sudhI pahoMce tevA netranA aMtabhAgo che, hAsya jharatAM vacana bolanArI che. pachI AmAM haju apUrNatA kaI che? A devI citramAM rahelI hovA chatAM mArA mananuM haraNa kare che. datte rAjAne kahyuM ke, "Ape to manuSyastrIne paNa devI banAvI, athavA to mAnuSI hoya, paraMtu devanA (ApanA) prabhAvathI te devI thaI jAya che. tyAre rAjAe kahyuM ke, "he datta ! koI divasa mAnuSIo AvI kyAMya hoya kharI ? tyAre hAsya karatA mukhavALA teNe kahyuM ke, "he deva ! sAcI hakIkata Apa sAMbhaLo. tenI je lIlA che, te bIjI che ane tenA aMganI suMdaratA vaLI koIka bIjIja rahe te mATe. to vismaya pAmelA rAjAe pUchayuM ke, "he bhadra ! A koNa che? datte pratyuttara Apyo ke, "he deva ! A mArI bhaginI che." he datta ! jo A tArI bhaginI ja che, to meM nathI dekhI-ema kema bole che ? tyAre datte kahyuM ke, "have A vAtano paramArtha devane jaNAvuM chuM. pitAjInA atyaMta AgrahathI keTalAka kiMmatI vecavA lAyaka kariyANAM bharelAM mahAyAnapAtro (vahANo) bharIne dezo jovAnI abhilASAthI akhaMDa prayANa karato karato aneka dezonuM ullaMghana karato karato devazAla nAmanA nagaranA sImADAnA pradezamAM garjanA karatA phADI Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 upadezapada-anuvAda khAnArA jAnavarovALA zUnya araNyamAM pahocyo. tyAM AgaLa keTalAka hathiyArothI sajja banelA subhaTaparivAra sAthe capaLa ghoDA upara svAra thaIne bhIla ane lUMTArA vagerenI zaMkAthI mArganI najIkamAM jenI najIkamAM marelo ghoDo hato ane acalAyamAna aMgavAlo eka puruSa ociMto mArI najare paDyo. zuM ratinA virahamAM ahiM kAmadevane mUrchA AvI gaI che ke zuM ? evo koI sarvAge suMdara puruSa dekhyo. Ama saMkalpa karI ane tenI najIka gayo. "haju A jIvato che ema jANIne zItaLa jaLano chaMTakAva karyo. pharI barAbara bhAna AvyuM, eTale tene jaLapAna karAvyuM, bhUkhyA peTavALo dhArI tene eka lADavo khavarAvyo-ema tRpta thayo. tyAra pachI meM pUchayuM ke, "he sajjana puruSa ! AvA gahana vanamAM tame kevI rIte AvI caDyA cho ? teNe pratyuttara Apyo ke-"jenA koI divasa manoratha karyA na hoya, kArya mATe paNa jayAM javAnuM na hoya, tyAre karma-daivarUpI pavanavaDe prANIne upADIne tyAM laI javAya che. to devanaMdI nAmanA dezamAMthI koika tevA ghoDAthI haraNa karAine huM ahiM Avelo chuM, he supuruSa ! tame ahikyAMthI AvI caDyA cho? meM paNa mArI hakIkata jaNAvI. ema te dezanA vibhUSaNasamAna zrIdevazAla nagaramAM jaIzuM tyAra pachI baMneno eka sathavAro thayo, 'tame azvasvArI karIne ghaNA tapI gayA cho, A mAruM sukhAsana vAparo," ema kahyuM, eTale te sukhAsana-pAlakhImAM ArUDha thayo. tyAra pachI hAsya ane AnaMda karatA baMnee keTaluMka araNya vaTAvyuM eTale rAtri paDI, tyAM rAtavAsa karyo. bIjA divase ekadama utAvaLA utAvaLA azvonI zreNI mukhamAMthI phINa kADhatI tathA moTA bhayaMkara zabdonA kolAhalathI dizAcakro bharI detA, tathA Dhola, DhakkA, bhuMgaLa, kAMsA-joDI, kAhalanA moTA vAjiMtronA zabdothI bhavana gajAvatA evA sainyane ame AgaLa joyuM amArI sAthenA subhaTo ekadama kSobhAyamAna thaIne tarata potAnA hathiyAro sajja karavA lAgyA, tyAre eka ghoDesvAra AgaLa AvIne amane kahyuM ke, "tame Darazo nahi." (50) are ! tamoe kyAMya dekhyo-eTaluM bolatAmAM teNe potAnI meLe hAthanI saMjJA karIne hakIkata spaSTa karI. eTale teo baMne harSAkula banI gayA. - tyAra pachI vRttAntathI vAkepha banelA vijayabhUpAla tyAM AvyA. baMdI loko jayasenakumAra jaya pAmo'-ema udghoSaNA karavA lAgyA. tyAra pachI sukhAsanathI nIce utarI pagethI cAlI thoDAM DagalAM pitA-samukha sAme gayo ane ghaNA snehathI nIce utarI pagethI cAlI thoDAM DagalAM pitA-sanmukha sAme gayo ane ghaNA snehathI romAMcita zarIravALA teNe pitAne praNAma karyA. pitAe pUchayuM ke, "he vatsa ! AvA araNyanI aMdara tuM kevI rIte AvI caDyo ?" he deva ! pelA duSTa avaLacaMDA azve mane A manuSya - rahita aTavImAM praveza karAvyo. tyAra pachI atizaya kaMTALI gaelA meM lagAma choDI dIdhI, eTale azva tarata ubho rahyo. huM azva parathI nIce utaryo, tyAra pachI "A akArya karanAra che' ema dhArI jANe prANo tene choDIne cAlyA gayA haze-ema mAnuM chuM. tyAra pachI te pitAjI ! te samaye grISmanA taDakAthI utpanna thayelI bhayaMkara tRSNA mane satAvavA lAgI. AkhuM jagata jANe aMdhakAramaya banyuM hoya, tema mane bhAsavA lAgyuM. tyAra pachI zuM banyuM? te mane paNa khabara nathI, paraMtu niSkAraNa baMdhu evA A puruSasiMhe A Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 sArthavAhe mane jIvitadAna ApyuM che.-ema bolatAM te rAjAe paNa mane sAkSAt dekhyo. meM paNa praNAma karIne kahyuM ke-prANa ApavAnI mArI kaI tAkAta che ? A kumAra jIvatA thayA, te devano ja prabhAva che. rAjA atyaMta harSa pAmIne sajjaDa AliMgana ApIne tene kahevA lAgyA ke, "he bhAgyazALI ! tuM mAro prathamaputra che, tAre ahiM taddana sukhazAMti ane niHsaMkocapaNe rahevuM. tyAra pachI sArthanA rakhevALone sArthanI bhalAmaNa karIne huM temanI sAthe devasAla nagaramAM gayo. mAruM pUrNa sanmAna, manohara Adara-satkAra karyo. tyAra pachI koI prakAre te rAjAe ane rAjakumAroe mAruM hRdaya evuM to AkarSI lIdhuM ke, huM te vakhate mAtA-pitA, nagara janmabhUmi sarvane bhUlI gayo. have te rAjAne zrI devI nAmanI rANInI kukSithI janmelI lakSaNavaMtI atyaMta rUpavALI jayasenakumAranI nAnI bhaginI rUpamAM tilottamA devInI tulanA karanArI, kalA samudAyomAM niSNAta thayelI, lokonAM manane potAnA cAritraguNathI haraNa karanArI kalAvarta nAmanI, nAma pramANe guNavALI eka rAjaputrI che. tenA pitA ane baMdhu ciMtAgraMthi dararoja baLyA kare che. kahyuM che ke "jyAre-je divase putrIno janma thAya che, tyAre pitAne dInatA utpanna thAya che, yauvana prApta kare che, tyAre pitA ciMtA-sAgaramAM phekAIne gothAM khAdhA kare che, paraNIne pArakA ghare gayA pachI paNa pati teno tyAga kare che, jo putra utpanna na thAya, to paNa piyariyAne tApa utpanna karanArI thAya che, janme tyArathI ja putrI nakkI niMdApAtra thAya che." tyAra pachI teoe mane kahyuM ke, "tuM pRthvImAM pharanAro che. jagatamAM-pRthvImAM ghaNA nararatno haze, to tuM A putrI mATe koIka yogya vara zodhI lAva. A pramANe kahevAyelA meM tenA citranuM pratibiMba AlekhIne taiyAra karyuM, temanI rajA meLavIne huM mArA ghare Avyo. mArA manamAM evI skUraNA thaI ke, A kanyA Apane mATe ucita che, potAnA svAmIne choDIne bIjAne ratna kevI rIte zobhA pamADI zake ? kularUpI parvatamAM utpanna thayela sUryanuM sthAna samudra che (astasamaye sUrya samudramAM praveza kare che, te kAraNe) caMdrane choDI jayognA bIje kyAMya paNa joDAtI nathI. te sAMbhaLIne te samaye rAjA atizaya ciMtAtura banyo ke, "have AnI sAthe jaldI mAro samAgama kyAre thaze ?" A samaye maMdiramAM madhyAhana samaya sUcavanAra zaMkhano zabda karyo. tyAre rAjAnA kAlanivedake saMbhALAvyuM ke-'ullasita thayela pratApa-samUhavALo sUrya lokonA mastaka para AkramaNa kare che, to pachI A jIvalokamAM teja guNathI jeo adhika hoya, tene zuM asAdhya che ? devanuM arcana-pUjana karavAthI zRMgArarasanI vRddhine utpanna karanAra ghaNA mahotsava-sahita manohara lakSmI tathA kamaLapatra samAna netravALI priyAnI prApti thAya che. (75) rAjasabhAmaMDapamAMthI ubhA thaIne snAnAdika kAryo karI, devAdipUjana kArya karyA ane tyAra pachI kaMIka bhojana grahaNa karyuM. bhojana karatA madhura, amla, tIkhA ke tenA svAdanI ke rasanI tene khabara na paDI, mAtra manamAM kalAvatInuM smaraNa ja satata cAlyA karatuM hatuM tyAra pachI zayanamAM Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 upadezapada-anuvAda sUI gayo paraMtu koi vastumAM rati pAmI zakato na hato ane vicAravAyuvALo banI A pramANe vicAra karavA lAgyo ke-'he daiva ! tAruM kalyANa thAo ke, jeNe devAMganA-samAna te mRgAkSIne nirmANa karI che, paraMtu eka vAta evI khUMce che ke, manuSyone AkAza-mArge javA samartha thai zake tevI pAMkho prApta na thai, to have he daivaprabhu ! amone jaldI suMda2 piMchAno samUha nirmANa karI Apa ke, jethI amo tarata durlabha evuM vallabhAnuM vadana-kamala nIrakhI zakIe. amRta-svarUpa nirmANa karela evI koi rAtri athavA to divasa kyAre Avaze ke, jemAM jema mAnasa-sarovaramAM haMsa, tema huM tenA vakSa:sthaLamAM krIDA karIza. (80) kyAre evo samaya pAkaze ke, tenA madhura oSTha-patrayukta atisugaMdhavALA mukhakamaLa viSe atRptapaNe huM bhramaranI lIlA karIza.' e vagere cittanI ciMtAmAM taNAto keTaloka samaya pasAra karIne pharI paNa sabhAmaMDapamAM rahelo rAjA tenI kathAmAM divasa pasAra karavA lAgyo. have bIjA divase vinayavALA sAmaMtonA samUhathI sevA karatA caraNAraviMda-yugalavAlA rAjAne mahAzvAsathI rUMdhAi gayelA kaMThavALA carapuruSe ociMtA samAcAra ApyA ke, 'he deva ! ApanA pradezamAM kyAMthI paNa AvIne mahAsainya praveza karI raheluM che. rathanA cakronA meghasarakhA gaMbhIra zabdo, hAthIonA garjAravo, azvonI kharInA zabdothI mizrita mahAkolAhala dizAo bharI de che ane vananA prANIo paNa sAMbhaLIne trAsI uThelA che. jANe ke, uMcA daMDayukta dharelA zreSTha ujjavala chatro rUpa phINanA samUhathI ujjavala, unmArge lAgela kSIrasamudranA jaLanI zaMkA karAvatuM hoya, teTaluM puSkaLa sainya AvI rahyuM che. he svAmI ! sImADAnA sarve sAmaMto to ApanA pratye vinayathI namana karanArA varte che. to vaLI A anArya AcaraNa karanAro kyAMthI nIkaLI Avyo ? yuddha-krIDAnA koDavALo bhRkuTInI bhayaMkara racanA karI bhaya pamADanAra dehavALA, krIDA karavAnuM sthAna hovA chatAM nirdayatA pUrvaka pRthvIpITha para paga aphALatA evA A rAjAe AvA samAcAra sAMbhaLIne AjJA ApI ke, are subhaTo ! tame ekadama yuddha mATe prayANa karAvanArI DhakkA vagaDAvo, utAvaLa karo. kAraNa ke, koika khela karanAra naTanuM ToLuM AvyuM jaNAya che. AjJA maLatAM ja subhaTo sainyane sAbaduM karavA lAgyA. ratha, hAthI, ghoDA, vAhana, bannara, hathiyAra vagere| samUho sajIne taiyAra karyA. 'are ! zuM thayuM, zuM thayuM ? ema bolatA nagaraloko paNa bhamavA lAgyA. Dagale-pagale moTo kolAhala zabda saMbhaLAvA lAgyo. A samaye hAsya karato datta rAjA pAse AvI pahoMcyo ane kahevA lAgyo ke, he deva ! vagara kAraNe ociMtI vaLI A zI dhamAla mAMDI che ? A koi duzmana caDAi karavA mATe nathI Avato, paraMtu je citramAM ane tamArA cittamAM je ratna raheluM che, te ahiM devanI pAse svayaM varavA mATe AvI rahela che. A to dareka dizAmAM kIrtino vistAra phelAvato rUpathI kAmadevane jitanAra kalAsamudrano pAra pAmelo evo jayakumAra Ave che. dattanuM vacana sAMbhaLIne rAjA ekadama jANe amRtakuMDamAM bUDI gayo hoya, tevA cittanA dAhane zAMti Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 pamADanAra thayo, sajjaDa harSita manavALo thayo. suvarNanI jidvA, tema ja aMga para rahelAM samagra AbhUSaNo dattane ApIne kahevA lAgyo ke, "he suMdara ! A na banI zake tevI ati durghaTanA kema banI ? tyAre saheja hAsya karatAM karatAM datte jaNAvyuM ke, "devanA acinta prabhAvathI na banavAnAM aNadhArelAM kAryo paNa sahajamAM banI jAya che, bIjuM to amo zuM kahI zakIe ? tyAra pachI matisAgara maMtrIe kahayuM ke- he deva ! A datta sapuruSa upArjana karelA vaibhavanI jema sadA kALa potAnA nAyaka-rAjA pratye paNa ekAMta hitakArI valaNa vALo che. sajjana puruSo svajanone AnaMda pamADanAra hoya che, puSpa vagaranuM vaDavRkSa hovA chatAM madhura phalo vaDe jeTaluM te AnaMda pamADanAra thAya che, teTaluM ghaNA puSpovALuM besvAda phaLa ApanAra khAkharAnuM-palAsa vRkSa AnaMda ApanAra thatuM nathI. megho ghaNA jaLathI bharelA hoya che, te pramANopeta gAje che ane madhura jaLa varasAve che ane jaLa vagaranA megha-vAdaLAM vadhAre kaThora zabda kare che ane varasatA nathI, tenI tucchatA Apa dekho. (100). svArtha vRttivALA sarve loko zatru pAse paNa madhura gamatI vAto kare che, paraMtu jenA aMtaramAM sAcuM bahumAna hoya, tene oLakhAvAnuM cihna parokSamAM guNonuM varNana karavuM te che. keTalAka tevA svArthI sevako vividha mIThAM vacano bolIne, vinayathI praNAma karIne ghaNI stuti kare che, paraMtu niHsvArthI uttama sevako prabhunI bhakti-svAmInI sevA vagara bolya, kAryathI karI batAve che. to sarvathA A zeThaputra datta ApanA vize akRtrima (svAbhAvika) snehabhAvabhaktibhAva rAkhanAro che. mAtra gaMbhIratAthI A hakIkata Apane nivedana nathI karI-tema saMbhave che. ApanA viSe bhaktine anusaranArA teNe A kanyA AgaLa ApanA guNonuM kIrtana karyuM haze, jethI tene rAga utpanna thayo jaNAya che. te kanyAnA pitAe tenI sAthe dattane mokalelo hovo joIe. ANe AgaLa AvIne mAtra Apane prathama sarva nivedana karyuM jaNAya che. matisAgara maMtrI kahevA lAgyo ke, "nakkI A satya bolanAra che, nahitara je vAta ApaNAthI dUra ane parokSa ane dezAMtarothI AMtarita che, te atyAre pratIti sahita pratyakSa prApta thaelI che ane ApaNane kahelI hakIkata pramANa-sahita pratyakSa prApta thaelI che ane ApaNane kahelI hakIkata pramANa-sahita maLI AvI che. athavA to bhUminI aMdara ghaNA uMDANamAM sthApana karela nidhi je netrothI dekhAto nathI, chatAM paNa kuzala puruSo tenA upara tRNa ke velaDIo ugelI hoya, to tenA AdhAre anumAnathI nidhAnanAM darzana kare che. tyAra pachI rAjAe tarata taiyArI karatA sainyane rokavAnI AjJA karI. tema ja moTA daravAjA pAse maMtrane niyukta karI sarva vyavasthA karavAnI AjJA karI, nagaranA rakSakone kahyuM ke, "Adara sahita nagaranI aMdara ane bahAra mahotsava-kArya pravartAvo. kedIone choDI mUko, samagra devonAM sthAnone - maMdirone ujjavala raMgAvo, rAjaya-kara, nagara-kara levAno baMdha Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 upadezapada-anuvAda karAvo, sarva prajAvargane-mALIo, taMbolIone atyAre potapotAnA vyApAramAM tatpara banavAnuM jaNAvo. toraNo baMdhAvo. yajJa karavAnA sthAnamAM, agAsIomAM dhvajAo pharakAvo. hAthI ghoDA vRSabha, uMTa Adine khAvA mATe ghAsa vagere nIro, A pramANe rAjAnI AjJA pAmIne sarvee yathAyogya kAryo karyA. rAjA paNa apUrva AnaMda anubhavavA lAgyo. buddhizALI maMtrIe jayasenakumAranA samagra sainyalokane satkAra-sanmAna karavA mATe evI suMdara vyavasthA karAvI che, jethI teonAM mastaka nAcI uThyAM. yathocita sthAne teono paDAva naMkhAvyo ane nagarI jANe AnaMda ane saMtoSa anubhavatI banI gaI. jamIna para mastaka aDake tevIrIte jayakumAre rAjAne praNAma karyA. rAjAe AdarathI AliMgana ApyuM ane svAgata karyuM. parivAra-sahita tenuM gaurava karyuM. pachI suMdara Asana para beTho. teNe paNa ucita mAna-sanmAna ane rivAja pramANe maMtrI vagere parivAranuM sanmAna karyuM. have jayAre sarve sukhAsana para birAjamAna thAya, tyAre prasanna mukhakAMtivALA kumAranA viraMga nAmanA maMtrIe rAjAne nivedana karyuM ke, "ApanA guNothI amArA rAjAnuM citta Ape harI lIdhuM che. ApanuM samagra svarUpa datta nAmanA vaNikapatre amane jaNAvyuM, te amArI nirmala cittabhUmimAM chINIthI kotarAelA akSaro mAphaka kotarAI gayuM che. mArA pitAjIe Apane snehapUrNa saMdezo kahevarAvela che ke, he dhIrapuruSa ! dUra beThelA evA amo tamArA sarakhA guNabhaMDAranuM zuM gaurava karI zakIe ? je puruSa guNIone potAnI atiISTa prazasta vastu na Ape, to pachI tenI kaI dakSatA, udAratA ke kayo guNAnurAga kahevAya ? to mahAguNAnurAgathI pitAjIe lAvaNya ane guNa-kaLAsamUhavALI potAne ativallabha evI A bAlAne Apane arpaNa karavA mArI sAthe mokalI che. tene bIjA koI paNa rAjakumAro sAthe anurAga na thayo, kamalasarovarano tyAga karIne lakSmIdevI bIje AnaMda mANatI nathI. to praNAma karanAra ane sneha rAkhanAra janonuM pAlana karavAmAM tatpara che supuruSa ! A kanyAnuM pANigrahaNa karIne amArA mananI nivRtti karo. (125). ANe koI divasa amArA taraphathI aNagamatI vastu dekhI nathI, to Ape tema karavuM ke, hAthaNI jema viMdhya parvatane yAda na kare, tema mane kadApi yAda na kare. uttama kuLamAM utpanna thayelA Apane mAre vadhAre kahevAnuM hoya ja nahi. kAraNa ke, "teo aMgIkAra karelA manuSyo pratye svabhAvathI vAtsalya rAkhanArA hoya che,' A pramANe kuzaLatA pUrvaka maMtrIe potAnuM vaktavya pUrNa karyA pachI zaMkha mAphaka madhura zabda bolanAra zaMkharAjAe pratyuttara ApatAM jaNAvyuM ke-"aho ! vijayarAjAnuM saujanya koI apUrva che ke, amArA sarakhAnA guNo vaDe temanuM hRdaya anurAgavALuM thAya che. pitAnA viyogamAM ame to bAlyakAlamAM rAjapada pAmyA, teTalA mAtramAM akuzalabuddhivALA ame guNIjana banI gayA ? ghaNA guNarUpa rasathI paripUrNa puruSanA phaLo pariNAme mAlUma paDe che, phaLo taruNa-aparipakava hoya temAM haju rasa utpanna thato nathI. kAcAM hoya che, te nirguNa hoya che, pakSIonAM manane athavA puNyazALIonAM manane AnaMda ApanAra thatAM nathI. athavA to uttamajano bIjA lokonA doSone guNa rUpe dekhanArA hoya che. je kAraNa mATe potAnI kAMtinuM haraNa karanAra laMchanane caMdra tyAga dekhanArA Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 437 hoya che. je kAraNa mATe potAnI kAMtinuM haraNa karanAra laMchanane caMdra tyAga karato nathI. amRtanI mUrti-samAna uttama puruSo priya sivAya bIjuM bolavAnuM jANatA nathI. caMdra amRta sivAya bIjuM kaMi paNa jharAvavAnuM samaje che kharo ? to niSkAraNa guNavatsala pitA samAna evA te rAjAnAM vacanane huM kema mAnya na karuM ? have te vakhate datta AvI pahoMcyo. eTale harSathI jayasenakumAra kahevA lAgyo ke, Aje to amone tArA vacanamAM vizeSa pratIti utpanna thai. kAraNa ke, 'A rAjA ATalA vinamra nyAsaMpanna suMdara vacananA vaibhavavALA, dAkSiNya, vinaya, ucita samajanArA evA devane viSe apUrva guNo che, to paNa haju temane potAnA guNomAM teTalo saMtoSa nathI, jeTalo pArakAnA guNomAM anurAga che. athavA to mahAnubhavo AvA prakAranA ja svabhAvavALA hoya che. je mATe kaheluM che ke- dhIrapuruSo bhuvanamAM bharelA mogarAnA sarakhA ujjavala aneka guNothI bharelA hoya, tenI prazaMsA karavAno prasaMga Avyo hoya, to temAM tenA karatAM ghaNo ja AnaMda mANe che. zreSThanidhinI jema atyaMta adbhuta guNaratno vaDe devanuM caritra pUrNa che. pratyakSa dekhAtA evA temanA caritrane dekhIne ahiM kone te harSanuM kAraNa na bane ? snehapUrNa netrothI mAtra mArA guNo ja dekhe che. athavA to svabhAvathI nirmala evA sajjananAM hRdayo sahelAithI grahaNa karI zakAya che. nirmala darpaNatalamAM koNa potAnuM pratibiMba na pADI zake tuM vijayarAjano putra che, te kA2Ne tAre AvA ja hovuM ghaTe. AmravRkSathI kadApi liMboLI phaLa meLavI zakAtuM nathI. A samaye kAlanivedaka puruSe ukti saMbhaLAvI ke-'sAkaranAM cUrNamAM pUrNa dhInuM maMthana karAya che, khAMDamAM mizraNa karela sAthavAnI kuMDImAM ghaNuM dhI reDAya che, masAlAdAra kaDheluM dUdha to ApanA hastamAM paDeluM prApta karo cho.' je kAraNathI daive sajjananA kuTuMbane tevA prakAranuM nirmANa kareluM hoya che ke, kayAM guNanA samudra evA zaMkharAjA vase che ane kayAM dvIpAMtaramAM vijayarAjA vase che, paraMtu daivayoge bIjA dvIpomAMthI AvIne paNa ratnono suMdara yoga thavA samAna A baMneno yoga thayo che." tyAra pachI kAlanivedake samaya jaNAvyo, eTale sarve mahelamAM AvyA, romAMcita dehavALAe temano mahAn satkAra karyo. paMDitone yogya sabhAne anurUpa suMdara vArtA-vinoda karatA teoe keTaloka samaya pasAra karyo tyAra pachI prasannatA pAmelA teo potapotAnA sthAne pahoMcyA. dAna Apa-le karavAmAM tatpara banelA, sneha vRddhi pAme, tevAM vacano paraspara bolavAmAM, ekabIjAnA cittane anusaratA evA teonA divaso pasAra thavA lAgyA. e pramANe keTalAka divasa pachI jyAre prazasta divase graho jyAre ucca sthAnamAM rahelA hatA, AkAzatala nirmala hatuM, vividha prakAranAM vAjiMtro vAgatAM hatAM, vAjiMtronA zabdAnusAre vArAMganAonuM nRtya cAlatuM hatuM, nATaka jovA mATe loko AkarSatA hatA, lokonAM mana ane nayana jemAM saMtoSa pAmatA hatA, jemAM toSa pAmelI kAminIonAM ekaThAM thayelA mukhakamaLothI AMgaNAnuM sthAna zobhAyamAna baneluM che. jemAM bhojana-sAmagrIthI bhAvita thayelA - Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 upadezapada-anuvAda saMtuSTa banelA nagaraloko ane nagaranArIoe bhojananuM varNana karyuM che, jemAM vRttAntonA varNana karatA cAraNone manorathothI adhika dAna apAya che, ethI jemAM maMgala samRddhi sahita vividha prakAranA kautuka karyA che, jemAM svajanone AnaMda utpanna thayo che. jemAM AnaMdanI bAhulatA pAmelA evA vara-vahu hasta-kamalono meLApa thayo che. (15) nagaranA zreSTha puruSonAM hRdayane haraNa karanAra, Azcarya pamADanAra, sneha vadhAranAra, dAnanI jemAM maryAdA-rokAvaTa nathI-evA prakArano kula-maryAdAno nirvAha karanAra pANigrahaNano vidhi pravaryo. jayasenakumAre paNa pitAe kahelA pramANathI adhika saMkhyAnA pramANavALA hAthI, ghoDA, dhana, suvarNa, ratnAdikanAM AbhUSaNo kalAvatIne ApyAM. have jANe ekadama traNe bhuvanano vijaya meLavelo hoya, tenI jema zaMkha mahArAjA kalAvatInA lAbhamAM adhika mananI nivRtti pAmyo. jayasenanA hRdayamAM bhaginInA snehanA kAraNe zaMkharAjA viSe to prIti hatI ja. paraMtu A rAjAnA satkAra ane gauravathI te guNabhaMDAra rAjA viSe adhika prIti utpanna thaI. lagAra majAka karavI, AnaMda utpanna thAya tevI buddhipUrvakanI vAto karavAnA sukhamAM ghaNA divaso pasAra karIne viyogaduHkhano bhIru hovA chatAM have jayasenakumAra potAnA nagare javA mATe utsuka banyo. zaMkharAjAne kahyuM ke, "he deva ! Apane choDIne javA mana thatuM nathI, to paNa mArA pitAjI manamAM mahAna asaMtoSa karaze ke, hajI kema pAcho na pharyo-tevI ciMtA TALavA mATe have mAre jaldI pitAjI pAse pahoMcavuM joIe; mATe mane mArA sthAne javAnI anumati Apo." tyAre rAjAe kahyuM ke, "priyanuM darzana, dhana, yaza ane jIvitanI pUrNatA koNa prApta karI zake che? to he kumAra ! tane vadhAre zuM kahevuM? have pharI samAgama jaldI thAya, tevo tema ja ApaNI prItinI vRddhi thAya, tevo prayatna tuM karaje. svapnamAM paNa kalAvatI saMbaMdhI ciMtA tamAre koie na karavI. kAraNa ke, ratna koine ciMtA karAvatuM nathI." jayasenakumAre paNa vaLato javAba Apyo ke, "Ape kahyuM te satya ja che. te vAtamAM pheraphAra hoI zake nahiM." bIjuM AgaLa mArI sAthe pitAjIe kahevarAvela che, te paNa Apane nivedana karuM chuM ke - Apane kalAvatI thApaNa tarIke arpaNa karelI che, have Ape haMmezA saMkaTa ke utsavasamayamAM tenuM rakSaNa-ciMtA karavI." A pramANe kahIne virahAgnithI ghUsake dhrusake raDatI kalAvatIne sAttvana ApIne rAjAthI vidAyagiri Apato ane keTalAMka DagalAM sudhI anusarAto kumAra potAnA nagara tarapha prayANa karavA lAgyo. anukrame devazAla nagare pitAne malyo. harSa pAmelA kumAre vivAhAdikano sarva vRttAnta jaNAvyo. saMpUrNa thayelA manorathavALo zaMkharAjA paNa priyAno kSaNavAra viraha sahana na karato, tenI sAthe bhogo bhogavavA lAgyo. lagIra vAra paNa tenI gerahAjarImAM mananI zAMti pAmI zakato na hato. tenA mATe potAnuM jIvana paNa nyochAvara karavAnI jarUra paDe to arpaNa thayelA manorathavALo zaMkharAjA paNa priyAno kSaNavAra viraha sahana na karato, tenI ja kathAmAM samaya pasAra karato rahelo hato. vadhu keTaluM kahevuM? tenuM zarIra kAryo kare, paraMtu citta to jyAM kalAvatI hoya, tyAM ja rahetuM. sarva aMtaHpura paNa kalAvatInA nAmathI ja oLakhAvA lAgyuM rAjAnA vizAla haiyAne paNa Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 teNIe evuM rokI lIdhuM ke, tyAM bIjI koI paNa priyA sthAna meLavI zakatI na hatI. kalAvatI jo ke koI divasa jUThuM bolavAnuM jANatI na hatI ke cADI paizunya karavAnuM tenA svabhAvamAM na hatuM. IrSAne AdhIna thatI na hatI, tema ja potAnA saubhAgyano garva paNa na hato. bIjAne priya vacanathI bolAvavAnuM, ucita vinaya, Adara-satkAra-sanmAna karavAnuM, duHkhIo viSe dayA ane zIlapAlana jANatI hatI. rAjA ekAMtamAM tenA viSe khUba ja anurAgI banI gayo, vaLI parivAra paNa tenA pratye raMgAI gayo, are ! zoryAvarga paNa tenAM vividha prakAranAM guNonI prazaMsA karavA lAgyo sukha-samudramAM DUbelI svarganAM sukhane paNa taNakhalA samAna mAnatI, evI tenA ziyALAnA divaso mAphaka jaldI pasAra thatA divaso keTalA gayA? te paNa khabara paDatI nathI. have koIka madhyarAtri-samaye sukhe sUtelI hatI, tyAre divya caMdananA lepathI vibhUSita, kSIrasamudranA jaLathI pUrNa, vijaLInA DhagalA sarakhA ujjavala, kamalapatrathI DhaMkAela, potAnA kholAmAM sthApana karela, viziSTa maNiratno jaDela suvarNakaLaza joyo. tarata ja jAgIne rAjAne jagADIne kahyuM ke, "he priya ! ApaNA kularUpI AkAzamAM caMdra samAna AlAdaka, kulamAM kalpavRkSa samAna sarvanA manoratho pUrNa karanAra, kuladIpaka kulamaMdiranA dhvaja samAna evo bhAgyazALI putra tane janmaze." (175) ApanA kahevA pramANe thAo ema mAnIne dhIrI evI te garbhane vahana karavA lAgI. amRtapAna karyuM hoya, tema atizaya harSanA prakarSane pAmI. vaLI kalAvatI garbhane azAtA na thAya, te kAraNe atiuSNa ke zItala AhAranuM bhojana karatI nathI, bhUkha ke tRSA sahana karatI nathI, utAvaLe cAlatI nathI, garbhavRddhi karanArA vividha prakAranA auSadhonuM pAna dararoja kare che, garbha-rakSaNa mATe auSadhio bAMdhe che. tema ja aneka devatAnI ArAdhanA kare che. lagabhaga nava mahinA pUrNa thavAno samaya najIka Avyo, tyAre kalAvatInA pitAe potAne tyAM bolAvI lAvavA mATe mukhya sevako vagerene mokalyA. kAraNa ke, strI prathama prasUti pitAne ghare kare che. jayasenakumAre paNa vicAryuM ke, "A suMdara prasaMga ubho thayo che." jayasenakumAre paNa rAjAne vizeSa prakAranuM bheTANuM tathA bAhumAM paheravA yogya aMgada AbhUSaNa ApavA mATe taiyAra karyuM ane potAnA sevako sAthe mokalyA. anukrame te ahi AvI pahoMcyA. datta sAthenA pUrva paricayanA kAraNe gajazeThanA ghare utAro karyo teNe paNa sAruM sanmAna gaurava karyuM. bhavitavyatA. yoge vijayasene mokalela sevakoe prathama rAjAno meLApa na karatAM prathama kalAvatIno melApa karyo ane pitAno saMdezo jaNAvyo, tema ja AvavAnuM prayojana jaNAvyuM. pitAnA ane piyaranA samAcAra lAMbA kALe maLavAthI kalAvatInI kAyA ekadama romAMcitakaMcukavALI banI gaI. jethI tenA mukha para prasannatA AvI gaI. pIyariyAne dekhavAthI vadana kaMIka hAsya karavA lAgyuM, suMdara daMtazreNivALuM evuM tenuM mukha AnaMdapUrNa ane vikasita netrayugalavALuM thayuM. ema AnaMdamAM AvelI kalAvatI AvelA sevakonuM svAgata karatI pUchavA lAgI ke, "pitAjI kuzaLa che ne, mAtAjI svastha che ne ? bhAI AnaMdamAM che ane tArA bhoga mATe A vastro mokalyAM che ane pitAjIe to A devadUSya vastranI joDI tArA mATe mokalI Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 upadezapada-anuvAda che. vaLI jayasenakumAre rAjAnA snehathI rAjAne bheTa ApavA mATe A bAhumAM paheravA yogya bAjubaMdhanI joDI moklI che ke, je kumAranI vallabha strIne ativallabha che. vaLI gajazeThano putra dhanopArjana karavA mATe Avyo hato, tyAre teNe A AbhUSaNanI ghaNI mAgaNI karI hatI, chatAM tene paNa Apela na hatuM. tyAre kalAvatI devIe bhAinA snehathI pote ja grahaNa karI tene kahyuM ke, "huM jAte ja rAjAne arpaNa karIza." teonuM adhika sanmAna karI rajA ApI, eTale teo potAnA utAre gayA. have devIe potAnI sakhI samakSa baMne bhujAomAM te aMgada AbhUSaNo paheryA ane snehapUrNa hadayathI eka najare nizcala dRSTithI tene jovA lAgI. A samaye rAjA devInA maMdiranA dvAra sudhI pahoMcyo, eTale harSanA bolatA zabdo sAMbhaLyA ane A sarve zuM vAto kare che? ema vicAra karato jyAM dekhe che, eTale gavAkSamAM AkAzatalamAM rahelI devInI be bhujAomAM aMgada AbhUSaNo paherelAM joyAM, tema ja zabdo sAMbhaLyA ke, "A aMgado jevAthI mArA netromAM jANe amRtarasa AMjyo hoya, tevo AnaMda thAya che, athavA to A aMgadone dekhavAthI meM tene ja dekhyo. A paherela hovAthI tenA parano sneha te samaye osarI gayo. have to tenuM nAma grahaNa karavAthI bharI gayeluM (jaIne) pAchu mAru hRdaya jIvI gayuM. vaLI bIju paNa Azcarya vicAro gajazreSTinA putra mAgyuM to paNa A na ApyuM, kA.ke. te paNa teno prANapriya che. vaLI sakhIoe kahyuM ke, "svAminI ! tamArA viSe je teno sneha sarvasva che, te bIje kyAMya paNa tevo sneha saMbhavato nathI. A vAtamAM kazI navAI nathI." A pramANe nAma grahaNa karyA vagara temanA ullApo-vacano ghaNA prakAranA sAMbhaLIne ISyane AdhIna thayelo rAjA khoTA vikalpo rUpa sarpothI DaMkhAyo. "AnA hRdayane AnaMda karAvanAra koI bIjo ja teno vallabha che. huM to mAtra kapaTa snehathI vinoda mAtrathI vaza karAelo chuM. A tenI vallabhAne nidhana pamADuM ke, tene ghAyala karuM. ahi A beno saMyoga karAvI ApanAra kaI dUtI haze ? (200) A pramANe mahArASAgni javAlAthI bharakhAela rAjA A kArya koIne kahevA lAyaka paNa nathI, tethI kaMI puchavA mATe asamartha banyo. jene ativallabha gaNIe, mahAsanmAnasthAnane mAnelI hovA chatAM AvI strIone viSe kayo DAhyo manuSya vizvAsa kare ? AvA nirmala kulamAM utpanna thayelI A kalAvatI paNa AvA prakArano ayogya vartAva kare, to nakkI tenuM zIla khaMDita thayeluM hovuM joIe." A pramANe na zaMkA karavA lAyakanI zaMkA karato rAjA te vakhate tyAMthI pAcho pharyo mahAduHkhamAM baLI rahelA rAjAe mahAduHkhathI eka divasa pasAra karyo. sUryamaMDala asta pAmyuM ane puSkaLa aMdhakAra phelAI gayo. tyAre cAMDAlanI strIone guptapaNe bolAvIne potAnI buddhithI kalpela vastu temane jaNAvI. eTale teoe to te vAtano svIkAra karyo ane potAnA sthAnamAM cAlI gaI. rAjAe niSkaruNa nAmanA potAnA sevakane AjJA ApI ke, "he bhadra ! A tane je kArya sopuM, te tAre guptapaNe karavAnuM che. mArI kalAvatI patnIne prAtaHkALamAM laI jaIne amuka jaMgalamAM tAre teno tyAga karavo." have prabhAtasamaye rathane taiyAra karI jaldI jaldI AvI devIne kahevA lAgyo ke "vagara vilaMbe tame Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 rathamAM besI jAva rAjA hAthI para besIne kusuma nAmanA udyAnamAM prabhunA vaMdana mATe gayA che. he svAminI ! tamane lAvavA mATe mane Adeza Apyo che. sarala svabhAvavALI kalAvatI paNa utAvaLI utAvaLI rathamAM ArUDha thaI, sArathie paNa pavana sarakhA vegavALA azvone tarataja cAlavA mATe preryA "rAjA haju keTalA dUra che ?" he suMdarI ! "A AgaLa jaI rahelA che." ema kahetAM kahetAM uMDA araNyamAM praveza karyo. rAtri pUrNa thai, dizArUpI vadhUonAM mukho nirmala dekhAvA lAgyAM, rAjAne na dekhatI devI atizaya AkuLa-vyAkula banI gaI. he niSkaraNa ahiM rAjA kema kyAMya dekhAtA nathI ? udyAna paNa dekhAtuM nathI, teM mane kema ThagI ? vAjiMtra-zabda ke lokono koI zabda saMbhaLAto nathI, paraMtu A to ghora araNya che. A svapna che? ke IndrajALa che ? ke mArI matino bhrama thayo che ? je hoya te satya kahe," AvA bhayavALA saMbhramayukta pralApo sAMbhaLIne ane devIne bebAkaLAM thayelAM dekhIne te niSkaruNa sevaka paNa karUNAvALo thayo ane have uttara ApavA paNa asamartha banyo. rathamAMthI nIce utarIne tenI sanmukha be hAtha joDIne zokabharathI rUMdhAI gayelA kaMThavALo roto roto kahevA lAgyo ke, "he devI ! pApI evA mane dhikkAra thAo, kharekhara mAre "niSkaraNa' nAma sArthaka ane satya ja che. kAraNa ke, durbhAgI daive mane A AkAryamAM joDyo. he devI ! pApa karanAra pApI ceSTAvALA duSTa evA puruSo na janme, te vadhAre sAruM che. kAraNa ke jIvita mATe AvI na karavA lAyaka vRttinuM sevana karavuM paDe che. pitA sAthe putra yuddha kare che, snehI banyunI paNa hatyA kare che, A bicArA sevakarUpI zvAsa svAmInA vacanathI agnimAM praveza kare che. to have A rathamAMthI nIce utarIne A sAlavRkSanA chAMyaDAmAM ahiM beso. Avo rAjAno hukama hovAthI huM bIjuM kaMI paNa kahevA samartha nathI.' vijaLI paDavAthI je sthiti thAya, tenA karatAM paNa adhika tenuM vacana sAMbhaLIne tema jANIne tharatharI gaI. rathathI nIce utaratI hatI tyAre mUccha pAmIne devI pRthvItala para DhaLI paDI. ratha hAMkanAra sArathi paNa ratha laIne roto roto nagara tarapha pAcho pharyo. koI prakAre pharI devI pAchI bhAnamAM AvI potAnA pIyaranA gharanuM smaraNa karatI atikaruNa rudana karI rahelI hatI, eTalAmAM pUrve niyukta karelI caMDALanI strIo tyAM AvI pahoMcI. hAthamAM bhayaMkara charI rAkhelI, rAkSasI svarUpa dhAraNa karelI, niSkAraNa kopathI bhakuTi caDAvavAthI bhayaMkara bhAlatalavALI, te kopathI kahevA lAgI ke, "he duSTA ! duSTa vartana karanArI! tuM rAjalakSmIne mANavAnuM samajatI nathI ane snehAdhIna rAjAthI 8 viruddha vartana karanArI thAya che ? mATe atyAre tArAM pApanAM AvAM phalo bhogavI le." AvAM kaThora vacana saMbhaLAvIne tarata tenI be bhujAo chedI nAkhI. keyUra ane ratnasuvarNanAM AbhUSaNothI zobhAyamAna baMne bhujAo pRthvIvalaya upara paDI. koI prakAre pharI cetanA AvI, eTale A pramANe vilApa karavA lAgI ke, "he daiva ! mArA upara vagara kAraNe nirbhaya banI kopa kema kare che? ke jethI vagara vicAryuM aNadhAryo Avo bhayaMkara daMDakare che. te pApI ! zuM tArA ghare mArA sarakhI koI bAla nathI ke, jethI te hatabhAgI deva ! tuM aniSTane jANato nathI. nahitara bIjAne aniSTa duHkha ApanAra thAya nahiM. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 upadezapada-anuvAda he Aryaputra ! Apane vagara vicAryuM AvuM kArya karavuM yogya na hatuM, te dhIra ! samaju evA tamone adhika pazcAttApa ane hRdaya-saMtApa thaze. he nAtha ! huM jANuM chuM ke, "me tamAruM lavaleza paNa apriya karyuM ja nathI' ajJAnatAthI Avo daMDa karavo, te he priyatama ! Apane mATe yogya na gaNAya koika cADiyAe tamArA kaMI paNa kAna bhaMbheryA haze, te huM jo ke jANatI nathI, paraMtu svapnAMtaramAM paNa mArA zIlanI malinatA viSayamAM Apa zaMkA na karazo. ApaNo te sneha, te prema ekabIjAno vizvAsa, Adara-bahumAna, suMdara vacanothI bolAvavuM vagere che nirdaya ! atyAre eka DagalAmAM tame visarI gayA ? "strIo kSaNamAM rAgI thAya che, vaLI bIjA kSaNomAM virakta thAya che, jayAre puruSo to zaraNe AvelAnuM Atmabhoge paNa pAlana karanArA hoya che." A lokaprasiddha uktine tame Aje viparIta banAvI che. "he pitAjI ! mAtAjI ! he baMdhu ! huM tamone prANathI paNa adhika vallabha hatI, to atyAre duHkhI maraNathI mRtyu pAmatI evI mane tame kema bacAvatA nathI ? pIDAnA kAraNe te kSaNe nirlajja tenuM udara akaLAvA lAgyuM. cittamAM jANyuM ke, "have mane prasUtino samaya pAkI gayo che. najIkanI vananI phaLadrupa lIlI jhADImAM gaI eTale tyAM zUla samAna vedanA utpanna thai. mahAkaSTathI koI prakAre vedanAnA aMte be caraNanA aMtarAlamAM deva kumAranI upamAM vALA putrane dekhyo. mahAviSAda anubhavatI chatAM te kSaNe harSathI tene grahaNa karyo. A lokamAM putrano janma thAya che, tyAre Apatti hoya, to paNa saMtoSa thAya che, maratAne paNa jIvitadAna Ape che. sArI rIte janmelA putrane kahevA lAgI ke, "he putra ! tuM lAMbA AyuSyavALo ane sukhI thaje, te vatsa ! nirmAgIevI huM tArAM bIjAM zA vadhAmaNAM karuM? eTalAmAM taraphaDato putra nadI-kAMThA tarapha gabaDavA lAgyo. tyAre caraNathI TakAvI te bolavA lAgI, "he nirdaya kRtAMta ! ATaluM duHkha ApavA chatAM haju tane saMtoSa thayo nathI ? he pApa ! huM tane page paDIne dIna-vadana karIne vinaMti karuM chuM ke, "namaskAra karanAra pratye vAtsalya rAkhanAra tuM mArA para karuNA kara ane mArA bALakanuM haraNa na kara. jo A jagatamAM zIla jevI vastu hoya, jo meM mAruM zIla kalaMkti karyuM na hoya, to te divyajJAnanetravALA ! A bALakanA pAlanano upAya karo." A pramANe dInatAthI Akrandana karatI hatI, tyAre karuNA pAmelI siMdhudevIe kSaNavAramAM tenI zobhAnA karavAvALI bhujalatikAo ane nirogI banAvI. amRtarasa siMcAyo hoya, tema atizaya zarIrasukha anubhavavA lAgI. be hatheLI vaDe bALakane grahaNa karIne khoLAmAM sthApana karyo. "he devI ! tamAro, jaya thAo, tame AnaMda pAmo, niSkAraNa vatsalatA rAkhanArA tamAruM kalyANa thAo. he svAminI ! atidIna ane anAtha banelI evI mane Ape prANadAna karyuM. have to AvA prakAranA parAbhavanA agnithI bharakhAelI evI mAre jIvavAnuM koI prayojana nathI, paraMtu vizAlanetravALA A vatsane anAthadazAmAM choDIne maravA samartha banI zakatI nathI. jo A deva rUkyo na hota, ane bhayaMkara aMjAma Avyo na hota, to putrajanmanAM vadhAmaNAM sAMbhaLIne tenA pitA nagaramAM moTo AzcaryakArI mahotsava ujavatA. jyAM sudhI svArthanAM kAryo sadAya che, tyAM sudhI anurAga kare che, paraMtu svArtha pUrNa thAya, potAnA kArya Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 sadhAI jAya, eTale durjananI jema dubhAya che. AvA kRtrima snehavALA niSphara jIvanane dhikkAra thAo. (250) priya manuSyo viSayaka mamatvabhAva-rAga jenA manomaMdiramAM nimeSamAtra paNa vAsa karato nathI' evI bAlyakAlamAM dIkSita thayelI zramaNIone mAro namaskAra thAo. jo huM bAlyAkAlamAM brahmacAriNI zramaNI banI hota, to svapnamAM paNa AvA saMkaTo AvavAno mane avakAza na hato. tyAre jANe koI rudana karatI vanadevI hoya, tevA prakAranA rUpavALI vividha prakAranA vilApa ane rudana karatI A kalAvatIne puNyayoge koIka tApasamunie dekhI. "zuM AkoI devAMganA? athavA to vidhAdharI haze? ema tarka karatA teNe AzramasthAnamAM jaine tarata ja kulapatine hakIkta jaNAvI. kulapatie paNa dayA AvavAthI. vyApadAdikathI rakhene tene upadrava thAya, ema dhArI utAvalA utAvaLA teNe ahiM ANI maMgAvI. "mArI atyAre koI bIjI gati nathI' ema samajIne te tyAM AvI. kulapatine praNAma karyA, teNe vAtsalyathI vRttAnta kahevA asamartha evI tene kulapatie madhura vacanothI AzvAsana pamADI kahyuM kevatsa ! tArA dehathI ema jANI zakAya che ke, teM uttamakulamAM janma lIdho che. vividha prakAranAM seMkaDo dehalakSaNothI tuM atizaya uttama kuLamAM janmelI jaNAya che, paraMtu A jagatamAM haMmezano sukhI AtmA koNa hoya che? AkhaMDita chAyA ApanArI lakSmI konI pAse hoya che? lAMbo kALa snehasukha koNa bhogavI zake che? ekabIjAnA konA samAgamo skUlanA nathI pAmatA ? to have vairyanuM avalaMbana karI, tapasvinIonI vacce rahI, deva-gurunI zuzruSA karatI tuM devakumAranI upamAvALA A putranuM pAlana kara. kayAM sudhI, to ke jayAM sudhI pUrvajanmamAM upArjana karela puNyavRkSa phala na Ape." A pramANe AzvAsana apAyelI kalAvatI have jIvitanI AzA baMdhAI, ema samajIne tyAM rokAI. A bAju bAhu kApanArI caMDAlaNIoe keyUra AbhUSaNa sahita kApelA bAhuo rAjAne batAvyA. jayAre nipuNatAthI te jovA lAgyo, tyAre te aMgada AbhUSaNa upara "jayasenakumAra' nuM nAma vAMcyuM, eTale mahAuga utpanna thayo. te samaye jANe AkhA hRdayamAM lAlacoLa aMgArA bharyA hoya, tevI tenI chAtI baLavA lAgI. to paNa nirNaya karavA mATe gajazreSThIne bolAvIne pUchayuM ke atyAre koI devazAla nagarIthI Avyo che ? teNe kahyuM ke, "he deva ! Avela che ane teo mArA ghare utarelA che," devInI prathama prasUti-samaye utsava karavA nimitte rAjAnA pratinidhi sarakhA keTalAka puruSo AvelA che, Apane maLavAno avasara temane prApta na thayo, tethI ApanI samakSa haju AvyA nathI." rAjAe kahyuM ke, "to temane jaldI bolavo." eTale teo tarata AvI pahoMcyA. A aMgada AbhUSaNa koNe zA mATe mokalyuM che ? teoe pratyuttara Apyo ke, "he deva ! atikiMmatI ratnothI jaDeluM suMdara AkRtivALuM A che, ema dhArIne prANAdhika priya evA Apane mATe jayasenakumAre mokalyuM che. je ame devIne ApyuM che. gharamAM kyAMya mUkyuM haze ema teonA bolatA bolatAmAM to rAjA mUrchAthI bIDAyelA netravALo ekadama siMhAsana parathI nIce gabaDI paDyo. ThaMDo pavana nAkhyo, eTale Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 upadezapada-anuvAda tarata cetanA AvI, vaLI vicAravA lAgyo ke, "vagara vicAryuM kArya karanArA evA mane dhikkAra thAo. aho ! mArI kRtajJatA, aho mArA ajJAnano mahAprakarSa, aho ! nirbhAgyazekharapaNuM, aho ! mAro atyaMta nirdayatAbhAva kevo umra che ?' ema vicArato zaMkharAjA pharI paNa bhUmi para DhaLI paDyo. pharI zvAsa ThekANe Avyo, tyAre sAmaMtoe kahyuM, he deva ! Ama vagara kAraNe aNadhAryuM Apane A ativiSama AkulapaNuM kyAMthI utpanna thayuM? ema jyAre pharI pharI pUchayuM, tyAre kahevA lAgyo ke- he loko ! cora sarakhA vakra mArA duzcaritrathI huM aparAdhI thayo chuM. kAraNa ke, meM vijayarAjAnuM vAtsalya paNa gaNakAryuM nathI, jayasenakumAMranI maitrI upara paNa meM pANI pheravyuM che, kalAvatInA snehane paNa visarI gayo, meM mArA kulanA kalaMkanI paNa ciMtA na karI. vaLI jenI najIkanA kALamAM prasUti thavAnI hatI, evI vijayarAjAnI putrIne "asaMbhavita doSavALIne doSavALI che' ema khoTI kalpanA karIne yamamaMdire mokalI ApI. to jema azucinA ukaraDAnI zuddhi thaI zakatI nathI, tema mArI paNa have zuddhi thAya tema nathI, mATe huM cAMDAla mAphaka viSNalokone dekhavA lAyaka nathI. tema kASTho jaldI lAvo, jethI agnimAM praveza karIne jaldI mArA pApanI zuddhi karuM ane saMtApathI baLI rahelAM mArAM aMgane zAMti pamADuM." rAjAnAM AvAM akAla vijaLI-pAta samAna vacano sAMbhaLIne sarve parivAra loko ekabIjAnAM mukho jovA lAgyA. are ! A rAjA Ama kema bole che ?-ema vilakho banelo rAjaparivAra ubho rahIne eka avAje muktapaNe pokAra karato vilApa karavA lAgyo. (280). - "he Aryaputra ! tame AvA nirdaya thaine AvuM krUra kArya kema karyuM ? A mahImaMDalanI zobhArUpa te kyAM che ? ema patnIo pUchavA lAgI. are re ! A rAjyagaNa paNa tenA vagara zunya AraNya samAna jaNAya che. te svAmI ! tamAro kopa zAMta karo. amArA para prasanna thAo ane svAmine pAchI lAvo-ema parivAra kagaravA lAgyo. are ! "A zuM thayuM che ? AvA prakAranA daivathI banelA kAryane dhikkAra thAo." ema bolatA nAgariko ane nAgarikAo cAre bAju rudana karavA lAgyA. lokonA AkraMdanA bhayaMkara zabdo sAMbhaLIne niSpharuNa janane paNa kAruNya utpanna karanAruM thayuM. AvA prakAranA nagarane dekhIne utsuka cittavALo rAjA pharIthI kahevA lAgyo ke-"are maMtrIo ! kASTho lAvavAmAM ATalo vilaMba kema karo cho ? zuM tamane mArA aMganI baLatarAnI khabara paDatI nathI ? ATaluM mahAna du:kha hovA chatAM haju mAruM hRdaya kema phUTI jatuM nathI ?" have maMtrIo, patnIo, svajano satata rudana karatA kahevA lAgyA ke, "he vicakSaNa ! AvA samaye lohI nItaratA ghA upara kSAra nAkhI amArI vedanAmAM vadhAro na karo. jo koI prakAre daivayoge eka vakhata buddhi vagaranuM kArya banI gayuM, to tevuM kArya bIjI vakhata karavAthI gumaDA upara pharI phollo thavA jevuM adhika duHkhadAyaka thAya. bhayathI kAyayelAo mATe parvata sarakhI sthiratAvALA dhIra puruSo zaraNabhUta thAya che. to pachI jyAre dhIrapuruSo ja dhairyano tyAga kare, to pachI zaraNa konuM karavuM ? bIjuM koine paNa zatrubhAva pamADyA sivAya atyAra sudhI-lAMbA kALa sudhI rAjayanuM suMdara pAlana karyuM che. jo tamo Ama rAjaya reDhuM mUkIne cAlyA jazo, to hatuM na hatuM evuM vera-vikhera thaI Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 jaze. kulano uccheda karIne zatruvarganA manoratho pUrNa na karo. potAnuM ghara saLagAvIne kayo buddhizALI bhuvanamAM ajavALuM phelAve che ?" A pramANe vinayavALAM, snehapUrNa guNa-doSanA vivekavALAM vacanone paNa avagaNIne pazcAtApathI tapelA aMgavALo rAjA nIkaLI paDyo. sUrya paNa teTalo tApa Apato nathI, bhaDabhaDato agni ke vijaLI-pAta teTalo bALanAra thato nathI ke, jeTalo vagara vicAryuM apramANita kArya karanAra jaMtune pazcAtApAgni bALanAra thAya che. tyAra pachI maMtrIo, aMtaHpura, page cAlanArA subhaTo vaDe anusarAto rAjA koI prakAre na Icchato hovA chatAM teoe tene azva upara besADyo. sevakavargane duHkha Apato, dharmamAM udyamavaMtane vairAgya utpanna karato, zokAzrujaLathI dhovAtA mukhavALI taruNIothI darzana karAto, jemAM gIta, vAMjitro, baMdha karelAM che, dhvajA, cAmara, chatrAdika rAjacihnothI rahita evA rAjA gharethI nIkaLI naMdana nAmanA vana pAse pahoMcyA. have tene rokavAno bIjo upAya na maLavAthI gajazreSThIe tene kahyuM ke, "A udyAnamAM samagra jagatanA mukuTamaNi samAna evA devAdhidevanuM suMdara AkRtivALuM alaukika devamaMdira che, to he deva ! tyAM kSaNavAra temanuM pUjana-vaMdana karo. valI ahiM ja vipula jJAnavAlA samudra karatAM adhika gaMbhIratAvALA, samagra doSone jeNe dUra karelA che, evA amitateja nAmanA AcArya bhagavaMta che, to kSaNavAra temanAM paNa darzana karo, temanA upadeza-zravaNathI mahAkalyANa thaze. kAraNa ke, teo jagatanA tamAma jIvonuM hita karavAnI abhilASAvALA che," "bhale ema thAo jagatanA tamAma jIvonuM hita karavAnI abhilASAvALA che." "bhale ema thAo." e pramANe tenuM vacana mAnya karIne ghaNA ADaMbara sahita jinapUjana karyuM. tema ja harSAkula manavALA rAjAe vidhithI yathocita vaMdana karyuM. (300) tyAra pachI guru samIpa jaI vinaya pUrvaka praNAma karyA, guru sanmukha ucita Asane beTho. tyAra pachI rAjAno vRttAnta jANI lIdhA pachI guru mahArAja kahevA lAgyA ke-"he rAjan ! ISTaviyoga, aniSTa-saMyoga vagere duHkharUpa vaDavAgnithI vyApta janma, jarA, mRtyu rUpa jaLathI paripUrNa, duHkhe karIne jeno pAra pAmI zakAya tevo A bhava-samudra ghaNo bhuMDo che. nAraka, tiryaca, manuSya deva evI cAreya gatimAM dareka jago para anaMtI vakhata vAraMvAra sarva jIvoe sarva prakAranAM duHkho bhogavyAM che. AnAM jo koI kAraNa hoya, to krodhAdi cAra kaSAyorUpI bhayaMkara sarpo che. je krodhAdi kaSAyo karavAthI jIva potAnA hitamArgamAM yathArtha jJAna meLavI zakato nathI. e kaSAya-sarpothI DaMkhAelA ajJAnI AtmAne kAryakArya yukta ke ayukta, hita ke ahita, bolavA yogya ke na bolavA yogya, sAra ke asAra padArthano viveka hoto nathI. vadhAre keTaluM kahevuM? krodhAdika cAra kaSAyone vaza paDelo buddhizALI samaju hoya, to paNa tevuM kArya Acare che. jethI karIne A loka ane paralokamAM viSayomAM rAgI banI mahAduHkhanI paraMparAnI zreNi upArjana kare che. tamane paNa A kaSAyonA yoge hRdayamAM narakanAM duHkha karatAM paNa adhika dAha utpanna karanAra Avo anartha thayo. A viSayamAM maraNa, duHkha karatAM paNa adhika dAha utpanna karanAra Avo anartha thayo. A viSayamAM maraNa, duHkha dUra karavAno upAya nathI, paraMtu pApanAM duHkhane dUra karanAra hoya, to mAtra dharma ja che. bhavamAM Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 upadezapada-anuvAda bhramaNa karatA evA jIvane dharma sivAya bIjuM koI zaraNa nathI. A sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke, jarUra dharma sukha ApanAra che, paraMtu duHkhathI atyaMta baLI rahelA mane have kSaNavAra paNa jIvavuM azakya che; to have huM cAlu kALane ucita evuM parabhavane hitakArI evuM kayuM kArya AcaruM ? te kRpA karIne jaNAvo. gurue kahyuM ke duHkhanI vRddhi thAya, tame tema to kAryAraMbha karyo che. he rAjan ! A viSayamAM huM eka AkhyAna kahuM chuM, te tame sAMbhaLo - - gaMgAnadInA kinArA para eka kapila nAmano brAhmaNa hato. te zaucavAdI hovAthI tene zaucarUpa pizAca vaLagelo hovAthI zrotriyapaNuM pAmyo hato. koIka samaye zauca viSayaka ciMtA-saMkaTamAM paDelo te vicAravA lAgyo ke - ahi A gAmamAM hInajAtivALA cAMDAlo dareka sthaLe saMcAra kare che. mArgamAM ragadoLAtAM junA cAmaDAM, cIMtharAM vagere tenA sparzathI azucirUpa thAya che. manuSyo, kUtarA, ziyALa, bilADA vagerenA pezAba viSTAdika azucio varasAdanA jaLa-pravAhathI kheMcAIne nadI, taLAva vagere jaLAzayomAM paDe che; mATe jo koI prakAre manuSya, pazuthI rahita evA samudra vacce bheTamAM vAsa karIe, to ja zaucavAda TakAvI zakAze, nahitara nahi, ema huM mAnuM chuM. dararoja pUchatAM pUchatAM vahANanA mAlike kahyuM ke, "ujjavala zeraDInA vRkSovALo dviIpa dekhIne huM ahiM Avelo chuM." tenuM vacana sAMbhaLIne mahAnidhAnanI prApti mAphaka te dvIpa jovA mATe utkaMThita thayo. tene kahyuM ke, he bhadraka! koI prakAre mane tyAM sarvathA laijA paMDitalokoe tema ja svajanoe tene ghaNo samajAvyo, rokavA prayatna karyo, paraMtu khoTA abhimAnane AdhIna thayelo te nirdhAmaka sAthe gayo. saMsAra sarakhA pAra vagaranA samudra vacce AzvAsana ApanAra te dvIpe pahoMcyo. viSayonI jema madhura svAdavALA zreSTha zeraDInA sAMThAo dekhI vahANa choDI dharma pAmyA mAphaka harSa pAmelo tyAM rokAyo. kinArA para viraDAo khodI tenA jaLathI traNa vakhata snAna karI, zauca-vyavahAra sAcavato hato. zeraDInA TUkaDA bhakSaNa karIne potAno samaya pasAra karato hoya, paraMtu atizaya zeraDInA cholAM mukhathI utAratAM tenAM be hoTha kapAI gayA ane zeraDInA TUkaDA cAvavA mATe mukha paNa asamartha banyuM. tyAre vicAravA lAgyo ke, "jo zeraDInAM phala paNa prajApati-brahmAe banAvyAM hota, to jagatanuM nirmANa suMdara thayeluM gaNAte. brahmAnI buddhine dhikkAra thAo che, jeNe sajjano ane vidvAnone dhana vagaranA, kulabAlikAe ne vaidhavya, zeraDIne phala vagaranI banAvI. amArA dezamAM A zeraDI utpanna thatI nathI ane ahIM thAya che, to paNa tene phaLa thatAM nathI. ahIM je zeraDI thAya che, te bhUminA guNano prabhAva che. to kadAca bhUmiguNanA prabhAvathI phaLa paNa thatAM ja haze - ema saMbhAvanA karI zakAya che. mATe ahi tapAsa karavI ThIka che, ema vicArI te pramANe tapAsa karavA lAgyo. pahelAM koIka bhAMgI gayelA vahANanA manuSyo tyAM AvelA ane eka sthaLamAM sUryanAM kiraNothI sUkAela viSTAnI piMDIo dekhIne vicAravA lAgyo ke, nakkI A te ja phaLo che. AdarapUrvaka te bhakSaNa karavA lAgyo. tema dararoja khoLa karato hato. dhikkAra thAo ke, ajJAnadhIna thayelo te jema A sthitivALo thayo. he rAjan ! vadhAre keTaluM kathana karavuM ? atyaMta mUDhAtmA sUryanAM kiraNothI tevA thayelA svarUpavALA potAnA tyAga karelA nIhArane ArogavA lAgyo hato. koIka samaye koika vepArIno meLApa thayo, Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 vArtAlApa thayo, ekadezavAsI hovAthI baMne ghaNA harSa pAmyA. (330) vaNike pUchayuM ke, "tArI zarIrasthiti tuM ahiM kevI rIte TakAve che ? tyAre teNe kahyuM ke, "zeraDI bhakSaNa karIne.' tyAre vaLI sAmA vaNike pUchayuM ke, zeraDInAM phaLo maLe che ke kema? pelAe phaLano bhAva jaNAvyo. "ThIka, te phaLono svAda kevo hoya ?' teNe kahyuM ke, atIva madhura svAda hoya, to te mane dekhADa, ema kahyuM. eTale jyAM hatA te batAvyAM, eTale dUrathI viSTAnI piMDIo che, paNa phaLo nathI. tuM vivekarahita banI jAnavaranA mArge pravaryo, paNa ziSTonA mArge na cAlyo. AnuM bhakSaNa karatAM tArA keTalA divaso gayA ? teNe jaNAvyuM ke, "eka mahino' vaNike kahyuM ke, A tArI ajJAnatAnuM phaLa che. viSTAnA kADAmAM paDatA pagane bacAvavA jatAM mastaka temAM kharaDAyuM. alpa azucinA saMgathI bhaya pAmelo tuM azuci-bhogamAM lapaTAyo. samagra lokamAM prasiddha zeraDInuM niSkalapaNuM na zraddhA karatA te zaucavAdIe viSTAnuM bhakSaNa karIne potAnA AtmAne bhraSTa karyo. zaucavAdI kapile pUchayuM ke, "AvI viSTA konI hoya? to ke, tArI ane mArI sarve manuSyonI. tyAre kapila kahe ke, te atizaya DhIlI hoya che. tyAre vaNike kahyuM ke, ghaNA divasa thavAthI sUryanAM kiraNothI AvA prakAranI A thaI jAya che. chatAM te vAtane na svIkAratA potAnA AtmAne vismayavALo banAvyo. have tene atimahAna viSAda thavAthI chUTI poka pADIne rudana karavA lAgyo ke, "he anArya daiva ! kRpA vagaranA ! tuM vagara kAraNe mAro vairI banyo. Ama huM dharma karanAro hovA chatAM teM mane vaTalAvI nAkhyo. meM ema dhAraNA rAkhI hatI ke, muktinA AcArarUpa zuddhi zauca yogya sAdhanA sAdhIza. A mATe to meM svajanano, dhana, kuTuMbIo gAma, deza, sarvano tyAga karIne ekalo koinI sahAyanI darakAra karyA vagara ahiM Avyo, paraMtu pApI daivayoge dhAryA karatAM viparIta kArya thayuM, te dekho. daiva jyAre viparIta thAya che. tyAre puruSano puruSArtha paNa niSphaLa nIvaDe che. A mArI AvI vAta kone karavI ? ane have AnI zuddhi karavA konI pAse kayAM javuM ? pazcAtApa paravaza banelA tene vaNike pharIthI paNa jaNAvyuM ke, "he bhaTTa ! te jAte-pote karelA aparAdha mATe tuM daivanA upara kopa na kara. paMDita puruSoe AcarelA zaucano tyAga karIne tArI phUTa-avaLI buddhino teM upayoga karyo tethI he mUDha ! ativAyarAthI jema vRkSa ukhaDI jAya, tema tuM paNa pragaTa nAsIpAsa-bhagna thayo che. "jaLathI pApanI zuddhi thAya che-e vAta paNa narI ajJAnatA - bharelI che. snAna karanArane ja dharma thAya che ane svarga-mokSanuM kAraNa snAna che.' A paNa mahAmoha samajavo. snAna karavAthI zarIranA bahAranA melanI zuddhi thAya che, paraMtu jIvane lAgela sUkSma pAparUpa aMtaraMga mela tenI snAnathI zuddhi thaI zakatI nathI. zarIra para coTela bahArano mela, jayAre jaLathI zarIrane dhoie, tyAre te dhovAi jAya che ane zarIranI zuddhi thAya che, paraMtu jIvamAM rahelA atyaMtara melarUpa puNyapApa te to pariNAmanI zuddhithI tenI nirmaLatA thAya che, azucidehanI jaLasnAnathI devanI pUjA karavAnI avasare A snAna avazya karavuM."-ema upadezeluM che. te kAraNe ahi lokamAM paNa te prasiddhi thaI ke, snAna e dharma mATe che. (35). Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 upadezapada-anuvAda tiryaMco-jAnavaronI jema A manuSyo satata-niraMtara bhojana karanArA na thAya, maryAdArahita na thAya, te mATe manuSyo upara niyamana rAkhyuM ke, bhojana karI rahyA pachI mukha-hAthanuM zauca karavuM joIe-ema upadezeluM che. temaja hIna-halakI jAtivALAo jeo halako ane pApavALo dhaMdho kare che, teo paNa achUta che - ema karIne teno parihAra karAya che. teono pApAcAra sukuLamAM utpanna thayelA karatA nathI. A pramANe zaucAcAramAM kAraNanA aneka bhedo rUDha-vyavahAramAM cAlu che, mATe dharmArthIoe A vyavahAra Acaravo yogya che. zakya hoya teTalo tyAga karavo. A azakya che, te paNa karavo ja joIe-tevo Agraha rAkhavo te paramArtha nathI. he kiMjavara ! tamArI kRtiomAM paNa A pramANe kaheluM che ke, makSikAnI saMtati-paraMparA dvArA spardhAyelA tenA avayavo dvArA sparzAvelA jalabinduothI strImukha, bALako ke vRddho teo kadApi dUSita thatA nathI. devayAtrAmAM, vivAha kAryamAM, utAvaLa ke bhayamAM, rAjAnA darzanamAM, yuddhamAM, dukAnanA mArgamAM, sparzAsparzano doSa gaNelo nathI. bhUmimAM rahela jala pavitra hoya." A vAkya zuM tuM bhUlI gayo ? A rAjamArga svarUpa laukika mArgano tyAga karIne AvA ayogya alaukika mArgane kema pakaDyo ? A tArAM potAnAM karelA kAryono doSa che, to tuM daivane kema doSita banAve che ? have A tArA karelA doSonI zuddhi mATe yathAyogya prAyazcitta aMgIkAra kara." A pramANe vaNike te brAhmaNane samajAvyo, eTale teNe paNa potAnI bhUla kabUla karI ane kaheluM sarva mAnya karyuM. koIka vahANano vepArI kinAre Avyo, jeNe A baMnene potAnA sthAnake pahoMcADyA. to je prANe azucinA bhayathI ajJAna yoge azuci bhojana karavA lAgyo, tema tema paNa duHkhathI DarIne adhika duHkha-samudramAM jhaMpalAvavA jevuM kArya karo cho. pApanuM phaLa hoya, to duHkha, prANono ghAta-nAza karavo, te pApa che. tema ja juTha, corI, maithunAdi paNa pApanAM kAraNo che, bIjA jIvonA prANano ghAta karavo ke, potAnA prANono ghAta karavo, te baMnemAM pApa kaheluM che. "agnicitAmAM baLI maravuM'-e tAro vyavasAya adhika duHkhanA kAraNabhUta che. he rAjan ! barAbara zAnta cittathI vicAra karo ! ane sarva kAryamAM mUMjhAva nahi. pApano udaya thavAthI duHkha thAya che. puNyanA udayathI sukha thAya che, mATe duHkhathI DaravAvALA he rAjan ! te duHkhanA pratipakSarUpa jinavaranI AjJA pUrvakanA dharmanuM sevana karo. bIjuM keTalAka dekhelA pratitIkara nimittathI jANI zakAya che ke, akhaMDita zarIravALI evI teno tArI sAthe jaldI saMyoga thaze, atiadbhuta puNyodayathI lAMbA AyuSyavALo manuSyabhava pAmIne rAjayano tyAga karIne pApa vagaranI pavitra pravrayA tuM avazya aMgIkAra kara. to te rAjan ! mArA vacanathI sArI rIte svastha banIne ahi tame eka divasa rokAI raho. tamane jayAre pUrNa khAtrI thAya, pachI nakkI tamAre je yukta hoya, te karavuM. ziyALAnA madhura ane zItaLa jaLasamUha samA AcAryanA vacanathI zAMticittathI nagara bahAra rokAyo. ghaNA prazasta manavALo uMghI gayo, tyAre rAtrinA pAchalA bhAgamAM bahu puNyayoge prApta thAya tevuM svapna rAjAe joyuM ke, "koI kalpavRkSanI latA hatI, tenA upara eka suMdara phala ugeluM hatuM, tene koIke chedI nAkhI, eTale koI prakAre te tyAM ja paDI. tenA phalanA zobhA tizaya yoge vizeSa Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 449 zobhA pAmI. jethI sarva lokonAM netrane AhalAda upajAvanArI banI. tyAra pachI ekadama jAgI gayo. te samaye prabhAtika madhura zabdavALuM vAjiMtra vAgavA lAgyuM. vicAravA lAgyo ke, "A svapna atyaMta adbhuta che. vaLI jAgyo, tyAre vAjiMtranA zabdanuM zubha nimitta sAMbhaLyuM. vaLI gurunA vacananuM smaraNa karatAM have gurune huM jAte pUchIza' - ema vicArIne prAtaHkALanAM kartavyo karIne tarata gurunI pAse gayo. temanA caraNamAM vaMdana karyuM ane te svapna gurune saMbhaLAvyuM, eTale gurue svapnano phalAdeza samajAvyo-kalpavRkSa eTale tuM, he rAjana ! chedAelI latA te viyoga pAmelI devI, huM ema mAnuM chuM ke, eNe putrane janma Apyo che ane te tane Aje ja maLaze. "ApanA caraNanA prasAdathI ema ja thAo. ApanA vacanamAM mane pUrNa zraddhA che. guru AjJA pAlana karanAranuM kayuM kalyANa na thAya? evA bahumAnavALA rAjA gurune vaMdana karIne potAnA sthAne gayo. dattane bolAvyo. lajjAthI namI gayelA vadanavALA rAjAe tene kahyuM ke, "he mitra ! AvuM akArya mArAthI banI gayuM che. ujjavala caMdramaMDala samAna mArA pUrvanA kulane mUDha evA meM masIno kUcaDo pheravyo. (375). have tenAM darzana nahiM thAya to, sarvathA mAre maraNanuM zaraNa che, evo niyama lIdho che. to tuM ratha sAthe azva upara besIne vanamAM jaI tene jIvatI khoLI lAva, je jaldI nahi lAvIza, to mAre niyama aphara che. athavA to tenA maraNano nizcaya meLavI lAva. e pramANe dattane kahyuM. tarata ja te tyAMthI nIkaLyo, gabharAto gabharAto vanamAM bhramaNa karato hato, tyAre daivayoge eka tApasakumAra jovAmAM Avyo. "are tApasukamAra ! teM agara bIjA koIe A araNyamAM prasUti karavAnI icchAvALI devAMganA-samAna koI eka taruNI strI dekhI che?" teNe pUchyuM ke, "tamo ahiM kyAMthI Avo cho ?" datte kahyuM ke, zaMkhapurathI. tApasakumAre kahyuM ke, haju rAjA tenA uparano vairabhAva kema choDatA nathI ke, tamane atyAre ahi zodhavA mokalyA che? A kumAra A viSayamAM kaMIka jANe che, tethI dara ghaNo harSa pAmyo. ane kahevA lAgyo ke, he RSikumAra ! A kathA ghaNI lAMbI che, te atyAre kahevAno samaya nathI. A viSayamAM e paramArtha che ke, jo rAjA tene jIvatI nahi dekhaze, to nakkI bhaDabhaDatI citAagnimAM praveza karaze. to temanA samAcAra kaho ane zaMkharAjAne jIvitadAna Apo." A pramANe datte kahyuM, eTale dayAnA pariNAmavALo tApasa dattane kulapati pAse laI gayo ane tenI hakIkatathI vAkepha karyA. tApasIonI madhyamAM rahelI kalAvatIne bolAvI, teNe dattane joyo, ekadama teno kaMTha rUMdhAI gayo ane nIsAsA mUkatI rudana karavA lAgI. kalAvatIe aMtaramAM dhIraja ghaNI dhAraNa karI, chatAM ghaNA mahAduHkhathI tenuM hRdaya bharAI gayeluM hovAthI rudana karatAM dattanI AgaLa vamana thaI gayuM. kSaNavAra dhImuM dhImuM rudana karatA datte paNa tene AzvAsana ApyuM. "he svAminI ! tame kheda na karo. AmAM koino aparAdha nathI, A to mAtra pUrve karelA pApakarmanA udayanAM phaLo anubhavAya che. A saMsAramAM prANIo vividha prakAranA zubha ke Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 450 azubha karmanA yoge citta na samajI zake tevAM bhayaMkara du:kho agara mahAsukho meLave che. jo A karma pratikULa thAya, to zatruo paNa mitra banI jAya che. A je kaMi adbhuta banyuM che. te bhavitavyatAnA niyogathI tane banI gayuM che. snehapUrNa rAjAe je tane kaMi paNa karyuM che ane he suMdara ! teM paNa atibhayaMkara duHkhano anubhava karyo che, tenA karatAM paNa anaMtaguNaM bhayaMkara du:kha A nimitte rAjA bhogavI rahelA che. have atyAre to te pazcAtApa agnimAM jaLI rahelA rAjA jo Aje tamane jIvatI evI nahiM dekhaze, tamAruM mukhakamaLa nahIM joze, to citAnA agnimAM praveza karaze. to atyAre have Avaze choDI do, lagAra paNa kAlano vilaMba karavo yogya, nathI atyAre to A rathamAM tamo besI jAva, te ja yogya che. rAjAno nizcaya jANI kalAvatI javA mATe utkaMThita banI. pati cAhe tevo pratikUla hoya, to paNa kulavadhUonA manamAM temanuM hita ja vaseluM hoya che.' kulapatine namaskAra karatI pUchIne rathamAM ArUDha thai. lagabhaga saMdhyA-samaye nagara bahAra rAjAnA nivAsasthAna pAse pahoMcyA. akhaMDita akSatadehavALI priyAne prApta karavA chatAM, te kAraNe harSa vahana karavA chatAM, lajjAthI paDI gayelA mukhavALo rAjA tene dekhavA mATe samartha thai zakato nathI. A samaye rAjAnI pAse AratI vagere kAryanimitte manohara vAjiMtranA maMgaLa vadhAmaNAnA sUro saMbhaLAvA lAgyA. atizaya AnaMda sUcaka gAMdharvonA vAjiMtronA zabdothI mukhara evA samagra saMdhyAnAM kAryo nIpaTAi gayAM, eTale zaMkharAjA AnaMdarUpa amRtathI siMcAelA zarIravALA thayA, maMtrIvarge dAna ApavA preraNA karI, jethI arthIvargane ucita dAna ApIne, zubhanimitto aNadhAryAM utpanna thavAthI harSapUrNa hRdayavALA rAjA avasara pAmIne tenuM mukha jovAnI utkaMThAthI ubhA thayA. rohiNI pAse jema caMdra, tema kalAvatI priyA pAse rAjA pahoMcyo (400) kalAvatIno krodhAgni teTalo haju zAMta thayelo na hovAthI glAnamukhavALI kalAvatIne teNe dekhI, tenuM mastaka uMcuM karIne rAjA kahevA lAgyo ke, 'he devi ! A bIjA dvIpathI AveluM durlabha mahAratna ane moTA nidhAna samAna tAruM vadana samudrajaLa jema pa2vAlAnI kAMtithI, tema ugra lAvaNyavALuM hatuM. udvega-rogathI gherAelA evA mane A tArA vadananuM darzana saMjIvanI auSadha samAna che.' ema bolatA rAjAne nayanAzru vahetI kalAvatIe kahyuM ke, 'he deva ! nirbhAgyane yogya caritravALI mArI prazastinuM kathana karavAthI saryuM.' rAjA kahe che ke, 'he daivi ! huM to atyaMta ayogya chuM ke, jeNe vagara vicArye Avo vyavasAya karyo. tyAre kalAvatIe kahyuM ke, 'AmAM tamAro doSa nathI, paraMtu A mArI ja pApapariNati che, jethI A pramANe thayuM. ' jagatamAM sarva jIvo pUrve karelAM zubhAzubha karmonA phalavipAko meLave che, aparAdha ke guno thAya, temAM bIjo to mAtra nimittabhUta thAya che. paraMtu he deva ! Apane pUchuM chuM ke, 'kayA evA doSathI Ama thayuM ? tyAre jhAMkhI paDelI kAMtivALA mukhathI rAjAe kahyuM 'he daivi ! A viSayamAM jema azoka ke vetasa jAtinA vRkSane phaLa hotAM nathI ane vaDa ane umbara vRkSane puSpo hotAM nathI, tema atyaMta uttama lakSaNa dehavALI evI tArA viSe koi aparAdha che ja nahiM.' ajJAnathI aMdha thayelA evA meM ja tArAmAM doSa na hovA chatAM doSa dekhyo ane Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 kamaLAvALA jema dIvA viSe maMDala na hovA chatAM, maMDala dekhe che, tema meM paNa doSanI kalpanA karI. "kamaLAnA rogavALo bIjA padArtho pILA na hovA chatA sarva pILuM dekhe che." e kahevata sArthaka karI. mArA ajJAnanuM nATaka mahApApavALuM banyuM che, to paNa te mRgAkSi ! tArI pAse mAre kaMI paNa chUpavavA yogya-akathanIya vastu nathI. rANIe potAnI buddhithI vibhramanuM kAraNa tene jaNAvyuM ane jaMgalamAM je kaMI banAva banyA, te potAnuM caritra rANIe rAjAne jaNAvyuM. kalAvatInuM AzcaryavALuM caritra sAMbhaLIne vismaya pAmelo rAjA kahevA lAgyo ke, "jyAM sudhI caMdra ane sUrya haze, tyAM sudhI A mArA apayazano paDado vAgaze ane jayAre tArI zIlapatAkA devatAonA sAMnidhya sAthe skUrAyamAna thaze. arthAt tArI kIrti ghaNA kALa sudhI phelAze. pazcAtApa-agnithI saLageluM mAruM mAnasa koI divasa nahi olavAya, tArA duHkhanuM smaraNa karatAM mane A bhUlAvuM sarvathA asAdhya che. je tArA samAgamanI AzA paNa A guru mahArAjanA vacananA pratApe ja thayelI che. te suMdarI ! bIjA duHkho bhogavavAM paDaze, tethI DarIne ja huM mRtyu pAmyo nathI. to devIe kahyuM ke, "A atyaMta viSamadazA have A bALakanA puNya-prabhAvathI samApta thAya che - ema huM mAnuM chuM. have te mahAnubhAva evA AcArya bhagavaMtanAM darzana ane prabhAtamAM karAvo. prazAMta citte te vAta mAnya karI. A pramANe eka bIjA potapotAnA kAryano pazcAttApa karatA hatA ane ghaNAM prasanna vacano ekabIjA saMbhaLAvatA hatA-ema karatAM navIna utpanna thayelA snehavALA teonI rAtri kSaNavAramAM pUrNa thaI. sUryodaya-samaye baMnee amitateja AcArya bhagavaMtane vaMdanA karI, temaNe paNa zIlaguNanI stutirUpa gaMbhIra dharmadezanA ApI ke, A zIla e ja mahAzauca che, jIvanuM moTuM AbhUSaNa hoya to zIla che, zIla e ja mahAzauca che, samagra Apattino nAza karanAra hoya to zIla che, e vagere zIlanAM phala kahIne tathA devatattvanuM nirUpaNa karyuM. tyAra pachI guruonA guNanuM nirUpaNa tema ja jIvAdika padArthonuM svarUpa samajAvyuM. e sAMbhaLIne jemanI karmanI gAMTha bhedAI gaI, evA temane zuddhadharmanI prApti thaI baMne potAnA mastakathI praNAma karatA kahevA lAgyA ke, "he bhagavaMta ! Ape kahyo, te dharma satya ja che. tema je A putrano sneha tyAga karavo muzkela che, to jayAM sudhI bALakanuM pAlana karavuM paDe, tyAM sudhI mATe gRhastha dharma Apo. eTale samyaktva-sahita pAMca aNuvrato ane jiMdagI sudhInuM brahmacarya vrata ApyuM. (425) tyAra pachI jayasindhara nAmanA hAthInI khAMdha para besI sarvatra harSa phelAvatA rAjAe nagaramAM praveza karyo. devIno svIkAra karyA pachI krame karIne potAnA mahelamAM gayo. daza divasa sudhI putra-janmanAM vadhAmaNAM atiutkRSTapaNe pravartAvyAM. rAjA maraNathI aTakayA, devanI pharI prApti, prathama putrano janma thayo. A sarvano triveNIsaMgama thavA yoge te divasomAM bhavana amRtamaya banI gayuM. A pramANe bAra divaso gayA pachI svajano, kuTuMbIo ane baMdhuoe ekaThA maLI bALakanuM nAma zuM sthApana karavuM? te vicAratAM evo nirNaya karyo keA pUrNa puSyavALo che. mAtA-pitAne jIvanaguNa Apelo hovAthI, vaLI mAtAo kaLazanuM svapna dekhela hatuM. A kAraNathI tenuM pUrNakalaza' ema nAma rAkhavuM. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 upadezapada-anuvAda zAstramAM kahela vidhithI rAjAe jinamaMdira karAvyuM deva-gurunI uttama prakAranI bhakti karatAM teo dharmanuM zravaNa tathA zrAvakajana-ucita AcAranuM pAlana karatA hatA. A pramANe zaMkha ane kalAvatI baMnene dharmapAlana karatAM ghaNo samaya pasAra thayo. have pUrNakalaza kumAra rAyadhurA vahana karavA samartha banyo, eTale teno rAjyAbhiSeka karIne teo baMne pravrajyA aMgIkAra karavAne taiyAra thayA. te samaye temanI puNyaprabhAvathI nagara bahAra udyAnamAM ghaNA sAdhunA parivAra sahita "amitateja AcArya padhAryA. e samAcAra sAMbhaLIne suMdara bhaktivALA samagra sainyaparivAra-sahita lokoe jeno mArga rokela che, cAritra grahaNa karavA sajja banela muktigAmI rAjA potAnI kalAvatI bhAryAsahita sadgatino upadeza ApanAra evA AcAryanI pAse pahoMcyA. vidhisahita abhivaMdana karI rAjAe AcArya bhagavaMtane vinaMti karI ke, "he bhagavaMta ! bhayaMkara bhava-samudramAM DUbatA evA mane Apa bhavano pAra pamADo. he bhagavaMta ! sArA pATiyAyukta, karNadhAra-sahita, lohanA saMbaMdha vagaranuM, chidra vagaranuM, zveta vastravALA saDhayukta, nirbhaya nAvathI jema samudranI sAme pAra pahoMcI zakAya, tema dIkSArUpI nAva mane Apo, jethI huM saMsArano pAra pAmuM. dIkSApakSe-manuSyabhavanA sAra phaLabhUta, samajI puruSane AdhArabhUta, nirlobhatAnA saMbaMdhavALI, durgatinA bhaya vagaranI zveta vastrothI adhiSThita, aticAra - rUpa chidra vagaranI dIkSA. (zleSArtha gAthA che - dIkSA ane nAvanuM rUpaka kaheluM che) tyAra pachI gurue kahyuM ke, "bhavasvarUpa jANeluM hoya, temanA mATe e ja yogya che. koNa potAnA AtmAne bALavA mATe saLagatA gharamAM pakaDI rAkhe ? he naravara ! A manuSya-janmanuM atulya phaLa teM prApta karyuM che, atyaMta durlabha evA cAritranA pariNAme teM prApta karyA che. atyAre samagra saMgano tyAga karanAra hovAthI te tyAgIomAM prathama cho, A duSkara sAhasarasathI zUravIra che." A pramANe upabRhaNA pAmelA rAjAe potAnA pada upara pUrNakalaza putrane sthApana karyo tyAra pachI mahAADaMbara pUrvaka gurunI pAse vidhithI dIkSA grahaNa karI. rAjya maLavA karatAM dIkSA-prAptithI adhika mahAharSa sukhasAgara pAmyo. have yatidharmanA dareka vidhAnomAM haMmezAM tatpara banyo. A pramANe zaMkharAjA rAjarSi thayA. kAlocita sUtra ane artha bhaNatA hatA, kAlocita caraNa-karaNa-sittarInA anuSThAnomAM tatpara, kAlocita tapakarmamAM nirata ane kAlocita ugra vihAra karanArA thayA. jo ke, duHSamAkALanA doSathI saMghayaNa cheka tuccha che, zarIra paNa nirbaLa che, vividha saMyamayoga sAdhI zakAya tevAM anukULa kSetro vizeSa durlabha che, kAladoSathI duSkara kriyAomAM parAkrama paNa phoravI zakAtuM nathI, A kALamAM saMyamanA sahAyako atidurlabha che, nizcita utsAhavALA, saMyamamAM utsAha ApanArA durlabha che, to paNa akArya-viSayaka-pApaviSayaka "akaraNaniyama A cAritra mATe pragaTa che ja. jemAM yatanAnuM vartana mukha che, evA prakArano cAritrano khapI AtmA caraNaratnano anAzaka samajavo. vihArayogya kSetrano abhAva hoya, to upAzraya, athavA teno khUNo ke saMthAro karavAnuM sAmarthya na hoya, to dravya, kSetra, kALa ane bhAvarUpa abhigrahonuM sevana karavuM. gocarInI eSaNA viSayaka zuddhi bArIkAithI lAbha-nukazAnane AgamAnusArI vidhithI tapAsI Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 grahaNa karavI ane duSkALa samaya, glAnAvasthA AdimAM zarIranI saMyamayAtrA Take-e pramANe duSamakALamAM paNa saMyamaratnanI sAcavaNI kare. sUtravidhithI apavAda sevana kare, to paNa saMyama bAdhA pAmato nathI. eTalA ja mATe jinezvaroe A apavAda paNa kahelo che. tevA duSkALa, glAna, jaMgala vagere kAraNonuM avalaMbana grahaNa karIne tevA doSo sevana karavAno prasaMga ubho thayo hoya, doSo sevyA hoya, to gurunI samakSa AlocanA, niMdanAdika karI, gurae kahela prAyazcittathI tevo mahAsattvavALo AtmA pApanI zuddhi kare che. A pramANe zaMkha rAjarSie paNa duHSamA kALa Adika AzrIne saMyama-pAlana karyuM. e pramANe kalAvatI sAdhvIe paNa te kAlane AzrIne ananya manavALI prazamAtizayane vahana karatI hatI. (451). A kathAnaka saMbaMdhI mULa batrIza gAthAono saMgraha che. te sahelAithI samajI zakAya tevI che, chatAM keTalAMka na samajI zakAya tevAM viSama sthAno vivaraNakAre spaSTa karela che. te kalAvatInA bhAi jayasenakumAre potAnAM aMgada-bAjubaMdha AbhUSaNa ghaNAM ja utkRSTa hovAthI zaMkharAjAne bheTaNAmAM mokalyAM hatAM. garbhavatI strIne sAsarApakSathI mukta karAve, te garbhavatIne visarjana karAvanAra puraSo, teonA hastadvArA devadUSya vagere mokalyAM hatAM. rAjAne ApavAnAM aMgada pote ja grahaNa karyAM. bIjuM A nimitta, pahelAM kahelA abhiprAyathI tene aTavImAM mokalI, bolAvavAthI samIpe AvelI cAMDAlI, nadI tarapha bALaka gabaDato hato, tene pagathI pakaDI rAkhyo. nadI devatAne uddezIne Akrandana-sahita vilApa karyo, eTale sAcA zIlavratavAlAone devatAonuM sAMnidhya hoya che, tenA prabhAvathI Apatti dUra cAlI jAya che. Ama-prAmANika puruSe kahelA vacanAnusAra je anuSThAna, te kalyANa karanAra thAya che. (768 me. gA.) (AjJAnusAra catanAnuM phaLa) A kahevAthI AvA duHSamAkALamAM paNa AjJAnuMsAriNI evI yatanA-jayaNA sevana karavAthI je phaLa thAya che. te kahe che - jayaNA u dhammajaNaNI, jayaNA dhammassa pAlaNI ceva / tavvuDDhikarI jayaNA, egaMtasuhAvahA jayaNA // 769 // 769-jenuM lakSaNa AgaLa jaNAvIzuM, evI saMyama viSe je yatanA te prathama dharma utpanna karavAnA kAraNabhUta che. zratadharma ane cAritradharma te rUpa dharmanA upadravane nivAraNa karanArI - pAlana karanArI jayaNA che. dharmanI puSTinA kAraNabhUta hovAthI dharmanI vRddhi karanArI jayaNA che. vadhAre keTaluM kahevuM? mokSane prApta karAvanArI - ekAMta sukha ApanArI A jayaNA kahelI che. (769) jayaNAe vaTTamANo, jIvo sammatta-NANa-caraNANa / saddhA-vorAvaNa-bhAveNAvAo maLo 770 || 770-jinezvara bhagavaMte kahelI yatanAmAM vartato AtmA sAcA mArganI zraddhA hovAthI, Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 upadezapada-anuvAda jIvAdi nava tattvono bodha hovAthI samyagu cAritra-kriyA sevana karato hovAthI koI prakAre te sarva paripUrNa rUpa traNe ratnono ArAdhaka kevalI bhagavaMtoe kahelo che. (770) e paNa kevI rIte te kahe che - (samyagdarzananuM svarUpa ) 771-have ahiM yatanA kone kahevAya ? nizItha vagere chedasUtromAM ApattikALamAM apavAda lakSaNa - arthAt dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI pratikULatA hoya, tevI ApattimAM, nahi lAbha-nukazAna-guru-lAghavanI vicAraNA zUnyapaNe, paramapuruSanI laghutA karAvanArI, saMsArAbhinaMdI-pudgalAnaMdI ane sevelI pravRtti yatanA na kahevAya. paraMtu saMyama TakAvavA mATe, dravyAdikane AzrIne duSkALa, mAMdagI, jaMgala ullaMghana karavuM, temAM je niSiddha pravRtti dravyAdikane AzrIne karAya, kyAre A doSa na sevavAno avasara meLavuM - evI atyaMtara cittavRtti rahelI hoya, tema ja lAgelA doSonI zuddhi kyAre karuM ? AvI pariNati satata vahetI hoya, te jayaNA kahevAya.) te te dravya, kSetra kALa ane bhAvane AzrIne vividha prakAranI ghaNI asatyavRttine rokavA svarUpa pravRtti, yatanAkALamAM thanArI evI ghaNI ja zAstra niSedhelI asarapravRttine AcaravA rUpa. kyAre ? to ke tevA prakAranI mAMdagI AvI hoya, duSkALa samaya ho, jaMgalanA lAMbA mArgo oLaMgavAnA hoya, zarIramAM nirbaLatA AvI hoya, tevI avasthAmAM samyagudarzana, jJAna ane cAritra rUpa mokSamArganI ArAdhanA TakAvavA mATe parimita azuddha bhojana-pANI Adi sevana karavArUpa je ceSTA, eTale ke, kAraNathI karelI tevI ceSTA te jayaNA kahevAya. ApattikALamAM nizItha vagere zAstromAM kahela apavAdapade sevana karAya, paNa potAnI svecchAe nahi. apavAdapada sevIne jJAna, darzana, cAritranI sAdhanA karavAnI abhilASA rAkhe che. samaya maLe, tyAre guru pAse AlocanAdika zuddhi karavAnI abhilASA rAkhe che. jema bane tema alpadoSa sevana kare. adhika doSa thAya, to AtmA pApakarmathI Dare, tyAre te jayaNA kahevAya. (771) dravyAdika ApattimAM yatanA, samyagdarzanAdi sAdhI ApanAra che-ema kahyuM, paraMtu chabastha AtmA yatanA - viSayaka dravyAdika jANavA mATe samartha thaI zakato nathI. e zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - 772-samyagdarzanAdi traNeyanA pariNAmanI dhArAno pravAha akhaMDita eka sarakho sAnubaMdha-cAlu ja hoya che. e ja pramANe lAbha-nukazAnanI vicAraNA pUrvaka viruddha evA dravyAdika sevana karavAmAM Ave, e ja pramANe lAbha-nukazAnanI AlocanA vagara dravyAdika sevana karavAmAM Ave, to samyagdarzanAdinA pariNAmano pravAha khaMDita thAya, athavA niranubaMdha thAya-A vastu jaNAvI, te atIndriya vastu jaNAvI, te koI asarvajJa-chabastha na jANI zake - nirNaya karI zake, atIndriya padArthano A pramANe vyavahAra karavAmAM Ave, to samyagadarzananAdi A pramANe sAnubaMdha, A pramANe niranubaMdha banI jAya. teno nirNaya sarvajJa Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 kevI rIte meLavI zake ? (772) A pramANenI zaMkAnuM samAdhAna kahe che 773-sarvajJa bhagavaMtanAM vacana-zAsana-AgamathI yathArthapaNe utsarga-apavAdathI zuddha evA sarvajJa-vacanano paramArtha jeNe jANela che, evA sAdhuvizeSa te gItArtha sAdhu. e paNa chadmastha chatAM paNa jANe che. jema nAnA cihnarUpa dhUmADAthI na dekhAto agni dekhAya che, tema sthUlabuddhivALAone na dekhAtA ke na jaNAtA padArtho cihnoliMgo dvArA dhUmADAthI jema agninuM jJAna thAya, tema sevanAra ane sevanIya dravyAdi avasthA-vizeSathI - najIkanA kAraNathI padArtha jANI zakAya che. mana, vacana ane kAyArUpa karaNothI haMmezAM upayogavAlo hoya, prazasta autpAttikI vagere buddhi dhanavALo gItArtha muni hoya, te jANI zake che. jema koika mahAbuddhizALI ratnano vepAra karanAra ratnaparIkSA-zAstrAnusAra buddhithI ratnamAM rahelI vizeSatAo barAbara jANIne te ja pramANe tenuM mUlya AMke che, e pramANe gItArtha munivara paNa zAstrAnusAra vyavahAra karatAM karatAM koi vakhata viSama avasthAmAM AvI paDyo hoya, to paNa samyagdarzanAdinI vRddhi karanAra evA dravyAdika-vizeSone sevana karavA rUpe jANI zake che. gardabhillarAjAe haraNa karela potAnI sAdhvI bahenane kAlikAcArye jema jANela tema sArI rIte upayoga karelI buddhithI koipaNa vastu evI nathI ke, je na jANI zakAya. te mATe kaheluM che ke "bhUmimAM UMDANamAM dUra sudhI sthApana karela nadine tRNa, velaDI AdithI AcchAdita thayelI bhUmimAM netrathI na dekhavA chatAM kuzala buddhivALA puruSo buddhirUpI netrothI tene dekhe che." (773) ahiM bIjuM dRSTAMta paNa kahe che 774 - jyotiSIo jyotiSazAstranA AdhAre sukAla-dukALa thaze, te barAbara jANI zake che, vaidyo vaidakazAstrAnusAre jalodara vagere mahAvyAdhino vinAza jANI zake che suzruta vagere cikitsAzAstrono barAbara abhyAsa karelo hoya, tevA jANakAra vaidyone roga maTaze ke nahIM maTe, tenI khabara paDe che. varAhamihira saMhitA Adika jyotiSazAstro ane suzruta vagere vaidakazAstrothI jema kAlajJAna tema ja rogajJAna thAya che, tema A gItArtha munivara yatanAviSayaka anna-pAna AdinA pratiSedha zAsravacano dvArA jANI zake che ja. (774) tathA- yatanAnuM svarUpa 775-kAyika, vAcika ane mAnasika A traNanI upayoga-zuddhithI AhArapANI grahaNa karavAmAM pravartela sAdhu hoya, te je samaye traNe karaNanA upayoga - pUrvaka AhAra grahaNa kare che. te vakhate te sAdhunA upayoganI nirmalatA hoya che. ane tethI azuddha-doSavALA AhArapANIno bodha jema te bhAvasAdhune thAya che ane te bodha paNa taddana parizuddha-askhalita svarUpavALo thAya che. te pramANe ahiM yatanA viSayamAM paNa parizuddha vizeSa prakAranuM jJAna thAya che, tema samajavuM. (775) zaMkA karI ke, sarva jago para dharmanA arthIo hoya, tevA lokone dAna ApavA mATe rasoi pakAvavAnI pravRttiomAM ghaNe bhAge aneSaNIya, akalpanIya, sAdhune doSa lAge tevI Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 upadezapada-anuvAda sAmagrIo gRhastho taiyAra kare che, jethI temAM doSanI bahulatA hoya che. eSaNAno viveka kare, to paNa tenuM yathArtha jJAna pAvuM duSkara che, to tenuM dRSTAMta ahi kema jaNAvyuM ? ema zaMkA karanArane kahe che - - 776-piMDaniryukti Adi AgamazAstro viSe jene atiAdara - bahumAna hoya che, evA cAritravaMta AtmAne A aSaNIya-doSavALuM - agrahaNa yogya che - evuM vijJAna thavuM durlabha nathI have koika dAna devAnI buddhithI chalanA-kapaTa karIne asujhatA AhAra sUjhatA rUpe Ape ane jJAna na thAya, to temAM aneSaNIya grahaNa karavA rUpa doSa gaNAto nathI. aMtaHkaraNanI nirmalatA rUpa pariNAmanI zuddhi hovAthI. (776), Aja vAtane ulaTAvIne samajAve che - 777-kahelA lakSaNavALI yatanAthI viparIta svarUpa-ayatanAthI ekAMtabhAve samyakatva jJAna ane cAritra e traNeya viparIta banI jAya-arthAt mithyAtva, ajJAna ane acAritra svarUpa banI jAya. kevI rIte ? tIrthakara bhagavaMtanI AjJA, to jayaNA e dharma utpanna karanArI mAtA che. e rUpa AjJAnI azraddhA-aruci karavAthI, jene yatanAnI ruci hoya, te yatanAnuM ullaMghana karIne kadApi pravartato nathI, ane jo pravarte, to tene te yatanAmAM zraddhA nathI-te vAta pragaTa che. A lokamAM paNa koIpaNa padArthanI maryAdAnuM ullaMghana karanAra gauravasthAna pAmato nathI. (777) tathA - 778-je kAraNathI bhagavaMte dravya, kSetra, kALa ane bhAva Adine anukUla annapAnAdinI gaveSaNA karavA rUpa kaheluM che, bhAvavizuddha eTale audAyikabhAvano tyAga karIne kSAyopathamika bhAva-sahita je jJAnAdika ArAdhanAnuM anuSThAna karavAmAM Ave, temAM jema tenuM phaLa maLe che, tema A anuSThAna paNa kaheluM che. sAco upAya hovAthI. (778) mATe ja kahe che - ( AjJA ArAdhanA) Navi kiM ci aNuNAtaM, paDisiddhaM vA vi jiNavariMdehi / tisthA mA, jo sarveda hoyaa 772 779-RSabhAdi tIrthakara bhagavaMtoe mAsakalpa vihArAdi sAdhunAM kartavyo mATe "ekAMte A ja kartavya che.' ema AjJA karI nathI, tema ja koI ekAnta niSedha paNa karelo nathI." jema ke, tamAre ekAMte mAsakalpa-vihAra karavo ja. ema jakAra pUrvakanI AjJA ke, kAra - sahita ekAMta niSedha koI kAryano kahela nathI. tyAre temaNe kevI AjJA karelI che ? te kahe che tIrthakara bhagavaMtanI AjJA A pramANe samajavI ke "tAttvikabhAvano pakSapAta karavo ane bhAvazUnyaje mAtra kriyA te vaccenuM aMtara keTaluM? to ke, sUryanuM teja ane khajUAnuM teja. khajUvAnuM teja ghaNuM ja alpa ane kSaNamAM vinAza pAmanAruM che, jayAre sUryanuM teja ghaNuM ja ane avinAzI che. mATe je pramANe AjJAnI ArAdhanA thAya te pramANe prayatna karavo. (780) Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457. AjJA ArAdhanA mATe je karavuM ghaTe, te vizeSatAthI kahe che 781-sAmAnyathI kahelo vidhi utsarga ane vizeSathI kahela vidhi apavAda kahevAya. tethI utsarga ane apavAda baMnenAM yathAsthita svarUpa jJAna viSe buddhizALIe nizItha adhyayana vagere tathA te pratipAdana karanArA AgamAnusAre naigamAdi na vicAraka sahita baMnene samajavA prayatna karavo. (781). have sarva nayothI abhimata evA utsarga ane apavAda eka ja che - ema tattvathI svarUpa aMgIkAra karIne kahe che - 782 - utsarga - apavAdarUpa je anuSThAna sevana karavAthI mithyAtvAdika doSo rokAya, eTale ke, tevA doSonI pravRttio thAya nahiM, tathA pUrvabhavomAM upArjana karelAM jJAnAvaraNIya Adi azubha pApakarmono kSaya thAya-AtmAthI karma chUTAM paDI jAya, te ja kharekhara mokSano upAya athavA mokSamArga che. te mATe dAMta kahe che - roga - vyAdhivALI avasthAmAM roga maTADanAra auSadha rogane aTakAvI junA rogane nAza karavA mAphaka deza, kAla ane rogane AzrIne koI tevI avasthA utpanna thAya che ke, je avasthAmAM akRtya thAya ane karavA lAyaka karmano tyAga karavo paDe che. e vacanane anusarato lAbha - nukazAnano hisAba gaNIne nipuNa vaidyakazAstranA jANakAra vaidyo tevI tevI cikitsAmAM roganI zAMti thAya, tema pravarte che. te pramANe gItArtha munivaro tevI tevI dravyAdi ApattiomAM vividha apavAdo sUtrAnusAre sevana karatA hoya, to temAM navA doSo rokavA pUrvaka pUrvanAM karelAM karmanI nirjarA lakSaNaphaLa meLavanArA thAya che. (782). have utsarga-apavAdanuM samAna saMkhyApaNuM jaNAve che - 783 - parvata vagere uMcA sthAnanI apekSAe je nIce bhUmitalanuM sthAna A pramANe ekabIjAnI apekSAe uMcu - nIcuM sthAna strI - bALakomAM paNa prasiddha che. bhUmitalathI uparanuM sthAna che paNa tenI apekSAe uMcu ema ucuM - nIcuM sthAna ekabIjAthI sApekSa hoya che. ema hovAthI je siddha thayuM, te kahe che - kahelA daSTAMntAnusAra paraspara apekSA rAkhatA pratIti-zraddhAnA viSayanA bhAvane bhajanArA utsarga-apavAda samAna saMkhyAvALA hoya che. athavA eka makAnanA dAdarAnAM pagathiyAM caDatI vakhate ane utaratI vakhate eka sarakhI ja saMkhyAvALAM hoya che. (783) utsarga-apavAdanAM lakSaNa kahe che - 784 - paripUrNa dravyAdithI yukta anuSThAna, jema ke, vajasvAmIne devatAo koLApAka ke ghebara dravya vahorAvavA AvyA, tyAre A kayuM dravya grahaNa karavAnuM che, te dravya AhAranA 42 doSarahita dravya che ke kema ? kSetra kayuM che ? kALa vahoravA lAyaka che ke kema ? vahorAvanAra rAjA ke deva to nathI ne ? "rAjapiMDa-devapiMDa sAdhune kahyuM nahi ItyAdika dravyAdikanI pUrNa tapAsa karIne pachI nirdoSa, kalpe tevuM hoya te sAmAnya kALe - utsarga mArge grahaNa karavuM. te dravyAdikathI rahita je anuSThAna, te apavAda kahevAya. dravyAdiyuktanI apekSAe tenAthI rahitane ja apavAda mArga sevavAno hoya, paraMtu dravyAdikavAlAne Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 upadezapada-anuvAda apavAdamArgasevavAno na hoya. je aucityathI anuSThAnathI viparIta pakSanA anuSThAna te utsarga-apavAdaka anuSThAna nathI, paraMtu saMsArane abhinaMdana ApanArI vadhAranArI ceSTA che. (784) have upadezanuM sarvasva athavA nIcoDa kahe che - 785-sarvajJa bhagavaMtanA vacanAnusAra rAga-dveSAdi akaluSita mananA pariNAma, je bhavAntaramAM sAthe AvanAra thAya, tevA anubandhavAlA zubha pariNAma mATe prayatna karavo. utsarga ane apavAda baMne avasthAmAM A zuddha bhAva ane AjJAyoga gaNela che. mATe tevo prayatna karavo. (785) kema ? je mATe kaheluM che ke - 786-utsarga ke apavAdarUpa AjJA pUrvaka ghaNAM anuSThAno nirvANa-phala ApanArAM thAya che. mATe buddhizALIoe je prakAre kAryanI siddhi thAya, te prakAre AjJAno khyAla rAkhI kArya karavuM, paraMtu AjJAthI viparIta gatAnugatika - bahuloko anusaratA hoya, tevA laukika tIrthasthAna-saukikadAna na karAvavAM. lokottaramAM paNa pramattajana Acarita vividha kAryane na anusaravuM. sarvajJa-zAsananuM A rahasya samajavuM. (786). have prasaMgano upasaMhAra karatA cAlu adhikAra kahe che - 787 - have A prasaMgathI, saryuM. te zaMkharAjamuni mananI bhAvapariNitithI tevA prakAranA dharmanuM prAya: saMpUrNa pAlana karIne anAbhogathI koIka vakhata skUlanA khaMDana thaI gayuM hoya, tethI prAyaHzabda grahaNa karyo che duHSamAkAlanA doSathI kAyAnA anuSThAnanI apekSAe dravyathI nahi, paNa mananI zuddhirUpa bhAva pariNatithI dharmanuM pAlana karyuM che. (787) 788-paMDitamaraNarUpa aMtima ArAdhanA karIne te rAjarSi niraticAra sAdhudharmanA bahumAnathI saudharma nAmanA devalokane viSe utpanna thAya ane tyAMthI avIne potanapura nagaramAM manuSyapaNe utpanna thayA. (788). 789-rAjaputrapaNe bASyakAlathI ja atiupasAMta manavALo thayo hato. ati sAvadha anuSThAna parihAra karavAnA svabhAvavALo, kAlocita dharmamAM tatpara raheto. te rAjA hovA chatAM paNa rAjabhoga sukhano tyAga karI, teNe dIkSA aMgIkAra karI, te hakIkata traNa gAthAthI kahe che - 790 thI 792-jema nadImAM pANInuM puSkaLa pUra Ave, tyAre kAMThA toDI mATIthI malina thayeluM jaLa vahe che. AvuM malina jaLa dekhyuM ane jayAre bharatI utarI gaI, nadI svaccha dekhAvA lAgI, te nadInA AvA baMne prakAranA dekhAvo dekhI rAjakumAra pratibodha pAmyo. jema A nadI vahetI potAnA ja kinArAne toDI nAkhe che, jaLane malina kare che, tema A puruSAtmA paNa ghaNe bhAge bIjAne pIDA upajAvI, potAnA AtmAne malina kare che. jayAre pUra utarI jAya che, tyAre A nadI svaccha dekhAya che, te pramANe AtmA paNa AraMbhaparigrahano tyAga kare che, to kuzala pravRttivALo thAya che - ema samajavuM. (790-792) A Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 pramANe dIkSA laI parizuddha zramaNapaNuM pALIne uttamadeva ane uttama manuSyagati pAmI paraMparAe alpakALamAM siddhi pAmyo. te ja sudeva, manuSyagati Adi traNa gAthAthI kahe che - zaMkharAjAnAM bhavo ane mokSa 794-796-potAnapuramAM rAjaputranA janma pachI brahmadevalokamAM devatA, tyAra pachI mathurAno rAjA, tyAra pachI zukradevalokamAM devatA, tyAra pachI ayomukhI nAmanI nagarImAM rAjA, tyAra pachI Anata devalokamAM deva, tyAMthI zivarAjA, tyAra pachI AraNa devalokamAM deva, pachI mithilA nagarImAM devarAjA, tyAMthI AgaLa prathama zaiveyaka traNane viSe deva, tyAMthI cyavIne gajjanasvAmI, tyAMthI mRtyu pAmI madhyama traNa traiveyakamAM deva, tyAMthI cyavI puMDTezamAM su22Aja nAmano mahIpati tyAra pachI uparanAM caiveyakatrikamAM devatyAMthI baMga dezamAM surarAja nAmano rAjA, tyAMthI vijaya vimAnamAM deva, pachI aMgadezano rAjA, tyAMthI sarvArthasiddha vimAnamAM deva, tyAra pachI ayodhyAmAM rAjA, tyAM dIkSA lIdhI ane siddhi pAmyA. A zaMkharAjAnA jIve ghaNe bhAge te prakAre pApa na karavAnA' niyamathI uttarottara eka bhava karatAM AgaLa AgaLanA bhavomAM caDiyAtA caDiyAtA kuzaLa puNyAnubaMdhI puNyanA yoge bhavo prApta karI chevaTe mokSanI prApti karI. (794-796) 798--mananI zuddhivALA pariNAmarUpa ArAdhanA thavAthI A duHSamA kALamAM prathama ArAdhaka thayo, mATe A bhAvArAdhanamAM AjJAyogathI Adara karavo. (797) A pramANe zaMkharAjarSinuM kathAnaka samApta thayuM. have cAlu adhikArane AzrIne kahe che AvA A du:SamA kAlamAM AvA zaMkhamuni sarakhAone paNa cAritra sarva sAMsArika pIDA dUra karanArI nakkI thAya che. kone ? bhavavirakta evA vairAgI AtmAone AvA duHkhamA kALamAM paNa sarvaduHkha-mukta karAvanAra thAya che. (798) tathA - 799-saMsArathI virakta banelA ane AjJA viSe bahumAna karanArA, jinavacana anusAra potAnI zakti pramANe temaNe kahelAM anuSThAno karavAmAM tatpara banelA hoya. zA mATe ? to ke-'sarva karmano ekAMta kSaya karavA mATe' karmakSayanI bhAvanA vagara to cAritra gaNAtuM nathI, teonuM cAritra askhalita rUpa samajavuM. jeo saMsArano - cAre gatino bhaya pAmyA nathI, saMsArano sAco vairAgya pAmyA nathI, prabhunI AjJAnA anurAgI banyA nathI, temanA kahelAM anuSThAnomAM potAnI zakti anusAra prabhunA pravRtti karatA nathI, karmanirjarAnuM dhyeya rAkhatA nathI, temane bhAvathI cAritra nathI. (799) have jeo bhArIkarmavAlA duHkhamA kALa, zarIranAM nabalAM saMghayaNo e vagerenA AlaMbana-AgaLa karIne-tenuM AlaMbana AgaLa dharIne pote sahana karavAnI zaktivAlA hovA chatAM tevA prakAranA bIjA AjJAbAhya evA lokoe AcareluM pramANa karIne bhagavaMte niSedhelA Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 upadezapada-anuvAda AcAranuM sevana kare che, teone je nukazAna thAya che, te batAve che - 800-tAlapuTa jhera, zastro, agni vagere padArtho mUcha pamADIne ekalA cothA ArAmAM nahi, paraMtu A duHSamAM kALarUpa pAMcamA ArAmAM paNa prANochoDAvI mRtyu pamADe che. te pramANe mAMdagI Adi vagara kAraNanA samaye paNa nirbaLa kAraNa AgaLa karIne je sAdhuo dharmathI vegaLA banI apavAdamArganI niSkAraNa sevana kare, to te sarva avasthAmAM cAritrano dhvaMsa karanAra thAya che. (800) AnAthI ulaTI rIte kahe che - 801-have glAnapaNAvAlI avasthA ane tenA sarakhA bIjA kAraNonAM AlaMbanathI viruddha padArthanuM sevana thAya, to paNa paramArthathI te asevanarUpa ja samajavuM. kema ? to ke, kAraNe pratisevana karavAmAM mananI pariNati bhagavAnanI AjJAmAM varte che. bhagavaMta AvI asahAya avasthAmAM Ama karavAnuM upadezeluM che. AjJA jenA hRdayamAM vaselI hoya ane te kadAca apavAde doSasevana kare, to paNa te zuddha mokSano hetu che. (801) A pramANe kAraNasara pratisevA karavAmAM Ave, to paNa zuddhabhAva mokSano hetu che ema darzAvIne atyAre akRtya evA padArtha karavAmAM Ave, to paNa bhAvazuddhi pApano kSaya karanAra thAya che. te vAta lokamAM prasiddha evA daSTAMtathI kahe che - 802-loka ane lokottara mArgathI viruddha padArtha sevana karavAmAM Ave, to paNa pazcAttApathI yukta evo niSkapaTa-zuddhabhAva eTale pariNAma te paNa pApanA kSaya karanAra kAraNa tarIke svazAstramAM ane bIjA matavAlAonAM tIrthomAM sAmAnyathI gaNAvela che. teonA zAstramAM A pramANe kaheluM che ke - jhAjhavAnAM jaLane tattvarUpa yathArtha dekhato, tenAthI uga pAmyA vagara kaMipaNa skUlanA pAmyA vagara tenI madhyamAMthI ekadama pasAra thaI cAlyo jAya che, te pramANe bhogone paNa jhAMjhavAnA jaLa sarakhA svarUpathI mAnato ane asaMgapaNe nirAga cittathI bhogave, to paNa te parama-uttamagati meLave che. lokamAM coranuM udAharaNa kaheluM che, tenA anusAre (802) te dAMta have vicAre che - (coranuM udAharaNa) * 803 thI 806 - koIka sthAnamAM be coroe potAnA baMnenA bhoga mATe samAna mAlikIpaNe dravyanI corI karI hatI. temAM eka cora potAnA AtmAne aMtaHkaraNathI Thapako Apato kahe che ke, "AvI corInuM akArya karanAra mane dhikkAra thAo." A pramANe pazcAttApa thavAthI corI saMbaMdhI thayelA pApano kSaya thayo, eTale tene corapaNAno abhAva thayo. kevI rIte ? koika tevA nimittathI rAjapuruSoe temanA upara corInI zaMkA thavAthI pakaDyA ane divya karyuM. temAM tapAvelA loDhAnA aDada ane tevA bIjA prakAre zuddhi karI. pharI paNa gudAmAM zUlI bhoMkI, A vagere devatAnA prabhAvathI te corane kazI AMca na AvI. tathA core vividha prakAranAM akArya karelAM ane pArakuM dravya bhogavavAnA samaye ekane ghaNo pazcAttApa thayo. e Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 pazcAttApanA kAraNe corI saMbaMdhI thayelA pApakarma dhovAI gayuM. tyAra pachI rAjasevakoe tene pakaDyo. devatAI prabhAvathI tapelA aDada vagerethI tenI parIkSA-zuddhi karI. divyaprabhAvathI tathA corInuM pApakarma dhovAI gayela hovAthI te corane kazI AMcana AvI. bIjA corone pakaDyo, to te mRtyu pAmyo. tyAra pachI prathama core paNa corI karyAnI kabUlAta svIkArI ke meM paNa corI karelI ja che. tene gudAmAM zULI bhoMkI paraMtu viMdhAyA vagara nIce utarI Avyo. sarva loko vismaya pAmyA, eTale devatAe sAcI hakIkata jaNAvI ke, ANe corI karI hatI, paraMtu pazcAtAparUpa bhAvathI corIthI upArjana karela karma khapAvI nAkhyuM che. tyAra pachI te vairAgya pAmI dIkSA aMgIkAra karI, cora RSi tarIke prasiddhi pAmyo. (806) bIjuM dRSTAMta kahe che 807--pariNAma - bhAvavizeSathI cora hato, te paNa Acora thayo. mokSa-prAptino yogya samaya atyAre na hovA chatAM paNa sIdhA mArge janAra-sAcA mArgamAM pravartatA jIvo jema dhArelA ISTanagare pahoMce che, tema A duHSamA kALamAM paNa bhAvavizeSathI sAcA mArgamAM prayANa karatA AtmAo thoDA vilaMbathI paNa siddhinagarIe pahoMcI zake che. (807) zaMkA karI ke, "ghaNI ja nidhura-AkarI kriyA karavAthI meLavI zakAya tevo mokSa che, to atyAranA kALayogya komaLa kriyAthI te mokSa kevI rIte meLavI zakAya? tenA samAdhAnamAM kahe che ke - - 808-rogano nAza karavAnI icchAthI cikitsAkriyA sAdhAraNa-komaLa karavAmAM Ave, to lAMbAkALe paNa nirogatA pamADe che, te pramANe jIvo siddhAntAnusAra mUlaguNa - uttaraguNone pratipAlana karavArUpa sAdhAraNa - komaLa anuSThAna karavA dvArA mokSane vilaMbe paNa jarUra meLavI zake che. (808). zaMkA karI ke - niSphara - AkarI kriyA paripAlana karavArUpa cAritra che, tevI AkarI kriyAovALuM AkaruM cAritra Aje A duHSamA kALamAM pALI zakAtuM nathI, to tame atyAre nirvANa-mArgarUpa cAritra kevI rIte jaNAvI zako cho ? - 809-jinezvara bhagavaMte pAMcamA ArAnA cheDAnA bhAga sudhI, bhAvImAM je chellA duHkhasabha nAmanA uttama munivara thavAnA che. to gaMgAno pravAha jema tUTyA vagarano akhaMDa vahyA ja kare che, tema A kSetramAM paNa chellA munivara parvata munionI paraMparA chedAyA vagaranI atUTa zRMkhalAbaddha rahevAnI che. potAnA sAmarthya pramANe AjJApAlana karavA tatpara hoya, tevAonuM atyAre cAritra na hoya-ema bolanArAnuM A ajJAna che. yathAzakti AjJAparipAlana karavA rUpa cAritra kaheluM che ane vartamAnakALamAM pAcamAM ArAnA cheDAnA kALa sudhI A cAritra mAneluM che. (809) viparItamAM bAdhaka jaNAve che - (AjJApAlanamAM cAritra che 810-tIrthakara bhagavaMtanA vihArakALamAM paNa uzruMkhala-potAnI icchA mujaba pravRtti Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 upadezapada-anuvAda karanArA AjJAbAhya hatA, teone kadApi A cAritra prApta thatuM nathI, mATe A duHSamAM kALamAM paNa prayatna pUrvaka yathAzakti A cAritranuM pAlana karavuM. (810) eTalA ja mATe kahe che- 811 cAritra ArAdhanA karavAthI buddhivALA AtmAe potAnI svecchAthI pravRtti karanArA evA pAsatyA AdikanA dattanuM sarvathA AlaMbana na levuM. kevI rIte ? te kahe che A bharatakSetramAM kajiyA karanArA, upadrava karanArA, asamAdhi karanArA, azAMti karanArA, evA mAthA-muMDana karAvanArA ghaNA thaze ane zramaNo ghaNA alpa thaze." e vacananA AdhAre vicAra karIne pAsatthA vagerenA dAtonuM avalaMbana karIne asaMyamamAM pravRti na karavI. tevA prakArano apavAda sevavAno prasaMga utpanna thAya, tyAre lAbha-nukazAna-guru-lAghavano vicAra karanArA gItArtha sAdhue kadAcit tevI pravRtti sevana karanArA banavuM paDe, te sUcavanAruM ekAnta pada mULagAthAmAM jaNAvela che. "zAstramAM utsargo ghaNA vistArathI kahelA che, apavAdo paNa ghaNA prakAranA kahelA che. ekeyanuM ulthana karyA sivAya jemAM ghaNA guNayukta anuSThAna thAya, te prakAre AtmahitadaSTithI sAdhanA karavI." lokottara AcAra viSayamAM AjJA e ja dhana mAnanArA puruSo hoya, tene ja pramANabhUta gaNavADa, (811) zaMkA karI ke, "Agama, zrata, AjJA, dhAraNA ane jIta ema pAMca vyavahAro kahelA che." e vacananA pramANyathI Acaritane paNa pramANe kaheluM che, to pachIema kema kahevAya che ke, "je AjJA e dhana mAnanArA hoya, te pramANa gaNAya che." ema hRdayamAM vyavasthA karIne kahe che - 812-AcaraNA kahelI che, te AjJAthI aviruddhA eTale virodha vagaranI hoya, tevI grahaNa karavI - eTale AgaLa kahI gayA, tema jenAthI doSo rokAya ane jenAthI pUrve upArjana karelAM karmo kSaya pAme-evA lakSaNavALI AjJA sahita AcaraNa mAnelI che. ema hoya to ja karavA lAyaka padArthomAM udAharaNa pramANa gaNAya. viparItamAM je bAdhaka hoya, te kahe che. ema na hoya to eTale ke, AjJAviruddha AcaraNa karavAmAM tIrthakara bhagavaMtanI AzAtanA, temA vacanano vilopa karelo gaNAya. te AcaraNA eTale jItanuM lakSaNa kahe che(812) asaDheNa samAinnaM, jaM katthati keNatI asAvajaM / / na nivAriyamannehi ya, bahumaNumayameyamAyariyaM // 813 // 813-mAyAhagita evA puruSe AcareluM hoya, jema ke, bhAdrapada zukla caturthInA divase paryuSaNAparvanI AcaraNa karavA mAphaka, koika kSetramAM, ke tevA prakAranA kALamAM saMvigna gItArthapaNuM vagere guNavALA kAlakAcArya vagere tevA koIke mUla ane uttara guNonI ArAdhanAmAM virodha na Ave, tevuM asAvadha, temaja tevA prakAranA gItArtha puruSoe jenuM nivAraNa na karyuM hoya, eTaluM ja nahi, paraMtu ghaNA gItArthoe te mAnya kareluM hoya, evuM A bahumAnya thayeluM hoya, te Acarita kahevAya che. (813). 814-ghaNA asaMvigna lokanI pravRttine AzrIne A zAsanamAM pUrvAcAryoe daSTAMnto Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 batAvelA che, A duHSamAM kAlamAM A udAharaNo upayogI hovAthI jaNAve che. (814) udAharaNo kahevAnI icchAvALA prathama teno saMbaMdha kahe che ( rAjAne Avela ATha svapnanuM phaLa). 815 cothA ArAnA cheDAnA bhAgamAM ane pAMcamo Aro zarU thavA pahelAM koIka rAjAe tandrAvasthAmAM manovijJAnanA vikAsa svarUpa ATha svapno dekhyAM. jAgyA pachI tene bhaya utpanna thayo, te pachI kArtika amAvAsyA eTale mahAvIra bhagavaMtanA nirvANa-divase chellA samavasaraNamAM rAjAe tenA phalAdezo pUchayA ane mahAvIra bhagavaMte tenA uttaro ApyA. (815) svapno kahe che - 816-1 hAthI, 2 vAnara, 3 vRkSa 4, kAgaDA, pa siMha, 6 padma, 7 bIja ane 8 kaLaza. ghaNA bhAge duHSamA kALamAM - pAMcamA ArAmAM dharmanA viSayamAM A svapno aniSTa phaLa ApanArAM jANavAM. (gAthAmAM vacano pheraphAra prAkRta hovAthI thayo che. 816) balba gAthAthI eka eka svapnano phalAdeza samajAvatA soLa gAthAo kahe che - * 817 thI 833-(1) prathama hAthInA svapnano phalAdeza jaNAvatAM mahAvIra bhagavaMta kahe che ke - "he rAjan ! have pachInA pAMcamA ArAnA utaratA kALamAM gRhasthonA gharavAsa vividha prakAranA aneka upadravo bharelA, mitro, sagA-snehIonA cittanA saMyogo sthiratAvALA nahi, paNa calAyamAna cittavALA thaze.. pAnAno banAvelo mahela lAMbo kALa Takato nathI, tema paDuM paDuM karatA makAna sarakho asthira gRhavAsa thaze. hAthI prANI bIjA karatAM vizeSa buddhizALI hoya che, tema hAthI sarakhA zrAvako jJAnAdika guNavALA haze, matAntaravAdIone niruttara karanArA haze, vivekavALA haze, to paNa gRhavAsa, svajano, dhana vagere padArthomAM atilobha ane AsaktivALA thaze, to paNa pIDA pAmaze. viSayonA kavipAko, jIvana, yauvana, dhana vagerenI anityatA jANavA chatAM paNa mohAdhIna banI saMsAra choDI cAritra levA zaktizALI banI zakaze nahi. koI vakhate dhana nAza pAme, to pharI meLavavAnI duSTa AzAmAM mohita thayelA evA vairAgyane karaNe mUkIne atizaya na karavA lAyaka duSkara pApakarmo karaze. keTalAka valI dIkSA aMgIkAra karIne ghara, svajana, dhanamAM haMmezAM ati mamatvabhAva dhAraNa karI, eka sthaLe kAyama vAsa karanArA evA sthira vihArIne dekhIne tenA vartananuM AlaMbana pakaDIne gRhasthonI mamatAnA doSanA kAraNe maMtra, taMtra, auSadha, nimitta, jyotiSa, mUlakarma vagere pApakAryomAM ghaNe bhAge Asakti karaze ane potAnA cAritradharmathI cUkI jaze, paraMtu khArA samudramAM koI mIThI vIraDI samAna AvA duHSamA kAlamAM keTalAka viralA AtmAo evA dharmArAdhana karanArA haze ke, "jeo gAma, zrAvako, bhakto vageremAM mamatvano tyAga karanArA haze, kaSAyone jitavAvALA haze, zuddha cAritra pALavAmAM potAnI zakti chUpAvaze nahi. A prathamanA hAthI-svapnano artha samajavo. (7) (2) vAnaranA svapno phalAdeza jaNAvatA guNorUpI vRkSomAM vicaranArA vRSabhasamAna Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 upadezapada-anuvAda zAsananI dhurAne vahana karanArA evA AcAryAdiko te yatirUpI vAnara-samAna banI calacittavAlA ane asthira svabhAvavALA thaze. siddhAMtamAM sthiratAvALA na rahetAM lokaherImAM taNAine bhaktonAM kAryone anusaranArA thaze, ghara, svajana, zrAvako upara mamatvabhAva rAkhanAra thaze upadhimAM gADhamUccha rAkhaze, paraspara vAraMvAra laDAI-TaMTA karaze. saMyama - viruddha vartana karanArA thaze, athavA bhAva-pUjA pAmelA sAdhuo dravyastavamAM pravRtti karaze. pApa-azucithI pote lapaTAze ane bIjAne paNa lapaTAvaze tathA anya koI pakSano Agraha rAkhI zAsanamAM visaMvAda pravartAvaze. e pramANe bIjA anyatIrthikothI paNa hAsyapAtra banaze tathA bIjA jeo sArI pravRtti karatA haze, tene tethI vimukha banAvaze agara tenI khisA - halakAI karaze. koI tene zIkhAmaNa ApI samajAvaze, to teo kaheze ke, "Ama karavAmAM koI doSa nathI. tuM kharI vAta sAMbhaLa ke, ahIM ame kajiyA nathI karatA, paraMtu nyAya khAtara bolAvIe chIe. dravyastava sAdhue karavA joIe ane tethI zAsananI-tIrthanI unnati thAya che. AdhAkarma sevana karyA vagara guruvarganuM gaurava thatuM nathI. zrAvakone akSarajJAna ApyA vagara teo khetI, vepAra, gRhasthonAM kAryo karI zakatA nathI, vaidaka - vidyAdika vaDe sAdhuoe zrAvakanuM rakSaNa karavuM joIe." A pramANe yathAchaMda-potAnI kalpanA pramANe vartana karanArA nirguNa guruo ghaNA bhAge pAMcamAM ArAmAM thaze, chatAM AvA kALamAM keTalAka zuddha cAritranI ArAdhanA karanArA bahu virala-ochA AtmAo thaze. A bIjA svapnano phalAdeza jaNAvyo. (8) (3) kSIravRkSa nAmanA trIjA svapnanA phalAdezamAM kSIravRkSa samAna uttama zrAvako zAsananI prabhAvanA karavAmAM prasakta banelA hoI, guruo pratye putra mAphaka vAtsalya rAkhanArA, uttama vacana bolanArA, udAra manavALA, mahAsattvazALI, temanI nizrArUpa chAyAmAM munisiho prazAMta manathI vAsa karanArA, are ! pavitra sAdhuo che, teono janma ahiM sArthaka banyo che - evI prazaMsA meLavanArA che. akhkhalita zAstrAbhyAsa karanArA, vastra, pAtra, pANI, AhAra Adi meLavavAmAM zuddhi rAkhanArA, zuddha AjJAnusAra anuSThAna karanArA hovAthI nirvANa-phalane sAdhanArA che. duSamA kALanA prabhAvathI ghaNe bhAge teo pUrve hatA, tenA karatAM pachI pramAdavALA thaze, TaMTA-kajiyA-kaMkAsa karaze, caraNasittarI-karaNasittarImAM udyama nahi karaze. te kAraNe bIjA munio paNa lokamAM anAdarapAtra thaze vaLI ghaNA bhAge tevA doDhaDAhyA-ochI samajavALA keTalAka kahevAtA zrAvakakuLe mAtra janmelA, samyagdarzana vagaranA zraddhAzUnya zrAvako sAdhuono droha karanArA nIvaDaze ane teo kadAgrahanA vaLagADavAlA thaze, jethI teo satyamArganI zraddhApaNa nahi pAmaze. te kAraNe teo potAnI ane bIjAnI dAna-dharmanI buddhino vinAza karaze. prAyaH teo bIjAnA ucita upakAramAM paNa vartaze nahiM. alpajJAna kadAca kyAMya meLavyuM hoya, to teTalA mAtra jJAnathI garva karanArA ane kUTaprazno ane uttaro ApI te durvacanarUpI kAMTAo vaDe pratyakSa ke parokSapaNe guruvargane herAna-parezAna karI tapAvaze. duHSamAM kALamAM AvA bAvaLiyA vRkSa samAna keTalAka zrAvako thaze AvA zAsana-dharmane pratikUla hovA chatAM bIjA keTalAka ajJAnI AtmAo tenI anuvRtti Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 ka2ze-temane anusaraze. guNarahita alpasattvavALA, pragaTa doSavALA dInatA pAmelA, khoTI khuzAmata karanArA, yogya ke ayogyanI parIkSA karyA vagara teonA vyavahArane bahu mahattva Apaze. A pramANe dharmanA gaccho-phAMTAo ghaNA karmarUpa rajane - ghaNAM kAryomAM rakta bananArA zvAna-samAna thaze ane pUrve kahelA guNovALA alpa thaze. A trIjA svapnano paramArtha kahyo. (11) (4) AMkSa-kAgaDAnA cothA svapnano phalAdeza kahetAM bhagavaMta kahe che ke 'he rAjan ! alpajJAnarUpa jaLavALI, svabhAvathI sAMkaDI, chidra jaLavALI vAvaDImAM utaravuM jema muzkela paDe che. sahelAithI temAM snAna karI zakAtuM nathI. tevI vAvaDI sarakhA guruo alpajJAnavALA, svabhAvathI sAMkaDA manavALA, gaMbhIratA na rAkhI zake tevA guruo thaze. kAgaDAo vahetAM nadIjaLa na pItA pANIhArInA beDAmAM cAMca mAranArA hoya che, tucchanI icchA karanArA, asthira manavALA, tenI AMkhanA DoLA sthira rahetA nathI, paNa pharyA ja kare che - mATe asthira dRSTivALA hoya che; temaA gurunI pAse rahenArA zramaNopAsaka-zrAvako ane sAdhuo paNa saMsAranI tuccha icchAvALA, calAyamAna manavALA ane jemanuM samyaktva sthira hotuM nathI, tema ja zithila AcAravAlA thaze. tevA ajJAnIo kAlane anurUpa kriyA karanArA evA potAnA gurune nirguNa mAnI jANe pote vizeSa dhananI icchAvALo che, tethI potAnA kalpelA vividha guNavALA jhAMjhavAnA jaLa sarakhA pAsatyAdika gurumAM bhaktirAgI thaze ane temanI pAse amane jJAnAdika maLaze-e AzAe potAnA guNavALA gurune choDIne nirguNa ajJAnI pAse jaze. tenA hitasvI koi madhyastha jANakAro tene sAcI salAha ApI samajAvaze ke, potAnA gurune hitabuddhi hoya, teTalI pArakAne na hoya, paraMtu mohAdhIna AtmAne sAcI hitazikSA pariNamatI nathI, tethI tenI zraddhA karato nathI ane sArA gacchamAM raheto nathI. pANI maLavAnI AzAe dUra dUra sapADha medAnamAM taDako paDavAthI jhAMjhavAmAM jaLa dekhAya ane hamaNAM mArI tRSA dUra thaze, te AzAmAM mRdalAo pANI meLavI zakatA nathI ane jIvana pUrNa karI mRtyu pAme che. tema AvA sAdhuonuM dharmajIvana mRtyu mApe che. kutIrthiono yoga pAmIne keTalAka ajJAnI zrAvako guruvargano akarmavAda utpanna kare che, tyAre teo potAnuM samyajIvana gUmAve che-ema karIne teo bhayaMkara bhavasamudramAM bhramaNa ka2ze. vaLI AvA du:SamA kALamAM keTalAka vivekanaMta AtmAo vAvaDI samAna gurunI AjJAthI uttama dharmanI sAdhanA karaze. A cothA svapno phalAdeza jaNAvo. (7) - (5) siMha nAmanA pAMcamA svapnanA phalAdezamAM ema jaNAvyuM ke, A jinadharma e siMha samAna eTalA mATe gaNelo che ke, jeNe atizayavAlA jJAnanA parAkrama vaDe vividha kumatarUpa mRgalAdi-samudAyane atizaya trAsa pamADelA che, tathA jeNe tevA khoTA AgrahavALA hAthIne nasADyA che, teo siMha-samAna A jinadharma che. ghaNA prakAranI labdhivALA, devendrAdikoe jemanA caraNomAM vaMdanA karelI che, evA sAdhu bhagavaMtoe jenA svIkAra karelo che. jeno koi parAbhava karI zakelA nathIH Avo uttamakoTino A jinadharma pragaTa hovA chatAM A bharatakSetrarUpI araNyamAM pAMcamA ArAnA du:SamA kALamAM khoTA mato comAsAnA Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 upadezapada-anuvAda aLasiyAM mAphaka eTalA phUTI nIkaLaze ke, jenI gaNatarI karavI muzkela paDaze. kumatanA vanakhaMDonI gADha jhADIvALA, khoTI unmArganI dezanArUpI velaDIonA bhagnAvazeSothI jeno mArga rokAI gayo che, evA bharatakSetranA araNyamAM te marelA siMhanA mRtaka-samAna jaNAze. bhagavaMtanA nirvANa pachI labdhi, atizayo Adi prabhAvanA karanAra padArthono viccheda thaze, to paNa zAsananA pahelAnA guNonA kAraNe sudraloko, siMhanA mRtakane dekhI bIjAM jAnavaro bhayathI palAyana thAya, tema teo paNa A zAsananA prabhAvane dekhIne palAyana thaze, paraMtu A dharmane sevana nahi karI zakaze. vaLI mRtasiMhane anya prANIo bhayathI bhakSaNa karatA nathI, paraMtu tenA zarIramAM utpanna thayelA kIDAo tene aMdarathI korI khAya che. e pramANe A zAsanane bIjA matavALA jeTalA parAbhava nahi karaze, tenA karatAM kIDA samAna, pragaTa durAcAra sevanArA, A zAsanamAM rahelA keTalAka tevA yatio ane gRhastho tuccha svabhAvavALA banI pravacananI aprabhrAjanA karAvaze. arthAt zAsanamAM rahelA tevA maDadAnA kIDA samAna zAsananAM aMgone nukasAna karanAra thaze. vaLI chae kAyanA jIvo pratye anukaMpA vagaranA, maMtra ane vidyAnA baLathI keTalIka sAdhupaNAnI kriyAone vikRta banAvaze, artha upArjana karavAmAM apUrva rasa dharAvanArA banaze ane lokone koI mArge potAnA pratye AkarSaNa karavA mATe te pApIo tevA moTA dekhAvanA AMDabaro karaze. AdizabdathI bIjA paNa potAnI matithI kalpelI kriyA karanArA agItArtha tapasvIo sAcA gItArtha munionI avajJA karavA tatpara banaze. tevA sAdhuzrAvako gharamAM chidra pADaze, eTale bIjAo paNa tene dekhIne teno nAza karavA mATe nirbhayapaNe taiyAra thaze. A pramANe pAMcamA svapno phalAdeza jANavo. (8) (6) chaThThA svapnamAM dekhela kamalavananA phalAdezamAM jaNAve che ke-"svabhAvathI suMdaranirmala, zIla-suMgadhavALA AtmAnA sattvavALA, devane mastaka para dhAraNa karavA yogya, evA padma kamaLa-samAna dhArmika loko ugra, bhoga vagere uttama kuLomAM utpanna thaze, athavA sAketa (ayodhyA) vagere nagaromAM kamaLa samAna guNavALA thaze, paraMtu duHSamAM kALanA prabhAvathI teo dharma nahIM pAmaze. kadAca dharma pAmyA haze, to paNa ukaraDAmAM ugelA kamala sarakhA halakA tuccha svabhAvavALA thaze, dUSita vartanavALA thaze ane potAnA veSa anusAra vartanarUpa dhAraNa nahi karaze. kadAca sAruM vartana karaze, to "A halakA prAntakulanA che" ema karIne tenI avagaNanA karaze keTalAka dharmanA arthI puruSo hoya, paraMtu te ghaNe bhAge vakrajaDa ane ochI buddhivALA hovAthI potAnI icchA pramANe varte ane lAbha-nukazAnanA jJAna vagaranA hovAthI pote Dube ane bIjAne paNa DubADe. chatAM temAM thoDAka prazAMtarUpavALA, guruvarganuM bahumAna karanAra, sarala svabhAvavALA, buddhivALA loko mATe teno parAbhava karaze. irSA, garva vagere doSonA kAraNe teo sadgati sAdhI zakaze nahi. A duHSamA kALamAM sAcA dharmanI ArAdhanA karanArAnI saMkhyA ghaNI alpa haze. A pramANe chaThThA svapnano bhAvArtha tamane samajAvyo. (8) (7) kheDUtanA bIja vAvavA samAna deva-manuSyanA bhogaphalanA kAraNarUpa zuddhadAnadharma je zuddha pAtrarUpa kSetramAM ApavAmAM Ave. eTale ke, jema catura kheDUta sArA phaLadrupa kSetramAM Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 467 sArAmAM sAruM bIja vAve, to tenAM phaLo paNa puSkaLa meLave; tema zrAvaka nyAyathI meLavela dravyathI AhAra, upadhi, vastra, pAtra, makAna, auSadha Adi jo udgama, utpAdana, eSaNA AdithI parizuddha-nirdoSa vastuo sAdhu - kSetramAM bIjarUpe vAve. A duHSamA kALamAM sArI buddhivALA, bahumAnavALA tathA agItArtha bhoLA-alpabuddhivALA kheDUta samAna dAtAro thaze, jeo zuddha dAnamAM ramaNatA nahi karaze, te dAtAro AdhAkarmI vagere doSathI duSTa, ghaNuM ane manohara dAna ApavAmAM pakSapAta raheze teo kevA kSetramAM ane kevA pAtramAM dAna Apaze ? to ke, chakAyanI virAdhanA karavAmAM vizeSa Asakta hoya, vagara kAraNe AdhAkarmI Adi dioSavAlA AhArAdinuM sevana karanArA hoya, evA ukharabhUmi samAna pAtramAM dAna Apaze. zuddha ApavA lAyaka AhArAdika haze. to paNa ghI, dUdha vagerenA mAvA, gulAbajAMbu agarataLelI vastu taiyAra karIne Apaze, eTale mithyA vAtsalyabhAva batAvavAnI abhilASAvALA tucchabIja samAna eTale zekIne vAvelAM bIja ugatA nathI, tema tucchabIjamAMthI phaLa utpanna thatuM nathI, athavA anumatavALAo taladAna, bhUmidAna, gAyadAna, dhuMsarAnuM dAna, haLanuM dAna evAM pApa AraMbhanAM dAno ghaNAbhAge AraMbha karanArA ane abrahmacArI one Ape che ane temAM puNyanI abhilASA rAkhe che. AgamazAstrAnusAre dAnadharmano vyavahAra karanArA ghaNA virala hoya che. temAM zuddha vivekavALA, vidhi samajanArA, pAtrano viveka samajanArA, nirdoSa padArtha ApanArA bahu ochA haze. duHSamA kALanA prabhAvathI dAna ApavA chatAM vivekanI-vidhinI aNasamajathI yathArtha phaLa pAmanArA virala haze. A pramANe sAtamA svapnano phalAdeza jaNAvyo. (8). (8) have AThamA svapnamAM kaLaza joyela, teno phalAdeza jaNAvatA kahe che ke - mala dUra karavAmAM samartha athavA nirmala jaLathI bharela, upara suMdara sugaMdhI kamaLathI DhAMkela evo kaLaza ane bIjo mAtra dekhAvano kuMbha-ema duHSamAM kALamAM kaLaza sarakhA be prakAranA sAdhuo thaze. eka kaLaza evA prakArano che ke - je vizuddha-saMyamarUpa mahelanA zikhara upara loko AnaMda ApanAra zobhAvALo, upazamarUpa padmakamaLathI DhAMkela, tathA tapanI lakSmIrUpa caMdananA vilepanathI camakato, vividha prakAranA guNorUpa puSponI mALAthI alaMkRta, karmakSaya karavA rUpa mAMgalyanI vibhUtinI zaktiyukta, zubha gurunI AjJArUpa thALamAM sthApana karela, jJAnarUpa kAMtithI tejasvI evA prakArano kaLaza. bIjA kaLaza kevA haze ? pramAdarUpI pRthvItalamAM kheMcI gayelA aMgavALA, bhagna thayelA zuddhavratarUpI kAMThAvALA, apayazanA kAdavathI lapaTAelA, pragaTa aticArarUpI kAdavamAM rahelA. teo paNa kAladoSathI muhapatti tevA doSo sevatA dekhIne temanA doSone prakAzita jAhera karanArA, potAnA Atmika guNono kSaya karatA moTI irSyA ane krodhathI kajiyATaMTA karatA, saMyamamArga cUkIne gurunI AjJArUpI thALathI bhraSTa thayelA-eTale gurunI AjJAmAM na rahenArA hoya. prAye karIne temanA samAna guNaThANa vALAnA yogyathI evI nIcI gatimAM paTakAze ane Abodhi bIjarUpa kaLazano bhaMga paNa sAthe ja pAmaze. je keTalAka cAritravaMta saMyamakhamI gurunI AjJAmAM vyavasthita rahenArA evA koIka viralA uttama AtmAo sadgatine pAmaze. he rAjana ! AThamA svapnano A garbhAthe tamane samajAvyo. Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 upadezapada-anuvAda saraLa evA AtmAo mATe A upAya dekhIne ame A artha kahelo che. (9) mULagAthAono akSArtha bhASyAnusAre samajavo. A pramANe lokottara zAsanamAM duSamakALamAM ghaNA nirguNajanane AzrIne udAharaNo jaNAvyAM. laukika matamAM paNa temanI rIti anusAra kaliyugane AzrIne bIjAoe pratipAdana karelAM bIjA prakAranAM udAharaNo dekhAya che. kUpAvAha-eTale kUvAnuM pANI vahIne jIvavRttino nirvAha karavo, phala mATe AkhA vRkSano cheda karavo, gAya potAnI vAcharaDIne dhAvaze, loDhAnI banAvelI mahAkaTAhI (kaDAhI) temAM sugaMdhI telapAka karavo ucita gaNAya, chatAM temAM durgadhI mAMsAdika rAMdhavAnuM, sarpanI pUjA ane garuDanI apUjA ityAdika paraspara virodhI vAto kaliyugamAM thaze. jeno tAtparyArtha AgaLa kahevAze. (817 thI 833) tathA - 834-hAthInI be AMgaLI je rUpamAM hoya, tenA badale potAnuM svarUpa palaTI nAkhaze. hAthI vaDe vahana karAtAM gADAM ke rathane have gadheDA joDI vahana karAze vALathI bAMdhelI zilAne dhAraNa karAze. A vagere udAharaNo lokomAM kalikAlanA doSathI kahevAze. (834) have kahelAM daSTAMtanA dASTantika artho batAvA kahe che - (AThadRSTAMtanAM drAntika artho) 835-kUpa-sthAnI arthAt kUpa samAna rAjAone je poSavA lAyaka evA avADA-sthAna samAna brAhmaNa, kSatriya halakA zudro pAsethI jaLa samAna artha grahaNa, paDAvI levoe prathama udAharaNano artha samajavo. arthAt have rAjAo prajA pAsethI hada uparAMtanA kara-bhAraNa nAkhI lokone nirdhana karaze ane rAjayaadhikArIo mAletujAra banaze. (2) bIjA daSTAMtano paramArtha ema samajavo ke, phalarUpa putro, vRkSa samAna potAne ja utpanna karanAra patione dhana mATe, dastAveja mATe, milakatanA bhAga mATe, udvega pamADanArA thaze. trIjA daSTAntamAM kanyAvikraya eTale gAyanI upamA sarakhA mAtA-pitA vAcharaDI samAna kanyAne vecIne dhana upArjana karaze-eTale tevA tevA ayogya upAyothI AjIvikA meLavaze. (4) cothA daSTAMtamAM upArjana karela lakSmInuM A loka ane paralokanI apekSAe anupakArIasaMyamI-pApa karanArAomAM dAna Apaze. (5) pAMcamA dRSTAMtamAM hiMsAdika pApasthAnakonI pravRtti karanArA haze, tevA avirativALA mithyASTio haze, temane pAtrabuddhithI potAnA vaibhavanuM dAna karaze, paraMtu dayAvALA, brahmacaryavALA, uttama mahAvratadhArI supAtromAM dAna nahi Apaze. (835) 836-chaThThAmAM vara - vahunA yugala paraNIne pachI kuTuMbamAM kajiyo ubho karaze. ane mAtA-pitAnI chatrachAyAno viraha pAmaze. (7) sAtamAM daSTAMtamAM je AgaLa IkvAku vagere uttama kulonI vazaM-maryAdAo, vaMza-paraMparA sudhI paLAtI hatI, koI paNa tevI maryAdAo toDatA na hatA ane tenAM kAraNe vaMzane koI divase lAMchana lAgatuM na hatuM, have pAMcamA ArAnA-kaliyuga kALanA pratApe halakI jAti ane kuLonI maryAdA pALavAmAM gaurava gaNaze. je putravadhUo, lAja - maryAdA, vaDIlono viveka, bahAra haravA-pharavA javuM, udbhaTa veSa Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 469 dhAraNa karavA, khullA mastake bharabajAramAM nIkaLavuM. A vagere paradezI anArya vijAti kulonuM anukaraNa Aje pratyakSa temanA vacanAnusAra anubhavAya che ke, jenA pariNAma pastAvavAnAM ja Ave che. (8) AThamAM dRSTAMtamAM vALa sarakhA alpa zuddhadharmavaDe zilA samAna vajanadAra pRthvInI sthiti Takaze (eTale thoDopaNa dharma mANasa bacAvI leze). (eTale dharma thoDo karavo che ane AMDabara moTo dekhADavo che,) vAlukA - retInI tvay-cAmaDI-khAla utAravA mAphaka pAMcamA ArAmAM dhanopArjananA upAya duSkara haze, A dRSTAMtano paramArtha A pramANe samajavo. jema retI agara vAlukAnI khAla-uparanI pAtaLI papaDI cAmaDI-(tenuM paDa) kheMcI kADhavI muzkela che, tema dhana upArjana karavA mATe rAjasevA, nokarI vagere upAyo karIe, to paNa dhana-prApti thavI ghaNI duSkara thaze. (836) pAMDavonuM laukika udAharaNa je pramANe A laukika udAharaNo thayAM hatAM, te batAve che 837-cAra lAkha, batrIza hajAra varSa-pramANavALA kaliyugano praveza kALa thayA pachI bhIma, arjuna, nakula ane sahadeva lakSaNa cAra pAMDavo hAra pAmye chate, tathA so saMkhyA pramANa duryodhana vagere pitarAionA putrono ghAta karavA lakSaNa kathA vaDe te vakhate dareka pahore judA judA prAharika sthApana karavA lakSaNa cothA yuga lakSaNa kalikAla-have vAta kaMika spaSTa karatA kahe che-te A pramANe je pAMDavoe samagra kauravarUpa kaMTakono udgAra (uccheda) karyo hato ane jemaNe upArjita rAjya lAMbA kALa sudhI pAlana karela che, evA teo pAchalI vayamAM pazcAttApa karavA lAgyA ke, ApaNe ApaNA gotrano kSaya karavA rUpa mahAakArya AcaryuM che; mATe himapatha nAmanA pradezamAM praveza karyA vagara ApaNA pApanI zuddhi thavAnI nathI-ema vicArIne teo pAMce ya rAjya choDIne himapatha dezamAM koika vanamAM pahoMcyA. saMdhyA-samaye yudhiSThire bhIma vagere cAre bhAione anukrame eka eka pahora sudhI vArApharatI prAharika tarIke dekharekha rAkhavA nimaNuMka karI. yudhiSThirAdika jyAre sUi gayA, tyAre puruSanA rUpamAM kali nIce utarIne bhIma prAharikanI sAthe vAcika yuddha karavA lAgyo ke, pitarAi bhAIo, bhISma, guru, pitAmahadAdA vagerenI hatyA karI, have tuM dharma karavA taiyAra thayo che ? bhIma tenA vacanane sahana na karI zakavAthI tenI sAthe yuddha karavA lAgyo. jema jema bhIma krodha pAmato jAya che, tema tema kali vRddhi pAmavA lAgyo. e pramANe kalie bhImano parAbhava karyo, e ja pramANe bAkInA bhAIone paNa potapotAnA prahara-samaye tiraskAra pamADyA ane teone paNa kalie harAvyA. have rAtri thoDI bAkI rahI, tyAre yudhiSThara jAgyA, eTale kali Avyo. kSamAnA baLathI kaline harAvyo. harAvyA pachI te kaline zarAvalA-koDiyAthI DhAMki dIdho. prabhAta-samaya thayo, tyAre bhIma vagerene batAvyo. te kalie kahyuM ke, yudhiSThire kSamAnA prabhAvathI mane jityo Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 upadezapada-anuvAda che, huM tenAthI hArI gayo chuM. A mArA avatArathI tamane A kulanuM vaira lAgeluM che. tathA AvA ja bIjA ekaso ne ATha kUpana avAha AjIvikA vagere udAharaNo ApI kalie potAnI sthitinuM nirUpaNa karyuM. (837) 838-A pramANe kahelAM udAharaNanI jema ghaNA bhAge loko vartamAna duHSamA kALanA prabhAvathI jainamatamAM dareka sAdhuo ane zrAvako, sAdhvIo ke zrAvikAo zAstromAM kahelA suMdara AcArathI vartanArA nahi thaze paraMtu upayoga rahitapaNe doSonA sevana karanArA hovAthI zAsathI pratikUla pravRtti karanArA thaze, mATe sArI rIte jinAgama - zAstrono abhyAsa karavAthI ane tenA AdhAre AcAra pAlana karanArA - AcArazuddhi pAmelA evA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAo viSe AdarabhAva-mamatvabhAva rAkhavo. (838). to pachI have jainetara anuSThAna karanArA pratye zuM karavuM? - 839-jinavacanothI pratikUla anuSThAna karanArA, durgatimAM laI janArA evA mohAdika azubha karmaphaLa ApanAra laukika dharmAnuSThAna karanAra jIvo viSe praSi karavo, athavA tenAM darzanazAstro ke temanI kathAnAM prasaMge krodha-asahanazIlatA na ja karavI. tyAre zuM karavuM? tenI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che ke "jIvonI bhavasthiti AvA prakAranI che ke, haju sudhI A AtmAonI karmasthiti bhAre hovAthI akalyANavALA teo bicArA jinadharmanA AcaraNa pratye AdarapariNAmavALA thatA nathI, bahumAnavALA thatA nathI-ema vicAravuM. tathA samyagdarzana, jJAna, cAritrarUpa mokSamArgamAM rahelA sAdhu ke zrAvake hamezAM temanI sAthe eka vakhata ke vAraMvAra bolavAno vizvAsano vyavahAra, sahAya karavI, sevA-suzruSA Adikano tyAga karavo, vidhithI vivikta vasatigAma, nagaramAM vAsa karavA rUpa saMsargano tyAga karavo. nahitara temanI sAthe AlApa-saMlApa vagerenA saMsarga karavAmAM jema kuSThavyAdhi agara cepIrogavALA ke duSTajavara vALAnA saMsargathI, tenA doSano-rogano bIjAnA zarIramAM saMcAra thAya, tema tevA anyamatavAlAnA saMsargathI ApaNA loka ane paralokanA anartha-prAptirUpa nukazAna thAya che. mATe ja kahevuM che ke-"duHzIla manuSya jene priya hoya, teNe siMhanI guphA, vAghanI guphA, jaLa athavA agnimAM praveza karavo, agara marakIvALA upadravasthAnamAM ke duSkALa hoya, tyAM praveza karavo sAro, paNa duSTazIlavAlAno saMsarga na karavo." (839). zaMkA karI ke, ghaNA bhAge vihArakSetro pramatta tema ja pAkhaMDI lokothI rokAelAM hoya che, jethI temanI sAthe AlApa-saMlApa vagere varjana karavA azakya che, tevI zaMkAnuM samAdhAna karatA kahe che - (agItArthane prANabhUta na gaNavA) 840-agItArtha sAdhu ane pAsatyAdika pramAdavALA, zithila AcAravALA gItArtho sAthe athavA bhAgavata vagere bIjA tIrthAntarIya anyamatanA pAkhaMDIothI vyApta kSetramAM rahevAno prasaMga AvI paDe ane agItArtha vagerethI rahita kSetramAM duliMkSa-rAjadvArI kAraNa hoya athavA bIjA koI tyAM upadrava hoya, te kAraNe tyAM sthiratA karavI azakya hoya ane Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 agItAryAdinA vasavATavALA gAma-nagarAdikamAM rahevAno vakhata Ave, to tyAM kevI rIte rahevuM ? te jaNAve che-ApaNI zuddha prajJApanA-prarUpaNA, tema ja zuddha sAmAcArInI saMpUrNa paripAlanAne lagAre paNa AMca na Ave-dhakko na lAge - nukasAna na thAya, te pramANe bhAvanuM nukazAna karyA vagara akhaMDa bhAva TakI rahe, tema je tyAM temane anusaravuM paDe, "vacanathI namaskAra' e vagere anusaraNa karavA rUpa anuvRttithI te kSetromAM temanI sAthe rahevuM. A pramANe temanI sAthe bahArathI anusaraNa karavAthI temanA AtmAmAM bahumAna utpanna karyuM ane kyAreka rAja taraphathI ke bIjA ApattikALamAM agara duSkALa samayamAM sahAya karanArA thAya. (840) AthI viparIta rIte vartana karavAnuM nukazAna kahe che - 841-jo teone anusaravAmAM na Ave, tenI anukULatA pramANe vAsa karavAmAM na Ave, to potAno ane bIjAno upaghAta-nukazAna thavAno vAro Ave che. kevI rIte ? te darzAve che-pararAjyanA jAsUsa che, corI karanArA che-evA AropathI te sthAnamAM kSobha utpanna thAya che. AdizabdathI koI prakAre koIno pramAdathI aparAdha banI gayo hoya, to irSAnI adhikatAnA kAraNe dUra dUra sudhI tenI apakIrti phelAve che. tevA prakAranA dAtAranA kulomAM bhaMbheraNI karI AhAra-pANI detAM aTakAve che. te kAraNe te loko ApaNI laghutA karI ApaNI tarapha anAdarabhAvavALA bane che, tethI temane pApabaMdha, bodhino nAza thavA rUpa phaLa prApta thAya che. ema thavAthI baMnenI durgati thAya che. mATe baMnenuM aniSTa phala TALavA mATe jayaNAthI temanuM anusaraNa karavuM. (842). 84ra-je kAraNathI agItArtha Adikane anusaravAthI doSa che, te kAraNathI kAyA ane vacananI pravRtti karavArUpa dravyathI te agItArtha AdikanuM rAga-dveSa-rahitapaNe-madhyasthasamatAbhAvathI manamAM to kyAre tevA samaya prApta thAya ke, mane anukUla bhAvono nirdoSa cAritra-pAlanano yogya avasara kSetrAdi prApta thAya, te pramANe bhAvI kalyANa-buddhinI rAha joto, vartamAnamAM saMyama TakAvavA mATe agItArthadikano sahAro levA mATe temanI sAthe kaMIka bolavA-cAlavAno. vyavahAra sAcavavo paDe, paraMtu bahumAnavALA bhAvathI vyavahAra na rAkhe. * kaLAo temanI pAsethI meLavavI hoya, apUrva adhyayanano abhyAsa grahaNa karavAno hoya, to temane vandanA-viSayaka apavAda sevavAno jaNAvelo che. te A pramANe-"parivAra, parSadA, puruSa, kSetra, kAla, Agama jANIne kAraNe utpanna thAya, tyAre jene je yogya hoya tevo prasaMgopAtta vyavahAra karavo paDe. te agItArthIno sAdhu-parivAra suvihita kriyAvALo hoya, te parSadAmAM, vairAgyavALI dezanA Apato hoya ane vairAgya utpanna karato hoya, puruSa mainI, bhayaMkara svabhAvano hoya, nirdaya ke adhama puruSa hoya, lokotenA kahevA pramANe karanArA hoya, lokomAM AgaLa paDato hoya. rAjA hoya, athavA rAjA, pradhAna, netA evo koI dIkSita thayelo hoya, vidhi AdithI abhAvita kSetra hoya, eTale ke-glAna, bALa ke jaMgala vaTAvavAnA samaye apavAdAdi sevana karavA paDe, tyAre teno vidhi-vyavasthAdika karavAmAM te kSetre abhAvita hoya, anAka(ku)la kAla hoya. | jinezvare prarUpelAM evAM darzana jJAna, cAritra, tapa, vinaya vagere jyAM jeTalAM jenI (ta Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 upadezapada-anuvAda pAsatyAdinI) pAse hoya, tyAM tenI teTalA bhAvathI bhaktithI pUjA karavI. te rUpa bhAva. gacchanA rakSaNa mATe bhAviSyakALamAM jarUra paDe tevA kuzaLa Ayurveda jANakAra athavA to bhaviSyano kALa jANavAmAM kuzaLa evA AcArye sukhe zIla-saMyamanuM pAlana thAya, tevI rIte sarva gaveSaNAo karavI joie. kAraNa utpanna thAya, tyAre je baMne prakAranAM kRtikarma-vaMdana pAsatyAdikane na kare, to tene caturguru prAyazcittanI AropaNA kahelI che. (842) A viSayanuM daSTAMta kahevAnI icchAvALA kahe che - '843-ahi je AgaLa kahIzuM, te agItArthanI anuvRtti-anusaravArUpa yukti yukta udAharaNa kahIzuM, te cAlu vAtane barAbara baMdha besatuM thaze. te ja kahe che-subuddhi nAmanA maMtrInI buddhithI rAjA gAMDo na hato, paNa bahArathI gAMDo banI gayo, paNa aMdarathI to DAhyo hato-evo koika rAjA rAjyathI bhaSTra na thayo. (843) cAra gAthAthI A dRSTAMta vistArathI kahevAya che. (subuddhimaMtrInuM dRSTAMta) 844 thI 847-pRthvIpura nAmanA nagaramAM pUrNa nAmanA rAjA ane subuddhi nAmano maMtrI hato. koIka bhaviSyavattAne bhAvikAlanuM jJAna thayuM ke, A mahinA pachI varasAda varasaze, tenuM jaLapAna karavAthI lokone gAMDapaNa utpana thaze. rAjA pAse hakIkta nivedana karI. rAjAe lokone paDahathI jAhera karyuM ke, "sarvee potAnA sAdhana pramANe jaLa saMgraha karI levo." eTale sarve lokoe te pramANe karyuM. kahela samaye varasAda paDyo. lokoe tenuM pAna ni karyuM. saMgraha kareluM jaLa jenuM vaheluM khalAsa thayuM, teo navIna varasAdanuM pANI pIvA lAgyA. ghaNA lokoe te jaLapAna karyuM, eTale moTA varga unmAdI banI gayo. sAmaMtAdika lokoe ghaNuM jaLa saMgraheluM hatuM, chatAM te paNa vaparAI gayuM, eTale na chUTake A dUSita vRSTijaLa pIvAno prasaMge upasthita thayo. teoe paNa te jaLapAna karyuM have junuM jaLa to mAtra rAjA pAse hatuM, bIjA koI pAse na hatuM. eTale ekalo rAjA sarve karatAM vartanamAM jUdo paDI gayo. te to DAhyApaNAnI ja ceSTA karato hato pelA sarve loko tathA sAmaMtone rAjAnI ceSTA potAnAM karatAM bhinna dekhAI, potAnA samAna rAjA vartana karato nathI, eTale koI paNa rAjAnI ceSTA ApaNI sAthe meLa khAtI nathI. eTale sAmaMto ane lokoe maMtraNA karI ke, A rAjA ApaNe chIe, to rAjayasukhano anubhava kare che. ApaNA matane na anusaranAra keTalo lAMbo kALa te rAjayasukhano anubhava kare che. mATe pakaDIne tene bAMdho.' ema maMtraNA karatA temane sAMbhaLIne maMtrInI buddhimAM jJAna thayuM. tyAra pachI (graMthAtra 12,000) maMtrIe rAjAne salAha ApI ke, rAjaya jIvitanA rakSaNano eka ja upAya che ke, A sarva gAMDAone ApaNe atyAre anusarI levuM. eTale junuM jaLapAna karI kRtrima gAMDapaNa karavA lAgyA. rAjA teo sAthe bhaLI gayo. eTale pelA sarvane thayuM ke, gAMDo nathI, paNa ApaNA jevo DAhyo ja che. AthI teo sarve saMtoSa pAmyA. rAjaya sthiti pUrva mAphaka nizcala TakI rahI. samaye Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 pharI sArI vRSTi thaI, eTale sarva nirupadravatA pAmyA. (847) 848-A udAharaNamAM AtmA rAjArUpa samajavo. rAjA samAna AtmA, subuddhi rUpI maMtrI e zAstrAnusArI buddhi e ja maMtrIe A duHSamA kAlamAM zAstrabAdhita bodha-lakSaNa je kugraha, jaLapAna karavAthI utpanna thayela gAMDapaNa, tenAthI A AtmArUpa rAjAnuM rakSaNa karavuM. (848) mATe kahe che - 849-viparIta padArthanA atizaya Agraha rAkhavA rUpa ghaNA kugraho-mithyAtvanI mAnyatAo jene hoya, tevA loko vartamAnakALamAM ghaNA hoya che, paraMtu teno upayoga karyA vagara - je te kugrahavALA hoya, tene bahArathI anusarIne. kevI rIte ? to ke, AgaLa kahyA tevA rAjA ane maMtrInI jema paripUrNa sAdhudharma sAdhavAnI icchArUpa sarva sAvadya-virati lakSaNa dharmarAjaya viSe AtmAne sthApana karIne tenuM rakSaNa karavuM. suSamA-duHSamAdi lakSaNa zubha kALA jayAM sudhI prApta na thAya. suvRSTi samAna zuddha sAdhudharma ArAdhanA lAyaka sukSetra ane sukALa jayAM sudhI prApta na thAya, tyAM sudhI tevA kSetra-kALanI manamAM rAha jotAM rahevuM ane AtmAne koI prakAre asaMyamathI bacAvI levo. (849) AnA rakSaNano upAya batAve che - 850-pUrve jaNAvelA AjJAnA ArAdhana - pUrvaka ja AtmAnuM rakSaNa karavuM, paraMtu mithyAcAra paripAlana ke maMtra, maNi, auSadhAdinA upayogathI rakSaNa na karavuM. tema karIne rakSaNa karyuM, paraMtu AjJArAdhanA na karI, to narakAdika durgatimAM paDavAno saMbhava thAya, eTale rakSaNa kareluM vyartha gayuM gaNAya mATe AjJAyogamAM Adara karavo. temAM paNa atiparizuddha utsarga ke apavAda rUpe AjJAyogamAM prayatna karavo. (850) parizuddha AjJAyogano upAya kahe che - 851-AgaLa lakSaNa jaNAvIzu, tevI vyAkhyAvALA tIrthamAM vinayAdika vidhithIja sUtra ane artha grahaNa karavA. vyAkhyA karanArA guru e sUtra ane artha baMnenA jANakAra hoya.vinayAdikarUpa sUtra-artha grahaNa karavAno vidhi aneka prakArano che. ahiM vinaya, kAyA, vacana ane mAnasika ema traNa prakArano jaNAvelo che. AdizabdathI vAcanA levAnuM sthaLa vAcanA-mAMDalInI prArthanA, guru Asana pAtharavuM, sthApanAcArya vacce sthApana karavA vagere paNa vinayavidhimAM AvI jAya. 851 mI gAthAnA uttarArdhamAM vivaraNanA AdhAre A pada hovuM jarUrI che -'maya veva gurU, vidiya-viyojita ' (851) have gurunuM vizeSa svarUpa kahe che - 85ra-sUtra, artha baMnenA jANakAra evA guru mUlaguNo, uttaraguNonI ArAdhanAmAM khaDe page taiyAra hoya, vaLI jinavacana-pravacana-zAsana pratye ati bahumAnavALA, svazAstramAM kahelA caraNa-karaNAdi anuyoganA bhedone tevA tevA upAyogathI zrotA samakSa prarUpaNA karanAra, vaya ane vrata baMnemAM pariNata thayelA hoya, judA judA aneka prakAranI grAhakabuddhivAlA hoya. AvA prakAranA guNavALA gurue samajAvelo artha koI divasa paNa viparItapaNe pariNamato nathI-ATalI vizeSatA samajavI. (852) svazAstrane samajAvanAranuM Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 upadezapada-anuvAda lakSaNa vizeSathI kahe che - jo heuvAyapakkhammi, heuo Agame ya Agamio / so sasamayapannavao, siddhata-virAhago aNNo // 853 // gAthArtha> je hetu vAdanA pakSamAM hetuno ane AgamagamyamAM Agamano yoga kare che te svasamayana prajJApaka kahevAya, bIjo viparItakaranAro siddhAMta virodha kare che. 853-je koI jIva ane karma vageremAM yuktimArgathI vastu samajAvI zakAya. tevI rIte hetu-yuktithI padArtha samajAvavAmAM pravINa hoya evA. jema ke, je jJAna che bodhanA samAna rUpavALA che, viSayanA prakAzaka che, jagatamAM prasiddha je jJAna che, te brAntaviparIta jJAna samAna che. jagatamAM prasiddha evA pRthvI Adi pAMca bhUto, te to jJAnasvarUpa kArya karatAM viparIta svarUpavALAM che, to teono dharma ke bhUtano phala = kArya jJAna kevI rIte hoI zake ? te ja AtmA che-ema samajavuM. tathA "he gautama ! je samAna kAraNavALA hovA chatAM phalamAM taphAvata paDe, te vagara kAraNe na hoya, to jema kAryarUpe ghaDo thayo, temAM mATI kAraNa hatuM, ane daMDa vagere hetu banyA to temAMthI ghaDAnuM kArya utpanna thayuM. e ja pramANe karma e paNa jIvane sukha-du:khamAM kAraNa che." vagere. AgamamAM - devaloka, narakamRthvI, temanI saMkhyA vagerenA viSayamAM je mAtra AgamathI ja jANI zakAya che, te Agamika-eTale mAtra AgamanI ja prajJApanA karavAmAM pravINa hoya, te svasamaya-prajJApaka kahevAya. hetuvAdathI padArtha samajAvanAra, ke AgamanuM pramANa ApI samajAvanAra-prarUpaNA karanAra hoya, je rIte zrotAne samajAvanAra hoya, te rIte zrotAne samajAve. A sivAya samajAve, to jinavacananA anuyogano vinAzaka siddhAMtanI virAdhanA karanAra sAdhu gaNelo che. yuktikSama padArthamAM Agamagamyane AgaLa kare ane AgamagamyamAM yuktimArga AgaLa kare, to nAstika vagere bIjAoe kahela kuyuktinuM nirAkaraNa na pAmavAnA kAraNe zrotAne daDha pratIti-vizvAsa pamADavA mATe samartha banI zakatuM nathI. Agamagamya padArthomAM keTalAka yuktimArgamAM utarI zakatA ja nathI, tethI yuktithI samajAvI zakAtA nathI ane dhArelI pratIti na karI zakAvAthI pote vilakhA banI jAya ane zrotAne te asvIkArya thai jAya. tethI teNe siddhAMtanuM sabhyapaNe ArAdhanA kareluM gaNAtuM nathI. viparIta vyavahAra karelo hovAthI. (853) AvA prakAranA guruno Azraya karavAnuM phala kahe che - 854-A mULagAthA pustakamAM na hovA chatAM TIkAnA anusAre sthApanA karI che. je gurunA sUtronI vizuddhi hoya-eTale vyaMjana, svara, pada, mAtrA, bindu AdinA uccAro taddana zuddha hoya, te rUpa vyaMjanAdinA pATha nyUna ke adhika na bolAtA hoya. te vacanarUpa AgamanI nirmalatA,tathA arthavizuddhi tene kahevAya ke, yathArtha vyAkhyAna karavAthI aviparIta bodha thAya., te paNa vyAkaraNa chaMda, jayotizAstra Adi siddhAMtanA vyAkhyAnA aMgamAM pravINatA meLavelI hovAthI, zuddha evA sUtra ane arthathI mokSamArganA kAraNabhUta jJAnAdikathI yukta guru che. (854) ahiM vizeSa kahe che - Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtralevAnI vidhI 755-vacanamAtra svarUpa ekalAM sUtra bhaNavA karatAM tenI vyAkhyArUpa artha samajavAmAM bhaNavAmAM ghaNo ja adhika prayatna karavo. arthanI vizuddhithI sUtra ane artha baMnenI nirmalatArUpa vizuddhi meLavI zakAya che, mATe arthamAM sUtra karatAM paNa ghaNo vadhAre prayatna karavo. mATe ja kaheluM che ke--"mUMgA puruSa samAna sUtra che ke, je koi arthane-vyAkhyAne jaNAvatuM nathI ane te artha jANyA vagara tAttvika kAryanI siddhi thai zakatI nathI, paraMtu kAryasiddhi to tenI vyAkhyA arthathI ja thAya che. (855) artharUpa vyAkhyA kahe che - 475 856--artha-vyAkhyA A baMne eka arthavAlA zabdo che. ahiM vyAkhyA karavAmAM to phare A vidhi je AgaLa jaNAvIzuM, te samagra doSarahita-parizuddha mAMDalI vagere vidhi bhadrabAhusvAmI vagere pUrvAcAryoe kahelo che. (856) te ja vidhi batAve che maMDala-iisagna-jhavavA, jimmussA-vaMDaLa geTse / vono saMvezo, sinuttara-saMyastha tti | 867 || 857-je sthAnamAM sUtranI vyAkhyA sAMbhaLavA besavAnuM hoya, te sthAnanI mAMDalInI bhUminI pramArjanA karavI. tyAM daMDAsaNa pheravI kAjo levo. kAjo lIdhA vagaranI bhUmimAM sAmAnyathI sAdhue besavAnuM ke vAparavAnuM na hoya. tyAra pachI vyAkhyA karanAra AcAryane besavAnuM Asana, te rUpa niSadyA, tathA sthApanAcArya padharAvavA mATe paNa niSadyA, paraMtu te to vizeSa pramANamAM uMcI banAvavI. vyAkhyA karanArane dvAkzAvarta vaMdana karavuM. tyAra pachI anuyoga-prasthAna karavA mATe kAyotsarga karavo. te ja samaye je jyeSTha-moTA vAcanA lenAra sAdhu hoya, tene vaMdana ApavuM, ahiM vyAkhyA sAMbhaLyA pachI je vadhAre yAda rAkhI ciMtanikA - punaHsmaraNa karAvanArane jyeSTha gaNelA che, paNa dIkSAparyAyavALAne jyeSTha gaNelA nathI. zrutajJAnamAM je vadhAre moTA hoya, tene te vakhate bahu upakArI hovAthI vaMdana karavAnuM che. tathA je arthanI vyAkhyA cAlatI hoya, tenA arthanI avadhAraNA karavA rUpa ekAgratAthI sAMbhaLavA rUpa upayoga, tathA sAMbhaLIne vairAgya lAvavo, tathA prazna ane uttara, zrotAne je padArtha samajAyo na hoya, te saMbaMdhI prazna karavo. ziSyanuM zaMkArUpI khADAmAM patana thayeluM che, to tene samAdhAna ApI bahAra kADhavA mATe guru mahArAja uttara Ape, te rUpa. praznottara kevA hoya ? je viSayanI vyAkhyA cAlatI hoya, tene baMdhabesato yuktiyukta hoya, paraMtu viSaya bahArano na hoya. A pramANe vyAkhyA-vidhi jaNAvI. (857) ahIM matAMtara che, te jaNAve che . - 858-ochI buddhi, madhyama buddhi ane adhikabuddhi hoya, tevA ziSyonA prakAro jANIne sUtra, artha Adi vidhithI - te A pramANe vidhi jANavo "sUtrArtha mAtra kahevo te prathama, bIjo niryukti-sahita artha kathana karavo, ane bAkI sarva prakAranA naya, nikSepa, zaMkA Adi sahita artha kathana karavAmAM Ave, te trIjo artha anuyoga-vyAkhyAmAM A vidhi kahelo che. AvA lakSaNathI vizeSita sUtranI vyAkhyA karavI. athavAsUtra-padArtha Adi cAra samAdhAna Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 upadezapada-anuvAda prakAravALI vyAkhyA karavI. nahiM sUtranAM padono arthamAtra kahevo.tyAra pachI AdizabdathI vAkyArtha, mahAvAkyArtha ane aidaMparyarUpa artha kahevo. eTale 1 padArtha, 2 vAkyArtha, 3 mahAvAkyArtha ane 4 aidaMparyArtha. (858) e ja kahe che - 859-pada, vAkya ane mahAvAkya tenA artha ziSyanI pAse prathama pragaTa karavA samajAvavA. aidaMparya artha e sahunI pAchaLa prakAzita karavo. A pramANe vyAkhyA vidhinirupaNAmAM cAra zrutanA bhAva-artha tenA bhedono nirdeza karyo. have temAM padanA be bhedo 'subanta' eTale nAmane pratyayo lAge te eka ane 'tiGanta' eTale dhAtuone pratyayo lAge, tyAre kriyApada. pharI 'subanta'nA traNa prakAro-nAma, upasarga ane nipAta. temAM ghaTa evuM nAma, pra, parA vagere upasargo, vA, hI vagere nipAta. 'tiGanta' jema ke, pati-eTale rAdhe che vagere. eka arthane pratipAdana karanAra hoya, te pado kahevAya. vAkya-aneka padonA artho che, te paraspara arthonA saMbaMdharUpa vAkyo thAya-te cAlanA kahevAya. padono samUha te vAkya, paraspara te vAkyono saMbaMdha thAya, te mahAvAkyArtha. te vAkyonA je artho teno paraspara saMbaMdha jemAM pratipAdita thAya, te mahAvAkyArtha. bIjA padanA artha sAthe eka padanA arthanI gati karAvavI saMbaMdha karAvavo-A jenuM svarUpa che, te vAkya, be traNa vAkyonA arthono paraspara saMbaMdha jemAM thAya, te mahAvAkya. viziSTatara eka arthanA kAraNe jemAM anya vAkyonA arthono paraspara saMbaMdha thAya, te mahAvAkyArtha. aidaMparya eTale tAtparya. A pramANe pada, vAkya, mahAvAkya ane aidaMparyarUpa artho samajavA. padArtha cAlanA rUpa vAkya kahevAya. jemAM prazna ubho karI, zaMkA karI pUrvapakSanuM sthApana thAya, te cAlanA, tathA jemAM viziSTara eka arthanuM samAdhAna karavArUpa mahAvAkya. jemAM A pradhAna artha che, eno je bhAva, te aidaMparyasUtrano chello bhAvArtha ema samajavuM. (859) A padArthAdikanA vyAkhyAbhedo zA mATe svIkAryA haze, te kahe che 860-saMpUrNa padArtho AdinuM svarUpa samajAvavAthI kahevAthI zrotAne zAstranA paramArthono bodha thAya che ane jo tema karavAmAM na Ave, to zAstronA arthanI pratIti avaLI paNa thAya. 'hu' zabdathI saMzaya ane anadhyavasAya viparIta zabda sAthe levA. tenuM pariNAma e Ave ke narakAdika durgatimAM paDavAnuM kAraNa, tevo viparIta bodha thAya, emAM saMdeha nathI. (860) A padArtho Adine bIjA matavALAoe ApelA daSTAnta dvArA siddha karatA jaNAve che - - 861-ahiM vyAkhyA avasare tIrthAntarIyo-anyamatavALAoe paNa A padArthAdikanA svarUpane vyAkhyA karavA yogya sUtrapadono upanyAsa karIne varNaveluM che. kevI rIte ? te kahe che. koika samaye koika pATaliputra Adi nagaramAM javA mATe nIkaLelo musAphara jaMgalamAM viSama bhUmimAM pahoMcyo. tyAM zatruone pakaDI levAnI pravRtti cAlatI hovAthI tyAMthI te nAsI gayo. tyAMthI te mArgamAM bhUlo paDyo-eTale mArga jANavAnA viSayamAM ityAdika je Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAya. (861) have te nyAya batAve che 862- bhUlA paDelA musAphare mArga pUchavA mATe Ama-tema najara karatAM ghaNe dUra rahelA eka puruSane dUrathI dekhyo, paraMtu te strI ke puruSa haze ? evo nirNaya na karI zakyo. bhUlo paDelo che, mArgano nirNaya karavo che, jaMgalamAM koika mArga dekhADanAra maLI jAya, to iSTa sthaLe sahelAithI pahoMcI javAya-e sarva vicAra karanAra musAphara che chatAM tene zatrupakSanA manuSyano bhaya hovAthI kadAca tevo ja bhaLato manuSya hoya, to tene rasto pUchato, te yogya na gaNAya. tethI tenI pAse na javuM. kema ? to ke, kadAcit zatrunA bhayathI te nAsI Avelo hoya, tevo te puruSa hoya. (862) - 477 863-zatrue na oLakhAvA mATe parivrAjaka Adino veSa dhAraNa karyo hoyaemaveSane badalAvI nAkhyo hoya to ? A kAraNe tenI pAse jaine pUchavuM yogya nathI. kAraNa ke, zatru hoya tene paNa musApharanA vizvAsa mATe tevA prakAranI pratIti utpanna karavA mATe veSaparAvartana karavAnI saMbhAvanA hoya che. tyAre bhUlA paDelAe zuM karavuM ? te kahe che-'bAlaka, vRddha, AdheDa vayavALA, strI, govALiyA vagere ekAMtathI satyapaNe ja kahenArA saMbhavatA hoya, tevA mArga pUchavA yogya puruSane oLakhI-jANIne tyAra pachI gamana karavuM yogya gaNAya. nirupadrava mArganA jJAna mATe manano ullAsa, nADIjJAna, anukUla zakuna thavAM ityAdika ahiM phala karanArA samajavA. (863) upamArUpa prativastunuM dRSTAMta ApIne dRSTAntikamAM tenI yojanA kare che 864--"AgaLa kahI gayA te nItithI pada, vAkya, mahAvAkyone cAlu vyAkhyA vidhimAM tenI dASThantikapaNe yojanA-ghaTanA karavI. kevI rIte to ke - zrutanA anusAre, tathA ahiM to darzana-samAna padArtha nathI ke, jethI iSTanI prApti ane aniSTano parihAra karavo paDe. zatrune paNa tenAthI dUra thavAnuM hotuM nathI. zatrunA veSa parAvartana darzana sarakho vAkyArtha, tenAthI paNa iSTasiddhi ke aniSTa-parihAra rUpa phaLa thatAM nathI. pUrve kahelA hetuthI ja bAla, strI vagerethI mArgano bodha thavA sarakho mahAvAkyArtha che. AnAthI jijJAsita arthanI siddhi thAya che. aidaMparya te sAkSAt kahe che ke, je zuddha adhikArI hoya, tene ja mArga pUchavo, paNa bIjAne na pUchavo. bAlaka, strI vagerethI mArganuM jANapaNuM yathArtha thAya che, tenA bodha samAna mahAvAkyArtha che. tenAthI ApaNe icchelo artha siddha thAya che. ekaMpArthanAM lakSaNo aidaMparya sAkSAt samajAve che-te A pramANe ke, je nirdoSa zuddha hoya, tevA bAla, strI Adi tene ja mArga pUchavo, paNa bIjA bhaLatA game tene na pUchavo. (864) - ahiM keTalAka sUtrone AzrIne sAkSAt ja vyAkhyA aMgarUpa padArtha, vAkya, mahAvAkya aidaMpa dekhADatA kahe che 865-ahiM sUtramAM prasiddha padArtha svarUpa A sUtra kaheluM che ke - 'pRthvI Adi Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 upadezapada-anuvAda prANIonI hiMsA na karavI. tene ja kahe che ke-mana, vacana, kAyAthI sarva jIvone pIDA na karavI. eTale ke, trasa ke sthAvara koI paNa jIvane mana, vacana ke kAyAthI tenI hiMsA na karavI-tene na upajAvI.' (865) tathA - 866-pRthvI Adi sthAvara jIvone pIDA pamADanArA AraMbhI-gRhastho, nidrA, vikathA rUpa pramAda sevana karanArA enA sarva sAvadya yogathI viramelA hovA chatA pramAda sevanArA pramatta evA zrAvaka tathA sAdhuo A padanA arthathI zrAvaka jinamaMdira baMdhAve, sAdhu loca kare ke karAve, AdizabdathI tevA tevA apavAdano Azraya kare, tathA pravacana-zAsananA virodhI hoya, duSTano nigraha-zikSA karavAno prasaMga ubho thAya ItyAdikamAM parapIDA karavI paDe, pahelAM sUtramAM hiMsAno niSedha karelA che, te ja hiMsA karavAno prasaMga pAcho prApta thayo che. pApano anubaMdha thAya che. A pramANe A cAlanA rU5 vAkyartha thayo. (866) 867-zrAvaka jinamaMdira karAve, sAdhu kezaloca kare-karAve, temAM bhagavaMtanI kahelI vidhinuM ullaMghana kare, AjJAnuM vilopana kare, to teonAM kArya duSTa gaNAya. AjJApUrvakanI pravRtti hoya to ? to temanI AjJA A pramANe che ke "jinabhavana karAvavAnI vidhi A pramANe kahelI che ke-bhUmi zalya vagaranI - eTale hADakAM ke evA padArthothI rahita zuddha karavI joIe. dala eTale iMTa, patharA te paNa zalyarahita zuddha joIe, tema ja kAi vegere joie. dala eTale iMTa, patharA te paNa zalyarahita zuddha joie, tema ja kASTha vagere tenAM sAdhano zuddha hovAM joIe. kaDiyA, sutAra, majura, zilpI vagerenA dharma pratye Adara pariNAma vRddhi pAme, te paNa temane kAmano badalo pUrNa maLI rahevo joie. A vidhi pramANe jinamaMdira karAvavAnI AjJA che. sAdhune lonca karavAnI vidhi paNa kahelI che. "sAdhuone loca sthavirone varSAkALa eTale saMvatsarI-samaye, taruNone cAra-cAra mahine anane vRddhone cha-cha mahine" ityAdika vidhi kahelo che. mATe jinopadeza-vidhithI yatna karavo- e mahAvAkyano svabhAva samajavo. caitya, loca, nadI utaravI e bhagavaMtanI kahelI vidhi anusAra karavA te mahAvAkSArthanuM svarUpa samajavuM. jemAM pUrvamAM zaMkA karI hoya, te zaMkAnA parihArarUpa A mahAvAkyarthano svabhAva samajavo. (867) mahAvAkyarthane pUrvArdhathI upasaMhAra ane uttarArdhathI audaMparyane jaNAvatA kahe che ke 868-A pramANe AjJA pramANe anuSThAno karavAmAM Ave, to A ahiMsA uttarottara anubaMdha thato hovAthI-mokSaprApti rUpa teno cheDo Avato hovAthI paramArthathI AjJA karelI ja gaNAya che. mokSa-prApti karavA rUpa jinAjJA aTakelI nathI. ahi aidaMparya e samajavAnuM ke cetanavALI hoya ke cetana vagaranI hoya. evA ziSya ke vastrAdine-vastune parigraharUpa na grahaNa karavA. (869) 870-prantha eTale ziSya, vastrAdi rUpa grantha, je AgaLa padArtharUpe tyAga karavAno kahelo che. te rUpa vacanathI je bhAvasAdhuo che, jemane potAnA zarIra mAtramAM paNa sApekSatAspRha-mamatvabhAva rahelo nathI, temanAthI vastra, pAtra, ziSyo vagere grahaNa karI zakAya nahi Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 ema nakkI thayuM. A vastrAdine agrahaNa karavA rUpa padArtha-padano artha che. te kAraNe te vastra grahaNa karyAM-eTale mithyAtvAdi rUpa grantha-grahaNa ja thayuM gaNAya. kevI rIte ? te kahe chejenAthI AtmA narakAdika durgatino adhikArI thAya, te adhikaraNa eTale asaMyama,tenI vRddhi thavAthI, rajoharaNa vagere upadhi sAdhu na rAkhe to jinakalpika sAdhuone paNa asaMyamanI vRddhi thAya che. A vAkyArtha che, jema ke, sarvathA grantha-tyAga kalyANakAraka nathI, AgaLa je 'granthano tyAga karavo' ityAdika vacanathI. (870) 871-AjJAne bAdhA thAya, tema bhagavAnanA vacanane ullaMghIne vastrAdika na grahaNa karavAM. kevA prakAranI AjJA ? jino eTale avidhijana, mana:paryava jina, kevalijina, ityAdi jino kahelA che. tevA "jinone bAra prakAranAM upakaraNo hoya, sthavirone cauda prakAranAM, AryAone paccIza prakAranAM upakaraNo rAkhavAnI AjJA che. te uparAMta upakaraNo rAkhe, to tene aupagrahika' ityAdi. te pramANe-AjJA-vacananuM ullaMghana karIne, tathA adhikaraNanI vRddhi thavAnA bhayathI vastrAdikanuM grahaNa karavuM suMdara nathIema samajavuM. zuM sarvathA agrahaNa karavuM ? e apizabdano zabdArtha samajavo. te kAraNathI AjJAmAM vartavuM-e pramANe mahAvAkyArtha samajavo (871) gAthAnA prathamArdhathI mahAvAkyArthane sameTatA ane aidaMparyane jaNAvatA kahe che - 872-ziSya, vastrAdi rUpa granthano tyAga karavo e kaheluM vacana, tathA e pramANe AjJAnuM anusaraNa karavA rUpa asaMyamano parityAga karavAthI paramArthathI te graMthano tyAga karelo ja gaNAya che. je koi paNa AjJAne anusarIne vastrAdika saMyamopayogI vastu grahaNa karavAmAM pravarte ane tene kadAcit koi prakAre asaMyama thai jAya, to paNa vadhAre pramANamAM bIjA guNonI ArAdhanA karelI hovAthI bhAvathI adhikaraNano tyAga karelo ja che. tenA mATe ja tenI sarva kriyAomAM pravRtti hovAthI ahiM paNa padArthodimAM 'granthano tyAga karavo' e vageremAM dharma viSe 'AjJA e tattva che.' A aidaMparya samajavuM. (872) 873-pUrve kahelA padArthanI jema 'mokSanI abhilASAvALAe tapasyA ane dhyAnAdi karavAM joie' temAM spaSTa padano artha A pramANe kahelo che ke--chaThTha ane kAussagga rUpa tapa, dhyAna, kAyakleza Adi vidhAno karavAM joie. dhArmika lokamAM A vAta sAmAnyathI rUDha thayelI che, ahiM ogha-sAmAnya zabdathI samartha-asamarthano vibhAga karyA sivAya chaTTha tapa, kAussagga tapa, kAussagga, kAyaklezAdika karavA joie-ema odhe kahyuM. (873) 875-upara kahyA pramANe zakti ullaMghIne tema ja AjJAne anusaryA vagara jo tapasyA, dhyAnAdika karavAmAM Ave, to mahAt doSa che, mATe ahiM dharmanA adhikAramAM AgamanItithI arthAt AjJAnusAra tapa-dhyAnAdika anuSThAno ka2vAmAM Ave, to te AtmAne guNa karanAralAbha ApanAra thAya che. AgamanIti A pramANe che "je pramANe dehane pIDA na thAya, tema ja mAMsa lohInI puSTi na thAya, jema dharmadhyAnanI vRddhi thAya-tema A tapa karavAnuM hoya che." tathA "A kAyAne mAtra paritApa upajAvIne kleza pamADavAnI hotI nathI, tema ja aneka madhura rasovaDe karIne lAlana-pAlana karavA lAyaka nathI. mana ane pAMce indriyo je pramANe - Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 upadezapada-anuvAda unmArgagAmI na thAya ane ApaNe vaza thAya. jinezvaroe je pramANe AcaryuM che, te pramANe kAyA, mana ane indriyone vaza karavI, " AvA prakAranuM tapa karavAnI zAstrAjJA che. A AgamanIti dharmamAM pradhAnarUpa gaNelI che. A mahAvAkyartha viSaya yathArtha samajI levo. (875) ahIM paNa mahAvAkyarthane sameTI letAM audaMparyane kahe che - 876-A pramANe AgamanItithI A tapasyA, dhyAna vagere puruSonI prazaMsA pAme che ane e ja mokSaphalanA heturUpa thAya che; mATe dharmanI aMdara AgamanIti kaho, prabhunI AjJA kaho-A sarve zreSTha gaNelA che ane ahiM A ja aidaMparya samajI levuM. (876) tathA- ( 877-dAnanI prazaMsAkaravAthI AdizabdathI dAnano niSedha karanArI dezanAthI prANivadha vagere thAya che. dAnanI prazaMsA karavAmAM prANIono vadha thAya, jema ke koine koza, kuhADA AdinuM dAna karyuM, tenAthI pRthvI, vRkSa AdinI hiMsA karaze. dAnano niSedha karyo-manA karI, to sAdhu, tapasvI vagerene bhojanano aMtarAya karyo. A kAraNe ja sUtrakRtAMga sUtramAM raheluM che ke jeo dAnanI prazaMsA kare che, teo prANIonA vadhanI icchA kare che ane jeo dAnano pratiSedha kare che, teo bIjAnI AjIvikAno cheda kare che. A sIdhA-saraLa padano artha-padArtha che. bane eTale "prANIvadha karavo' ityAdi tathA AjIvikA rokavI, te ubhaya pAparUpa che. AvA prakAranA padanA artho sAmAnyarUpe padArthe kahyA. abhiprAya A pramANe samajavo - dharmanuM prathama pagathIyuM hoya to dAna che. dAna dAridrayano nAza karanAra che, lokonI prIti utpanna karanAra dAna che, dAna sarva padArthanI siddhi karanAra che. A vagere vacanovaDe karIne lokomAM prasiddha evA vividha zastrAdika rUpa dAna, te to svabhAvathI ja pRthvI AdikanI hiMsA karanAra hovAthI tenI je prazaMsA karavAmAM Ave, tethI cokkasa sAdhune hiMsAnI anumatino doSa prApta thAya. tathA tevA prakAranA zAstranA saMskArathI keTalAka dharmanA arthIoe pote ja kahelA svarUpavALA dAnane A pramANe kahIne pravartAveluM hoya che ke-"jema ukharabhUmimAM vAveluM bIja phaLa ApanAra thatuM nathI, tema apAtramAM ApeluM dAna phasAdhaka thatuM nathI-ema paMDita puruSo kahe che." ityAdika vacano vaDe dAnano niSedha karavAmAM Ave, tyAre je tapasvI munivaro hoya, temane AhArAdika lAbhano aMtarAya prApta thAya che. (877) 878-A pramANe avizeSa-sAmAnyapaNe padArthanI pratipattimAM dAnasaMbaMdhI dezanAno vyavaccheda-niSedha prApta thayo-e vAta yukta nathI. kAraNa ke, sarva Astika zAstromAM dAna, zIla, tapa, bhAvanA svarUpa dharmanuM pratipAdana kareluM ja che. mATe te AcArya ! vizeSa vibhAgane AzrIne A dAnadharmanuM vidhAna ane teno niSedha samajavo. A vAkyartha kahevAya. (878) 879-AgamazAstra jenuM vidhAna kareluM hoya, tevuM je dAna, temaja te ja AgamamAM jenuM nivAraNa kareluM hoya, evA prakAranA dAnane AzrIne dezanAmAM vidhi ke niSedha karavAmAM Ave, to jIvahiMsAnI anumati lakSaNa doSa vaktAne lAgato nathI. eTale ke, AgamamAM dAna karavAnuM vidhAna karyuM hoya tenI vidhino upadeza Apavo, tema ja AgamamAM niSedha karelA Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 hoya, te niSedha dezanA rUpe upadeza ApavAmAM koI doSa gaNelo nathI. temAM AgamamAM A pramANe vidhAna kareluM che ke - | (zrAvaka nirjarA kyAre kare ?) "nyAyathI meLaveluM hoya, sAdhune kahyuM tevuM, nirdoSa anna ke pANI ane Adi zabdathI vastra, pAtra, auSadha, vasatirUpa deya padArtho, deza,kALa, zraddhA, satkAra ane kramayukta AtmAnA kalyANa arthe saMyatone dAna karavuM." tathA "he bhagavaMta ! tevA rUpavALA zramaNa ke mAhaNa ke jemaNe pApakarmono nAza karyo che, tenAM paccakakhANa paNa karelAM che, tevA mahAtmAone prAsukaacitta-eSaNIya-nirdoSa azana-pAna khAdya, svAdya rUpa padArthonuM dAna ApIne tevA zrAvaka zuM kare che ? "he gautama ! tevo zrAvaka ekAMta nirjarAja kare che." he bhagavaMta ! tevA prakAranA zramaNa ke mAhaNa ke jemaNe bhUtakALanAM pApakarmanI niMdA ane bhaviSyakALane aMge saMvara karelo hovAthI vartamAnamAM paNa pApakarmanA pratyAkhyAnatyAgavALA hoya, tevA sAdhu bhagavaMtane aprAsuka eTale sacitta ane aSaNIya-doSavALA AhAra-pANI, khAdya, svAdya padArthothI pratilAbe-to tevA dAna ApanAra zrAvaka zo lAbha meLave ?" "he gautama ! te zrAvakane ghaNI nirjarA ane alpa pApakarma lAge." tathA - - "tevA prakAranA zramaNa ke mAhaNa jeNe bhUtakALanA pApanI niMdA-gAha karyA nathI ane bhaviSyakALanAM pApanAM pratyAkhyAna karyA nathI, tene prAsaka ke aprAsuka nirdoSa ke anirdoSa evA azana, pAna, khAdya ke svAdya padArthothI pratilAbhanAra zrAvaka zuM kare che ?-zuM meLave che? to ke, ekAMta pApakarma karanAra thAya che. tathA mokSa mATe je dAna kahelAM che, tenI AzrIne A vidhi kahelo che. jayAre jinezvaroe anukaMpAdAnano to kyAreya paNa niSedha karelo nathI. zaktinA samarthapaNAmAM nabhAvI zakAtuM hoya, tevA kALamAM azuddha AhAra-pANI grahaNa karanAra ane ApanAra baMnene ahitakArI gaNAya. rogInA daSTAMtathI, jo asamartha hoya, nirvAha karI zakavA samartha na hoya tevA kALa ane kSetramAM ApanAra ane lenAra e baMnene hitakAraka dAna kahelu che." AdhAkarmI AhArane AzrIne AgamamAM Ama kaheluM che ke, "dAna devA yogya sAta kSetrorUpa pAtramAM bhaktipUrvaka ane devA yogya evA dIna, hIna, apaMga, duHkhI evA vargane anukaMpAbuddhithI vidhiyukta dAna apAya che.vaLI je dAnasvabhAvathI viruddha na hoya-e pramANe svajano tathA poSaNa karavA yogya vargano jemAM virodha thato na hoya, tene dAna kahevAya. vratamAM rahelA hoya, te pAtra gaNelA che. A pramANe jinezvara kahelA AgamamAM vyavasthA nakkI thayelI che, have te AgamarUpa AjJAnuM ullaMghana karI vidhi ane pratiSedha karanArane doSa lAge che. A pramANe jIvavadha vagere lakSaNasvarUpa A doSa mahAvAkyonA arthathI ja jANI zakAya tevo che. (879). mahAvAkyarthane sameTatA aidaMparyane kahe che - Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 upadezapada-anuvAda 880-A pramANe Agama-AjJAnuM ullaMghana karyA sivAya utsarga-sevana ke apavAdanuM sevana karIne, doSa-AzAtanAno parihAra karIne siddhAMtAnusAra je vartana karavAmAM Ave, te AtmAne guNakAraka thAya che. Agama-vacananI jemAM avajJA na thAya, tema ja mokSanA heturUpa thAya,te A dAnasUtranuM aidaMparya samajavuM. 9880) (sUtra viSayaka padArthanuM svarUpa ) A AgaLa kahI gayA, te keTalAka padArtha viSayo ja mAtra pada, vAkya, mahAvAkya, aidaMparyanA prakAravALA sarvajJa bhagavaMte prarUpela AgamanI vyAkhyA - yukta nathI, paraMtu jinezvaroe kahelAM samagra sUtra viSayaka A padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyArtha, aidaMparyarUpa bheda te dvArA sUtronI vyAkhyA karavI-ema manamAM Azaya sthApana karIne kahe che - 881-A pramANe jema ame kahI gayA, te kramAnusAra jeTalAM jeTalAM sUtro che, te dareka sUtrane AzrIne ghaNe bhAge paMDitapuruSe-jemaNe zAstronAM rahasyo jANelAM hoya, tevA sAdhupuruSe kahelI vidhi pramANe vyAkhyAna karavuM. A pramANe vyAkhyAna karavAthI ke zravaNa karavAthI nakkI samyajJAna prApta thAya che. jema ke, madhyamajina-sAdhuone cAra mahAvrato hoya che. pahelAchellA tIrthaMkaranA sAdhuone pAMca mahAvrato hoya che. A baMne sUtro sAMbhaLIe, tyAre teno zabdArtha A pramANe thAya ke, "bAvIza tIrthakaranA sAdhuone prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, parigraha tenAthI viramavA rUpa cAra mahAvrato hoya che, ane pahelA, chellA tIrthaMkaranA sAdhuone maithunanI virati sahita pAMca mahAvrato rUpa virati hoya che. have ahiM parigrahanI aMdaraja maithunavirati samAI jatI hovAthI, na grahaNa karelI strI bhogavI zakAtI na hovAthI, paramArthathI vacalA tIrthakaronA sAdhuone paNa pAMca ja mahAvrata hoya che - A pramANe vAkyartha thayo. vastuno rAgadveSa - e baMne ja parigraha che. "mUchane parigraha kahelo che, te rAga-dveSanA upayogano nitya saMbaMdha hovAthI e mahAvAkyartha. rAgadveSano upayoga parigraha bhAvathI alaga nathI, A ja rIte niSparigrahatA thAya, rAga-dveSano abhAva thAya, tyAre niSparigrahatA thAya. anyathA-tema na svIkAro, to bAharathI parigraha na hoya to paNa rAgadveSathakI javAthI doSanI nivRtti nathI. A tAtparya-daMparya samajavuM. e pramANe bIjAM sUtromAM paNa padArtha, vAkyartha vagerenI yathArtha zaMkA utpanna karI yathArtha A sarve joDavA. (881) (kramika vyAkhyAnamAM zrutajJAnanI prApti) have kahelA upadezano krama ullaMghavAmAM Ave, to doSa batAvatA jaNAve che ke - 882-yathAkta padArthodinA vibhAgano krama ullaMghana karyA vagara vyAkhyAna karavAmAM zrutajJAnanI prApti thAya che. kevI rIte ? ahiM "gamA" eTale arthanA mArgo, te artho dareka sUtronA anaMtA saMbhave che. kahevuM che ke -"sarva nadIonI jeTalI retInI kaNiyo che, athavA sarva samudronuM jeTaluM jaLa che-arthAt tenAM jeTalAM binduo che, tenA karatAM paNa eka sUtranA Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 - artho anaMtaguNA kahelA che." mATe koI paNa eka "gama eTale arthamArga eTale jemAM koI zaMkA nathI ke parivAra nathI-evA eka arthamArganA AzrayathI "zruta" jJAna dRSTa thAya che. ISTa pratyakSa ane anumAnanI sAthe virodhamAM je jJAna thAya, te na hovAthI je manuSya Agraha nathI karatA, tene je jJAna thAya, te zruta thAya che, paNa ciMtA ke bhAvanA jJAna na hoya, ahiM mRtamayajJAna, ciMtAmaya jJAna ane bhAvanAmaya jJAna ema traNa jJAno kahelo che. tenAM lakSaNo A pramANe jANavAM - koThAramAM rahelA bIjasamAna, jemAM mAtra vAkyArtha-viSayaka jJAna hoya, te mithyA Agraha-rahita kRtamaya jJAna jANavuM. vaLI je mahAvAkyArthathI utpanna thayela atisUkSma suyuktinAM ciMtanathI yukta hoya. pANImAM jema telanuM bindu phelAI jAya, tevuM citAmaya jJAna hoya. malayukta-nirmala ratna sApha karyA vagaranuM hoya, tenI kAMti samAna ciMtAjJAna hoya. have aidaMparya arthamAM raheluM bhAvanAmaya jJAna te kahevAya ke, je vidhi AdimAM uMcA prakArano jema prayatna hoya. bIjAne to eTale je AgrahavALA potAnI pratikalpanA AgaLa karanArane to mithyAzruta hoya che. padmarAga maNisamAna kAMtivALuM bhAvanAjJAna hoya che. vidhi Adi tAtparyamAM gayeluM atiyatnasahita je jJAna, te bhAvanAmaya jJAna che. (zruta-cintA-bhAvanA rUpa jJAnanAM lakSaNo) kahevAno bhAva e che ke-sthAnAMga sUtranA prathama sUtramAM "ane mAyA' e sAMbhaLavAthI jagatamAM mAtra eka ja AtmA che ane te judA judA dareka zarIramAM jaLamAM eka athavA aneka caMdro dekhAya che, tema jIva dekhAya che." A pramANe advaitavAda svIkAranAra ke eka saMgraha nAmanA nayanA abhiprAyathI A sUtra pravarteluM che-evo paramArtha nahIM samajanArA ja Ama mAne che. A jinezvaranA mata-zAsanamAM to puruSonA aneka vibhAgo dekhAya che, vaLI saMsAra ane mokSa evA vibhAga paNa che, tenA vacanano virodha na dekhAtAM tevA prakAranAM jJAnAvaraNa karmono kSayopazama thayelo na hovAthI ekAtmalakSaNa eka ja arthamArgano Azraya kare che, teno je artha mArga te svAbhAvika Agraha vagarano hoya che. tethI te zrutamaya jJAna kahevAya che, paraMtu ciMtAmaya, bhAvanAmaya jJAna gaNAtAM nathI. - have je potAnA jJAnamAM AgrahI hoya ane te kadApi gItArtha hoya, paraMtu samajAvavA chatAM paNa yathArtha mArgAnusAra arthane na svIkArato hoya, to tenuM jJAna mithyAjJAna samajavuM. A pramANe bIjAM sUtromAM paNa bhAvanA karavI. (882) zaMkA karI ke, pratiniyata sUtrone uddezIne lokamAM padanA artho padArtho, vAkayArthAdi rUDha che, to pachI A pramANe A vyAkhyA kevI rIte karAya ? sAcuM che - - 883-jainendra zAsanane anusaranArA evA lokottara matane mAnanArAo mATe "ra hiMsthAt bhUtAni' AvA prakAranA sUtranI vyAkhyAmAM ame ahIM AgaLa kahI gayA te 1. 12 mAM poDazakamAM A traNe jJAno haribhadrasarie kahelAM che Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 upadezapada-anuvAda padArthAdikane ghaTanA pUrvaka mAnavA. zaMkA karI ke, "maiM hiMsyAt sarvabhUtAni' A mAM te sarve pado ja vAkya che. kAraNa ke kriyApada sahita padonA samudAya svarUpa hovAthI, to A sUtra mAtra odha-sAmAnya arthavAlo padArtha kema mAnI zakAya ? tenuM samAdhAna ApatAM kahe che ke-prazna ke zaMkA utpanna karyA vagara, tema ja zaMkAno parihAra karyA vagara mAtra sAmAnyarUpa arthanuM kathana karavArUpa A kathana kareluM che. je kAraNathI prathama je padArtha-padano artha ja mAtra siddha thayelo che. praznottara jemAM thayA nathI, mATe A padArtha je che. ogha artha sAmAnya artha che. A pramANe vAkyArtha vagere sadbhUta vizeSa, vizeSatara, vizeSatama arthane jaNAve, tyAre ja potapotAnuM svarUpa meLave che. bahu ke bahutara padasamUha rUpa hovAthI asArarUpa koi artha vizeSane prakAzita karatA te potAnA svarUpane laukika zAstranI jema prApta karatA nathI. (883) have lokottara dRSTAMta dvArA laukika padArthanuM svarUpa kahe che vRkSa, ghaDo, paTa vagere zabdothI ahiM mAtra liMbaDo, AMbo, mATIno ke tAMbAno evA vizeSa vagara ApaNane sAmAnya buddhi thAya ke, A jhADa A ghaDo, A vasa che, paraMtu vRkSanA bIjA uttaraguNarUpa kaMda, mULa ke DALI athavA jAMbunuM ke AMbAnuM vRkSa ema vizeSa jANapaNuM na thAya, eTale vaLI jANavAnI AkAMkSA thAya ke, jAMbunuM ke kerInuM vRkSa, tAMbAno ke mATIno ghaDo, tyAre uttara eTale pachInA dharmo jANavAnI jijJAsA jemAM ubhI rahe evI buddhi thAya. jema ke, sarva bhUtonI hiMsA na karavI e vagere ke zabdo padArtha, vAkyArtha Adi prakAro vaDe azaMkitapaNe potAnA arthane pratipAdana karanAra thAya che. te ja pramANe vRkSAdika zabdo paNa padArtha, vAkyArtha, mahAvAkyArtha, aidaMparya viSayaka bhAvane pAmelA zrotAnuM manane pUrNapaNe pratIti-vizvAsa karAvanAra thAya che. te A pramANe dUrathI DALI, pAMdaDAM vagere yukta padArtha dekhIne koika puruSa bIjA koikane kahe ke, 'AgaLa vRkSa raheluM che.' te sAMbhaLIne zrotAe zabdArtha rUpa padArtha sAMbhaLyo. have temAM AgaLa zaMkA karI ke, 'A vRkSa to che, paraMtu AMbo che ke liMbaDo ? evA rUpezaMkA karavAmAM Ave, te vAkyArtha. tyAra pachI amuka prakArano prativiziSTa AkAra dekhIne A AMbo ja che, athavA to liMbaDo che evA prakArano cokkasa vizvAsa thAya, te mahAvAkyArtha. ane nirNaya thayA pachI kerI phaLanA arthIe tyAM javAno prayatna karavo, te rUpa aidaMparya artha samajavo. (885) upasaMhAra karatA kahe che 886-vyAkhyAnidhi-kathana viSayaka vistAra karavo have baMdha karIe chIe. maMDalInA sthApanamAM pramArjanA karavI-kAjo levo e vagere vidhi Agama zravaNa karanAra (zrotAe nakkI karavI ja joie. samyajJAna grahaNa karavAnA lakSyavAlA AtmA AjJAyogarUpa vyAkhyA viSe je AcAronuM pAlana karavAnuM kaheluM che, te paNa ahiM sAthe samajI levuM (886) jJAnavALA hoya te je kare che, te kahe che - 887 vidhipUrvaka zAstrano bodha jeNe meLavyo hoya, tevA jJAnI puruSa aneka - Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 vipnothI alanAvALuM kArya AvI paDe, to paNa dharmArAdhanarUpa ISTa kAryanI siddhi meLave che. kevI rIte ? to ke - tevA tevA dravya, kSetrAdi svarUpa vartana karavA rUpa upAyo pote zAstrAdhAre jANelA hoya, jethI bIjA dharmakAryamAM harakta na Ave, tevI rIte iccholA dharmakAryanI sAdhanA kare. bIjA dharmane hAni pahoMce tevA dharma dharmarUpatAne pAmato nathI. te mATe kaheluM che ke, sapuraSoe tene ja dharma hoya, te ja dharma kahevAya. tathA vedanA jJAtAjananI vedazAstramAM kahelI vidhi anusAra pote sevA kare, sApanI gati mAphaka gati sUkSma che ane tenI pAchaLa gati che, te bahu kaThina che." (887) 888-samyagdarzanAdika nirvANanA mArgamAM koIka tevA bhavyAtmAne tenA bhAvane anusarIne eTale ke, je AtmAne pratibodha karavo hoya, tenA mananA pariNAma komaLa, AkAra ke madhya che ane tenI sAthe sAmalakSaNa bhAvathI-pradhAna sAmanItithI kAma levAya to pratibodha karavArUpa kArya siddhi thAya che. te mATe kaheluM che ke -"jo ke, sAdhyakArya siddhi karavA mATe cAra upAyo kahelA prasiddha che. sAma, dAma, daMDa ane bheda. paMratu traNanuM to nAma mAtra ja phala che. sAmanItimAM ja siddhi pratiSThita thayelI che. tathA "atitIkSNa dAvAnaLa vRkSane bALI to nAkhe che, to paNa tenA mULanuM rakSaNa kare che. jethI temAMthI vRkSa ubhuM thAya che), paraMtu komaLa, zItaLa evo je vAyaro hoya, te vRkSane mULasahita ukheDI nAkhe che." (ke jemAMthI pharI vRkSane ugavAno avakAza ja nathI.) tyAre je jJAnI puruSa hoya, te tevA dharma pAmI zake tevA AtmAone samyakatva - bIjAdhAna pAmavAnI yogyatAvAlA evI rIte samajAvIne kare ke, teo dharmanI prazaMsA kare. vaLI temanA kulakramathI aniMdita evA ziSTajana ucita je AcAro hoya ke nyAyathI vaibhava meLavatA hoya, tevA anuSThAnonI prazaMsA karIne dharma pamADavA prayatna kare. (888) A viSayanuM dRSTAMta kahe che - (tatvajijJAsu rANInuM caritra). 889-zAstramAM ema saMbhaLAya che ke--koika rAjapatnIne cittavRttinA nirodharUpa dhyAnagrahano daDha Agraha thayo hato ane tene te rUpe dharmamArgamAM joDelI hatI, tathA asaMjJIkAnano kAco ane ghaNA mato sAMbhaLanAra ane te pramANe te matamAM joDAyela hato, paraMtu te baMnene koIka pUrvAcAryoe tenA svabhAvane anurUpa upadeza ApI mArgamAM joDyA. (889) nava gAthAothI daSTAMta kahe che - 890 thI 898-koIka rAjAnI patnIne svAbhAvika mohanI maMdatA thavAthI saMsArano kaMTALo Avyo. "vRddhAvasthA, maraNa, durgati, vyAdhionI vAta to bAju para rAkhIe, paraMtu huM ema mAnuM chuM ke, dhIra puruSo mATe A janme e ghaNI lajjA utpanna karanAra che. ityAdi vacano sAMbhaLIne bhavathI udvega pAmI. tyAre saMsArane niHsAra mAnatI saMsArarUpa kedakhAnAmAMthI bahAra nIkaLavAno upAya zodhatI evI teNe kayAMyathI sAMbhaLyuM ke, "dhyAnathI mokSa thAya che." eTale grahano vaLagADa vaLagyo hoya, tema dhyAnamArgamAM atizaya AgrahavAlI banI gai. koika samaye zaivamatAnuMyAyI saMnyAsIne teNe pUchayuM ke, "dhyAnamArga kevo hoya ?' Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 upadezapada-anuvAda zaivapaMthanA saMnyAsIe tene kahyuM ke, cAra pAMkhaDIvALA nAbhirUpa kamaLanI aMdara kAzakusumasamAna ujjavala dehavALA, cadrakhaMDathI maMDita mastakavALA, traNa netravALA, trIjA netramAM pravartatI agnijavALAothI jemaNe samagra dizA-valayo prakAzita karyo che, jemaNe ardha dehathI potAnI prANapriyA pArvatIne dhAraNa karI che - evA zivanuM dhyAna karavuM. tyAra pachI tenI prakriyA A pramANe jaNAvI ke-siddhi, Rddhi, dhRti, lakSmI, meghA, zAMti, svAdhA. sthiti - A nAmanI ATha sadya devakaLAo saMkSepathI kahI jaNAvI. sodevane pazcimadalamAM A pramANe pUjA karavI. raca, rakSA rati, pAlyA, kAmyA, kRSNA, rati, kriyA, vRddhi, kAla, rAtri, brAmaNI, mohanI A pramANe tera vAmadevanI kaLAo kahelI che. vAmadevane uttaradalamAM pUjavA. tyAra pachI moha, mada, nidrA, mAyA, mRtyu, bhaya, jarAema A aghoranI sAta kaLAo saMkSepathI kahelI che. dakSiNadalamAM aghoranI pUjA karavI. nivRtti, pratiSThA, vidyA zAMti ema A tapuruSanI cAra kaLAo kahelI che. pUrvadalamAM tapuruSanI pUjA karavI. tArA, sutArA, taraNI, tArayaMtI ane sutAraNI e izAnadevanI paMca kaLAonI pUjA prayatnapUrvaka karavI. karNikAnA maghamAM IzAnadevanI pUjA karavI. ADatrIza kaLAothI yukta, pAMca tattva sahita evA prAsAdane je jANato nathI, te zaMkarane jANato nathI. tyAra pachI te rANI caMbakadevamAM sthiracitta karIne haMmezAM temAM ja ekAgra mana rAkhI dhyAna karavA lAgI. (890) koIka samaye tapathI durbala thayelI kAyAvALA, chaThTha, aThThama Adi AkarI tapasyA karanAra jaina sAdhunAM tene darzana thayAM. tyAra pachI bahumAna-sahita te sAdhunI paryApAsanA vinayAdika karavA lAgI. tevA prakArano yogya samaya maLyo, tyAre temanI pAse dhyAna saMbaMdhI pRcchA karI ke-dhyAna kevA prakAranuM hoya ?' te tapasvI sAdhu agItArtha hovAthI teNe A pramANe tene kahyuM ke "ame jayAre bhikSA levA mATe jaIe, tyAre hAthamAM grahaNa karavA lAyaka evA A daMDavizeSa che, te jyAre IryAvahi ke pratikramaNa Adi samaye tene AgaLa rAkhIne dhyAna karIe chIe. eTale te rANIne ema thayuM ke, "A jaino dhyAnamArgathI bahAra vartanArA che' ema te rANIne dayA utpanna thai. te rANIne potAnuM kathana zravaNa karavAthI kheda pAmelI dekhIne te sAdhue pote koIka gItArtha AcAryane potAnI prarUpaNA saMbaMdhI kathana karyuM. te gItArtha AcArya mahArAje tevA prakArano prasaMga meLavIne jainAgamomAM kahelI dhyAnaviSayaka samajaNa ApI ke, amArA jainamatamAM A eka dhyAnamArga che. "saMpUrNa zarada-caMdra samAna AhalAdaka vadanavALA, siMhAsana para virAjamAna, parivAra-sahita, kevalajJAnathI ujjavala ane ujjavala varNavALA evA vItarAga jinendranuM dhyAna karavuM." tyAra pachI teNe dhyAnano svIkAra karyo. pachI tene kautuka utpanna thayuM ke, "dhArmikAdi puruSo keTale dUra rahelA tyAM sudhI - Ano abhiprAya A pramANe samajavo ke-"bhagavaMta je samaye dezanA ApavA mATe padhAre che, tyAre koI ekAda maharthika vaimAnika deva kadAcita traNa sadhodeva, vAmadeva, aghora ane tanduruSa A cAra zaMkaradevanAM rUpo che. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 killAsahita azokAdi ATha pratihAryothI yukta yojana-pramANa bhUmibhAgane gherela hoya. tevuM, samavasaraNa taiyAra kare che. ane kadAcit bhavanapati vegere sarve devanikAyo sAthe maLIne paNa AvuM samavasaraNa devatAi prabhAvathI vikuvvaNA kare che. temAM devo vagere je yAna-vAhanAdika upara besIne AvyA hoya, te sacetana ke acetana hoya tene trIjA killAmAM prevaza karAve che. je hAthI, ghoDA vagere tiryaMco bhaktithI AkarSAine ahiM bhagavaMtanA darzana-zravaNa mATe AvelA hoya, te bIjA killAnI aMdara praveza kare che. have je devo, dAnavo, mAnavo Adi bAkI rahelA hoya, teo jyAM deva hoya, tyAM sudhI praveza karI zake che. tyAra pachI jyAre te nizcala cittavALI thai, tyAre gurue tene samajAvyuM ke, AgaLa je saMketa kahI gayA, te dhyAnamArga bIjA tIrthomAM - anyamatomAM vartato nathI teNe te vAta kabUla karI. eTale gurue paNa kahyuM ke, bIjA je koi dhyAnamArganA artha hoya, temaNe potAnA hRdayamAM tevA svarUpavALA te bhagavaMtanI kalpanA karIne deva-dAnavanI jema temanI najIka sudhI praveza karavo. tyAra pachI te praveza upara sADA traNa kalA-rekhA sahita bhagavaMtanuM dhyAna karavuM. ahiM jJAnAvaraNIyAdi ATha karmarUpa ATha kaLA, temAM ghAtikarmarUpa cAra kaLA ane keTalIka AyuSyakarmanI kalA bhagavaMtanA kevalajJAna-samaye kSINa thai. (arthAt ATha karmamAMthI sADA cAra karmo kSINa thayAM, eTale sADA traNa kaLA bAkI rahI.) mATe te kevalI bhagavaMtanI sAthe te anusaratI hovAthI kevalinA vihA2kAla sudhI tenuM dhyAna karavuM. tethI A ja zAstrakAre brahmaprakaraNamAM kaheluM che ke, dharmAdi sarva padArtho ekI sAthe je tattvabhUta svarUpe jANe che, evA je rAgAdi hoya, temane paMDitapuruSo kevalI tarIke mAne che. sADA traNa kaLAothI yukta, sADA cAra kaLAo jenI kSINa thayelI che, sarvArthone jemaNe siddha karelA che, evA kevalajJAna-lakSmIvALA manuSyo, devo ane asurothI pUjAyelA che. yathArtha nAmanA yogavALA hovAthI A mahAdeva, arhanta, buddhi evA prazasta nAmo dvArA paMDitapuruSo temanuM kIrtana kare che." ityAdi. sADAtraNa kaLAothI yukta ema kahIne te prazasta karmothI yukta hovAthI suMdara kaLAovALA evAthI bIjA prakAgvALA-svarUpavAlA siddhabhagavaMtonuM bIjuM dhyAna dhyAvAnuM. te mATe kaheluM che ke- 'anarzana, anaMtajJAna, samyaktva vagere guNothI yukti evuM potAnuM asala AtmasvarUpa jemaNe jAte upArjana kareluM che. tyAra pachI jemaNe dehatyAga karela che, evA AkArane dhAraNa karanAra siddhi paramAtmAonuM dhyAna karavuM. AkAravALA ane AkAra vagaranA amUrta, jarA ane maraNa vagaranA, jinabiMbanI jema svaccha sphaTikaratnasamAna svarUpavALA lokanA agrabhAgarUpa zikhara para ArUDha thayelA thayelA Atmasukha-saMpattione vahana karatA arthAt anubhavatA vaLI jemane have koi prakAranI bAdhA utpanna thavAnI nathI ja. jemaNe karma-kAdavane dUra karelo che, evA siddhonuM dhyAna karavuM. A bIjA dhyeyanA abhyAsathI temanAM darzananI prApti thAya che. konI jema? to ke, svaccha AkAzavALA gharamAM dIvo aMdara rahelo hoya, to bahAra rahelAne jema darzana thAya, tevI rIte tevA AtmAne dhyAna yoga dvArA siddha paramAtmAnAM darzana thAya che. zaivamatanA je vidyA, maMtrAdi tenA saMnyAsIe upadezelAM hatAM, te sarva vidyA, maMtra, Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 upadezapada-anuvAda taMtra, rakSAdikane atattva svarUpa gurue jayAre samajAvyAM, tyAre te rANIe samyagu darzananA yoge atattva svarUpe dekhyAM. have tenA cittamAM be prakAranA vikalpo utpanna thayA, te A pramANe-"pUrve meM A dhyAnamArga pramANarUpe svIkAryo hato, paraMtu te apramANa svarUpa nIkaLyo. rakhene A paNa e pramANe apramANarUpa thAya - evI zaMkA thatAM gurumAM jJAna, kriyA tema ja upazamAdi guNone ananya - asAdhAraNa dekhAtAM pote daDha samyakatvanI zraddhAvALI banI ane vicAravA lAgI ke, "A guru satya che." pharI paNa rANI gurumahArAjane prazna karavA lAgI ke- he bhagavaMta ! tattva zuM ?' tyAre gurue kahyuM ke- "je kALe je ucita anuSThAna karavAnuM hoya, te kALe ucita dhyAna, adhyayana, devatA-pUjAdika, sAdhu - dAnAdika kAryo tyAre karavAM - evA lakSaNavALuM anuSThAna karavuM. (894) AthI viparIta karavAthI nukazAna thAya che, te kahe che - ucitapaNA vagara A anuSThAna karavAmAM Ave, to chAtra zikhAu vidyArthI ratnanI parIkSA kare, tenA samAna jANavuM. ghaNA bhAge yogya AtmA sivAya bIjAne ISTaphaLanI prApti haMmezAM vijJabhUta thAya che. eTale adhakacaro zIkhela vidyArthI duHzaka phalanI siddhi karavA samartha banI zakato nathI. (85). ratnaparIkSA zIkhanAra chAtra ratnanI parIkSA-viSayaka udAharaNano vicAra karAya che - (ratnaparIkSaka chAtranI kathA) uttara ratnonAM banAvelAM kaMThAbharaNa Adi lakSmI phaLa ApanAra thAya che-ema patnIe kahela vAkya sAMbhaLIne koIka vidyArthI prathama bIjA jIvanopAya choDIne, ratnanI parIkSA karavAmAM AdaravAlo thayo. eTale khAvA-pIvA, lugaDAM ghara vagerethI cUkyo arthAt rakhaDyo. (896) e ja pramANe dhyAnathI mokSa che' e vacana sAMbhaLIne prathama kArya je guruno vinaya, zAstrAbhyAsa, kahelAM bIjAM anuSThAno-e sarva ucita kAryo choDIne mAtra ekalA dhyAnamAM ekAgra bane, to ucita evA sarvathI nakkI te cUkI jAya che . ahiM kahevAno e abhiprAya che ke - jene saMpUrNa bhojana, kapaDAM, raheThANa ItyAdi sukho prApta thayelAM hoya, evo puruSa vizeSa vaibhava meLavavAnI abhilASa kare, teNe ratnaparIkSA karavI ityAdi vAta barAbara che, tema ahiM samagra sAdhunA samAcAra pAlana karavA pUrvaka temaja dharmadhyAna ane zukaladhyAnane yogya sUtra ane arthono sArI rIte jeNe abhyAsa karelo hoya,zAstrakAre kahelAM bIjAM anuSThAnone paNa bAdhA na pahoMce, tema AgaLa jaNAvI gayA te dhyAna kahevAya. zrAvako hoya, temaNe paNa zrAvakocita bAkInAM kahelAM anuSThAnonuM sevana evI rIte karavuM ke, bIjAM dharmAnuSThAnone harakata na pahoMce tevI rIte namaskArAdinuM dhyAna karavuM ucita gaNAya. tyAra pachI AcArya bhagavaMte sAdhu-zrAvakadharmane samajAvanArI dharmadezanA ApI. te dharmadezanA tenA AtmAmAM pariNamI. rAjapatnIe paNaaNuvrato svIkAryA. A prakAre jJAnI gItArtha puruSa hoya, te sarvanuM tema ja potAnuM paNa kalyANa ghaNe bhAge kare che. (890 thI 898) Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 daza gAthAthI have bIjuM udAharaNa kahe che - (kAcA kAna vALArAjAnuM draSTAMta ) 899 thI 908-saMmUcchima jIva jevo eTale ke, yogya-ayogya padArthanA vivekane na samajanAra, sAMbhaLelAmAMthI zAstranAM alpa vAkyo yAda rAkhanAra evo, kAcA kAnavALo, koI rAjA hato uttama dharmane ayogya eTale deva -guru-dharmanA vibhAganI vAta kahe, te na sahana karanAra eTale sarva deva, guru tarapha zraddhA rAkhanAra, svabhAvathI dharmazraddhAluM hato ane teno parivAra tene khoTI rIte anusaranAro ane viveka vagarano hato. koIka samaye bhoLapaNathI sAmAnyarUpe dharmazraddhALupaNAthI tevA prakAranA buThThI buddhivALA jaina tapasvI munine dekhIne tenA tarapha prabhAvita thayo ane tenI pUjA tathA temane dAna ApavA tatpara banyo. temAM bhUjA eTale Ave tyAre ubhA thavuM, vinaya karavo ane dAna eTale vastra-pAtrAdika sAdhu yogya padArtha ApavA. have te tapasvI jainamunie koIka vakhata zAkyAdika anya matavALA bIjA dharmanuM khaMDana karyuM tathA tra-sthAvara jIvonI hiMsA thavA rUpa adhikaraNanI kathA karI. sAcA mArganA SI khoTA mArgane ThasAvanArA che, temane trasa, sthAvara jIvonuM jJAna hotuM nathI. temanA matamAM A jIvonI hiMsAnA rakSaNano upAya batAvyo nathI. A sAMbhaLIne te rAjA te jainamuni tarapha anAdarabhAvavALo ane dharma pratye avaLA mAnasavALo thayo ke, A mUrkhajana jaNAya che, bIjA darzana tarapha ISyanA bhArathI paravaza banI jAya che. (900) . te tapasvI munie gItArtha AcAryane A hakIkata nivedana karI ke, "A rAjA amArI sAcI hakIkatanI prarUpaNA sAMbhaLI vipariNAmavALo thayo," koIka samaye te AcArya te rAjAnI pAse AvI pahoMcyA. rAjAnA manogata bhAva jANIne gItArtha AcArya bhagavaMte rAjAnA koI vakhata pUchelA prazno kevI rIte ane zuM uttara Avyo ? te kahe che - "he bhagavaMta! tattva zuM che ?" tyAre gurue kahyuM ke - "tattva to atigaMbhIra che ane pote jAte jANavuM azakya che. tyAre rAjAe kahyuM ke "atigaMbhIra hovAthI jANavuM azakya che, to Apa mane samajAvo." gItArtha gurue kahyuM ke, to pachI sAvadhAna thaine sAMbhaLo - (saMjIvanI auSadhi ane kRtrima baLanuM dRSTAMta) svastimatI nAmanI nagarImAM koIka brAhmaNaputrIne eka sakhI hatI. samaya jatAM baMnenAM lagna thayAM, eTale sthAnano bheda paDyo. koika samaye tenI sakhIne brAhmaNaputrI sukhI haze ke 'duHkhI haze ? evI ciMtA utpanna thaI. tyAra pachI pote ja mahemAna tarIke tyAM gaI ane sakhIne dekhI, to sakhIne ciMtAvALI dekhI. pachI ciMtAnuM kAraNa puchayuM. sakhIe paNa potAnI vItaka vAta zaru karatAM jaNAvyuM ke, kharekhara meM kaMIka evAM pApa karyo haze, jethI patine huM durbhagA nIvaDI-arthAt pati mArI sAthe snehabhAvathI vartatA nathI, paNa mArI tarapha aNagamAvALA che. sakhIe kahyuM ke, tuM na karIza, huM tArA patine balada banAvI daIza. pelI eka jaDIbuTTI samAna eka maMtrelI mUlikA ApIne potAnA sthAne cAlI gaI. eTale pelI Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 upadezapada-anuvAda sakhIe e mUlikAno prayoga eTalA mATe karyo ke, "ATalA kALa sudhI mane aprItithI apamAnita karI, to teno badalo lauM." e abhiprAyathI teno cUrNAdi mizraNavALo mAMtrika yogya karyo ane patinA upara ajamAvyo. "maNAM, maMtra, auSadhiono prabhAva koI acinta hoya che. e pramANe potAnA bhartAranuM baLadamAM parivartana thaI gayuM. potAnA patinI tevA prakAranI avasthA dekhIne te vilakhI thaI, kAyara banI gaI. ciMtA karavA lAgI ke, "have A pAcho baLadamAMthI puruSa kyAre thaze?" tyAra pachI tene jaMgalamAM caravA laI javA mATe keTalIka gAyo ekaThI karI. patnI tenI pAchaLa pAchaLa bhramaNa karyA karatI hatI. koika samaye eka vidyAdhara-yugala vaDalAnI zAkhAnuM avalaMbana karI raheluM hatuM, tyAre temanA jovAmAM A kRtrima baLada Avyo. potAnI bhAryAne vidhAdhare kahyuM ke, A svabhAve manuSya che, paraMtu tene baLada che. tene pelI vidhAdharIe pUchayuM ke, pharI A manuSya kevI rIte banaze ? teNe kahyuM ke, mULiyAthI. vidhAdharIe pUchayuM ke, "A mUlikA kyAMthI maLI zakaze ? (904) vidhAdhare hyuM ke, "A ja vaDalAnI nIce mULamAM ja te che.' ema kahIne vidyAdhara-yugala adazya thayuM. A samagra vRttAntane vaDa nIce beThelI baLadanI patnIe sAMbhaLI lIdhI. tyAra pachI te ghare pAchI gaI. ciMtA karavA lAgI ke, "A mUlikA kevI rIte meLavavI? chevaTe te strIe evo saMkalpa karyo ke, ahi jeTalI vividha vanaspatio che, te sarva kApI kApIne te baLadane cArI tarIke khavaDAvuM tema karavA lAgI, ema karatAM te mUlikA baLadanA khAvAmAM AvI gai, te mUlikAnA bhakSaNathI pharI te mAnava banI gayo." A nyAyathI ahi gaMbhIra tattva-vicAranA cAlu adhikAramAM A dharmarUpI mUlikA eTalA mATe meLavavAnI jarUra che ke,viparItajJAnarUpI pazubhAvane palaTAvavAmAM je samartha che, mATe atyAra sudhI to lokamAM vartI rahelA deva, guru ane dharmo aneka prakAranA che, tenA viSayaka samyagRjJAnanA abhAvamAM atyAre to sAmAnyathI ahiM sarva devatAnA ArAdhanA rUpa dharmatattva sAdhavAnuM che. je devAdiko jeTalI ucita pratipattipUjAne yogya hoya, teTalI pratipatti karavI ane te paNa ziSyalokamAM rUDha hoya, tevA vaibhava upArjanAdi nyAyanuM ullaMghana thatuM nathI, tema avirodhapaNe te dharma, deva, gurunI ArAdhanA karavAmAM prayatna karavo. jema baLadapaNuM cAlyuM javAthI manuSya thayo, tema ahiM saMsArIpaNA rUpI baLadANAno dhrAsa thayo ane jIvarUpI manuSyapaNuM arthAt kevala jIvanA lakSaNa-vivekavALI, jJAnavALI avasthArUpa manuSyapaNuM prApta karyuM. A sAMbhaLIne rAjAne ghaNo AnaMda thayo ke- A mahAtmAnuM mAdhyastha mahAna che." A pramANe samajAvavAthI jainadarzananI prazaMsArUpa ghaNI prabhAvanA thai.tyAra pachI zAsananuM gaurava vadhAryuM. darzana viSayaka rAjAnI bhaktie potAnA AtmakSetramAM samyaktva-bIjanuM ropaNa karyuM. A pramANe AgaLa kahI gayA tema gItArtha AcAryanI jema jJAnI gItArtha guruo moTA bhAge hita ja kare. kahI gayA tevA AcArya-samAna loka nipuNa hoya che, to zruta-cAritradharmanI ArAdhanA lakSaNa dharmamAM buddhizALI puruSe nirNayanA heturUpa pramANa nakkI karavuM joie. A kAraNe agItArthane pramANa bhUta gaNavAthI anartha thAya che, te kAraNathI tenA samAna AkAra dhAraNa karanAra evA Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491 bAkInA bIjA gItArthane tenA sarakhA na gaNavA. samAna AkAra hovA chatAM paNa paraspara citrazaktionA kAraNe baMne judA paDI jAya che. (899 thI 908) jo A pramANe che, to ghaNo alpaloka pramANabhUta gaNAze ane ema alpa loka dharma grahaNa karanArA hoya, to dharmanI atizaya prabhAvanA, grAhyatA na thAya-ema manamAM vicAranArA bhavyAtmAone hitazikSA ApatA kahe che ke - 909-gatAnugatika rUpa ghaNA loko jemAM pravRtti karatA hoya, lokarUDhithI utarI Avelo hoya, tevA dharmane icchatA hoya, te dharma-ciMtAmAM laukika dharma gaNAya che. lokamAM rUDha thaIne je pravartato hoya, tevo . jema ke, himanA mArgamAM cAlavuM, agnimAM praveza karavo, parvatazikhara para caDI tyAMthI nIce bhusko mAravo ItyAdi rUDha dharmano tyAga na karavo. kAraNa ke, AcAra karanArAonI saMkhyA lAkho ane kroDonI dekhAya che. (909) (agItArthane prANabhUta na gaNavA) 910-moTI saMkhyA jemAM hoya, te kAraNe dharma pramANabhUta gaNAto nathI, paraMtu je anuSThAna sarvajJanA vacanAnusAra pramANabhUta thayeluM hoya, te ja dharmAnuSThAna mokSanA abhilASI evA uttamapuruSe sevana karavA lAyaka gaNAya. dharma karavAmAM svamatikalpanA pramANe vartanArA lokoe pramANabhUta gayelo hoya ethI, ghaNI saMkhyAnA loko hoya tethI kazo lAbha thato nathI. kalyANArthI loko-mokSanA arthI jano ghaNA hotA ja nathI. (910) te ja vicArAya che - 911-ghI, tela, dhana, dhAnyAdikano vepAra karanArA lokamAM padharAga, puSparAga vagere ratnanA vepAra karanArAo, mAtra gaNatarInA ja hoya che. enA vecanArAo paNa ghaNI ja alpa saMkhyAmAM hoya che. e ja pramANe zuddhadharmaratnanA kharIda karanArA nirvANa-mokSanA avadhya kAraNarUpa samyagudarzanAdi zuddhadharma-ratnArthIo, tema ja tevA dharmaratnane ApanArA guruo jeo svabhAvathI ja cAre gatithI udvega pAmelA hoya, jemaNe AgamanuM rahasya jAmeluM hoya. A kAraNe teo mokSamArgamAM ja haMmezA tatpara rahenArA hoya, tevA AtmAonI saMkhyA ghaNI ja alpa hoya. (911) AmAM hetu kahe che - 912-jema akSudratA Adi ghaNA guNo meLavyA hoya, tyAre zuddhadharma ane ghaNAM dhana, dhAnyAdi vaibhava hoya, tyAre zuddharatnonI prApti thAya che. Ama hovAthI je bahuguNo tema ja vaibhavathI hita hoya, temane guNaratna meLavavAnI spRhA svapnAvasthAmAM thatI nathI, ciMtA paNa pravartatI nathI. ghaNA bhAge lokamAM potAnI ISTa vastu meLavavAnI ciMtAnusAra pravRtti dekhAya che. (912) vizeSathI kahe che - 913-zAli, DAMgara cokhA, ghauM Adi dhAnyo, AdizabdathI bheMzo, gAyo vagere, kApaDa, vastra, suvarNa, tema ja bIjI vepAra lAyaka aneka vastuonA vepAramAMthI jenI icchA khasI gaI che. tethI teo te padArthonI vyApAra-ciMtAthI mukta thayA che, evA teo baMne prakAranA ratnanI - dharmanI yogyatAvALA thAya che. dharmaratnarUpa bhAvarana padArtharUpa dravyaratnanA Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492 upadezapada-anuvAda adhikArI thayA che. (913) have avaLI rIte ulaTAvIne kahe che - 914-jeo pAse alpadhana-dhAnyAdika hoya evA puNyarahita-daridro hoya, dhAnyAdika padArthomAM abhilASA rahelI hoya, tevA puruSo A dharmaratna mATe ayogya mAnelA che. A vAta ghaNI sUkSma rIte be AMkho mIMcIne vicAravA yogya che. (914) AgaLanI gAthAmAM kahela guNavaibhava-te dharmaratnanA arthIo mATe dhAnyAdirUpapaNe kalpIne nirdeza karatAM kahe che ke 915-akSudratA ane AdizabdathI rUpavALApaNuM, saumyAkRti, janapriyatva, akuratva, abhIrutva, azaThatva, dAkSiNya, lajjAlutva, dayAlutva A daza guNarUpa dhAnya che. mAdhyathya Adi guNone vastrarUpa samajavA ane te 11 guNo che. madhyasthavRtti, sAmyavadaSTi, guNAnurAgI, satya bolanAra ane satpakSavALo, dIrghadarzI, vizeSajJa, vRddhAnusArI, vinayavALo, kRtajJa, parahita karanAra, labdhalakSya; upara kahelA ekavIza guNonA yogathI dhArmika puruSano guNa-vaibhava mAnavo. jema prathama kuTuMbanA nirvAhanA hetubhUta dhAnyanI jarUra che, tyAra pachI vastrAdinI prApti jarUrI che. dhAnya ane vastra prApta thayA pachI ratnano vepAra kare. te ja pramANe ahiM paNa dhAnyanA vepAra samAna prathamanA akSudratAdi guNo ane vastra samAna mAdhyacyavRtti Adi agiyAra guNosarva maLI ekavIza guNorUpa vaibhavavALAne A dharmaratnano vyApAra sarva kalyANa ane icchita siddhi ApanAra thAya che. kahelA ekavIza guNarUpa vaibhavavALo Atma zuddha dharmaratnano adhikArI thAya che. (915) zaMkA karI ke, pUrvokta 21 guNo rUpa vaibhavanA yoge dharmaratnano adhikArI thAya che-ema nirUpaNa karyuM, to zuM eka vagere guNa vagaranAne dharmano adhikAra nathI ? ema zaMkA karanArane kahe che - 916-kahelA guNomAMthI ardhA bhAganA ke cothA bhAganA guNo ochA hoya, to anukrame jaghanya ane madhyama prakAranA dharmAdhikArI samajavA. A traNa vibhAga karyA pachI vadhAre ochA guNavALA hoya, te daridratAya guNa-vaibhavavAlA jANavA. teo zuddha dharmaratnane yogya nathI. (916) te ja vAta vicAre che - 917-keTalAka nirvANamArgane yathArtha na samajanArA brAhmaNAdika ajJAnI mUDha loko je pramANe zarIranA nirvAhanA kAraNarUpa kUvA, vAvaDI, taLAva Adi karAvavAmAM sadgati phaLa ApanArA sukRtanI kalpanA kare che. te ja pramANe guNanA dAridrayavAlA jIvo lokottara mArgamAM avatarelA hovA chatAM paNa bicArA anukaMpA pAmelA ghaNA bhAge ghaNA lokathI AgrahAdhIna kutIrthomAM jaI snAnAdika pApakAryamAM dharma karyAnI kalpanA kare che. (917) A ja vAta dRSTAnta sAthe vicArAya che - 918-"jagatamAM uttamaratnanA arthIo alpa hoya che." A dRSTAMta ApIne koIka AcArya bhagavaMte, eka evo rAjA hato ane te ema mAnato hato ke, ghaNA lokoe jeno svIkAra karyo hoya, te dharma pramANabhUta gaNAya che, evI mAnyatA rAkhanArane paNa thoDA vivekI Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 lokoe svIkArela zuddhadharmamAM sthira karyo. (918) te ja kahe che - 919-rAjAnI sAthe nagaramAM praveza karIne zAka, indaNAM, dhana, dhAnyanI aneka dukAno batAvIne tyAra pachI ratnanA vepArIonI ghaNI alpa dukAno batAvIne kahyuM ke, "he mahArAja ! A tamArA nagaramAM zAka, InvaNA, anAja AdinI vepAra karavAnI dukAno ghaNI che, ratnanA vepAranI dukAno alpa che; te ja pramANe zuddhadharma grahaNa karanArAo nagarasthAnaka rUpa lokamAM ghaNA ja alpa hoya. che ane bIjA potAnA kalpanA pramANe dharma karanArA mUDhamativALA ghaNA hoya che. (919). jyAre Ama ja che, to pachI vara maTADanAra nAgamaNi Adi durlabha ratna mAphaka zuddhadharma duSkara che, to teno upadeza karavAthI zo phAyado ? te zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che - 920-mokSa meLavavA mATe ekAMta keDa bAMdhanAra evA adhikArI AtmAne zuddhadharma ArAdhana karavA rUpa, sarva sAvaghano tyAga karavA rUpa cAritranuM anuSThAna duSkara jaNAtuM nathI. zAthI ? to ke, cAre gatinA janma, jarA, maraNa, roga, zokAdika duHkhano bhaya lAgelo hovAthI. vaLI je AtmA jJAnI thayo hoya, te heya, upAdeyano vibhAga karI saMsAranAM pApakAryono tyAga kare che ane AtmakalyANa karanAra mokSanAM sAdhanomAM potAnI zakti anusAra sarva prayatna na kare ? (20) te ja vicArAya che( 921-naraka, tiryaMca Adi gatimAM janmathI mAMDIne maraNa - paryata avadhi vagaranuM anaMta duHkha saMsAramAM rahIne jIvane pharajiyAta bhogavavuM ja paDe che. A saMsAra anAdi anaMta kALa pramANano hovAthI anaMta duHkha jaNAvyuM. mokSanuM sukha paNa anaMtuM ja che, bhaviSyakALa pramANa che. jayAre A vastu vicAravAmAM Ave, tyAre cAhe tevA pudgalAnaMdI bhArekarmI AtmA hoya, to te svapnamAM paNa nidrA, vikathAdi pramAdano tyAga karI apramAdanuM sevana kare che. bhava ekAMta duHkhasvarUpa duHkhaphalana ane duHkha-rahita che, anaMta sukhavAlo che. ATaluM samajelo jJAnI AtmA duHkhathI mukta thavA mATe nakkI prayatna karyA sivAya rahe nahi. bIjA sthAne paNa kahevuM che ke - "cAre gatirUpa bhavanuM svarUpa barAbara jANavAthI ane bhavano vairAgya thavAthI, tattvathI mokSasukhano anurAga thavAthI A vastu thAya che, te sivAya A apramAda banato nathI." (921) tenuM samarthana kare che - 922 - bIjAM darzanazAstramAM prasiddha atigaMbhIra arthavALuM mahAmati paMDito samajI zake tevuM A apramAdasevA viSayamAM telanA pAtra dhAraka puruSanuM daSTAMta kaheluM che, tene prayatnapUrvaka ekAgra manathI vicAravuM. (922) A ja dRSTAMta navagAthAothI kahe che - (apramAda upara telapAtra dhArakanuM udAharaNa) 923 thI 931-koIka nagaramAM sarvazadarzananI pUrNa zraddhAvALo buddhizAlI svabhAvathI paropakAranA upAyomAM pravINa jitazatru nAmano rAjA hato. te rAjAe dAna, sanmAna Adi upAyothI nagaranA lokone amAtya, zeTha Adi keTalAka prajAjanone saMtoSa pamADyA hatA. tema Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 494 ja jinazAsana pratye lagabhaga anurAgavAlA karyA hatA. paraMtu nagaramAM tevo eka bhArekarmavAlo mithyAtvanA aMdhakAranA paDadAthI jeno zuddha bodha avarAi gayo che, evo eka zeThaputra hato, tene rAjA upazamAvI na zakyA. te nAstika zeThaputra 'saMsAramocaka' nAmanA pAkhaMDInA saMsargamAM Avyo ane te pAkhaMDIe paNa tene evo bharamAvyo ke-prANono AtmAthI viyoga karAvavo te rUpa hiMsAmAM dharma mAnavA lAgyo. lokone evuM samajAvI ThasAvavA lAgyo ke, jeo duHkha bhogavI rahelA hoya, temanI hiMsA e dAruNa duHkha phaLa ApanArI thatI nathI, paraMtu te to dharmasvarUpa che. ahiM teo duHkhathI mukta thAya che, AvA prakAranI Astikone ekAMte amAnya tevI hiMsAmAM zubha pariNAma mAne che. te zuM kahe che ? to ke, jenI hiMsA karavAnI che, te hiMsA thavAnA samaye pravartatI pIDAnA anubhavathI pUrvabhavamAM upArjana karela azAtAvedanIya karmanI nirjarA karato hovAthI ane bhavAMtaramAM sadgatino lAbha thAya che, te kAraNae tene sukhaprApti thAya che. tathA je bIjA tenI hiMsA karanArAo che,teo duraMta duHkharUpa nadImAM taNAtA hoya che, tenI hiMsA karIne duHkhanadImAMthI bahAra kADhI tenA upara paropakAra kare che. eTale paropakAranA sukRtano tene lAbha thAya che. mATe duHkhitane jAnathI mArI nAkhavo temAM pApa nathI, paNa dharma che. tathA dhana upArjana karavAmAM kleza thAya che, upArjana karyA pachI mUrchAno tyAga karavo paNa duSkara che. A baMne kAraNothI artha dhananuM dAna karavuM, temAM dharma nathI ema mAne che. mATe sadgatinA arthIoe kahelI nItithI hiMsA karavI, te ja ucita gaNelI che, paraMtu bIjA dAnAdika dharmo nathI.' (924) vaLI pramAdano abhAva e jemAM sAra che ane teno je bhAva eTale apramAdasAratA te to ApaNA viSayamAM AvI zake ja nahiM, tathA sarvajJanI prajJApanA paNa te ja pramANe amAnya kare che. to pachI bIjAnA upadezelA padArthane to mAne ja kyAMthI ? e apizabdano artha samajavo. konI jema, to ke koika manuSyane atibhayaMkara mastakanI vedanA utpanna thai, eTale teNe koikane pUchyuM ke, 'A mahApIDA maTADavAno kayo upAya ?' sAmAe kahyuM ke, 'sarpanuM phaNAratna aMlakAra gaLe bAMdhavAthI vedanA zAnta thaze, A tArI vedanA tarata ja cAlI jaze.' jema A ratna duSkara che, tema apramAda sArano upadeza azakya hovAthI, te koi karI zake tema na hovAthI upadeza nakAmo che. te ja pramANe jinoe kahelo upadeza mane karavAnA viSaya bahArano bhAse che.' AvA prakArano zeThaputra nAstika ane dharmane adharma ane adharmane dharma mAnanAro che. rAjAe vicAryuM ke, 'A AganI jema upekSA karavA lAyaka mANasa nathI. tene jainadharmano pratibodha karavA mATe upAya karyo. kayo to ke, yakSa nAmano eka chAtra hato, je gurunI sAthe chatrI dharIne pharatI hato,teo rAjAe jIvAdika padArthonA jJAnavALo taiyAra karyo hato. tenI zraddhA paNa majabUta karI hatI. tene potAnI ratnamudrikA ApI. te yakSachAtra rAjAno abhiprAya samajI gayo ane rAjAthI dUra thai zeThaputra pAse AvIne kahevA lAgyo ke, jainamatathI vAsita aMtaHkaraNavALo koika bIjo manuSya rAjA pAse rahelo che, paraMtu huM to jene jaina-grahano vaLagADa vaLagyo hoya, to te grahane utAranAro chuM. rAjAnI sAthe huM matabhedavALI dRSTithI varte chuM. ema chatAM mArAmAM vizvAsa rasa dharAve che. 'samAna zIla ane Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 vyasanovAlA sAthe vizvAsarasa utpanna thAya che." kahevuM che ke-"mRgalAo-mRgalAo sAthe saMga karIne tene anusare che, gAyo gAyonI sAthe, azvo azvonI sAthe, mUrkhAo mUrkhAonI sAthe. paMDito paMDitonI sAthe saMga kare che, samAna vartana ane samAna vyasanavALAo sAthe maitrI thAya che." samaya jatAM zeThaputra sAthe chAtrano vizvAsa baMdhAI gayo. tyAra pachI mAyAprayogathI pahelAM rAjAe arpaNa karela mANikyane zeThaputra na jANe tevI rIte tenA AbhUSaNanA DAbhaDAmAM chAtre seravI dIdhuM. nagaramAM vAta phelAI ke, rAjAnuM AbhUSaNa khovAyuM che. paDado jAhera karAvyo che, je koIe dekhyuM ke sAMbhaLyuM hoya, teNe te rAjaAbhUSaNa ApI devuM." koie na kahyuM, eTale nagaralokonA darekanA gharamAM tapAsa karavAnI zaruAta karI. ema karatAM zeThaputranA gharano vAro Avyo ane tapAsa karatAM tenI ratna-karaMDikAmAMthI te mANikaya prApta thayuM, eTale rAjasevako tene mAravA lAgyA. tyAre yakSe sevakone kahyuM ke, "ene mAro nahi. A gunAnuM ane prAyazcitta prApta thayeluM che, vicArIne tenI zuddhi karAze." - tyAra pachI tene A viSayano ghaNo bhaya utpanna thayo. samajI zakAtuM nathI ke, "kayA prakAre A aparAdhanI zuddhi thaze ?" zeThaputra vicAravA lAgyo ke, "rAjamANikayanI meM corI karI ane te kAraNe mArAmAM doSanI saMbhAvanA utpanna thaI, paraMtu te apekSAe to huM doSita nathI, to paNa have mAre zuM karavuM ? e prakAre yakSane abhyarthanA karI ke, "mArA nimitte rAjAne prArthanA karI ke, koika tevA atidaMDathI athavA sukomaLa koIka daMDa karIne mane mukta kare." tenI preraNAthI yakSe tema karyuM. "tane tevI zikSA thaze ke, jethI tArA zarIrane zikSA karyA sivAya bIjuM koI prAyazcitta karAvavAnuM huM apAvarAvIza." pelAe kabUla karyuM. e pramANe yakSe tenA pariNAma jANI lIdhA. tyAra pachI rAjAne prArthanA karI. rAjAe kahyuM ke, "baMne hAthamAM telano bharelo vATako laIne bhramaNa karavuM. jo te vATakAmAMthI eka paNa bindu bhUmi para paDe, to teno nakkI vadha karavAmAM Avaze.' jIvitanA arthIe te vAta svIkArI ke, "huM mArI zakti pramANe kahelI vAtanI sAdhanA karIza." e pramANe tenA svIkAra pachI tenI cAre dizA bAju khullI talavAradhArI cAra puruSo tenA pharatA khaDA rAkhyA. ane temane AjJA karI ke, "A mArI AjJAmAM ja Ano pramAda thAya, to tamAre tarata ja AjJA pramANe zikSA karavI - eTale tarata teno vadha karavo." tyAra pachI telathI saMpUrNa bharelo vATako teNe hAthamAM grahaNa karyo tenA cittanI caMcaLatA karavA mATe rAjAe traNa mArgo, coka, cauTAnA mArgomAM, dukAnonI zreNimAM nATaka, vArAMganAo, mIThAio, vAjA, saMgIto Adi rUpa mahotsavonI jagA jagA para goThavaNo karAvI. jIvita-rakSaNanI pUrNa vAMchAthI telathI cIkAra bharelo vATako hovA chatAM, kAyA, vacana ane mananA sarva vyAkSepone dUra karI evA yatnathI dhIme dhIme cAlyo ke, tribheTA, coka, cauTAmAM zuM thAya che? teno tene bilakula khyAla nathI ane traNe yoganuM cekIkaraNa karI eka TIpuM na DhaLe, tenI pUrNa kALajI rAkhI ema karI akhaMDa telapAtra lAvI rAjA pAse sthApana karyuM. atyaMta duSkara, jeno adhyavasAya karI zakAya nahi, evI vastu rAjAe saMpAdana karIne tene preraNA karI ke, "duSkara padArthane karI ApanAra apramAda vastu che. to tuM phogaTa ema kema Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 upadezapada-anuvAda bolato hato ke, "koI apramatta nathI." te zeThaputre paNa apramAda che,tema svIkAryuM ane dharma mArgamAM pratibodha karyo. jema tuM eka maraNamAtranA bhayathI duSkara evo apramattabhAva meLavI zakyo, tema jeo aparimita anaMtA maraNonA bhayathI trAsa pAmelA apramAdane seve che, vaLI muktisukhanI abhilASAvALA sAdhuo te meLavavAno upAya apramattabhAve kare che. (923 thI 93) zaMkA karI ke, jarA-maraNAdinA bhayathI mokSa meLavavA mATe jIvo taiyAra thAya che, to pachI dareka bhavya jIvo apramAdasAratA kema svIkAratA nathI? evI zaMkAnA samAdhAnamAM kahe che : 932-A jinavacana asthi-majajArUpa - aMgadagIbhAvarUpa AtmA sAthe pariNAma na pAme. saMzaya, viparyaya, adhyavasAya sahita prabhuvacanamAM zraddhA na thAya, tyAM sudhI mokSamagana mATe ayogya evo abhavya jIva A jinavacanane icchAyogarUpe paNa AtmAmAM pariNamAvato nathI. mokSadAyaka tarIke zraddhA ke vartana karato nathI. te ja pramANe cAritramohanIya karmanA dRDha udayavALo AtmA saMpUrNa jinavacana pariNameluM hovA chatAM apramAdabhAvavALuM cAritra karI zakato nathI, mATe ja kahevAya che ke, samyagdaSTi hovA chatAM, mokSanI abhilASA temaja AgamatattvanA jJAnavALo hovA chatAM, ativizeSarAganA sukhane AdhIna banelo bhavanA gADha araNyamAM praveza kare che. A viSayamAM ApanuM ja dRSTAMta (mahAvIra) saMbhaLAya che. (932) cAlu vAtano upasaMhAra karatA kahe che - 933-jayAre koIka bhArekarmI AtmA hoya, tyAre ane dIkSA svIkAra karavAmAM teTalo AcAra pAlana karavAmAM sahanazIla na hoya, tyAre je prakAranA upadezane lAyaka hoya te pramANe judA judA prakArano tene sarvajJAna vacanAnusAre upadeza Apavo. apramAda e sArabhUta karaNIya paNe jinopadezamAM varte che. mATe apramAdano viSaya A kAlamAM paNa varte che. jyAre jinopadezamAM varte che. mATe apramAdano viSaya A kALamAM paNa varte che.jayAre jinopadeza citrarUpapaNe vyasthita karAyo hoya, tyAre apramAdasAra paNa varte che. tyAre apunabaMdhaka Adikane-mokSamArganI prajJApanA yogyane AzrIne keTalAka sAmAnya dezanAne yogya hoya che, keTalAka samyagdaSTi guNa-yogya prajJApanA - upadezane lAyaka hoya che, keTalAka ke, jemaNe cAritramohanIya karmarUpa kAdava dhoI nAkhyo hoya, tyAre tevA apramattatArUpa sarvaviratinI dezanAne lAyaka hoya che. A pramANe apramattatAnI prajJApanA-upadeza e adhikArI vagaranI nathI, paNa A kALamAM paNa tevA prakAranA vividha upadeza apramAda mATe ApI zakAya che. (933) have potAnA karmanA bhArepaNAnA doSano tyAga karIne "jinopadeza anusAra AcaraNa karavuM vartamAnamAM duSkara gaNAya' vartamAnamAM duSkara gaNAya' evAM kathano karavA dvArA jinopadezanI avajJA karanAranA ajJAnadoSane kahe che - 934-ame jinavacananI ArAdhanA karanArA jinezvara bhagavaMtanA bhakta chIe e Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 497 pramANe bhAvanA bhAve-bole ane vaLI jaDabuddhivALA ema paNa kahI nAkhe ke, 'A jinavacana samajavuM ane pAlana karavuM te ApaNA sarakhAne A kALamAM ghaNuM gaMbhIra ane du:khe samajI zakAya tevuM che.' A pramANe duSkaratva, durbodha vagere doSo AgaLa karIne te ja jinavacananI virAdhanA karatA ane potAnA abhiprAya pramANe mAnatA, tathA atyAre jinavacananuM nirviSayapaNuM mAnatA e pramANe azAtanA karatA bALajaDa jIvo sAco paramArtha samajatA nathI ane potAnI zakti che, teTalI paNa jinavacananI ArAdhanA karatA nathI. (934) have sAdhuzabdanI pravRttinA kAraNabhUta jinavacanano sadbhAva hovAthI duSkaratva doSano parihAra karatA jaNAve che ke - - 935-samagra karmakSaya thavA rUpa siddhigatinA sAdhaka hoya, to sAdhu che,tathA apramattatA sevana karavA dvArA sAdhuo siddhi meLavanArA che. A guNathI utpanna thayela anvartha evA nAmathI paNa zAstramAM A vAta nirUpaNa karelI che. kaheluM che ke - "samyagdarzana jJAna, cAritra A traNanA puruSArtha dvArA jeo mokSanI sAdhanA kare teo sAdhu kahevAya che." AgaLa kahIzuM, tevA rAdhAvedhanA udAharaNathI, te sAdhuo A pramANe apramAdane AgaLa karIne potAnA sAmarthyathI siddhinA sAdhako che. A zabdamAMthI paNa apramAdanI siddhi thAya che, apramattatA sivAya bIjA koi puruSArtho mokSa sAdhI ApanAra nathI. (935) sAta gAthAthI rAdhAvedhanuM udAharaNa kahe che - . rAdhAvedhanuM dRSTAMta 936 thI 942--A udAharaNa vistArathI AgaLa daza dRSTAMte durlabha manuSyabhavanA adhikAramAM, cakra nAmanA dRSTAMtamAM vistArathI kahela hovAthI ahiM saMgraha gAthAno akSarArtha vyAkhyAthI samajAvIe chIe. indrapura nagaramAM indradatta nAmanA rAjAne bAvIza patnIothI bAvIza putro thayA hatA. temAM trevIzamo amAtyaputrIno putra surendradatta nAmano hato. bIjI bAju mathurA nagarImAM jitazatru rAjAe potAnI nivRtti putrIno svayaMvara Apyo. tyAM surendradatta je maMtrIputrIno putra hato, te je divase janmyo hato, te ja divase agrika, parvataka, bahulI, tathA sAgara janmyA hatA. indrapuranA rAjA ghaNA putravALA che-ema samajIne mathurAnA rAjAe potAnI putrI tyAM mokalAvI, tyAM AvelI te putrIe svayaMvara-maMDapamAM rAdhAvedha sAdhIne surendradatte raMjita karelI kanyAe tenA kaMThamAM varamAlA AropI. zrImAlI vagere bAvIza putroe rAdhAvedha karIne pUtaLI na vIMdhI, paraMtu agnika vagere sAthe janmelA bhAioe caMcalatAthI rAdhAvedha karanArane aneka vighno karavA chatAM rAdhAvedha karavAno pharI pharI abhyAsa karelo hovAthI trevIzamAM surendradatte rAdhAvedhanI sAdhanA karI. cAra nAnA bhAio tathA talavAra ugAmelA be puruSo bAju para haMmezA parezAna karavA chatAM gurue tene tevI rIte kaLAo grahaNa karAvI hatI ke, AjubAjuno koi bhaya rAkhyA sivAya rAdhAvedhanI kaLA sAdhI hatI. jethI ATha cakrane Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 upadezapada-anuvAda bhedIne pUtaLInI DAbI AMkha lakSyapUrvaka vIMdhI nAkhI. have ahiM A udAharaNano upanaya kahe che - surendradatta nAmano rAjaputra te ahiM sAdhu samajavo. agrika Adika cAra sAthe janmelA A krodhAdika cAre kaSAyo. be hAthamAM ughADI taravAra laIne ubhelA be puruSo, te rAga-dveSa. kSobha pAmavAthI, vratathI bhraSTa thavAthI, aneka vakhata bhavAvartamAM maraNa thAya. bAvIsa rAjaputro eTale teTalA pariSaho, bAkInA parSadAnA loko te upasargAdika samajavA. A prasaMgamAM ahiM Adi-zabda upasargonA bhedono saMgraha karavA mATe samajavo. rAdhAvedhanI zikSA grahaNa karAvavA rUpa ahiM grahaNa ane Asevana rUpa be prakAranI zikSA samajavI. ATha cakro samAna ATha karmo ane tene bheda karavA samAna sAdhanA. tethI nivRti' kanyA-lAbha samAna siddhinI prApti samajavI. (942) have ulaTAvIne kahe che (pravajyA divasathI apramatta bhAva vALAne zubhabhAvanI vRddhi) 943-AgaLa kahelA kramanI viparItatAthI samagra karmakSayarUpa siddhinI prApti thaI zakatI nathI. mATe A siddhi-prAptino upAya hoya, to pravrajayA prApta thAya, te divasanA kALathI pratidina vRddhi pAme, guNasthAnomAM AgaLa vadhAya, te pramANe apramAdano abhyAsa hiMmezAM vadhAratA ja rahevo. (943) daSTAMta kahe che - 944-jyAM pahoMcavuM hoya, te nagaranA mArgane jANanAra hoya ane te je mArga batAve. te mArge bIjA sarve vyAkSepono tyAga karIne gamana kare, to cokkasa samaye dhArelA nagaramAM pahoMcI zakAya che. e ja pramANae siddhimArgano upAya hoya to kSAtyAdi daza prakArano yatidharma samajavo. (944) 945-AvA prakArano dazavidha yatidharma e ja siddhino eka mAtra upAya che. A sivAya bIjo koI pAramArthika upAya nathI ja. jo ke, A kALa duHSamA che, to pachI cAritramohanA kSayopazamanI maMdatAnI to vAta ja zI karavI ? ahiM siddhinA upAyamAM sAdhudharma kadAca ekAdika bhava moDuM karIne skUlanA pamADe, paraMtu siddhinuM kAraNa hoya, to brAhmaNa, vaNika ane rAjAnA udAharaNathI A sAdhudharma ja che. (945) be gAthAthI udAharaNo kahe che - (brAhamaNa, vaNika ane rAjAnuM dRSTAMta ) 946-947-veda bhaNelA ane bhaNAvanAra evA brAhmaNonuM koIka nagara hatuM. koIka vaNika-brAhmaNe bhUminI yAcanA karI. bhUminI zuddhi karavA mATe aMdara rahelA hADakAM Adi zalyonA doSo dUra karavA mATe keTaloka UMDo khADo khodyo, eTalAmAM ghaNA samaya pahelAM dATelo nidhi dekhavAmAM Avyo. vaNike A vAta rAjAne nivedana karI ke, "he deva ! gharano pAyo khodatAM mane A nidhi maLI Avyo che. satyavAdinA kAraNe tathA rAjAnA audAryathI rAjAe te nidhi na lIdho. tyAra pachI maMtrI Adine A hakIkata jaNAvI. teoe rAjAne samajAvyA ke, "he deva ! vagara kAraNe potAnA arthano tyAga karavo, te rAjanIti na kahevAya. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 499 rAjA UMdhIne jAgyA, tyAre ciMtana karavA lAgyA ke, siddha thayelo nidhi jato karyo te ThIka na karyuM. tyAra pachI sarva maMtrIo ane purohitonI anumatithI nidhi grahaNa karyo. tyAra pachI tevA prAraMbhano mahAanartha pravaryo, eTale ISTastrInuM mRtyu Adi vipatti ekadama AvIne ubhI rahI mAMhomAMhe eka bIjAo tarka-vitarka karavA lAgyA ke, Ama aNadhAryuM kema banyuM? evI sarvatra vAta cAlavA lAgI. te samaye koI kevalI bhagavaMta padhAryA. temane pUchayuM eTale kahyuM ke, kalikAla ahi utarI Avelo che, tenA doSathI A pramANe banyuM che. tyAra pachI rAjAe nidhino tyAga karyo. potAnA mATe je bhAga grAhya na hato, tene pharI grahaNa karyo. ahi vedanA jANakAra brAhmaNoe nagarano Azraya karyo. ema zAstrakAre je kahyuM, te ema jJApana ke che ke, vedavidyAnA vizArada brAhmaNothI vAsita sthAnamAM koI paNa anIti na pravarte, to paNa kaliyuganA avataravAthI cAre AzramanA guru samAna rAjA paNa potAnA vacanano lopa karIne paNa pharI nidhi grahaNa karavA taiyAra thayo. vighna ubhuM thayuM. loko tarkavitarka karavA lAgyA ane kevalI bhagavaMte jyAre svarUpanuM nivedana karyuM, tyAre potAnA sattvathI adhikapaNe rAjAe nItino svIkAra karyo. (947). 948-kahI gayA, te rAjAnI jema pratyakSa jaNAtA phaLavALA A duSTa kALarUpa duHSamA Aro A bharatakSetramAM lAbha ke alAbha, sukha ke duHkha vageremAM samAna cittavALA sAdhuonAM mananA pariNAmone malina kare che. koI prakAre tevA anAbhohogAdi doSathI manano palaTo karAvI nAkhe che, to paNa kAryanA paramArthane samajanArA rAjA sarakhA keTalAka samaju sAdhuo hoya che. (948). have A ja dharmAnuSThAna matAntarothI kahevAnI icchAvAlA kahe che - 949-vaLI bIjA AcAryo A dharmAnuSThAnanA satatAbhyAsa, viSayAbhyAsa ane bhAvAbhyAsanA yogathI traNa prakAro jaNAve che. "bhIma ane bhImasena A nyAyathI padanA eka dezamAM paNa padanA samudAyano upacAra gaNAya che-e nyAye satatAbhyAsa yogathI, viSayAbhyAsa yogathI ane bhAvAbhyAsa yogathI ema traNa prakAro jANavA. paraMtu devapUjanAdika lakSaNa dhArmika anuSThAna, te AgaLa AgaLanA hoya, tema tema tenI uttamatA hoya che. temAM haMmezA je grahaNa karavA lAyaka lokottara guNanI prAptinI yogyatA pamADanAra evA mAtApitAnA vinaya-sanmAnAdi karavA rUpa te satatAbhyAsa anuSThAna, mokSamArganA svAmI evA je arihaMta bhagavaMto, temanA viSayaka je pUjAdika karavA rUpa viSayAbhyAsa, jyAre bhAvAbhyAsa to haju ghaNo dUra rahelo che. je bhava-saMsAra cAra gatithI udvega pAmelo hoya, evAne samadarzanAdika bhAvono je abhyAsa, te bhAvAbhyAsa. (949) 95-have ahiM zaMkA karatA kahe che ke, A traNamAMthI prathamanAM be anuSThAno nizcayanayanA abhiprAyathI dharmAnuSThAna tarIke mAnavA yuktiyukta nathI. zAthI? to ke, mAtApitAdikanA vinayAdika karavA, temAM samyagdarzana AdinI ArAdhanA gaNAtI nathI. tathA temaja bhavanA vairAgyathI rahita evuM devapUjAdika viSayabhUta epaNa dharmAnuSThAna kevI rIte gaNavuM? Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 upadezapada-anuvAda koI prakAre na gaNAya. kAraNa ke, dharmAnuSThAno paramArthanA upayoga-svarUpa hoya che. mATe ekaluM bhAvabhyAsa anuSThAna ja svIkAravA lAyaka che. (950) ahi traNe prakAranuM anuSThAna che, tenuM koI prakAre samarthana karatA jaNAve che ke - 951-vyavahAranayanA AdezathI, viSayabhedanA prakArathI apunabaMdhaka vageremAM paNa dharmAnuSThAna mAneluM che. have je AtmA pharI koI vakhata karmanI utkRSTa sthiti bAMdhavAno nathI, evo je apunardhadhaka jIva hoya, te atitIvra bhAvathI pApa na kare evA lakSaNavALo ane AdizabdathI apunabaMdhaka jIvanI je AgaLa AgaLanI uttarAvasthA, viziSTAvasthA, mArgabhimukha, mArgapatita, avirata samyagdaSTi avasthA te paNa ahiM grahaNa karavI. ahi to vyavahAra AdezathI traNa prakAranAM anuSThAnonA viSayamAM anukrame AgaLa kahIzuM, te udAharaNo jANavAM. (951) temAM prathama udAharaNa vicAratA 18 gAthA kahe che - ( satata abhyAsa viSacaka udAharaNa ) upara thI 969-AgalA bhavamAM jAtismaraNanA hetuo sevanAra evo gajapurano svAmI kuracaMdra nAmano rAjA mRtyu pAmIne narakamAM utpanna thayo. tyAra pachI narakamAMthI bahAra nIkaLIne; jAtismaraNanA hetuo batAve che. mAtA-pitAnI vinayathI sevA karavI. te A pramANe jANavI. "traNe ya saMdhyA-samaye temanuM pUjana, vagara avasare paNa temanI pAse javAnI kriyA karavI, cittamAM temane sthApana karI rAkhavA, tathA rogI, bImAra evA sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikAdikane auSadhadAnAdi, AdizabdathI tenA zarIranI sArasaMbhALa, zuzruSA, tenA AtmAne samAdhi thAya, tevAM kAraNo yojavAM. tathA jinezvarAdikanI mUrtionI nirmalatA thAya, tevAM vidhAno karavAM. A jAtismaraNa thavAnA hetuo jaNAvyA. vaLI bIjA sthAne A kAraNo judAM maLe che, te A pramANe-brahmacarya, tapazcaryA, saTvedanuM adhyayana, vidyAmaMtravizeSathI, sArA sArAM tIrthanI ArAdhanA karavAthI, mAtA-pitAnI suMdara sevA-bhakti varavAthI, glAnane auSadha-dAna ApavAthI, devAdika pratimAnI nirmalatA karavAthI manuSya jAtismaraNavALo thAya te rAjA narakamAMthI bahAra nIkaLyA pachI sAketapuramAM mahendra nAmanA moTA rAjAnI mahimA nAmanI patnInI kukSimAM "samudradeva' nAmavALo putra thayo. jayAre te yauvanavaya pAmyo, tyAre maMtrI Adi rAjaparivArane dekhavAthI pUrvabhavamAM dekhelo rAjaparivAra ahiM atyAre yAda Avyo - arthAt pUrvabhava-viSayaka jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. eTale bhaya pAmI ciMtavavA lAgyo ke, ahiMthI narake zA mATe javuM ? ema vicArI have potAnI gamanakriyA ane bolavAnuM baMdha karyuM, eka sthaLe besI rahevuM ane mauna rAkhavuM." AvI sthiti aMgIkAra karI, eTale pitAe tene vyAdhi thayo zarIramAM vAtAdi koI vikAra nathI.' rAjAe maMtrIne pUchayuM ke, nirogI hovA chatAM Ama kema besIja rahelo che ? maMtrIe jANyuM ke, A koI bhAgyazALI AtmA jAtismaraNa jJAna thavAthI bhavathI udvega pAmelo jaNAya che. eTale maMtrIe rAjAne pUrva bhavamAM anubhavelI Rddhi batAvavAthI sAcuM yathArtha svarUpa jANI Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 zakAze ema vicArIne rAjAe maMtrIne pUrvabhava-viSayaka bhavasthiti tene batAvavI e pramANe niyukti karyo. tyAra pachI maMtrIe pUrva taiyArIo karAvI ane kumArane navarAvI, aMgavilepana karAvI, AbhUSaNothI alaMkRta karI, sukhAsanamAM besADyo. tyAra pachI viziSTa parivAra, lakSaNa, Rddhi-sahita rAjamahelamAMthI bahAra nIkaLyo. tyAga karavA lAyaka, AdaravA lAyaka evA padArthanA vibhAganA jJAnavALo kumAra jyAM AgaLa gayo, tyAre bhoga bhogavanAra koIka puruSa dekhavAmAM Avyo, tathA navA janmelA putrano ujavAto utsava, tathA marI gayelAnI pAchaLa rudana karatA loko, tathA bhikSA mAganArAo vagerene dekhIne paDakhe rahelA loko kumArane puchavA lAgyA ke, "A bhogIpaNuM, putrajanmotsava, maraNarudana, bhIkha mAgavI ItyAdi vividha pravRttiomAM tattva zuM haze ?' tyAre kumAre kahyuM ke, vyAja-vaTAva, vepAradhaMdho karI je dhana ekaThuM kare che - arthAt dhanalAbha meLavavo - evA cittavALo zAstrIya bhASAthI tene dAtA kahelo che ke, je strI Adi vargane bhogavanAro che. paraMtu mUla mUDI kharacIne je bhogI bane che, te paramArthathI bhogI banI zakato ja nathI. kAraNa ke, te bhoga bhogavavAthI navA bhoga-lAyaka puNyano baMdha thato nathI. paraMtu potAnA puNyanI mULa mUDI khAvA-pIvA, moja-majAmAM pUrI thAya che ane khAlI thAya che. AvI lokanIti che. AtmA tarapha lakSya rAkhIne vicArIe, to dharma karavA vaDe karIne bhogI' ityAdikathI AgaLa vistArathI kahevAze. putra janmyo, eTale vadhAmaNA karavA ityAdi rUpa je utsava karavAmAM Ave che, paraMtu te to khaNaja-dAdara roga vagere dardInA samAna jANavA. jema khaNaja-dAdara Adi roga thayo hoya, tyAre khaNatA khaNatA zaruAtamAM kaMIka sukhakara-mIThI khaNa sukha ApanArI bhAyamAna thAya che, paraMtu pachInA kALamAM mahAna baLatarA upajAvanArI thAya che. e pramANe putrajanmAdika samaye utsava AnaMda karAya che. zarUmAM AphlAda utpanna karato hovA chatAM jayAre lagnAdi karyA pachI aNadhAryo mRtyu pAme che, tyAre putramaraNa ane putravadhUne dekhIne bamaNo duHkhI thAya che. eja AnaMda utpanna karAvanAra hato ane mRtyu-samaye e ja putra saMtApano hetu thAya che. vaLI je A rudana kriyAthI pragaTa dekhAtuM maraNa-duHkha, tenI apekSA eTale koIka bIjA saMbaMdhavALA puruSa sAthe svajanapaNAnI apekSA rAkhI hoya, evo abaMdhu hovA chatAM paNa jayAre te mRtyu pAme che, tyAre duHkha utpanna karAvanAra thAya che. ekalA baMdhune aMge duHkha thAya che, tema nahi. keTalIka vakhata koika aparAdhanA kAraNe baMdhu paNa pArako banI jAya che, baMdhamAM paNa du:kha thatuM nathI. vaLI daridra ane paralokano daridra e baMnemAM ghaNo ja taphAvata che. jyAre kumAre cAre pUchelA praznonA uttaro ApyA, tyAre lokoe rAjAne nivedana karyuM ke, ANe A viSayano A pratyuttara Apyo. tyAra pachI rAjAe potAnI pAse bolAvarAvIne tene joyo, to harSa thayo. tyAra pachI rAjAe priya vacananA prayoga - pUrvaka AgaLa pUchelA praznanA javAbo pUchayA. te arthonuM yathArtha nivedana karyuM. eTale pitAne dharma-viSayaka pariNAma thayA. 'je kaMI Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 502 nivedana kare, te amone mAnya che.' e pramANe pitA taraphathI anumati maLI,tyAre saMvega tattvabhUta evuM kathana karyuM. te ja ahiM spaSTa rIte samajAve che pAmelA putra bhAvasAra - zuddha sukRta upArjana karavAthI sarva prakAre A bhavamAM dhana-dhAnyAdikanA lAbhathI dareka bhogo meLavanArA thAya che. vaLI dharma karavAthI-puNyakArya karavAthI parabhavamAM paNa bhogavavA vAlo bane che. nahiMtara dharma-puNya na karanAra to valI tuccha bhogo meLavanAra thAya che. dharma karyA vagara navA puNyakarmano anubaMdha upArjana na karelo hovAthI tuccha-alpa phaLavALA bhogo bhogavanAra thAya che. tathA rAyaphala-prApti to vyAdhi samAna samajavI. rAjapaNAno paTTAbhiSeka, chaDI, cAmara viMjavA AdinAM sukho to upacArarUpa che, tethI gADha vyAdhi ane rAjya A bemAM khAsa koi taphAvata jaNAto nathI. jema gumaDAM, khasa, koDha, bhagaMdara Adi bhayaMkara roga thayo hoya, tyAre koi rAjyotsava e suMdara phaLavALo nathI. kAraNa ke, "rAjA, citrakAra ane kavi A traNa narake jAya che." A pramANenuM nItivacana che. tathA putrajanmAdinA utsavo, putra mRtyu pAme, tyAre te AnaMdamAM bhaMga thAya che. mATe tenuM pariNAma suMdara nathI. puSpanI mALA ke pANI bharavAnI nAnI mATInI TikA A beno vicAra karIzuM, to puSpamALAno bhoga alpa che ane tenuM mUlya vadhAre che. ghaTikA alpa mUlyavALI chatAM te lAMbA kALa sudhI bhogavAya che. ahiM ApekSika duHkha kAraNa che. ApaNA khyAlathI puSpamALA e bhale kiMmatI che, paraMtu sAMje karamAine nirupayogI thavAnI che. jethI te nAza pAmavAmAM duHkha thatuM nathI. jyAre pANI bharavAnI nAnI ghaTikA alpa mUlyavALI che, paraMtu lAMbA samaya sudhI kAma lAgI zake tevI che - evI apekSAnA kAraNe bhAMgI jAya to paNa du:kha thAya che. ghaTikAmAM sthiratva buddhi, puSpamALAmAM anityanI buddhi karI che, evAnI mALA karamAi jAya, to paNa tene zoka thato nathI ane ghaTikAmAM nityapaNAnI buddhi thai hoya tevAne jo hallI bhAMgI jAya, to zoka karanAra thAya che.'dharmavALo alpa-AraMbha parigrahavALo hoya che ane te A lokamAM daridra gaNAya che. e ja puruSa alpAraMbha-parigrahanA kAraNe bhavAMtaramAM dhanavAna zeTha thaze. kAraNa ke, pUrva bhavamAM vratAdika dharma karIne puNya-saMpatti upArjana karelI che. tathA ahiM je dhanavAna che, paralokamAM daridra thaze. kAraNa ke, teNe ahiM AraMbhaparigrahano tyAga karI puNyopArjana karyuM nathI." (960) --A pramANe sarva praznonA uttara ApanAra kumArane mAtA-pitAe kahyuM ke, 'vairAgyabhAvanAthI tuM dharmano jANakAra cho, to paNa gati na karato hovAthI,tathA bolato na hovAthI A baMne kAraNe A samaye tuM amane asamAdhi karAvanAra thayo che.' A pramANe kahevAyalo te rAjaputra temane kahe che - ke 'atyAra sudhI to javA yogya sthAnano abhAva hovAthI meM gati na karI, sthira besI rahyo. AmAM mArI zarIranI azakti che-e kAraNa na mAnavuM.' have javA yogya sthAna batAve che - mArI potAnI AtmasvarUpa pravrajyA svIkAravArUpa gatithI mAtA-pitA tulya dharmAcArya ke, jeno ziSya-parivAra ghaNo moTo hoya ane jyAM jJAna, darzana ane cAritranI vRddhi thatI Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 503 hoya, tevA temanA moTA gacchamAM mAre javAnuM che. vaLI te gaccha kevo ? te kahe che-ahiM dIvo' zabdanA be artho thAya che.visAmo ApanAra dvIpabeTa ane AdizabdathI prakAza karanAra dIpaka, A baMne yoga je gacchamAM vartatA hoya tevA gacchamAM gamana karavuM yukta che. ahiM AzvAsa-visAmo levA lAyaka dvIpa dravya ane bhAva evA be prakAravALo che. temAM dravyathI samudranI vacce tevA prakArano jaLathI uMco bhUmibhAga hoya, te dvIpa. te paNa sthira ane asthira ema be prakArano hoya, temAM koI vakhata bharatI Ave ane dvIpa upara jaLa pharI vaLe. bIjo, jemAM pANI pharI vaLe nahIM evo nirupadravapaNe rahI zakAya tevo. e ja pramANe prakAza karanAra dIpaka paNa be prakArano sthira ane asthira. tArA, sUrya, caMdrarUpa sthira ane tRNa chANA, kASTanA agninA kaNiyAnA tejarUpa asthira. bhAvazvAsarUpa dvIpa te cAritrarUpa be prakArano. asthira ane sthira, kSayopathamika cAritrarUpa asthira, kAraNa ke, aticArarUpa jaLathI DUbADanAra-bhIMjavanAra-malina karanAra che. jayAre kSAyika cAritrarUpa sthira che, jemAM atisAra - jaLa lAgatuM nathI. AvA prakAza-dIpa te to matijJAnAdi rUpa che. temAM sthira kevalajJAnarUpa, asthira mati Adi cAra jJAnarUpa. tethI karIne je gacchamAM bhAvazvAsa-dvIpano yoga ane bhAvaprakAza dIpakano yoga hoya, tevA gacchamAM mAre namana karavAnuM che-e bhAva samajavo. tathA huM mauna hato tenA viSayamAM Ape je pUcheluM hatuM, teno pratyuttara Apane kahuM chuM ke, "AtmapariNatimAM je suMdara hoya, te ja bolavuM ucita che. nahitara buddhizALIoe anucita bolavuM yukta na gaNAya. kAraNa ke, "A lokamAM A jIbhane kuhADI teo mATe gaNelI che ke, jeo A jIbhano upayoga kare che, tyAre zuM pariNAma Ave che ? te jaNAve che. zrutacAritrarUpa dharma, te sivAya adharma, te baMne rUpa vRkSo, teono cheda thAya che. te A pramANe-A jIbhane sArI rIte jIbhano prayoga karavAmAM Ave, to adharmarUpa pApa-viSayavRkSone kApI nAkhe che ane khoTI rIte jIbhano prayoga karavAmAM Ave, to dharmarUpa vRkSano cheda karI nAkhe che, mATe jIbhane kuhADI sarakhI kahI che. mATe huM mauna hato. je pramANe tame kahyuM, te ja pramANe A che. ema bolatAM te mAtA-pitA vagere parivAra-sahitane pratibodha thayo. paraMtu dharmaparIkSAnA viSayamAM mAtA-pitAe pUchyuM ke, "ghaNA bhAge mAtA-pitAnI pUjA ane temano ghAta A bemAM jagatamAM atizaya yukta zuM kahevAya ?' A pramANe teoe pUchayuM, tyAre putre javAba Apyo ke-"bIjA dharmavALAo ghaNe bhAge pUjA yogya che." ema kahe che. huM to A viSayamAM jaNAvuM chuM ke-anekAntavAdathI pUjA ane ghAtanuM tattva vyavasthita karavuM. AmAM hetu jaNAve che ke, mAtA-pitAo vyavahAra ane nizcaya ema be prakAranA hoya che. vyavahAranaya matane AzrIne mAtA-pitAo jagatamAM prasiddha che. nizcayanayathI to tRSNA-lobha ane mAna ahaMkAra e baMne mAtApitA thAya che. jagatanA sarva saMsArI jIvone te bethI janmano lAbha thAya che. A prakAre mAtA-pitAnA be vibhAga jaNAvyA. have tene ucita zuM karavuM ? te kahe che. prathama prakAranA mAtA-pitAnA traNe kALa praNAmAdi pUjA-satkAra karavA. bIjA je mAtApitA che, temano nizcayanaya matathI vadha karavo-nAza pamADavA. mATetemAM anekAMtavAda joDelo Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 upadezapada-anuvAda yukta che. 966 paDilehaNA, pramArjanA, jayaNArUpa bAhya ceSTA ane dhyAna-bhAvanArUpa atyaMtara ceSTA A bemAM adhika zobhana ceSTA kone gaNavI ?" A pramANe mAtA-pitAe pUchayuM, tyAre rAjaputre javAba Apyo ke-"eka bIjAne harakata na pahoMce, koInI pradhAnatA ke apradhAnatAnuM nivAraNa na thAya, baMne samAna rIte je kAle zobhA pAme ane je vakhate jenI kaLA vRddhi pAme, te vakhate te ceSTA zobhana gaNAya. je kALe je prasiddhirUpe vistAra pAme, tyAre te ja zobhana gaNAya-ema samajavuM. ghaNA lokanI aMdara prasiddhi pAmela svarUpavALo "rAjA' vagere zabdarUpa vAcyanI jema. bAhya ane atyaMtara ceSTAo paraspara vilakSaNa hovAthI A baMneno bheda che. ekabIjAnA sahakArayoge baMne prazasta che-ema bhAva samajavo. A pramANe vyavahAranaya mata kahIne have nizcayanaya mata kahe che-atyaMtara dhyAna-bhAvanArUpa ceSTA, te paDilehaNA adhika bAhya ceSTAne dUSita karatI nathI. vRkSa jema potAnI chAyAne nakkI karato nathI, tema bAhya ceSTA A kramathI atyaMtara ceSTAne, jema vRkSa mULane choDatuM nathI. A pramANe nizcayanaya ane vyavahAranayavALA kahe che ke, eka eka ceSTA ubhayarUpa che-eTale A bAhya-atyaMtararUpa ceSTA eka-bIjAmAM otaprota samajavI. (968) tyAra pachI kurucandra kumArane je banyuM, te kahe che. A prakAre mAta-pitAnI sevA rUpa pratipatti karavAthI tene jJAnAdi rUpa mokSamArgano lAbha thayo. durgatinA dvArane baMdha karanArI, sudevatva, sumAnuSatva rUpa sadgati tema ja mokSagatine pamADanArI evI pravrajayA ArAdhanA prApta thaI. (969) "satatAbhyAsa' nAmanuM prathama udAharaNa samApta. "viSayAbhyAsa" nAmanuM udAharaNa - (viSayAbhyAsa upara menA popaTanuM dRSTAMta ) 970-potAnI priyAsahita kIra (popaTa), menA baMnee tIrthaMkara paramAtmAnI AzramaMjarInI puSmakalikAothI pUjA karI,te rUpa puNyAnubaMdhI puNyayoge A jagatamAM sukhaparaMparA eTale kalyANanI zreNi prApta karI. (790) sukhaparaMparA-prAptinuM kAraNa kahe che - 971-suMdara vartana karavApaNuM ityAdi prazasta - kuzaLa pariNAmanA kAraNathI, vaLI jenuM pariNAma-phaLa paNa suMdara che, evA anukUla viSayanA bhogavaTAthI utpanna thaela sukhano hetu hovAthI, nakkI A sarvikalaMka-rahita puNyanuM ja phaLa che. arthAt puNyAnubaMdhI puNyanA yoge sarva lakSaNayukta evA patnI, putrAdika padArtho prApta thAya. vaLI AtmAne anAcArarUpa pAponA sevanathI dUra rAkhanAra thAya che. kahevAno Azaya e che ke-"zuddha putra, patnI vagere sAro parivAra prApta thavAthI sarva kriyAomAM puruSane temanA AdhIna rahevAnuM hovAthI svapnamAM paNa tene aticAra sevavAno saMbhava hoto nathI. (971) have je janmanA anubhava vaDe karIne sukhaparaMparA pAmyo, te jaNAvatAM kahe che - Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 972-prathama bhavamAM popaTa, bIjA bhavamAM nikuiMDala nAmano rAjaputra thayo. trIjA bhavamAM saudharma devaloke gayo. cothA bhavamAM lalitAMga nAmano rAjaputra thayo. pAMcamAM bhavamAM izAna nAmanA bIjA devalokamAM utpanna thayo. tyAMthI cyavIne devasena nAmano rAjaputra thayo. tyAMthI viziSTa prakAranA tapa ane saMyamanuM pAlana karIne brahmadevalokamAM indrapaNe utpanna thayo. tyAMthI cyavIne priyaMkara nAmano cakravartI, tyAra pachI niraticAra cAritranuM pAlana karIne siddhigati prApta karI - ema jANavuM. (972) have bhAryAnA bhavo kahevAnI abhilASAvALA kahe che - 973 prathamabhavamAM menA tiryaMca, tyAra pachI puraMdarayazA nAmanI rAjaputrI, tyAra pachI saudharma devalokamAM, tyAMthI cyavIne unmAdayantI nAmanI rAjaputrI, tyAra pachI tapasyA karI izAna devalokamAM, tyAMthI cyavI caMdrakAntA nAmanI rAjaputrI thai, priyaMkara rAjAnA matisAgara maMtrI thayA. te cakravartIne atizaya vallabha hovAthI atizayajJAnI bhagavaMtane pRcchA karI ke-he bhagavaMta ! kayA kAraNathI A mane ativallabha che ?' temaNe paNa pUrvabhavanA vRttAnto kahyA, eTale baMnene saMvega utpanna thayo. (973) 1 A vakatavyatA vistArathI kahevAnI icchAvALA zukanuM maraNa ityAdi cauda gAthAgarbhita caritra kahe che - 974 thI 986-sarva Rtuyogya vRkSa-samUhanI puSpa-sugaMdhathI bharapUra dizAsamUhavALu naMdanavana samAna ati manohara mahAvananAmanuM eka moTuvana hatuM jemAM puSparasanAM pAnathI matta banelA madhukaranA guMjAravathI saMtoSa utpanna karyo che, tathA lIlAthI gamana karatA hAthIonA kulanA kaMThanA garavazabdathI manohara evA te vanamAM jinendra bhagavaMtanuM bhavana hatuM. te kevuM hatuM ? to ke, moTA sthUla staMbhovALuM, staMbha upara sthApana karelI nRtya karatI pUtaLIothI yukta, lakSaNayukta strIvarganI jema jenI calAyamAna nirmala patAkA pharakatI che,himAlayaparvata sarakhA uMcA zikhara sarakhuM, sphaTikamaNimaya vizAla zAlA-yukta, jeNe kinnara devatAonA samUha mAphaka AraMbhelAM gItothI dizAcakrane baheruM karela che, atiramaNIya AhlAdaka RSabhanAtha bhagavaMtanI pratimAe jenA madhyabhAgamAM zobhA karI che, jene vRkSonA samUhathI zobhAyamAna evo cAre bAju pharato vanakhaMDa che. lokonAM nayanone ramya, suMdara kAMtivALuM, jayalakSmInA kulaghara sarakhuM, vaLI mahAdevanA hAsya-samAna prakAzita kAMtisamUhavALuM eka jinabhavana hatuM. te vanamAM manuSyabhASA bolanAra atigADha snehavALuM eka popaTa ane menAnuM tiryaMcayugala hatuM. svacchaMdapaNe uDatA, pharatA pharatA te baMne koika samaye te RSabhadeva bhagavaMtanI pratimA pAse AvyA ene dekhIne harSita manavAlA kahevA lAgyA ke- 'A rUpa-darzana apUrva nayanAmRta-samAna che, mATe bIjAM kAryo choDIne ApaNe da22oja AvIne A rUpa jovuM yogya che. A pramANe dararoja prabhu-pratimAnAM darzana karatA karatA lagabhaga temanA AtmAmAM mohanI malinatA osarI gai. A pramANe te baMnenA divaso pasAra thatA hatAM. eTalAmAM ratiAnaMdanA sthAna samAna vasaMta mAsa Avyo. eka sAthe ja tyAM AgaLa samagra vRkSo puSpa 34 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 upadezapada-anuvAda samUhathI AcchAdita banI gayA. eTale vananAM dareka sthaLo devatAonA bagIcAothI paNa adhika zobhavA lAgyAM. e pachI te baMnee potAnI bhaktithI pUrNa caMcupuTathI AMbAnI maMjarIo grahaNa karIne pUjana-nimitte prabhunA mastaka upara arpaNa karI hatI. Ama prabhu-pUjA karatA karatA teonA kaSAyonI maMdatA thaI, madhyama prakAranA guNavALA teono keTalAka samaya gayA pachI maraNa-pariNAma thayo. A bAju bharatakSetramAM kozala nAmanA zubha pradezamAM vikasita thaelA kamalakhaMDathI zobhAyamAna, hajAro sarovarothI vIMTAyela, hajAro purANA devakulanI sabhAothI maMDita,sthAne sthAne zobhA pAmela hovAthI, devalokane paNa jhAMkhu karatuM evuM sAketa nAmanuM nagara hatuM. te nagaramAM rAjAnA vaMzamAM motI ane maNi samAna, caMdra samAna ujjavala yaza-samUhavALo, vairIono vinAza karavA mATe roSathI lAla banelA netravALo, yamarAjAnI talavAra samAna dekhAto, kunIti AcaranAra haraNiyA samAna rAjAo mATe siMha samAna, vinayathI namana karatA sAmaMta rAjAonA mukuTathI jenA caraNa sparzAyA che, evo samarasiMha nAmano rAjA hato. tene vikasita kamalalakSmI samAna sukhavALI, zaMkha mAphaka ujjavala kulalakSmIvALI, potAnA rAjya ane jIvita mAphaka rAjAne priya evI damayaMtI nAmanI priyA hatI. vividha prakAranA viSayo bhogavatA bhogavatA viraha pAmyA vagaranA te baMnenA divaso pasAra thatA hatA. koIka samaye sukhe sutelI rANIe rAtrinA madhyamAM svapnamAM IndranA manohara dhanuSyasamAna kuMDala dekhyuM. te ja lakSaNe jAgRta thaIne patine nivedana karyuM. patie kahyuM ke, "he priye ! tane pavitra aMgavALo putra nakkI thaze. caMdrano udaya thAya, tyAre samudra, pRthvI ane AkAzatalano anuttara vistAra pAme che, tema te putrano janma thaze, eTale ApaNA kularUpa samudranI vRddhi thaze." - tyAra pachI kaMIka adhika navamAsa pUrNa thayA pachI zarIranI prajAnA samUhathI dizAone vibhUSita karato evo putra janmyo. tyAra pachI nAlano cheda karyo ane jyAre te dATavA mATe bhUmi khodatA hatA, tyAre ratna bharelA nidhAnanI prApti thaI. teno moTo janmotsava pravartAvyo. tyAra pachI kuMDalanuM svapna ane nidhinuM darzana thayeluM hatuM, te kAraNe pitAe "nidhikuMDala" evuM nAma sthApana karyuM. A pramANe aneka hajAro mahotsava-kriDAono Azraya karato te vRddhi pAmyo ane ati suMdara taruNIonAM hRdayane haraNa karanAra yauvana pAmyo. pelI menA paNa mRtyu pAmIne kuNAla dezamAM zrAvastI nagarImAM zrIsena rAjAnI kAMtimatI nAmanI rANInI kukSimAM azoka vRkSanAM puSponI mALAnA svapnathI sUcita evI putrIpaNe utpanna thaI. sArA muhUrte teno janma thayo. teno janmotsava karyo. divya puSpamAlAnA svapnathI sUcita hovAthI A putrInuM nAma "puraMdarayazA' rAkhyuM. (30) anukrame A puraMdarayazA kumArI atipuSTa stanabhArathI zobhAyamAna taruNavargane unmAda karAvanAra kAmadevanI priyAno ahaMkAra dUra karanAra evuM suMdara yauvana pAmI. - A bAju nidhikuMDala rAjaputra tAruNya pAmavA chatAM paNa saubhAgyathI manohara evI suMdarIo viSe mana karato nathI. lokomAM vAta pravartI ke, rUpa, yauvana, guNavALo hovA chatAM Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 507 paNa A kumAra viSayomAM rAga karato nathI, te navAinI vAta kahevAya bAlyAkAlamAM abhyAsa karelI hoya, tevI nakAmI sarva lipi Adi kaLAonA parAvartana karavAmAM viSayavimukha banI divaso pasAra karavA lAgyo. te puraMdarayazA loko pAsethI zaradacaMdranA kiraNa samAna ujjavala, nidhikaMDalanI kIrti sAMbhaLIne have bIjA puruSomAM lagAra paNa mana karatI nathI. tema ja potAnA mananI vAta koIne kahetI nathI mAtA-pitAne ciMtA thaI ke, "A lagna karatI nathI, to have zuM karavuM ?' rAjAe maMtrIne kahyuM ke, "tevo koI upAya karo ke, A kanyA koI rAjakumAra sAthe jaldI varI jAya," tyAra pachI maMtrI paNa tenA varanI prApti mATe pravRtti karavA lAgyA ane cAre dizAmAM rAjakuMvaronAM pratibiMbo lAvavA tevo yogya sevakone mokalyA. rAjaputronAM nAma, kula, guNo ane rUpo jANavAmAM Ave, to koI prakAre rAjakanyAne anurAga thAya. uMcA prakAranI aneka kaLAo, guNo, rUpa nirmala zIlavALA sarve rAjaputronAM pratibiMbo tene batAvyAM. (40) ema dekhAtAM dekhatAM nidhikaMDalanuM pratibiMba jotAMnI sAthe ja ekadama tenAM sarva gAtromAM romAMca ullasita thayAM ane jANe khaMbhita thaI hoya, tema tenI dRSTi tyAM sthira banI gaI. ekI najarathI tene jotI hatI, tyAre tenA manamAM eka jAtano raNako thayo ane te vakhate tene samagra bhavana zUnya jaNAvA lAgyuM. tenA dehamAM te samaye kAmadevanA vikArano tevo koI tApa vRddhi pAmavA lAgyo ke, je ThaMDA caMdranAM kiraNo, caMdanarasa, kamaLapatrothI paNa asAdhya hato. A bAju koIka samaye nidhikuMDala svapnAvasAre yathArtha tenuM rUpa dekhyuM ane tarata ja jAgI gayo. pharI paNa kumAra tene dekhavAnI utsuktAvALo thayo, tene kyAMthI paNa na dekhato virahAgnithI baLI rahelo kyAMya paNa dhRti pAmato nathI. A sthitimAM rahelo hato, eTale pitAne svapnanA banAvanI khabara paDI. tarata dareka dizAmAM tevA carapuruSone mokalIne rAjaputrIonAM pratibiMbo maMgAvyAM. te dekhAtAM jayAM puraMdarayazAnuM pratibiMba dekhyuM, eTale te paNa tenA sarakho virahAgnithI baLavA lAgyo. te rAjaputrI viSayaka kumArano anurAga jANIne maMtrI jAte tyAM gayA ane ghaNA snehagarbhita vacanathI tenI mAgaNI karI. pitAnI kRpAthI puraMdarayazA sAthe vivAha karyo. have nidhikuMDale potAnA nagarathI tenI sAthe vivAha karavA mATe moTI vibhUti sahita zrAvastI nagarI tarapha prayANa karyuM. eTalAmAM keTaloka mArga kApyo ane eka araNyamAM paDAva nAkhyo. tyAra pachI ghoDAe kumAranuM apaharaNa karyuM. (50) have maMtrasAdhanA karavA mATe puraMdarayazAne potAnA sthAnethI apaharaNa karIne teno ghAta karavA mATe maMDalanI aMdara besADI, kApAlika sAdhu bhayaMkara DamarUkanA zabdane karato hato. te vakhate kumAra AgaLa joyela pratibiMba sarakhI A kumArIne dekhIne vicAravA lAgyo ke, "zuM A mArI priyA haze ke? athavA to tenI hAjarI ahiM kyAMthI hoI zake ? athavA daivanI gati vicitra che, tethI karIne zuM na saMbhavI zake ? athavA to je koI hoya, tenuM rakSaNa karanAra thAuM. atiduSTa cittavALA A rAkSasa sarakhI ceSTA karanArAthI mAre tene choDAvavI joIe. tyAra pachI moTo hAkoTo karIne araNyasthAnane baheruM karI nAkhyuM ane kumAre tene Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 upadezapada-anuvAda kahyuM ke-" are ! anArya-ceSTA karanArA ! A zuM pApavyavasAya karo cho ? kumAre talavAra ugAmI, eTale kApAlike jANyuM ke, "A nakkI ApaNo ghAta karaze." mRtyuno trAsa thavAthI tyAMthI te ekadama palAyana thayo. jIvavAnI AzA prApta karanAra evI tene pUchayuM ke, "tuM ahiM kevI rIte AvI ?" tyAre teNe ke, "rAtrIe uMghI gaI hatI, sukhe nidrA letI hatI, tyAre koI anArya caritravALAe mane ahIM ANI che. tarata ja huM jAgI, jyAM najara karI, to A kApAlika jovAmAM Avyo. te saubhAgI ! pUrve paNa tamArI pratikRti dekhI,te ja kApAlika jovAmAM Avyo. te saubhAgI ! pUrve paNa tamArI prakRti dekhI, te ja vakhate meM mAro AtmA tamone arpaNa karelo ja che. atyAre to Ape ApanA parAkramathI ja mane kharIdI lIdhI che. kumAra paNa potAno vRttAnta kahyo ke, "ane paraNavA mATe meM prayANa karela hatuM, paraMtu te suMdari ! daivayoge dhoDAe mane ahIM ANyo che." (60) A samaye kumAranuM sainya AvI pahoMcyuM, eTale puraMdarayazAne sAthe laI kumArInA pitAnA ghare sarve pahoMcyA. atisnehavALA te baMneno moTA mahotsavathI vivAha pravaryo. kAlakrame kuMvare pitAnI nagarIe AvIne pitAne praNAma karyA. tyAra pachI aneka dhanakoTI tema ja rAjAnA gharane yogya bIjA paNa AThaguNAM dAna rAjAe vahune ApyAM. manoratha thatAMnI sAthe ja siddha thayelA kAryavALA emano dogaMduka devanI jema divyabhogo bhogavatAM kALa pasAra thato hato. koIka samaye sImADAno koika rAjA dezane AkuLa karato hato. tenA samAcAra jANyA pachI nidhikuMDalanA pitA te rAjAne zikSA karavA mATe ati roSAyamAna banI samagra senA sahita pralayakALanA pavanathI kSobhita thayelA samudrajaLanA kallola sarakhA dudharSa rAjAne nidhana pamADyo. tyAra pachI rAjaparivAre niSikuMDala kumArane pitAnA sthAne sthApana karyo.tenA gADha pratAparUpa agnie samagra zatrugaNane bhasmIbhUta karI nAkhyo. koIka samaye tyAM naMdivardhana nAmanA AcArya padhAryA. nidhi kuMDala rAjA saparivAra moTA ADaMbarathI temanI pAse gayo.sUrinAM darzana karI temane vaMdanA karI. romAMcita gAtravALA rAjAe AdarathI karNAmRta-samAna dharma sAMbhaLyo. jema netranAM paDela dUra thavAthI koika jaldI dekhe che, tema mohanA paDadA vinAza pAme te tatvane barAbara vicAravA lAgyo. puraMdarayazAnI sAthe zramaNopAsakadharma aMgIkAra karyo ane lagabhaga bhogo viSe anAsakta buddhivALo thayo. keTaloka samaya gayApachI kSIrasamudra samAna ujajavala yazasamUhavAlo guNaratnanA kiMmatI nidhAna sarakho tene pratipUrNayaza nAmano putra thayo. janmAMtaramAM karelI jinapUjAnA pariNAmathI utpanna thayela vizuddhi zraddhAthI meruparvata sarakhuM uMcuM manohara jinAyatana karAvyuM. puNyAnubaMdhI puNya-prabhAvayoge have koika samaye aneka munivaro sAthe tyAM sumatinAtha tapUrthakara bhagavaMta samavasaryA. (75) temanA vacanarUpa amRtadhArAnI vRSTi paDavAthI jeno viSarUpa viSano dAha zAnta thayo che, evo te ujajavala pravrajayA aMgIkAra karavA udyata thayo. potAnA rAjyapada para putrane sthApana karyo. pavitra Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 509 vidhithI yathocita kAryo karIne sAvadha kAryanA bhIru evA teNe bhAryA sahita dIkSA aMgIkAra karI. tIvratapasyA-sahita mahAvratonuM pAlana karI aneka prakAranI ArAdhanA karI paryata samAdhi-maraNa pAmIne saudharma nAmanA prathama devalokamAM devapaNe utpanna thayo. divya bhogabhUmino bhAjana banyo, te puraMdarayazA paNa tyAM ja pAMcapalyopamanA AyuSyavALI devI thaI. tyAra pachI te deva A ja dvIpamAM pUrvavidehamAM puMDarIgiNI nagarImAM caMdanapati rAjAnI zrIcaMdanA nAmanI bharyAnI kukSi viSe airAvaNa hAthInA svapnathI sUcita evo te putrapaNe janmyo. lalitAMga evuM tenuM nAma sthApana karyuM. krame karIne atizaya saubhAgya sahita yauvana pAmyo. devI paNa A ja vijayamAM maNinidhi nAmanA manohara rUpavALA nagaramAM zivarAjAnI zivArANI viSe putrI utpanna thaI. taruNa lokonA manane unmAda pamADatI evI te putrInuM unmAdayI nAma sthApana karyuM. anukrame uMcA stanathI DhaMkAela ati lAvaNya yukta yauvanavaya pAmI. have mAtAe koIka samaye vivAha yogya banelI te kanyAne snAna karAvI, sarvAge manohara AbhUSaNo pahorAvIne pitA pAse mokalI. rAjA paNa putrInuM rUpa dekhIne vyAkula banI gayo ke, "AvA suMdara rUpavALI A putrIno rAjaputromAMthI kayo vara thaze ? A viSayamAM svayaMvaravidhi karavo ane temAM putrI potAnI IcchA pramANe vara pasaMda karIne vare, to mane anucita varanA dAnano doSa na lAge. svayaMvara karavA mATe ativizALa maMDapanI racanA karAvI ane dUtone mokalAvIne sarva sthaLothI eneka rAjaputrone AmaMtraNa ApIne tyAM bolAvyA. calAyamAna zveta manohara cAmaravALA tathAjemaNe zveta chatra vaDe dizAnA aMtabhAgo DhAMkI dIdhA che. evA sarve rAjaputro uttama prazasta divase tyAM vivAha mATe AvI pahoMcyA. te rAjaputromAM cAra kumAro cAra vidyAomAM kauzalya pAmelA ghaNA lokone AnaMda ApanAra hatA. (90) jyotiSa viSayamAM siMhakumAra, vimAna vidyAmAM to pRthvIpAla, gAruDavidyAmAM ajakumAra ane dhanuSavidyAmAM lalitAMgakumAra. rAjakanyA paNa zaNagAra sajIne tyAM AvI pahoMcI ane ema kahevA lAgI ke, "jayotiSa. vimAna, dhanuSya, gAruDa vidyA paikI jeNe ekamAM paNa kauzalya meLavyuM haze, te mAro vara thaze. tyAra pachI lalitAMgakumAre pUtaLInuM lakSya bAMdhI tene dhanuSavidyAmAM potAnI kevI pravINatA che, te batAvI. tyAra pachI jene ethI mahAAnaMdabhara utpanna thayo che, evI teNe tenA kaMThamAM utkaMThApUrvaka calAyamAna bhramaNa-zreNIvALI varamALA paherAvI. A samaye koIka kAmadevathI unmAdI banelA khecare tenuM apaharaNa karyuM. eTale mAyAvI daDAnI jema te adazya banI gaI. lalitAMga vagere rAjaputro, tenAM mAta-pitA potAne parabhava pAmelA jANIne lajjA pAmavA lAgyA. atyAre parAkrama karavAthI saryuM. AnI zodha prayatnathI karavI joIe, nahitara caMdrasUrya haze tyAM sudhI, ApaNI nabaLAinI kathA dUra nahi thAya. jayotiSavidyA jANanAra rAjaputre kahyuM ke, "AvA lagnamAM apaharaNa thayuM che, jethI akSatapaNe teno samAgama thaze. bIjAe vaLI tarata ja AkAzamAM gamana karI zake tevuM vimAna ghaDIne taiyAra karyuM. jayotiSIe kahelA mArge lalitAMgakumAra vimAnamAM besIne himavaMta parvatanA zikhara upara pahoMcyo ke, Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 upadezapada-anuvAda jayAM pelo khecara tenA caraNa-kamaLamAM bhamarA mAphaka sukomala vANIthI karagaravA lAgyo ane koI prakAre mArA para prasanna kema thAya ?' tevI sthitimAM te jovAmAM Avyo. (100) te A pramANe dInatAthI tene prArthanA karavA lAgyo ke- suMdari! tuM mArI avajJA na kara, teM mane prabhAvita karyo che, A duHkhathI kSaNavAra paNa have jIvavA samartha nathI" tyAra pachI lalitAMga kumAra potAnA manamAM pralayAnala sarakhA pracaMDa kopane vahana karato kaThora zabdothI A pramANe tiraskAra karavA lAgyo ke, "are ! tuM nirmala kulano jaNAto nathI, nahitara A pramANe pArakI strInuM apaharaNa kare nahi. tAruM mukha jovAmAM paNa pApa che,tuM dekhavA lAyaka nathI." tIvraroSavALo te khecara paNa taravAra grahaNa karIne ekadama sAmo joDyo ane AkAzamAM jANe vijaLIdaMDathI prakAzita megha hoya tevo te jaNAvA lAgyo. eTalAmAM parAkramanA prakarSathI tene prahAra AvI pahoMcyo, eTale ApaNe paNa ekamada pracaMDa dhanuSyadaMDa khecyuM. cheda kAna sudhI khecela yamarAjAnI jIbha samAna coranA prANane haraNa karanAra evuM bANa kumAre choDyuM, te bANathI A khecara hRdayanA marmasthAnamAM evo viMdhAyo ke jethI bANanI sAthe tenI mitratA vahana karatA hoya, tema dehamAMthI prANa nIkaLI gayA. tyAra pachI vikasita kamala-samAna sukhavALI te rAjakanyA vimAnamAM ArUDha thaI ane tene pitAnI pAse lAvyA, eTale teone ghaNo saMtoSa thayo. have rAtre koI prakAre sukhethI sUI gayA pachI rAjakanyAnA mastakamAM ugrajheravALA sarve DaMkha mAryo, tethI te kSaNe najIka rahelo sarva parivAravarga AkuLa-vyAkuLa banI gayo ane maMtra taMtra, mahAauSadhio vividha prakAranA bIjA upAyo karyA, to paNa thoDo phera paDyo nahi. eTale cotho gAruDika vidhA jANanAra rAjaputra hato, teNe maMtra, taMtra vagere upacAro karIne tene pharI sAjI karI. A samaye teo cAre vacce vivAhaviSayaka vivAda utpanna thayo. kAraNa ke, sarvee tenA svAmI thavA cAhatA hatA te samaye kumArInA mAtA-pitA atyaMta Akula manavALAM banyAM ane ciMtavavA lAgyAM ke, eka sAthe cAra vara taiyAra thayA che, to have A kone ApavI ? unmAdayantI rAjaputrIe pitAne kahyuM ke, "tame ciMtA na karo, he pitAjI! A jhagaDAno nIkAla huM ja karIza," tyAra pachI teNe rAjaputrone kahyuM ke, "je koI mArI sAthe janmAntarano saMbaMdha kare, te ja tyAM mAro pati nakkI thaze.' tyAre prauDha premabhAva pAmela lalitAMge e vAta paNa svIkArI kAraNa ke, "snehane koI vastu asAdhya nathI.' kASTho maMgAvIne masANanA eka sthaLamAM eka citA taiyAra karAvI. baMnee temAM praveza karyo, agni saLagAvyo, prathamathI te sthaLamAM karela gupta dvAravALI suraMga karelI hatI. (graMthAtra 13000) temAMthI akSata dehavALA baMne bahAra nIkaLIne pitA pAse pahoMcyA. lalitAMga kumAra sAthe manohara vivAha utsava karyo. sarva nagaraloko amRtavRSTi samAna A benA yogathI saMtoSa pAmyA. bAkInA traNa rAjakumArone rAjAe samajAvyA ke, eka kanyA temane ghaNAne kevI rIte ApI zakAya ? (120) bAkInA rAjaputro potapotAnA sthAnake gayA pachI A kumAra keTalAka divasa tyAM rokAyo. jemAM dararoja navA navA satkAra-sanmAnAdi thatA hatA. tyAra pachI unmAyattI sahita teone vidAya ApI, eTale pitAnA nagare pahoMcyo. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 511 pitAe paNa sarva prakAranA mahAmahotsavo ujavyA. pitAe bhogo prApta thavA chatAM paNa temAM tene bhoga-buddhi na thaI. jayAre zarada-samaya AvI pahoMcyo, te samaye kamaLa ane kumuda puSponI saurabha phelAvA lAgI, atidhavala haMsakula samAna dizAo ujjavala thayelI hatI, AkAza svaccha hatuM, tevA samaye devI - sahita rAjA potAnA mahelanI agAsImAM gayo, to prathama uDatA ujjavala rU samAna komaLa evo zaradakALanA vAdaLAMvALo AkAzabhAga dekhyo. tyAra pachI kSaNavAramAM gaMgAnadInA taraMganI racanA samAna te moTo dekhAvA lAgyo. tyAra pachI samagra AkAzanA vistArano rodha karanAra skurAyamAna camakatI vijaLInA jhabakArA jotA jotAmAM to tarata pracaMDa pavana athaDAvAnA kAraNe tenA be khaMDa, traNa khaMDa, ghaNA, TUkaDA ane tarata ja teno pralaya (nAza) thayo. ane mULamAMthI sarva adazya thayuM. eTale rAjA vicAravA lAgyo ke, "A ja krame manuSyonI lakSmI ghaNA phlezathI upArjana karavAmAM Ave che. vaLI temAM paNa ghaNo moTo vadhAro thAya che, paraMtu jeno upAya thaI zakato nathI, tevA asAdhya vyasana saMkaTacoge jaldI teno vinAza thAya che. to have mAre sukRti-dharmavizeSa karavo yogya che." (130) AvA ciMtArUpI amRta-samudramAM DUbelAnA divaso pasAra thatA hatA, tyAre pratihArathI sUcavAyela vanapAla tyAM Avyo. bhAlatala para hastakalano saMpuTa sthApana karI, rAjAne namana karI, vanapAla vinaMtI karavA lAgyo ke, "he deva ! Aje ApanA nAmathI ane arthathI sArthaka, gaMdhanI bahulatAthI lubdha thayelA bhramarovALA, ghaNAM patrothI yukta DALIvALA tamAlavRkSonI zreNIthI jemAM tapa rokAI gayo che, evA manorama nAmanA udyAnamAM zrIdhara nAmanA tIrthAdhipati-tIrthakara deva padhAryA che. te kevA che ? lakSmInA kulabhavana samAna, samagra suro ane asurothI vaMdana karAtA caraNakamaLavALA, nirmala AdarzatalamAM pratibiMbita thayelAM dravyo ane tenAM varNAdika guNo jemAM dekhAya, tema temanA mukhamAM paMDitajanone ekI sAthe dravya ane guNo dekhAya che. jemanA aMgano saMga pAmelA evA guNo hovA chatAM paNa samagra jagatamAM vicare che, te guNo anaMta hovA chatAM paNa guNIjanomAM gaNanAne prApta thAya che. jenA caraNanI raja sparzavAthI bhUSita thayelA kezavALA devo, asuro ane manuSyo have sugaMdhI vAsacUrNonI abhilASA karatA nathI. tema ja teo jyArathI te vanamAM padhAryA che, tyArathI te vananI daivI zobhA evA prakAranI vadhI gaI che ke, game teTalo prayatna karuM, to paNa te kahevA huM samartha na banI zake. chatAM paNa he nAtha ! temanA guNothI caMcaLa banelA manavALo huM mauna rAkhavA zaktimAna thaI zakto nathI, mATe kaMIka kahuM, te Apa ekAgra cittathI sAMbhaLo. bIju vasaMtakALa Avyo na hovA chatAM temanA atizayathI jANe vismaya pAmelAnI jema AmravRkSo aMkura phUTavAnA bAnAthI romAMcita thayA che. temanA zarIrane sparzelI rajanA saMganA guNathI jANe hoya, tema upazamabhAvane pAmela azokavRkSo vikasita thayA hatA, tene taruNInA caraNanuM tADana sahana karavAnI jarUra na hatI. kAraNa ke, tADana vagara ja ApoApa khIlatA hatA. bakulavRkSo paNa temane dekhIne aNuvrato grahaNa karavA taiyAra thayA hoya tema jaNAyA. kAraNa ke, ghaNA madirA-pAnanA kogaLAnI apekSA rAkhyA vagara vikasita thayA. he deva ! bhUminA tilaka Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 2 upadezapada-anuvAda samAna evA te paramAtmAnAM darzana karI tilakavRkSo paNa ekadama sapheda puSponAM bAnAthI hAsya karavA lAgyA. samAna guNavALAne dekhI kone harSa pragaTa na thAya ? te udyAnamAM cAre bAju palAzanA vRkSo kezuDAnAM puSpothI zobhatA hatA, tema taruNa popaTo vaDe jAMbunA vRkSo zobhatA hatA. he deva pakSIonA kilakilATa zabdothI vAraMvAra hasI rahelI devI udyAnalakSmInI jANe detapaMkita hoya, tema mogarAnA khIlelA puSpovALA vRkSonI zreNI zobhatI hatI. tenA bhayathI palAyamAna kAmadevarUpa mahAbhillanI bANapaMkita sarakhA tyAM kAMTAvAlA je panasavRkSonI paMktio zobhA pAmatI hatI. zravaNa karavAnA yogathI mAro vikAsa thAya che, to bIjo koI zravaNa karavAno yoga haze ke? ema dhArIne mallikA-puSpanAM vRkSo ekadama navIna puSpa-samUhano meLApa karAve che. tyAM AgaLa janmathI sadA virodhI evA prANIo paNa temanA atizayathI gADha baMdhapaNuM pAmyA che." A pramANe vanapAlanAM vacano sAMbhaLavAthI ullasita harSamAM paravaza banelo lalitAMga rAjA samudramAM bharatInA kallolo uchaLe, tema tenA aMgamAM harSanA kallolo uchaLavA lAgyA. te samaye potAnA zarIra para lAgelAM sarva AbhUSaNothI vanapAlane khuzI karyo. tema ja bIjA prakAranuM ghaNuM dAna ApIne tene kRtArtha karyo. (150) dezAMtaramAM hoya, to paNa jemanI samIpamAM javAnI mArI abhilASA hatI, to te ja deva ahi beThelA evA mArI pAse svayaM padhAryA. have navIna meghasamAna gaMbhIra moTA zabdathI nagaramAM ghoSaNA karAvavA mATe tarata Asana para ubhothayo. tyAra pachI je dizAmAM bhuvanabhUSaNa bhagavaMta hatA te tarapha keTalAMka pagalAM cAlIne dhIme dhIme temanA caraNamAM praNAma karavA mATe mastaka bhUmi sudhI sthApana karyuM. suMdara zabda karatA evA paDato vagaDAvIne nagaramAM ghoSaNA karAvI ke, jinacaMdranA caraNakamalamAM vaMdana karavA mATe dareka taiyAra thavuM. nagaraloko zaruAtamAM thoDA parivAravALA ekaThA thayA, jayAre javA lAgyA, tyAre ekadama ghaNo moTo samudAya ekaTho thayo. potAnI patnIe, putro, potAno parivAra ane bIjA keTalAka baMdhuvarga, sagAsaMbaMdhIo, sAmaMto, sainya-parivAra sahita rAjA te vanamAM pahoMcyo. potAnI jema A vana paNa sopArInA vRkSa ane azokathI yukta che-ema atizaya harSa pAmelA rAjAe tyAM praveza banelo rAjA tIrthakaranI najIkanA pradezamAM pahoMcyo. siMhAsanatalamAM sthApana karelA dehavALA bhagavaMtane dekhyA, pradakSiNA pharIne pRthvI sAthe mastaka malAvIne vaMdanA karI. tyAra pachI rAjA A pramANe stuti karavA lAgyo - "traNa killA mAM rahelA bhavya jIvovaDe jemano vratavidhi prazaMsA karAela che, jemaNe doSo dUra karyA che, jemaNe anupama tyAgadharma ane sekaMDo suMdara caritrothI suyaza upArjana karelo che, jemaNe zukaladhyAnAgnimAM sthiracitta sthApana karela che, evA Apane namaskAra karanAra manuSyo bhavarUpI vanane dahana karavA ane janmano kAyamI viyoga karavA mATe samartha banI zake che, samagra kalyANa-samUhano paricaya karAvanAra caraNayugalavALA, tema ja AtmAnI pUrNajJAnAdika lakSmInA bhaMDAra svarUpa Apa kayAM ane nirbhAgI daridrazekhara evo huM kyAM ? janmAMdha manusya zaradapUrNimAnA caMdranAM darzana karIne je AnaMda anubhave, tevo adbhuta AnaMda ane ApanAM darzana karavAthI thayo Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 513 che." A pramANe stuti karIne rAjA potAnA sthAne beThA. bhagavaMte amRtathI vRSTi samAna madhura vANIthI dharmadezanA zaru karI ke, "jagatamAM jIvo kaSAya, indriyonA vikArane AdhIna banIne aneka bhavabhramaNanA kAraNarUpa aneka prakAranAM jheranI upamAvALAM pApakarma bAMdhe che. ekendriyAdika sarva jAtiomAM aneka prakAre bhramaNa karIne koi prakAre halukarmI banI jIva krame karI pAMca indriyavALI manuSyagati sudhI AvI pahoMcyo. manuSyapaNuM maLavA chatAM jIva nirmala kulanA lAbhathI zaradanA caMdrakiraNa samAna ujjavala yazane prApta karanAra thAya che. te prApta thavA chatAM bhavyAtmAone toSa utpanna karanAra guNonA kAraNabhUta rUpAtizaya Adi bhavono samAgama durlabha che. te prApta thavA chatAM arihaMta bhagavaMto, gaNadharo, bIjA tevA bahuzrutadhara sAdhu agara zuddhadharmane samajAvanAra maLavA durlabha che. A sarva prApta thavA chatAM nirmala zraddhA prApta thvI darlabha che. mATe sarva guNonI prApti thAya pachI have prayatna-pUrvaka dharmamAM prayatna karavI yukta che. nahiMtara kalpadrumano samAgama thayA pachI koi teno lAbha na meLave, to malela niSphala gaNAya che. athavA to viSayabhogamAM lAlacu banelo koi tevo kalpavRkSanI pAse bhikSA ke jU-paNuM meLavavAnI prArthanA kare te samAna anarthaka che. sukha meLavavAnA apUrva kAraNarUpa uparokta sAmagrI ane guNasamudAya meLavIne keTalAka durAtmAo tene mULamAMthI niSphala banAve che. te A pramANe -- koika nagaramAM eka kulaputraka hato ke, je svabhAvathI daridrazekhara vepAra kare, to lAbhanA badale nukazAna ja thAya, AvI sthiti tenA mATe sadAkAlanI thayelI hovAthI koi divasa tene mastakamAM tela nAkhavA jeTalo paNa saMskAra karavAno avasara Avyo nahiM. tethI karIne lAkho lIkho, tema ja hajAro jUo tenA mastakamAM utpanna thai. vAraMvAra mastakamAM khaNaja AvavAthI khotarato ane tenI pAravAra pIDA bhogavato hato. kyAMya paNa rati na maLavAthI kaMTALelo maravAnI icchA karavA lAgyo. ghaNA bhAge dezAntaranuM zaraNuM levAmAM Ave, to dAridraya nAza pAme che. ema vicArato bhUkha, taraza, vedanA AdithI kleza pAmato, bhramaNa karato karato tevA pradezamAM pahoMcyo je, jyAM kalpavRkSa hatuM. te kevA gumavALuM hatuM ? te kahe che - potAnAM puSponI sugaMdhamAM atilubdha bhramarothI yukta, AkAzatala sudhI uMce phelAela DALIonA samUho eka bIjA vRkSonI aMdara praveza karIne sarva ekasvarUpa pAmela, dhvajA, chatra, patAkAzreNI, toraNa Adi karelA hovAthI lokonAM nayano ane manane AnaMda ApanAra, jeNe vividha puSparUpa vastrAdithI prauDha (deha) satkAra karelo che. (175) evuM kalpavRkSa dekhIne AgaLa loko pAse je sAMbhaLyuM hatuM, te yAda AvyuM ke-'A kalpavRkSanI sArI rIte ArAdhanA karavAmAM Ave, tarata ApaNe manamAM ciMtavelA padArtho Ape che.' to have A daridrazekhara vicAravA lAgyo ke, bArIka jUo ane lIkho mArA nakhathI grahaNa karuM chuM, to hAthamAM AvatI nathI, to A lIkho ane jUo jo moTI thAya, to sukethI grahaNa karI zakAya. game teTalI lIkhone vINuM chuM, to paNa pakaDAtI nathI. have jo lIkho ane bArIka jUono sthUlabhAva thAya, to sukethI pakaDI zakAya, mATe kalpataru pAse A mAgaNI karuM ema vicArI te nadIe gayo, tyAM snAna karI puSponI aMjali bharIne harSa pAmelo Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 upadezapada-anuvAda kalpavRkSanI najIkamAM Avyo. traNa pradakSiNA pharI, pRthvItala para mastaka namAvIne bhAlatala para joDelA be hAtha sthApana karIne vinaMti karavA lAgyo ke, "he bhagavaMta ! kalpataru ! tamo to yathArtha nAma pramANe guNavALA cho. huM ghaNo du:khI chuM. to mArA para kRpA karo ke, jethI A lIkho jU bhAvamAM pariName, jethI huM sukhethI grahaNa karIne sahelAIthI teno tyAga karI zakuM." te ja kSaNe te durbhAgI icchA pramANe moTI jUovALo thayo. rAjayAdi phala ApanAra evA kalpavRkSa pAse nibuddhie tuccha phalanI mAgaNI karI ane duHkhI thayo, tema dharmathI parAbhukha loko paNa duHkhI thAya che." A pramANe karNane pavitra karanAra jinezvare kahela vacana zravaNa karIne tarata ja lalitAMga rAjA bhava-nivAsathI vairAgya pAmyo. putrane rAjaya para sthApana karIne tIrthakara bhagavaMta pAse unmAdayantI sahita mahAvibhUtithI cAritra aMgIkAra karI saMyama - parvatanA zikhara para ArUDha thayo. cAritramAM paNa duSkara tapa karIne chellI maraNasamAdhinI ArAdhanA karIne baMne izAna devalokamAMdevapaNuM pAmyA. udAra bhogo lAMbA kALa sudhI bhogavIne tyAMthI cyavIne dhAtakIkhaMDanA pUrvavidehamAM ratna purImAM ratnanAtha rAjAnI kamalAvatI nAmanI rANInI kukSimAM caMdrapAnanA svapnathI sUcita A utpanna thayo. nava mahinA pUrNa thayA eTale puNyanA nidhAna samAna, lokonAM netrone, kamaLone jema sUrya vikasita kare tema AnaMda pamADanAra putrapaNe janma thayo. te samaye pitAnI sevA devasenA jevI hatI. tethI te putranuM devasena' nAma pADyuM. anukrame yogya vaya pAmyo, tyAre sarva kaLAo bhaNAvI. nagaranA zreSTha daravAjAnI bhuMgaLa samAna bAhuyugalavALo te kAmadevanA nivAsa-nagara samAna tAruNya pAmyo. pelI unmAdayantIno jIva to vaitADhaya parvatanI uttarazreNimAM maNikuMDala nAmanA nagaramAM maNipati rAjAnI maNimAlikA nAmanI bhAryA caMdrakAntA nAmanI putrIpaNe utnanna thayo. taruNa lokonAM netrone unmAda kAraNabhUta yauvana pAmI. - te potAnA zaradanA caMdrasamAna nirmala caritrathI lokomAM khecaro ane bhUmicAra manuSyone salAhanuM sthAna pAmyo che. koI rUpavAna manohara puruSane dekhe, to paNa te kumArikAne rAga utpanna thato nathI, tethI mAtA-pitAnuM mana AkuLa-vyAkuLa thayuM.kAraNa ke, yauvanavaMtI nArIo bhartArane svAdhIna karavAmAM Ave, to te lokomAM saubhAgyapaNuM pAme che, nahitara nahi. mATe have zuM karavuM ? A pramANe teo ciMtAtura rahelA hatA, teTalAmAM kyAMyathI paNa lokamukhe ema sAMbhaLavAmAM AvyuM ke, devasenano yazavAda sarvatra gavAya che te sAMbhaLatAM ja tenA pUrvabhavanA snehayoge caMdrodaya-samaye jema kSIrasamudra uchaLe, tema tene paNa tenA viSe rAga utpanna thayo. tyAra pachI potAnA zarIranI lagAra paNa sAra-saMbhALa karatI nathI. puSpa, caMdana vagere uttama padArthonA paribhogano tyAga karyo. atyaMta zUnya manavALI samagra dizAmukhonuM avalokana karatI, javarathI virahita hovA chatAM paNa kAyama bhojana ke pANInI abhilASA karatI nathI. (200) hima paDavAthI karamAI gayela nalina samAna dehavAlI evI tenA vakSasthaLamAM taratanAM Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 paDelAM nayanAzrujaLa sukAi jatAM hatAM ane aMdara rahelA kAmatApanuM sUcana karatAM hatAM. tenA mukhamAM kamalanI zaMkAthI bhramara-paMktio AvIne paDatI hatI. tene virahAgninA dhUma samAna nisAsAthI te rokatI hatI. mArA biMbanI zobhA AnA mukhe corI che, e kAraNe roSa pAmelo caMdra amRta-samAna kiraNavALo hovA chatAM tenA mATe vikiraNa samAna banyo. paritApanI zAMti mATe kuMpaLonI zacyA taiyAra karAvI, paraMtu tevI zItaLa zayyA paNa davAgninA bhaDakA samAna tenA dehane bALatI hatI. vidyAdhara lokone tenA anurAganI khabara paDI, eTale teo zreSTha vara meLavavAnI icchAnA kAraNe tene cIDavavA lAgyA ke-zuM A devAMganAnA saubhAgyane tiraskAra karanAra catura dehavALI, apratima guNavALI, khecara lokone bahumAnanuM pAtra kyAM? Ama aneka prakAre niMdA karAtI hovA chatAM paNa te patino anurAga choDatI nathI.tyAre pitA-mAtA vagerene ciMtA utpanna thai ke, jema A putrIne tenA tarapha anurAga che, tema pelAne paNa AnA pratye che ke kema te bhAva-premanI parIkSA yogya che. tyAra pachI vizeSa prakAranA suMdara AkAra yukta tenuM pratibiMba AlekhAvyuM. have eka vidyAdhara yuvAna bIjA vividha dezanAM rUpo taiyAra karIne ratnavatI nagarIe lai gayo ane je vakhate devasena aneka prakAranA citrAmaNanI vicAraNA karato hato, tyAre tenI pAse aneka citrAmaNanAM phalako hAjara karyAM hatAM ane mitronI sAthe te citro dekhato hato, tyAre A yuvAnane paNa tyAM lai gayA, to ekadama atizaya vikasita netrayugalathI te dhArI dhArIne jovA lAgyo ane vismaya pAmelA teNe pUchyuM-'AvuM A rUpa konuM che ?' tyAre teNe pratyuttara Apyo ke, koika caMDAlI dekhavAmAM AvI, eTale kautukathI tenuM A citrAmaNa AlekhyuM che. tyAra pachI jyAre te sarvAMge tenuM rUpa jovAmAM ekAMta AkarSita manavALo thayo, tyAre grahano vaLagADa vaLagyo hoya, tevA zUnyamanavALo thai gayo. vaLI kSaNavAra pachI pUchyuM ke,. 'he saumya ! teM je hakIkata jaNAvI, te judA prakAranI paNa hoi zake, mATe sarvathA je yathArtha hakIkata hoya, te jaNAva. nakkI A hInajAtinuM rUpa ghaTI zakatuM nathI. A rUpa judAja prakAranuM che.raNasthaLamAM kadApi amRtavelaDI kyAMya jovAmAM AvI che kharI ? athavA to A je hoya, ke te hoya,paraMtu 'have AnA virahamAM jIvI zakuM tema nathI.' mATe AnuM nivAsasthAna kyAM che ? te kahe. tIvra kAma vikArathI parAdhIna banelA manavAlA kumAre A pramANe jyAM jaNAvyuM, eTalAmAM sarvanA dekhatAMja te yuvAna adazya thayo. A samaye kumAra ciMtavavA lAgyo ke, 'zuM A asura, sura, ke koi khecara haze ke, 'amane Ama vismaya pamADIne aNadhAryo cAlyo gayo ?' te yuvAna paNa maNipati rAjA pAse pahoMcIne aNadhAryo cAlyo gayo ?' te yuvAna paNa maNipati rAjA pAse pahoMcIne devasena saMbaMdhI je vRttAnta banyo, te sarva nivedana karyo. tyAra pachI rAjAe vicitramAyA nAmanA eka sainikane AjJA karI ke, 'he bhadra ! devasena kumArane A nagaramAM jaldI lAva.' 'jevI devanI AjJA, te pramANe huM karIza.' ema mAnIne te te sthAnathI nIkaLyo ane parvata-zikhara uparathI nIce utaryo have te samaye kumAra tenA viSe unmAdita thavAnA kAraNe gharamAM karyAMya paNa rati na maLavAthI naMdana nAmanA udyAnamAM gayo. (225) Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 upadezapada-anuvAda jayakuMjara hAthInI khAMdha para beThela kumAra udyAnanI cAre tarapha najara karato hato, tyAre phala-phUlathI vikasita thayelA udyAnamAM hAthInuM mana masta banyuM. tyAM ghaNA patronI zreNIvALA eka caMdanavRkSanA gahanamAM hAthIe tenI gaMdhamAM lubdha banI praveza karyo, paraMtu te kSaNe kumAre cAre bAju najara karI lIdhI. A samaye te vicitramAyA nAmanA rAjasevake AkAzamAM uMce pahoMce tevuM, tADavRkSa samAna lAMbI bhujAonA yugalavALuM zarIra vikavvane mahAaMdhakAra utpanna karIne hAthInI khAMdha uparathI te kumArane addhara ucakI lIdho ane kSaNavAramAM maNikuMDala nagaranA udyAnamAM lAvyo. kumAre jANyuM ke, "koIke koI paNa kAraNathI mAruM apaharaNa karyuM che, to have ahiM mAre zuM karavuM ? athavA to ahi rahelo huM Ama karelAnuM pariNAma dekhuM - ema jayAM vicArato rahelo hato, eTalAmAM kumAranuM Agamana jANIne rAjA ekadama sAme javA mATe saparivAra mahA vibhUti-pUrvaka vAjiMtronA zabdothI AkAzasthaLane pUrato nagaramAMthI nIkaLyo. tenI pAse pahoMcyo. devakumAra samAna tene dekhIne potAnAM netro ane vidhAtAnA nirmANane saphaLa mAnavA lAgyo. kumAre paNa ubhA thaI sneha-pUrvaka temane praNAma karyA. rAjAe paNa tene khUba premathI bolAvyo. ghaNA gaurava-pUrvaka pitAnI jema tene potAnA mahela laI gayo ane zayana, Azana, bhojana Adi vaDe tenI paroNAgata karI,. atigupta rAkhavA chatAM paNa teNe potAnA apahAra thavAnuM kAraNa loko dvArA sAMbhaLyuM. rAjaputrInAM darzana mATe ghaNA utsuka manavALo banyo. koIka samaye potAnA AMgaNamAM te pharatI hatI, tyAre dekhIne ane AgaLa pratibiMba dekhela tene anusAra jANyuM ke, "A te ja kanyA che. jene teNe jAtihIna te vakhate kahela hatI, te mAro teno upara kevo anurAga che? tenI parIkSA karavA mATe kahyuM haze" ema mAnuM chuM, jayAre bhAgya anukULa thAya che, tyAre ahiM kyAM sukhanI prApti nathI thatI ? je mArA manorathamA paNa na hatI, tene anukULa bhAgya-yoge dekhI. to have tenI sAthe pANigrahaNa karavAno divasa kyAre Avaze ke, jemAM huM amRtakuMDamAM DUbelA mAphaka manoratha pUrNa thavAthI kRtArtha banuM-A vagere ciMtAnI paraMparAmAM jene saMtoSa ullasita thAya che evo, te tyAM rahelo hato, eTalAmAM rAjA pote AvIne kahevA lAgyA ke- he kumAra ! A mArI caMdrakAntA putrI tArA guNo sAMbhaLIne tArA viSe rAgavALI banI, koI prakAre divaso pasAra karatI hatI. to tenA upara kRpA karo ane tenI sAthe tamAro vivAha saMbaMdha joDAva. AjarAtre te mATe paripUrNa caMdra-maMDalano suMdara yoga che." A prakAre te kumAra pAse vivAhano svIkAra karAvIne prazasta divase vidyAdhara suMdarIonAM dhavalamaMgala gIto jemAM gavAtAM hatAM. e pramANe vivAhavidhi pravaryo. samagra indriyone anukUla sukhanA mUlabhUta zatrunA mastakamAM zUla utpanna karAvanArA, devalokanA sukhathI caDiyAtA, vipula bhogo teo bhogavavA lAgyA. have A bAju mAtA-pitAe loko pAsethI jayAre sAMbhaLyuM ke, "putranuM koika deve, asure ke vidyAdhare apaharaNa karyuM che, vagara kAraNe vairI banelo teNe emone bhayaMkara duHkha ApyuM che. he vatsa ! azaraNa evA amane ekalA mUkIne he mahAyazavALA putra ! tuM kyAM gayo? amArA khoLAmAM lADakaranAra he vatsa ! have pharI tArAMdarzana amone Apa. putranAM Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 virahamAM te divase mAtA-pitA AvA prakAranA vilApa karavA lAgyA. pharI bolavA lAgyuM ke, he putra ! tArA snehamAM paravaza banelA manavALA amoe koI divasa tAro avinaya paNa karyo nathI. tema ja tene aNagamatuM vacana paNa koI divasa sAMbhaLyuM nathI, to kyA kAraNe A pramANe amArA tarapha virakta banyo ? (250) he vatsa ! amRtanI upamA sarakhAM madhura vacano saMbhaLAvIne pharI paNa amArA zravaNayugalane sukha karanAra thA, akuzala zaMkA karAvanArAM amArA hRdayonI tuM upekSA kema kare che ? amArA vaMzarUpI samudrane ullasita karanAra caMdrasasamAna, guNaratnanA nidhisamAna evA tane deva apaharaNa karIne kharekhara nidhAna batAvIne amArAM netrone ukheDI lIdhAM che. bhuvanamAM udayAcalanA zikharanA ati uMcA sthAnane pAmelA evA tArA sarakhA zUravIra (sUrya) vagara amArA divaso aMdhakArasamaya amone bhAse che. vaibhava, sukha ane yaza e sarva tarata ja amone choDIne dUra cAlI gayuM che" AvA mAtA-pitA saMbaMdhI vilApanAM vacano sAMbhaLIne kumArane ati bhayaMkara saMkaTa utpanna thayuM ane tarata ja mAtA-pitAne maLavA mATe mana utsuka banyuM. vicAryuM ke, "je prabhAtamAM jAgIne pitAnAM caraNanAM darzana na thAya, tevA A maLelA vistAravALA bhogothI mane zo lAbha ? mATe have mAre vagara vilaMbe pitA pAse pahoMcavuM yogya che? A pramANe ciMtAsAgaramAM DUbI rahelo hato, tyAre vidyAdhara rAjAe koI prakAre tenA manogata bhAva jANIne kahyuM ke, "he kumAra ! koI na jANe tevI rIte tuM ahiM Avelo che, tethI huM ema mAnuM chuM ke, mAtA-pitAnA manamAM ghaNI adhIraja vartatI haze, to tAruM darzanasukha ApIne temane nizcita karavA joie." "jevI tamArI AjJA" ema nakkI karIne aneka lokaparivAra, vidyAdharothI jeno mArga anusarato te nagara mAMthI nIkaLyo. AkAzavRkSanA puSpa-samAna eka moTA vimAnamAM ArUDha thayo. hajAro cAraNothI caMdrasamAna ujajavala yaza-prasara gavAto hato. vividha prakAranA vAjiMtronA zabdothI AkAza-sthala baheruM banI gayuM hatuM. A pramANe pitAne dekhavA mATe utsuka banelo te kumAra pitAnA nagara najIka pahoMcyo. ghaNe dUrathI AvatA A vimAnane prathama nagaralokoe devuM. te kevuM hatuM ? to ke, pavanathI pharakatI dhvajAonI zreNIthI zobhAyamAna thayelo che, zikharano agrabhAga jeno, vaLI madhura kaMThavALA cAraNono jaya jayArAva jemAMthI saMbhaLAto hato, je karNAmRtavRSTinI dhArA samAna A pramANe hato ke, "pRthvImAM samagra rAjAomAM zekharapaNuM pAmelA ratnanAtha rAjA jaya pAmo ke, "jemano sukIrtivALo saubhAgI lokomAM pradhAnabhUta evo devasena nAmano putra zobhI rahelo che." jeTalAmAM jemanI manorathamALA uchaLatI che, evA loko haju AgamananI vAta rAjAne nivedana kare che, teTalAmAM kSaNavAramAM jaldI te rAjabhavanamAM AvI pahoMcyo. eTale harSathI romAMcita thayelA pitA lagAra ubhA thAya, tyAre azrujaLazreNithI vakSasthaLane siMcatA ane AdarathI pRthvItala sAthe mastaka-zekhara meLavatA kumAre pitAnA caraNamAM namaskAra karyo ane pitAe paNa tene sarvAgathI aliMgana karyuM. tyAra pachI ghaNA kiMmatI vastrathI AcchAdita mukha-kamalavALI vahue kaMIka dUra rahIne rAjAnA caraNamAM praNAma karyA. putramukhanuM avalokana karIne kSaNavAra AnaMda pAmIne tene kahyuM Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 upadezapada-anuvAda ke, "he vatsa ! ati utsuka manavALI tArI mAtAnAM darzana kara." be hasta-kamaLa ekaThA karI kahyuM, "jevI pitAjInI AjJA temane praNAma karavA pUrvaka vidhithI kumAre mAtra tarapha prayANa karyuM. ghaNA divasanA putravirahanA kAraNe sUkAI gayelA zarIravALI, durbaLa phikkA paDI gayela kaparolavALI jANe janmAntara prApta karela hoya, tevI prathama vakhata mAtAne dekhI, eTale putranAM darzanathI meghadhArAthI siMcAelI kaMdabapuSpanI mALA mAphaka ekadama eTalI harSa pAmI ke, te aMgamAM paNa samAto na hato. vahu-sahita page mAtAne praNAma karyA, mAtAe paNa "parvata sarakhA lAMbA AyuSyavALo tuM thaje ane vahune paNa ATha putronI mAtA thaje.' evA prakArano AzIrvAda Apyo. sAthenA parivAre banelo sarva vRttAnta ahiM nivedana karyothoDI vAra pachI pitAe jaNAvelA prasAdamAM AvIne sukhethI vAsa karavA lAgyo. (275) 'krame karI rAjaya prApta karyuM. sarva pRthvI svAdhIna karI. pralayakALanA agni samAna pratApathI zatrurUpI vRkSone jeNe haNI nAkhelA che, evo te devasena rAjA dararoja vidhAdharothI lavAtAM tAjAM vikasita ane sugaMdhayukta puSpo ane sugaMdhI cUrNAdi padArthonA bhogo caMdrakAntA bhAryA sAthe bhogavatohato. A pramANe ati gADha sneha-sAMkaLamAM jakaDAelA baMnenA divaso pasAra thatA hatA, tyAre koIka samaye candrakAntA sukhe nidrA karatI hatI, tyAre svapnamAM gRhAMgaNamAM manorama phalapuSponA samUhathI lacI paDatA, suMdara, camakatA puSkaLa patro jene utpanna thayA che. sArA chAMyaDAvALAM evA kalpavRkSane dekhyo. sarva svapna-svarUpa teNe patine nivedana karyuM, eTale ApaNA kulamAM manovAMchita pUrNa karanAra kalpavRkSa samAna putra-lAbhanuM phaLa jaNAvyuM. kaMIka adhika nava mAsa pachI putra utpanna thayo. "kulakalpataru' evuM nAma sthApana karyuM. krame karI yauvanavaya pAmyo. koIka divase sevakonA pramAdadoSathI puSpo, gaMdha vagere bhogonA padArtho tAjAM-navIna na prApta thavAthI te caMdrakAntA priyAe karamAI gaela vAsI puSpAdikathI zRMgAra sajayo, te eTalo atyaMta manohara rUpavALo na thayo, eTale sakhIoe upahAsa karatAM kahyuM ke, "tuM pitAne teTalI vallabha jaNAtI nathI. kAraNa ke, bhoganA padArtho nirmAlya hatA, te tane mokalyA che." te ja kSaNe vairAgya pAmI ke, mArA pitA paNa mArA pratye sneha-rahita thaI jAya, to pachI mAnavuM paDe ke, A jagata zUnya che." cittamAM AvA prakAranuM ciMtana karavAthI nirmohI banelIne jayAre rAjAe dekhI, tyAre rAjAno paNa sneha-pizAya viSayomAMthI cAlyo gayo. tyAra pachI teo sakala jagatane bALakonA dhULanA ghara-samAna athavA pavanathI uDatI dhvajA samAna caMcaLa-anitya mAnavA lAgyA. A pramANe saMsArathI virakta mAnasavALA evA temanA divaso pasAra thatA hatA, tyAre tyAM vipulayaza nAmanA tIrthakara bhagavaMta samavasaryA. sUryanAM biMba sarakhA goLa AkRtivALA, AgaLa cAlatA dharmacakrathI ghaNA zobhAyamAna, aMdhakAra dUra cAlyo gayo hato. vaLI atimanohara pAdapITha sahita sphaTikaratnanA banelA siMhAsana tema ja AkAzamAM caMdra sarakhAM traNa chatrothI bhagavaMte zobhA pAmatA hatA. vijaLInA DhagalA sarakhA tejasvI suvarNamaya nava kamaLo upara paga sthApana karIne DhaLAtA hatA, pralayakALanA meghasamAna gaMbhIra duMdubhinA bhaMkArazabdathI dizAnA aMto badhirita karyA che - Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 519 evA pratihAryo sahita jANe pRthvItala para pratyakSa svarga utAryuM hoya - evA tIrthaMkara bhagavaMta tyAM padhAryA. samAcAra-nivedaka puruSoe rAjAne kahyuM ke, "he deva ! Aje "vipula' nAmanA dharmatIrthakara bhagavaMta A nagaramAM samavasaryA che. sarva Rddhi-sahita temane vaMdana karavA mATe nIkaLyo ane pAMca abhigama-sahita temanA caraNakamaLa pAse pahoMcyo. temaNe dharma saMbhaLAvatAM jamAvyuM ke-"A manuSyajanma durlabha che, tema ja Indra sarakhAnuM paNa vahI gayeluM AyuSya pharI pAchuM meLavI zakAtuM nathI, jIvita, nirogI zarIra Adi caMcaLa che, arthAt svajanAdikano sneha caMcaLa che. dharmaviSayaka vIrya-udyama-parAkrama te paNa niyamita TakatuM nathI. to A sarva dharmAnukUla sAmagrI meLavIne dharmamAM udyama karavA dvArA manuSyajanma saphaLa karavo joie." A pramANe samagra doSono nAza karanAra jinezvaranI vANI sAMbhaLIne sarva saMgano tyAga karIne sarva mahAvrato levAne te taiyAra thayo. teNe kahyuM ke, "he nAtha ! A loka saLagatA ghara samAna duHkhasvarUpa che,to cAre bAju ahiM du:khanI paraMparAvALA sthAnamAM rahevA huM icchato nathI. (300) to jyAM sudhI huM mArA rAjaya viSe putrane sthApuM, tyAM sudhI Apa ahiM rokAI jAva. kAraNa ke, ApanA caraNa-kamaLamAM mokSasukha karanArI dIkSA grahaNa karavI che." bhagavaMte kahyuM ke, bhale ema thAo." tyAra pachI potAnA rAjya-sthAnamAM putrane sthApana karIne caMdrakAntA patnI-sahita gharane kArAgAra-samAna mAnIne, manathI pUrNa vairAgya pAmIne teo saMsAramAMthI nIkaLI gayA. jinezvare prarUpela siddhAMtanuM paThana karyuM. cAritranI nirmaLa pariNatithI bhAvita , banIne vividha prakAranAM aneka tapakarma karIne lAMbA kALa sudhI potAnA AtmAne zoSavI nAkhyo. atyaMta vizuddha nitya kartavyatA rUpa vaiyAvRtya, tathA gacchane upakAra karanAra evAM bIjAM kAraNonuM nipuNatAthI sevana karIne, pApakarmonI nirjarA karIne, teNe ghaNo puNyAnubaMdhI puNya-samUha upArjana karyo. ahiM samAdhipUrvaka AyuSya pUrNa karI, brahma nAmanA pAMcamAM devalokano Indra thayo. tenI patnIno jIva tyAM AgaLa je maharlaeNika sAmAnika devapaNe utpanna thayo ane tene niraMtara akhUTa AnaMda pamADato hato. te brahma devalokano adhipati haMmezAM siddhAlaya-maMdiromAM vividha prakAranA prabhu-bhaktinA mahotsava karavAmAM tatpara banI potAno kALa pasAra karato hato. tathA bharata, airAvata ane mahAvidehamAM je jinezvaronA kalyANaka divaso hoya, tyAre mahAmahotsava karavAmAM tatpara banato hato. vaLI je nitya tapasyA karanArA, karmazatrune haNanArA, atizaya jJAnanI pradhAnatAvALA evA je mahAmunio hoya, temanI pUjA karavAnI utsuka-manavALo hato. valI jayAM jayAM kSIrasamudranA jaLa-samAna atinirmala guNovALA je je jIvo vartatA hoya, to temanA guNonI prazaMsAnI kathAo sAMbhaLIne khUba ja AnaMda pAmato hato. tyAnuM daza sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karIne jayAre teno kSaya thayo, eTale ghAtakIkhaMDanA pUrvanA meruparvatanI najIkanI vijayamAM amarAvatI nagarImAM zrISeNa nAmano rAjA hato. jenA pAdapIThamAM aneka rAjAonA mugaTanAM kiraNo Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 upadezapada-anuvAda zobhA pAmatAM hatA. evA rAjAne divya lAvaNya-pUrNa sarvAMgavALI devI sarakhI, koyalanA samAna madhura bolanArI suyasA nAmanI rANI hatI, tenA udaramAM janmyo. te rAtre hAthI, vRSabha, siMha vagere zreSTha svapno rANIe dekhyAM. jAgIne bhartArane nivedana karyA. teNe potAnI buddhithI rAjyocita putranuM phaLa jaNAvyuM. atizaya sneha-pUrvaka teNe kahyuM ke, 'e pramANe ho' prabhAtasamaya thayo, tyAre svapnazAsra jANakAra ATha nimittiyAone bolAvyA. puSpAdika dAna ApIne temanI pUjA karI, praNAma karI teone A AvelA svapnonuM zuM phaLa thaze ? tema pUchyuM, tyAre teoe paraspara zAstronI yathAyogya vicAraNA karI, arthano nizcaya karI ekamate jaNAvyuM ke, 'he deva ! kaMika adhika nava mAsa pUrNa thayA pachI hIrA sarakhA putrane janma Apaze ke, je parAkramathI samagra rAjAono adhipati thaze. cakravartI thai nava nidhinA viniyogathI samagra icchAo phalita karanAra thaze. soLa hajAra yakSa devatAothI A cakravartI rAjA rakSaNa karAze. athavA to bhaktipUrvaka praNAma karatA evA devonA aneka mastakarUpI puSpamAlAo vaDe jemanA caraNa sevAtA che, evA jarUra tIrthaMkara thaze. AjIvikA mATe ghaNuM dhana ApI atisatkAra karyo, eTale svapnapAThako potAnA sthAne gayA. have samaye putra janmyo, 'priyaMkara' evuM nAma sthApana karyu. te janmyo tyAre pRthvImaMDala zobhAyamAna ane sarvane priya banyuM hatuM, jethI tenuM nAma sArthaka banyuM. have caMdrakAntAno jIva hato, te te ja naga2mAM sumati nAmanA maMtrInA pavitra guNavALAputrapaNe janmyo. 'matisAgara' nAma pADyuM. te krame karIne yauvana pAmyo. te maMtrI ane rAjaputra baMne gADhasnehavALA thayA. keTaloka kALa vItyA pachI zrISeNa rAjA AdarzamAM joto hato, tyAre potAnA mastakanA keza vacce sapheda vALa joyA. (325) tarata te vicAravA lAgyo ke, A mAro deha paNa A pramANe vikAsabhAva pAme che, to pachI bIjI kai vastu dhruva hoya ? to A jagatamAM sarva padArtho pANInA parapoTAnI jema dekhatAM sAthe ja nAza pAmavAnA svabhAvavALA che, mATe buddhizALIoe AvA nAzavaMta padArthomAM rAgarUpa Asakti na karavI. te A pramANe saMpattiomAM vipattio jAgatI ja hoya che. tathA atizaya mahAna duHkhanA bIjabhUta evuM mRtyu to jIvitanI AzAnA mUlamAM raheluM ja che.priya, putra, patnI AdinA saMgamo e duHsaha viyoganuM kAraNa che, yauvanalakSmI paNa atizaya jarjarita bhAva karanArI jarAthI nAza pAmanArI che. jema govALa gAyavarganA pAlana-rakSaNathI potAnI AjIvikA ahIM prApta kare che tema ja rAjA paNa lokonI pAsethI lAbhano chaThTho bhAga le che. pRthvInuM pAlana karato hovAthI niraMtara tenA kAryanI ciMtAthI duHkhita hoya che. A pramANe kiMkara sarakho lokonI cAkarI karato hovA chatAM te mUDha rAjA potAne nAyaka mAne che. nAyakapaNAnA madamAM masta banelo jIva te koi paNa kArya Acare che, jethI karIne potAnA AtmAne kaluSita banAvI pApakarmone upArjana kare che. atisnehavALA badhuM, pitA, mAtA Adikane paNa lubdha ane mugdha manuSya potAnI niMdA thaze, tenI avagaNanA karIne teno sneha niSphaLa banAve che. anna pakAvavA mATe koi manuSya cullAmAMthI hAthathakI agni bahAra kADhe, to te parivAranimitte hovA chatAM pote dAjhe che. hiMsAdika vividha prakAranAM pApo karanAra Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 21 manuSya pApanAM phalo pote ja bhogavanAra thAya che e vAta nakkI ja che. A bhogo ane dhanane dhikAra thAo, indriyothI utpanna thayela A sukhane dhikkAra thAo, priyanA samAgamane dhikkAra thAo, A parivArane paNa tema ja jeo A padArthomAM prasakta banelA che, tema ja temAM pramAdabhAva pAmelA che, teo duHkhe karIne pAra pAmI zakAya tevA narakAdikarUpa duHkho prApta karaze. bhavathI virakta thayelA evA mAre have kuzala-puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya tevA, dharmanA kAryano AraMbha karavo joIe. kAraNa ke, A manuSyajanma, sukula-prApti AdinA saMyogo pharI maLavA atidurlabha che. A samaye udyAnapAlaka eka manuSya rAjAne vinaMti karI ke, "he deva ! ApanA udyAnamAM "zrIdhara' nAmanA AcArya padhAryA che. romAMcita zarIravAlA rAjAe A vacana sAMbhaLIne vicAryuM ke, "aho ! mAro apUrva zubhodaya utpanna thayo che. kevA prakAranA A mArA manoratho ane manoratha pUrNa thAya, tevA A guNanidhi evA munino yoga kevo meM meLavyo ! have vilaMbano tyAga karIne A samaye te kArya karyuM. tyAra pachI samagra parivAra-sahita temanI pAse javA mATe tarata ja taiyAra thayo. anukrame tyAM pahoMcIne Adarasahita vidhipUrvaka vaMdanA karI. tyAra pachI anukrame potAnA cakrathI pRthvImaMDala svAdhIna karela che evo, nava nidhino svAmI, aneka guNovALo cakravartI cauda ratnono prabhu thayo. ( cauda ratno) skurAyamAna kiraNonI prabhAvanA samUhathI romavivara vistAra pAmela hoya. sUryanA tejane jitanArA (1) cakraratna ahiM sevA mATe hAjara thayuM. taruNa tamAlapatra-samAna zyAma kAMtivALuM, vairInA mastakane chedanAruM, prakAzita karelI jillALo jANe yamarAjA hoya, tema sevA-tatpara tenuM (2) khaccaratna zobhavA lAgyuM. tApa, jaLa ane rajane rokanAra evA prakAranuM nIce upara tenI sevAmAM rahenAra lakSmIdevIe jemAM kamaLa sthApana kareluM che, evuM (3) chatraratna tene prApta thayuM. saMpUrNa puNyavALA evA tene nadI-jaLa taravA ke duHkhe karI gamana karI zakAya, tevA sthAne haMmezAM kAryavAhaka thAya, tevuM (4) carmaratna pragaTa thayuM. koIka parvata-bheda karavA ke khodavA vagere kAryamAM upayogI evo pracaMDa (5) daMDa (ratna) potAnA tejanA kiraNone choDato, AkAzamaMDalane zobhAvanAra thayo. sUryanAM kiraNone jyAM pahoMcavAno avakAza nathI, evA sthaLamAM aMdhArAne ulecavA dhIre ane samartha jANe haMmezAnA astabhAvane pAmI hoya, tema tene caMdrakalA samAna (2) kANikIratna prApta thayuM. zrIdevInA mugaTamaNisamAna skurAyamAna kiraNo yukta navIna megha samAna, zyAma aMdhakAra-samUhane dUra karavAnA sAmarthyavALA (7) maNiratnanI prApti thaI. vijAtA manohara cAmarothI zobhAyamAna, jharatA madavALo tenI uMcAIthI parAbhavita thayela aMjanagiri samAna (8) hAthIratna prApta thayuM. tenA saMpUrNa puSyayoge ammalita gati-yukta balavAna, mana samAna vegavALuM, uMcAI yukta vAyu mAphaka sevA mATe (9) azvaratna hAjara thayuM. vairInA bhayanA avakAza vagarano, atizaya zUravIratAnuM pAtra, ghaNA zUravIrone parAbhava pamADanAra evo (10) senApati utpanna thayo. 35 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 upadezapada-anuvAda tathA dAnavo-mAnavoe karelA upadravonI zAMti karavA samartha, tene hitanimitte zravaNa karAvanAra evo (11) purohita utpanna thayo. abhilASA thavA sAthe indranA nivAsasthAna samAna bhavana taiyAra karI ApanAra, vRddhi pAmelA prabhAva yukta vizvakarmA-samAna sthapati (12) vArdhakI utpanna thayo. rAjaya-viSayaka ciMtA karanAra vizvAsu vyavahAra karanAra svAmInA bhavana taiyAra karI ApanAra, vRddhi pAmelA prabhAva yukta vizvakarma-samAna sthapita (12) vArdhakI utpanna thayo: rAjaya - viSayaka ciMtA karanAra vizvAsu vyavahAra karanAra svAmInAM gRhakArya karavAmAM tatpara, lokAcAramAM kuzala evo (13) gAthApati-gRhapati zreSThA vaNika utpanna thayo. darzanIya evAM jenAM sarvaaMgo lAkho lakSaNavALAM che, patinA cittane raMjana karavAmAM catura, manohara rUpalAvaNyathI yukta, ratnanI kAMtinA raMjanamAM je catura che, evuM (14) strIratna tene prApta thayuM - A pramANe cakravartInAM cauda ratno varNavyA pachI, have nava prakAranA nidhio varNave che - | (navanidhionuM svarUpa) yathAkAla asmalita kramathI (1) pAMDuka nidhi, te cakravartIne zAli, java vagere prakAranAM sarva jAtinAM dhAnyo arpaNa kare che. (2) piMgala nidhi; kuMDala, tilaka, bAjubaMdha, vIMTI mudrA, maNijaDita mukuTa, manohara hAra vagere divyAlaMkArano vidhi prApta karAve che. (3) kAla nAmano nidhi, sarva dizAomAM sugaMdha phelAve tevA prakAranA sarvaRtuomAM utpanna thatA nirmaLa camakatA patravALA, kalpavRkSa vagerenAM puSponI gUMthelI mAlA Adika tene arpaNa kare che. (4) zaMkha nAmano nidhi, asaMkhya prakAranA kAnane manohara lAge tevA zabdavALA, vividha prakAranA suMdara rIte niraMtara vAgatA evA vAjiMtra-vidhi arpaNa kare che. vividha prakAranI raMga-bekarI AkarSaNIya racanAyukta, rogane haraNa karanAra evA cInAMzuka-rezamI vastro taiyAra karIne (5) pagha nAmano nidhi tene arpaNa kare che. tIkSNa taravAra, tomarasa, dhanuSa-bANa, cakra, musuMDhi, biDimAla vagere saMgrAma karavAmAM upayogI thAya tevo zarusamUha (6) mANavaka nAmanA nidhithI utpanna thayo. sukumAla sparzayukta zayana, Asana, tema ja zarIrane zAMti karI ApanAra aneka bhaktiyukta bIjAM sAdhano (7) naisarpa nAmanA nidhie tene taiyAra karI ApyAM. tenA ugra puNyayoge koI divasa aMta na Ave tevo akhUTa (8) sarvaratnamaya nidhi prApta thayelo che ke, jenAthI tenAM sarva manovAMchita kAryo pUrNa thAya che potAnA bIjA jIva sarakho priya evo maMtrIputra niSphatrima gADha-snehayukta vizvAsanuM apUrva eka sthAna tevo manohara tene mitra thayo. tene suMdara ratnanI khANa samAna, batrIzahajAra saraLa ane kalyANakArI nAmavALI patnIo hatI. dezonAM je kalyANika nAmo hoya, tevA nAmavALI teTalI ja bIjI devAMganA-samAna strIono pati thayo. vaLI te aneka kheDa, karbaTa, maDaMba, gAma, nagara, khANo vagerethI saMkaLAyelA che, evA moTA rAjayane aneka lAkha pUrvonA lAMbAkALa sudhI bhogavIne potAnuM puNya khapAvato hato. have koika samaye tyAM zivakaranAmanA arihaMta prabhu samAvaryA. samAcAra ApanAra Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 523 puruSoe tarata rAjAne vinaMti karI ke, "he deva ! Aje tamArA udyAnamAM sakala jagata jIvo pratye vAtsalya rAkhanAra, traNa jagatanI lakSmI samAna evo bhagavaMta hAla tarata padhAryA che." samAcAra sAMbhaLatAM tarata ja teone sADAbAra lAkha suvarNanuM AjIvikA dAna ane khuza bhaktithI teTalA ja kroDa suvarNanuM dAna apAvarAvyuM. samavasaraNanI racanA thaI, deva, dAnava Adi samUha Avyo, tyAre aMtaHpura ane putra-parivAra sahita te nagaramAMthI bahAra nIkaLyo. bhagavaMtane vaMdanA karI, mokSa sAdhI ApanAra dharma sAMbhaLyo. te samaye jene uttama bhAva ullasita thayAM che, evo te bhagavaMtane pUchavA lAgyuM ke- he bhagavaMta ! A mArA Apa rAjyamAM A maMtrIputra mane kema ATalo mAnanI prIti upajAvanAra thAya che? tyAre bhagavaMte kahyuM ke-"A bhava pahelAnA AThamA bhavamAM tuM jayAre kiIra eTale popaTapaNe hato, tyAre te tArI patnIrUpe menApaNe hatI." A vRttAnta kahyo, eTale tene jAtismaraNa utpanna thayuM. manamAM daDha vairAgya utpanna thayo. be hathelI ekaThI karI bhuvananA sUryane vinaMti karavA lAgyo ke- he bhagavaMta ! putrane rAjaya para sthApana karIne prArthanA karavAnA sthAnarUpa ApanA caraNakamaLamAM have huM vrato grahaNa karIza." tyAre bhagavaMte kahyuM ke, "A viSayamAM DhIla karavI yogya nathI. kAraNa ke, uttama AtmAone mokSa sivAya bIjI prArthanA karavAnI hotI nathI." potAnA rAjyapada para putrane sthApana karIne prakRSTa saMyogavALA bhuvanane Azcarya pamADe tevAM cAramitrarUpa vrato aMgIkAra karyA. teno mitra hato, teNe paNa sAthe ja mahAvrato grahaNa karyA. kAle karI, kevalajJAna pAmIne baMne mokSe gayA. viSaya-abhyAsanA yoge dareka janmamAM mohemalane kSINa karatA tema ja kuzala-puNyAnuM baMdhI puNyanI vRddhi karatA teo A pramANe mokSane prApta karanAra thayA. (383) saMgrahagAthAno akSarArtha jaNAve che - AmramaMjarInAM puSpathI jinapratimAnI bhaktithI pUjA karanAra evo koIka popaTa hato. tyAra pachI tenuM maraNa thayuM ane kaMDalanA svapnathI sUcita te rAjapatnIno putra thayo. tenA janmasamaye nAla dATavA mATe bhUmi khodatA hatA, tyAre temAMthI nidhi prApta thayo. tenuM nidhikuMDala nAma pADyuM. kaLAo grahaNa karI, yauvane pAmyo, paNa strIo tarapha rAga na utpanna thayo. e ja pramANe menAe paNa te vakhate popaTe sAthe te pramANe pUjA karI hatI. te paNa mRtyu pAmIne bIjA koIka nagaramAM rAjaputrIpaNe janmelI,paraMtu tene paNa koI bIjA puruSa upara rAga thato nathI, mAtra asAdhAraNa guNavALA nidhikaMDalanA rUpAdika zravaNa karyA, tene choDIne kyAMya tenuM mana rAga karatuM nathI. A potAno abhiprAya pote chUpAvI rAkhyo, eTale mAtA-pitAne ciMtA thavA lAgI. puruSanA anurAga viSayamAM maMtrIne jJAna thayuM, eTale uMTaDI (sAMDhaNI) upara musApharI karanAra dUtone dareka jago para mokalyA. ane rAjaputrInuM pratibiMba taiyAra karIne temAM nAma, sthAna rUpa jaNAvanAra sarva Alekhana karAvyuM. nidhi kuMDalane paNa svama Avela, temAM tene dekhavAthI tenA vize anurAga utpanna thayo hato. rAjaputrIne to mAtra tenI kIrti sAMbhaLavAthI anurAga thayo hato, Ama paraspara baMnene anurAga thayo hato. pratibiMbanAM darzana thavAthI jJAna thayuM, maMtrasAdhanA karanAra kApAlika sAdhue "puraMdarayazA'nuM haraNa kareluM ane teno vAta karavA mATe maMDalamAM sthApI hatI, nidhikaMDale ahi tene dekhI, tene Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapada-anuvAda 524 choDAvI. zvasuranA ghare gayA, lagna thayAM. bhogo bhogavavA lAgyA. koIka samaye pitAno vadha thayo. rAjya prApta thayA pachI niSikuMDale jinabhuvana baMdhAvarAvyuM. tIrthaMkara pAse dIkSA lIdhI. tyAra pachI saudharma devalokamAM te baMne utpanna thayA, bhogo bhogavyA. tyAthI cyavelo 'puraMdarayazA' tarIke thayA pachI svayaMvara karyo. ghaNA rAjaputro AvyA, ekaThA thayA. temAM cArane kaLA saMbaMdhI prazno karyA. jyotiSakaLA, vimAnakaLA, dhanuSakaLA ane garuDakaLA A kaLAomAM je vizeSa hoya, te mane paraNe.tyAra pachI dhanuSavimAM atizaya pravINa evA lalitAMga viSe teno rAga thayo. A samaye atitIvra kAmadeva utpanna thayelA evA koika vidyAdhare uDIne ekadama te kanyAnuM apaharaNa karyuM. je jyotiSavidyA jANakAre jaNAvyuM-te haju jIve che, amuka sthAne tene chUpAvI che.' eTale vimAna banAvanAre vimAna vanAvyuM. tyAra pachI vimAnamAM besI lalitAMga tyAM gayo ane dhanurvidyAthI tene jitI kanyAne pAchI lAvyo. sarpe DaMkha mAryo, eTale gAruDike jIvADI. tyAra pachI mAtA-pitAne ciMtA thai ke-'have Ane konI sAthe paraNAvavI ?' kanyAe nakkI karyuM ke, mArI sAthe agnimAM praveza karI janmAMtaramAM sAthe Ave, tene paraNIza.' (980) tyAra pachI lalitAMga sAthe lagna karavAno nirNaya thayo. citAmAM agni saLagAvyo. pUrva khodAvI rAkhelI suraMgadvArA citAmAMthI nIkaLIne lalitAMge tenI sAthe lagna karyA. pitAne saMtoSa thayo. bIjAone samajAvyA ke, eka kanyAne aneka sAthe kevI rIte paraNAvI zakAya ?' anukrame baMne bhogo bhogavavA lAgyA. koika samaye AkAzamAM zaradanA megho dekhyA. tenA AdhAre cintA thai. vairAgya pAmelA temaNe tIrthaMkara pAse dIkSA lIdhI. izAna devaloke gayA, bhogo bhogavyA. tyAMthI cyavIne 'devasena' nAmano rAjaputra thayo. kaLAo grahaNa karI, yauvana pAmyo. bIjI 'unmAdayaMtI' nAmanI vidyAdharaputrIpaNe janmI hatI. devasenanA rUpa-guNa zravaNa karavAthI tenA upara tene rAga thayo hato. vidyAdharoe 'tAro pati jamIna para cAlanAro manuSya che.' ema tenI halakAi karI, to paNa teno rAga ocho na thayo. are ! tenAmAM AkAzagamananI vidyA nathI, tema ja vidyAdharo jeTalA vaibhavAdika padArtho nathI, mATe tArA samAna A yogya pati nathI. pelAne A caMDAlI strInuM citrAmaNa che, to paNa pelAno rAga ocho thato nathI.rAjAe kumArano rAga jANyo, eTale vivAha karyo. bhUmi parano manuSya chatAM vidyAdhara saMbaMdhI puSpa, tAmbula, vastrAdika tenA pitAe ApyA. tyAra pachI eka vakhata sevakanA pramAdathI tAjAM puSpAdika prApta na thayAM, tyAre karamAelAM nirmAlya puSpAdikano bhogavaTo karyo. sakhIe hAsya karatAM kahyuM ke, 'tArA pitA tAruM gaurava karatA nathI, nahiMtara AvAM puSpAdika kema mokale ?' 'puSpAdikanI avasthAo palaTAya che.' ema vicArI saMvega utpanna thayo. arihaMtanuM Agamana thayuM. dIkSA brahmadevalokamAM indrapaNuM pAmyo. bhogo bhogavIne cyavI gayo. 'priyaMkara' nAmano rAjaputra thayo, anukrame arihaMtanuM Agamana thayuM, eTale pRcchA karI. bhagavaMte pUrvabhava jaNAvyo, eTale vairAgya thayo.tyAra pachI cAritranA pariNAma, dIkSA grahaNa karI. cAritramAM abhigrahonuM pAlana karyuM. tyAra pachI kSapakazreNI kevalajJAna, sarvakarmano kSaya thavAthI siddhinI prApti. (986) - viSayAbhyAsa Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 525 viSayaka zukayugalanuM udAharaNa pUrNa thayuM. 987-have bhAva-abhyAsa udAharaNa tene jANavuM che, jemAM ati utkaTa-tIvrabhAvapariNAma utpanna thAya. pote ja karelA azubha-pApa vyApArano uga karI atizaya mokSanI abhilASA karanArA "narasuMdara" rAjAnI jema thAya. (987) A ja vaktavyatAno saMgraha karatA sAta gAthA kahe che - - bhAvAbhyAsa upara narasuMdara rAjAnuM dRSTAMta) 988 thI 994 tAmralimI nAmanI nagarImAM "narasuMdara' nAmano rAjA rAjaya pAlana karato hato. "baMdhumatI' nAmanI tene bhaginI hatI. vizALa ujajayinI nagarInA "pRthvIcaMdra' nAmanA avaMtInareza sAthe tenAM lagna thayAM hatAM. te pRthvIcaMdra rAjAne A badhumatI bhAryAmAM atizaya rAga hato ane kSaNavAra paNa teno viraha sahana karI zakyo na hato. madirApAna karavAno vyasanI thayo hato. strIrAga ane madirApAnanA vyasanamAM evo DUbI gayo ke, rAjayakAryanI ciMtAmAM bedarakAra banyo. dezanI ciMtA karanAra bIjA adhikArIo paNa potAnI pharajamAM pramAda karavA lAgyA. eTale coro-lUMTArAo sarva jago para nirbhayatAthI vRddhi pAmavA lAgyA. sImADAnA rakSaNa karanAra rAjAo paNa sImADAnA gAmo lUMTavA lAgyA. A pramANe rAjyano nAza thato dekhI maMtrIe ciMtavyuM ke, "loko trAsa pAmelA hoya, bhayabhIta thayA hoya, hAhAbhUta azaraNa banI gayA hoya, lokonA jIva uDI gayA hoya, tevA samayamAM rAjA prajAnuM rakSaNa na kare, to samagra rAjyano vinAza thAya." tathA "sarva prajAono AdhAra hoya to rAjA che, mULa vagaranA vRkSane sthira rAkhavA manuSyano prayatna bara Avato nathI." vaLI rAjA dhArmika kulAcAranI, temaja ziSTajananI, vizuddha nItinuM pAlana karanAro hoya, pratApavALo ane nyAyane anusaranAro hoya-emaema vicAra karIne bIjA tenA putrAdikanI tenA pada para sthApanA karI. tyAra pachI te rAjAne banyumatI patnI sahita palaMgamAM sUtelA hatA, tevI ja sthitimAM mahAjaMgalanI aMdara maMtrIe teno tyAga karAvyo. tenA paherelA kapaDAmAM eka lekha lakhIne bAMdhyo ke, "have tamAre ahIM na AvavuM te ja tamArA mATe guNakAraka che." have madirAno mada utarI gayo ane lekha dekhyo, eTale tene kopa utpanna thayo ke, "mArA ja parijane mane rAjayamAMthI hAMkI kADhyo ! tene ja dezavaTo ApavA lAyaka che." tyAre baMdhumatIe vinaMti karI ke, "he deva ! puNya khalAsa thAya che, tyAre AvI ja avasthA prApta thAya che. to have tene kADhI mUkavAnA kArya karavAmAM koI kArya siddhi thavAnI nathI, mATe have mArA pIyara tAmraliptI nagarIe javuM hitAvaha che. tyAra pachI baMne te tarapha cAlavA lAgyA. nagara bahAra udyAnamAM AvyA pachI devIe rAjAne udyAnamAM rokIne besADyA. devIe nagaramAM praveza karIne narasundara rAjAne samAcAra ApI, bhaginInA patine sAmeyuM karI praveza karAvavAnI taiyArI karavA mAMDI. mAlavapatine te samaye atizaya bhUkha lAgI. eTale kAkaDInA vADAmAM kAkaDI levA mATe praveza karyo. teNe chIMDInA apamArgethI praveza karelo hovAthI tenA rakhevAle "A cora che' ema dhArI, lAkaDIthI marmasthAnamAM mAryo, eTale ane Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 upadezapada-anuvAda mUrchA-bezuddhi vaLI gai. have rAjA sainyaparivAra sahita Ave che, eTale ghoDAnI kaThora kharIthI ukhaDatI ane AkAzamAM uDatI pRthvInI rajano samUha dareka dizAmAM evo phelAi gayo ke, sainikalokano dRSTi-saMcAra maMda paDI gayo arthAt AgaLa zuM che ? te kaMi paNa dekhI zakAtuM na hatuM. have pelo bhUkhyo bebhAna rAjA atyAre rAjamArgathI bahAra paDelo hato, tene koie na dekhyo, eTale narasuMdara rAjAnA utAvaLathI cAlatA talavAranI dhArA karatAM paNa atizaya tIkSNa rathanA cakranA agrabhAgathI avaMtI-rAjanA gaLAno cheda thai gayo. jyAre narasuMdara rAjAe avaMtIrAjAne kyAMya na dekhyo, tyAre tenI zodha karavA lAgyA,to paNa kyAMya patto na lAgyo. pachI devIne bolAvI. ghaNI bArIkIthI tapAsa karI. koika jago para ghaNI dhULathI vIMTaLAyela samagra kAyAvAlAne koi prakAre dekhyo. tevA prakAranI avasthAvALA rAjAne dekhIne devIne pArAvAra zoka utpanna thayo. tyAra pachI potAnA khoLAmAM tene besADIne pote agni-sAdhanA karI arthAt baLIne mRtyu pAmI. narasundara rAjAne to AnAthI bhavano nirveda thayo. kharekhara A bhavasthiti ati nindanIya che. acintita evA prakAranA anartha-samUhane pamADanArI A saMsAranI paristhiti che. tyAra pachI te rAjAe sarva AhArano kAyama mATe tyAga karavA rUpa anazana karyuM. koi paNa dhArmikapuruSa pAse sarvajJanAM Agamavacana zravaNa karatAM zraddhAnarUpa ekAgratA prApta karI. anazana karI mRtyu pAmI brahmadevalokamAM utpanna thayo. koika samaye samavasaraNamAM tIrthaMkara bhagavaMtanAM darzana thayAM. tyAM samyaktva-prApti thai, tathA saMsArane maryAdita sthitivALo karyo. dareka bhavamAM uttarottara sukhanI adhikatA prApta thavA lAgI. tyAra pachI naraka ane tiryaMca be gatimAM praveza karyA vagara narasundara sajAne sAtamAM bhave mokSa thaze. (988 thI 994) A traNe anuSThAno kathaMcit eka ja che, ema darzAvatA kahe che - 995-A kurucaMdra vagere traNenAM anuSThAno mokSane anukULa bhAvagarbhita ja udAharaNo che, mAtA-pitAnAM vinayAdika kAryo vyavahArathI nizcayane pamADanArAM kAryo che. jo ema che, to temane phalamAM taphAvata kema prApta thayo ? evI zaMkAnuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke, vairAgyabhAvamAM je vizeSa tAratamya thAya, te kAraNe phalamAM pharaka paDI jAya, ema samajavuM. jema mAdhurya samAna hovA chatAM paNa zeraDIno rasa, sAkara, goLa, varasAdanA karA vagerenI madhuratAmAM pharaka paDe che. sAmAnyathI vairAgya hovA chatAM satata abhyAsa vagere anuSThAnomAM paraspara bhAvabheda rahelo che. mATe phalamAM pharaka paDe che. (995) A pramANe hovAthI 996-traNe prakAranAM A anuSThAno AjJAnukUla AcaraNarUpa samyag anuSThAno che. pAramArthika-vyavahAranaya dRSTithI A vAta samajavI. AmAM hetu jaNAve che. anubaMdhaka, mAbhimukha ane mArgapatita sivAya uparokta anuSThAno ahiM bIjA jIvomAM hotAM nathI. je apunarbaMdhaka Adika traNa jaNAvyA, teo samyag anuSThAnavALA-AjJAnusArI ja hoya che. (996) Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 527 997-jenuM lakSaNa AgaLa jaNAvIzuM, tevA prakAranuM tathAbhavyatva, kAla, niyati, pUrvakRtikarma, puruSakAra-samagra kAraNarUpa sAmagrIno saMyoga ekaTho thAya, to nakkI A anuSThAna thAya che. A saMkSepathI batAvyuM che. padArthane koI paNa eka kAraNa hotuM nathI. (997) tenuM spaSTIkaraNa kare che - 998-daiva eTale bhAgya ane puruSakAra eTale udyama karavo-prayatna karavo. e baMnenA adhikAramAM "daiva ane puruSakAra e baMne paNa A kAraNathI samAna-tulya samajavA. ekano jo niyama rAkhavAmAM Ave, to te niSkalapaNuM pAme," e vagere pUrve kahelA lakSaNamAM arthapattithI sarva kAryo baMnene AdhIna kahelAM che. buddhizALI puruSe A vAta pradhAnayukti sahita yatnapUrvaka vicAravI. (998) . have tathAbhavyatva kahe che - tathAbhavyatvanI vicAraNA 999tathAbhavyatva e dareka jIvanuM judA judA prakAranuM hoya. che. athavA to te bhavyatva ja samajavuM. vagara kameM thayeluM eka AtmAnA svabhAva sarakhuM. jema sAkAra ke anAkAra e AtmAno anAdino potAno svabhAva che, navo utpanna thayelo svabhAva nathI. tema dareka jIvamAM A tathAbhavyatva svabhAva samajavo. ahi hetu kahe che - jema tIrthakaronA, gaNadharonA vagere AtmAo bhavya hovA chatAM phalamAM vicitratA paDe che. tIrthaMkarano AtmA tIrthaMkarapaNAnI, gaNadharano AtmA te phaLa pAmIne mokSa meLave che. ema dareka AtmAo judA judA tathAbhavyatvavALA hovAthI dravya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAe judA rUpe siddhi pAme che. kAla, niyati, pUrvakRta karma rUpa sAmagrIone samIpamAM - najIkamAM lAvanAra tathAbhavyatva che. (999) vipakSamAM bAdhakane jaNAve che - 1000-jo dareka jIvanI tathAbhavyatAnI vicitratAno abhAva mAnIe-eTale ke, darekanI samAna mAnIe, to asaMgati prApta thAya che. kema? to ke, bhavyapaNAno darekano eka sarakho svabhAva mAnavAmAM Ave, to kAla AdinA yogathI deza-avasthAnA bhedathI te jIvane phalalAbharUpa vipAkanI vicitratA kevI rIte ghaTI zake ? arthAt koI prakAre vividhatA na ghaTI zake. (1000). 1001-kAlAdikanA yogathI jIvono vipAka vividha prakArano siddhAMtamAM nirUpaNa karelo che. jema ke, tIrthaMkara siddha, atIrthaMkara siddha, vagere siddhigati pAmavAnA paMdara bhedo zAstramAM vividha prakAre darzAvelA che. A vAta bhavyatvanI vicitratAmAM nimitta rIte ghaTI zake che. A hakIkta RtusUtra Adi paryAyanayonI paryAlocanA pUrvaka tarkathI ghaNI sUkSmabuddhithI nizcaya karIne svIkAravuM. RjusUtrAdika paryAyano samagra railokyanA kAryanI utpattino prasaMga AvI javAthI samagra lokomAM prasiddha evA kAraNAntara je mAnIe chIe, tenI kalpanA nakAmI ja karelI gaNAya. (1001) Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528. upadezapada-anuvAda 1002 tathAbhavyatvanI vicitratAmAM nyAyathI A puruSakAra-udyama-prayatna saphaLa jANavo. A tathAbhavyatva tevA prakAranA vicitrarUpe puruSakArane kheMce che. nahItara jo tamAma dravya kheMcanAra na hoya to puruSakAra hetu vagarano banI jaze, ane jeni hetuka padArtha hoya te to sadAkALa tarUpeja hovAno prasaMga Ave athavA bilakula hoya ja nahI jyAre puruSakAramAM pheraphAra jagataprasiddha che, mATe temAM tathA bhavyatva ne kAraNamAM javuM ja paDaze. (1002) 1003-ajJAnanI nivRttirUpa je saphaLatA tathA bhavyatvanI apekSAe thAya, to ja yukta thAya, A ja pramANe apunabaMdhakAdi dharmAdhikArIone anurUpa je upadeza tenI saphaLatA tathAbhavyatva apekSaNIya thAya, to ja temAM ghaTI zake, nahitara na ghaTI zake. apizabdathI puruSakAra levo. vividha prakAranI bhavyatA na svIkAravAmAM Ave, to jenuM AgaLa svarUpa kahevAze, evo svabhAvavAda balAtkArathI AvI jaze. tathAbhavyatvarUpa je svabhAvavAda che, te bAdhA karanAra nathI. bhinnabhinna koI te puruSakAra Adino AkSepa karanAra che, are te pote kALAdinI apekSA rAkhe che, e AnI vicitratA che. cArvAkono je svabhAvavAda che, te kevala svabhAvavAda che. (1003). kevala svabhAvavAdane ja batAve che - 1004-kamaLa vagere puSpomAM saurabha-sugaMdha koNa utpanna kare che? zeraDImAM mIThAza, uttamajAtinA hAthInI cAlanI suMdaratA, IkvAku vagere nirmala kuLamAM janmelA puruSone sarva padArthomAM ucita pravRtti karavA rUpa vinaya koNe utpanna karyo ? to ke, svabhAvathI ja te sarva thayelA che, paraMtu kAlAdika bIjAM kAraNo nathI. bIjA sthaLe paNa kahevuM che ke-"kAMTAnI aNImAM tIkSNatA koNe karI che ? mRgalAo ane pakSIomAM vicitra-judA judApaNAnI AkRtisvabhAva koNe karyA? to ke, svabhAvathI ja A sarve pravartelA che, temAM koInI icchApUrvakano karelo prayatna nathI." (1004) have cAlu adhikAra viSayaka tathAbhavyatva kahe che - 1005-ahi tathAbhavyatvanI pratiSThAmAM je jIva jema tIrthaMkara, gaNadhara, strIveda, puruSaveda Adi vividha paryAyo pAmIne pAra vagaranA saMsAra - samudramAM rakhaDIne te sarva karmano kSaya karIne siddhi pAme che, tenA saMbaMdhI bhavyatva citra arthAt vividha paryAyo pAmavA rUpa prApta thayuM. jo te tathAbhavyatva jIvanuM na hoya, to judA judA bhAvomAM vividhatA AvI na zake. have kadAca tame prazna karo ke, "te citrasvabhAva zI cIja che ? athavA citrasvabhAva evI koI vastu nathI, tema mAnIe to siddhigamana yogya bhavyatva na hoya A vAdamudrAvAdanI maryAdA, je pUrve jaNAvI gayA, tene bIjo koI game teTalo prayatna kare, to paNa ullaMghana karI zake tema nathI. A sarvano sAra e che ke-"je RSabhAdi bhavyajIvo che, teo manuSya, nArakI, deva, tiryaMcagati, ekendriyAdika jAti, sukhI, duHkhI rogI, nirogI, dhanapati, daridra, zeTha, sevaka, pitA putra A vagere aneka paryAyone lagabhaga dareka jIvo Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 529 anubhave che. temaja cokkasa kSetra, kAlanI citra avasthA bhogavanArA thAya che ane tyAra pachI teo siddha thAya che. temanuM bhavyapaNuM citrarUpa ke acitrarUpa gaNAya? te kaho. (1005) 1006-have kadAca tame ema kahetA ho ke, paraspara judA judA paryAyonI prAptinA kAraNa-svabhAva che jeno, tetathAbhavyatva kahevAya, to amArI sarva vAta siddha thaI gaI. AgaLa je puruSakAra-vaicitrya vagere samagra kahI gayA, te ahi siddha thaI gayuM have bIjA vikalpanI cokhavaTa karatA kahe che ke-"jo tevA vicitrasvabhAvavALo nathI,-bIjA prANIo vaDe prApta karavA lAyaka paryAyonI bhinnatAmAM kAraNa che, svarUpa jenuM evuM tathAbhavyatva jo svIkAravAmAM na Ave to RSabhaparyAyanI prAptithI siddhi na thavI joie. jema bIjA mahAvIra AdinI mukti na thai, tema RSabhAdinI mukti na thavI joIe. evo vizeSa hetu kayo che ke-bhavyatA samAna hovA chatAM ekanI eka kALamAM siddhi che ane bIjAnI siddhi nathI. tulyasvabhAvathI AkSipta thavAthI to ekI sAthe ja badhAnI siddhi thavAno prasaMga Ave. (1006) 1007-buddhizALI puruSoe A nyAyamArganI maryAdAne na ullaMghana karavI. A maryAdAne ullaMghana karavAmAM Ave, to yathAsthita vastuno nirNaya-zraddhAno vinAza thAya. mATe yathArthapaNe tene tapAsavI. jo barAbara tapAsavAmAM na Ave, to samyagu vizvAsa-zraddhAnA vinAzanI apekSAe bIjA doSanI prApti thAya. (1007) te ja batAve che - 1008-jo sarva prakAranA ayogyamAM paNa eka svabhAva hovAnA kAraNe tenA je je vividha prakAranA paryAyo che, temAM deza, kALa Adi paryAyothI vicitratA thAya, tyAre tenA svabhAvamAM to koI bheda nathI, to abhavyanI paNa mukti thAya. RSabhAdikano nirvANakALamAM je svabhAva che, te svabhAva jo mahAvIrano thAya, to baMneno nirvANamAM javAno eka kALa thavo joie. kAraNa ke, bhavyatAmAM koI bheda nathI. ane bannemAM eka sAthe nirvANa tame svIkAratA nathI. tethI ema mAnavuM paDaze. ke vIrane kALa ayogya che to RSabhAdine paNa takALa ayogya mAnavo ja rahyo eTale ke tatkALe mokSe javAayogya AvuM bhavyatva hovA chatAM 28SabhAdino mokSa thayo ane jyAre ema thAya to abhavyanI paNa mukti thavI joie. kAraNa e che ke, "te kALanuM ayogyapaNe baMnemAM samAna che. (1008). 1009-bhinna paryAyonI prApti anyathAnupapatti-bhavyatAmAM bheda vagara bhinna paryAyonI prAptinI anupapatti-azakyatA (jema bhojana vagara tRptinI anupatti che, tema) RSabhAdikanA bhavyatvamAM jo bheda svIkAra karo, to nakkI viziSTa bhavyatAvaDe koTinI te te padArthano AkSepa thavAthI ISTanI siddhi thaze. arthAt manovAMchita je tIrthaMkara che ke tevA bIjA iSTa paryAyonI prApti thaze. A pramANe bhavyatAnI vicitratAmAM anekAMta che. sAmAnyarUpe bhavyatA eka prakAranI che. jema ke, AMbo liMbaDo, kadaMba vagere vRkSomAM vRkSatva samAna che, jyAre vizeSanI ciMtA karavAmAM Ave, tyAre jema AmrAdikamAM rasa, vIrya ane vipAkanA bhedathI judI judI Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 upadezapada-anuvAda vizeSatA che. tathA paraspara bhinna paryAyavALA prANIomAM bhavyatAnAM paNa vividha rUpo che. (1009) 1010-have jo tame ema kaho ke, 'bhavyatA svarUpathI eka che, to paNa potAnA kAryanI utpattimAM tenuM rUpa aniyata che. A kAraNe kAryamAM bheda hovA chatAM paNa kAryanI tathAbhavyatAmAM bhinnatA nathI. kAraNa ke, svarUpathI eka che - ema zaMkA karI kahe che utpattimAM svabhAvatAno aniyama che bhavyatvanA vicitrasvabhAva vinA zakya nathI, to pachI ApaNe mAnelI vicitratAnI vAta upasaMhAra karatA kahe che bhavyatvanI nAnArUpatA-vicitratA che, te anekAMtathI yathArtha ja che. vadhAre vistAra karavAthI have saryuM. (1010) zaMkA karatA kahe che ke, 'jo bhavyatva aneka prakAranuM che ane tenA kAraNe kAla bhedathI bhavya jIvone ja bIjanuM AdhAna Adi AtmaguNono lAbha thAya che. to samyaktva AdinI ArAdhanAmAM prayatna karavo ucita na gaNAya, tethI prArthanA vagara paNa icchita arthanI siddhi thaze - ema zaMkA karatA kahe che - - 1011-A bhavyatva vividha prakAratAyukta che, pAramArthika-tattvabuddhithI A jinapravacanamAM niraticAra samyaktvAdi AcAronuM paripAlana sarva prayatnathI AdarapUrvaka buddhizAlIoe karavuM joie. puruSArtha karyA vagara udyama-prayatna karyA vagara bhavitavyatAe hAjara karelAM kAryo paNa utpanna karI zakatA nathI. 'kAla, svabhAva, niyati'-e vage2e vacananI prAmANikatAthI bIjA paNa je puruSakAra vagere kAraNasamudAya kahela che,tenA sahArAthI tathAbhavyatva, svabhAva potAnuM kArya karavA samartha banI zake che. 1012-darzanAcAranI temaja bIjAM vratonI virAdhanA thavA rUpa aticAra vadhAre sevana karavAnI vrata to dUra rAkhIe, paNa alpa paNa temAM aticAra lAgI jAya to paNa ghaNA bhAge dAruNa phaLane ApanAra thAya che. mATe zuddha dharma-yogamAM prayatna karavo. ahiM prAyaH eTalA ATe jaNAvyuM ke, sArI rIte niMdA-garha karavAthI viparIta rUpa evo aticAra paNa niranubaMdha thAya che. AmAM zUrateja rAjAnuM udAharaNa samajavuM. (1012) te batAvatA pAMca gAthAo kahe che - alpa aticArathI dArUNa phaLa upara zUratejanuM dRSTAMta 1013 thI 1017 pUrve vistArathI kahelA narasuMdara rAjAno vRttAnta sAMbhaLIne padmAvatI nagarImAM agra paTarANI sahita zUrateja nAmano rAjA mahAvairAgya pAmyo ane dIkSA aMgIkAra karI. siMhapaNe saMsAra tyAgI, cAritra aMgIkAra kareluM hovAthI ugrapaNe vihAra karI vrato pAlana karatA hatA. keTaloka samaya thayA pachI gajapuramAM, sAdhu-sAdhvIone je zeSakALamAM mAsakalpa ka2vAnA che, te mAsakalpa thayo, tyAre zUrateja rAjarSi sAdhu-sAdhvIonA varga sahita tyAM padhAryA. A pramANe jyAre vihAra pravarto, tyAre nagaramAM sAdhu -sAdhvI yogya je suMdara AcAro tenI loko prazaMsA ka2vA lAgyA. loko pratibodha pAmyA, mithyAtva Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 531 dUra thavAthI ane loko tenA viSathI mukta thavAnA kAraNe AkhuM nagara paramAnandamaya banI gayuM. AvA samayamAM tyAM "viSNu nAmanA eka zeTha hatA, jeo haMmezA niSkalaMka kulAcAravALA hatA, teonuM zIlarUpI jaLa kSIrasamudra mAphaka ujjavala ane pavitra hatuM. teonI kIrti sarvatra vistAra pAmI hatI, temane eka datta nAmano putra hato, je bAlyakALathI ja samagra abhyAsa ekAgra manathI karato hato. vaLI potAnA kulane anurUpa AcAronuM satata pAlana karato hato. valI pitAnA premanuM ananya pAtra banavA sAthe "kulamAM kalpavRkSa tarIke thaze." ema darekane tenA pratye Adara hato. samagra lokanAM netrone cakora-candrikAkAravALuM udAra evuM yauvana jayAre tene prApta thayuM, tyAre koIka vakhata eka naTaDI upara teno daSTipAta thayo. dekhatAM ja sarpanA DaMkha karatAM paNa adhikapaNe teno rAga emAM ekadama vRddhi pAmyo. vaddana asaMbhAvanIya evo te vRttAnta durjanone hAsyapAtra, ziSTalokone niMdanIya, banyulokonA manane saMtApa karAvanAra, jaLamAM paDeluM telabindu tarata vistAra pAme, tema AkhA nagaramAM A vAta prasarI gaI. are ! vAta AkhA nagaramAM to zuM paraMtu sUrasena (sUrateja) rAjarSi pAse paNa pahoMcI. tyAre sUrateja rAjarSi bolyA ke, "strI-viSayaka rAga evo jabaro che ke, tene koI evI vastu nathI ke, je te na kare." A munie te naTa paNAnA vRttAntathI "are! dhikkAra thAo, ANe kulIna janane anucita evuM khoTuM AcaraNa karyuM." AvA prakAranI nindA na karavAthI, lagAra A kAryane bahumAnanA viSayabhUta banAvyuM. koika divase pUrvanAM rAjapatnI, atyAranAM thayelAM sAdhvI vaMdanA mATe AvyAM hatAM, temaNe kaMIka IrSyA-krodhathI kahyuM ke, "evA nIca lokonI vAtothI saryuM, uttamapuruSo svapnamAM paNa nIca lokanI vAto zravaNa karatA nathI." ahiM atisUkSma rAga ane dveSathI nIca AcAra prApta karAvanAra evo karmabaMdha baMnee bAMdhyo. baMnee potAno A aparAdha Alovyo nahi, samajavA chatAM na khamAvyo, eTale kAla karIne teo vaimAnika devalokamAM gayA. tyAM bhogo bhogavyA, AyuSya pUrNa thayuM, eTale devalokamAMthI cyavIne sUratejano jIva koIka nagaramAM vaNikaputrapaNe utpanna thayo.devI koIka naTalokanA ghare putrIpaNe utpanna thaI. baMnee potapotAnA sthAnake kalAbhyAsa kayoM. baMnene yauvana prApta thavA chatAM puruSamAM rAgano abhAva eTale rAga utpanna thato nathI. samaya jatAM te baMnene paraspara eka bIjAnuM darzana thayuM. tyAra pachI koI prakAre baMneno dRSTirAga pAcho na haThavAthI temanAM lagna thayAM. "ayogya saMbaMdha thayo." ema lokomAM sarvatra vAta phelAvAthI te vAtanI potAnA mana para vadhAre asara thavAthI teo dezAttaramAM cAlyA gayA. koIka prasaMge sAdhuonA zuddha Acaro dekhavAthI, AgalA bhavamAM tevo AcaraNo anubhavelA hovAthI tenuM smaraNa thayuM. eTale baMnene bodhiprApti thaI. (1017) 1018rAga-dveSa svarUpa alpa paNa aticAra je AgaLa kahI gayA, temane anucita AcAranA kAraNe pariNamyo. te kAraNe buddhizALI vivekI AtmAoe zuddha AcArapAlana Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532 upadezapada-anuvAda karavAmAM tatpara banavuM. zuddha AcAra-viSayamAM AgaLa kahIzuM, te durgatA nArInuM udAharaNa kaheluM che. (1018) te ja udAharaNa saMkSepathI eka gharaDI daridra strInuM dRSTAMta saMbhaLAya che ke, te DosIe sinduvAra, jAsudanAM puSpovaDe jagadgurunI pUjAno manathI abhiprAya karyo, tethI te devalokamAM utpanna thaI. (1019) (durgatADozInuM dRSTAMta) A kathA agIAra gAthAthI kahe che - 1020 thI 1030-madhyadezanA mugaTa samAna, amArApurInI samRddhinI spardhA karatI kAkaMdI nAmanI nagarI hatI. koIka samaye samagra bhuvananA lokone Azcarya pamADatA, lokone harSa utpanna thAya, tevA guNasamUhavAlA, gAma, nagara, khANa, zaherothI vizALa pRthvImAM vicaratA vicaratA koIka tIrthakara bhagavaMta tyAM samavasaryA. tyAM samavasaraNanI aMdara calAyamAna nirmala cAmaronA samUhathI viMjAtA zarIravALA zaradacaMdranA maMDala samAna ujjavala traNa chatronA talabhAgamAM birAjamAna bhagavaMta dharmadezanA saMbhaLAvatA hatA. te samaye vividha prakAranA yAna, vAhana upara ArUDha thayelA prauDha aMDabara-yukta, gaMdhahastInI unnata khAMdha upara besIne chatrathI DhaMkAyela AkAzatala viSe, cAraNa janothI gavAtA guNagaNavALA, jeno bherInA bhAkAra zabdathI AkAzatala pUrAI gayuM che. evA kiMkaragaNa sAthe jemaNe vividha prakAranI veSabhUSA ane AbharaNa bhUSAnI sajAvaTa zarIre karI che, evA nagaranA strIpuruSo jayAre temane vaMdana karavA mATe jatA hatA te samaye eka daridra vRddha strI pANI-ImpaNA mATe nagara bahAra nIkaLI hatI. teNe koine pUchayuM ke-"eka dizAmAM sarva loko mukha karIne utAvaLA utAvaLA jatAM kema jaNAya che ? pelAe pratyuttara Apyo ke, "jagatanA eka apUrva bandhabhUta, janma jarA, roga, maraNa, zoka, durgati vagere duHkhono uccheda karanAra tIrthakara bhagavaMtane vaMdana, pUjana karavA mATe jAya che." te sAMbhaLI te daridra DozInA aMtaHkaraNamAM bhagavaMta vize bhakti utpanna thaI. teNe ciMtavyuM ke, "huM paNa prabhupUjA karavAno prayatna karuM. pUjA karavAnA abhiprAyavALI thayelI A pramANe vicAravA lAgI ke-"aho ! huM kevI atidurbhAgyavALI chuM, puNyarahita chuM, zAstramAM kahelA pujAnA padArtho vagaranI chuM. mATe A araNya phogaTa maLatA tevA prakAranA sinduvAra, lAla jAsudanAM puSpo mArI meLe grahaNa karIne bhaktipUrNa aMgavALI huM pUjA kare, to tenAthI dhanyA- kRtArtha banuM. maLelo mAro manuSya-janma paNa saphaLa thAya, mAruM jIvita dhanya thAya." AvI bhAvanA jyAre tenA aMtaHkaraNamAM vartatI hatI ane kAyA romAMcita thaI hatI, harSanA azrujaLathI jenA kapolatala bhIMjAI gayA hatA, bhagavaMta tarapha javA gamana karatI hatI, samavasaraNa ane jaMgalanI vacce ja vRddhA hovAthI, AyuSya kSINa thayuM, eTale tarata ja tevI bhaktibhAvanA - sahita mRtyu pAmI. te samaye teNe pUjA nathI karI, paraMtu pUjAnA pariNAmanI ekAgratA ane ullAsita mAnasa thavAthI, te devalokane pAmI. (1020) Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 533 tenuM kalevara pRthvIpITha para ragadoLAtuM dekhIne anukaMpA-yukta cittavALA loko tene pANIthI siMcavA lAgyA. bilakula hAlatI - cAlatI ke zvAsa letI na hovAthI lokone zaMkA thai ke, 'are Ane mUrchA AvI che ke mRtyu pAmI che ?' jyAre koi kazo paNa nirNaya karI zakatA nathI, eTale bhagavaMtane pRcchA karI ke, 'he bhagavaMta ! pelI vRddhA mUrchA pAmelI che ke mRtyu ?' tyAra pachI bhagavaMte jaNAvyuM ke, 'mRtyu pAmIne devaloka pAmI che.' devalokamAM sarva paryAptao pAmIne avadhijJAnano upayoga mUkIne pUrvabhavamAM anubhavelanuM smaraNa karIne te deva prabhune vaMdana karavA mATe Avyo, tyAre lokone jaNAvyuM ke, pelI strI hatI, te ja A deva che.' pharI jyAre A hakIkata lokone kahI, eTale lokone Azcarya thayuM ke, 'aho ! ekalA mAtra pUjAnA pariNAma karyA keTalA mAtramAM ANe amaratA prApta karI.' tyAra pachI bhagavate dharmakathA kahevAno prAraMbha karyo-'thoDo paNa zubha adhyavasAya viziSTa guNapAtrano adhikArI banAvI mahAphala ApanAra thAya che. jema eka jaLabindu svayaMbhUramaNAdi samudramAM nAkhavAmAM Ave, to te kAyama mATe akSayabhAva pAme che. te bindunA AzrayanA zoSano abhAva hovAthI. e ja pramANe vItarAga arihaMta paramAtmAo viSe, temanA pradhAna vItarAgAdika guNo viSe bahumAna - pakSapAta karavo, te vItarAga paramAtmAnI pUjAthI thAya che. jinezvaro, gaNadharo, devendro, rAjAonI madhye je pradhAna-mukhyapadanI prApti, tathA pUjA-samaye utkRSTa puNyAnubaMdhI puNyakarmano baMdha, tathA azubha karmano kSaya thAya ane tenA yoge kAlAntare krame karI yathAkhyAta cAritrarUpa uttama dharmanI siddhi thAya che. sarva vItarAga jinezvara arihaMta paramAtmAnI pUjAnA prabhAvathI thAya che. tathA uttama evA jinezvaranA dharmanI prasiddhi-prabhAvano prakAza te paNa jinezvara vItarAga paramAtmAnI abhyarcanA karavAthI thAya che. A pUjAnA praNidhAnarUpa dharmanA bIjathI bhavagahanamAM dAritrya dUra thavA sAthe, atyaMta pradhAnabhUta zabdAdika viSayasukhanI prApti sAthe, uttarottara temAM tyAga buddhi thAya che. krame karI te AThamAM manuSyabhavamAM siddhi pAmanAro thAya che. A ATha bhavonI vacce sAta devanA bhavo thAya che, te judA samajavA, nahiMtara baMnenA bhavo sAthe gaNavAthI AThamo devabhava AvI jAya. ane te devabhavamAM siddhi saMbhavatI nathI. AThamAM bhavamAM jevI rIte siddhi meLavI, te kahe che - kanakapuramAM kanakadhvaja rAjA thaine zaradakAlanA indramahotsavanA kAraNe nagarathI bahAra nIkaLyo, tyAre AgaLa kahIzuM, tevuM vilakSaNa azubha dekhIne te pratyekabuddha thayo. te A pramANe - deDakAne sarpe, teja sarpane ku22 nAmanA pakSivizeSa,. ku22ne ajagare - ema darekane eka bIjA dvArA pakaDIne bhakSaNa karatA dekhyA. tyAra pachI vicAraNA karavA lAgyA ke, 'A jagata hIna, madhyama, uttama evA bhedavALuM che, temAM moTo nAnAne, nAno tethI hInane bhakSaNa kare che. je pramANe vicAryuM, te vistArathI samajAve che. A loka deDakAnI jema jAti, kula vaibhavAdikanI nyUnatAvALo hoya to, sarpa sarakhA bIjA tenAthI baLavAna hoya temanA vaDe, Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534 upadezapada-anuvAda nAnAne pIDA pamADIne pote jIve che. te sarpa paNa bIjAbaLavAna kurara sarakhA anya prANIthI gaLI javAya che. te sarpa paNa svavaza nathI, tenAthI baLavAna kurara che. kuraranI vaLI tevI ja parAdhIna avasthA che. tenA karatA baLavAna ajagare tene paNa jaDabAmAM pakaDelo che. e ajagara paNa yamarAjAne paravaza che. AvA prakArano "masya-galAgala' nyAyavALo loka che. baLavAna nabaLAne satAve che. AvA prakArano loka che, temAM viSayanA prasaMgomAM Asakti karavI, e mahAmoha-mahAmUrkhatA che. ema vicAratA mRtyaviSayaka mahAbhaya utpanna thayo. uttama prakArano cAritra grahaNa karavAno adhyavasAya thayo, eTale rAjaya vagereno tyAga karIne krame karI pApa zamAvavA kSamAzramaNa thayo. zreSTha evI kevalalakSmI prApta karIne paramakalyANa karanAra hovAthI "zakrAvatAra' nAmanA caityathI vibhUSita evA udyAnamAM ayodhyA nagarImAM siddhipada pAmyA. (1030), durgatA nArInuM udAharaNa pUrNa thayuM. 1031-A jinezvara bhagavaMtanA dharmamAM bIjA paNa ratnazikha Adika temaja AgaLa jaNAvelA sudarzana zeTha vagere aneka mahattvazALI puruSo vizuddha yoganA anuSThAnomAM anurAgI banI kalyANa sAdhI zAzvata siddhisthAna prApta karanAra thayA che. temAM ratnazikhanuM kathAnaka A pramANe saMbhaLAya che - (ratnazikhanI kathA ) A ja jaMbudvIpa nAmanA dvIpamAM bharatakSetramAM ardhacakrI vAsudeva balarAma sAthe hatA. vaLI gokuLo sahita goviMda hatA. bIjA pakSe cakrI-kuMbhAra, haladhara eTale kheDuta ane gAyonA vRnda sahita gopAlo jemAM hatA, evuM susthita sugrAma nAmanuM gAma hatuM. tyAM svabhAvathI bhadrika vinaya, saraLatA Adi guNayukta saMgata nAmano eka daridra hato. teNe koIka vakhata koI prakAre tyAM AvelA munione atibahumAna sahita rAtri rahevA mATe potAnuM sthAna ApyuM. vaLI harSapUrvaka temanI paryApAsanA karI. sAdhuoe paNa tene dharmamAM joDAya tevI ApaNI dharma-dezanA kahI. kevI ? "he mahAnubhAva ! parvatanA uMcA zikhara sarakhA dehavALA, jenA madajaLathI AMgaNAM siMcAtAM che, evA hAthIo, vividha jAtinA samudAyavALA suvarNasAMkaLa - yukta aneka azvo, vinaya ane AdarathI praNAma karavAmAM tatpara, vividha prakAranI sevA karavAmAM udyata evA sAmaMto,dezo, paTTaNo, nagaro, gAmo ane vasatIvALAM sthAno Adi sukha-sAmagrI dharmathI prApta thAya che. mahelomAM nivAsa, svAdhIna karelI pRthvI, manohara aMtApura, akhUTa bhaMDAra, manohara saMgIta, nATakAdi, divya dehakAMti, caMdrasamAna ujajavala yaza, zreSTha puruSArtha yukta baLa, A jagatamAM je sArAmAM sArAM sukho che, te sarva dharmathI prApta thAya che. je cInAI rezamI paTTAMzuka devadUSya, Azcarya kArI uttama motIonA manohara bhogAMgono vaibhava vaLI jIvone je addabhUta guNonI prApti thAya che, te sarva prabhAva hoya to mAtra dharmano ja che. mATe te bhAgyazALI ! kAMika dharmakArya kara, jethI Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 535 janmAMtaramAM sukha bhogavanAro thaI zake." A pramANe munioe kahyuM, tyAre saMgate vicAryuM ke, dharma kone kahevAya ? kevI rIte karAya ? tenuM mane kazuM ja jJAna nathI, to karavAnI vAta to dUra ja rahI. A sAdhu bhagavaMto mArA pratye vAtsalya bhAvavALA che, to temanI A ucita AjJAno amala karuM. teNe kahyuM ke-"he bhagavaMta ! ame kharAba - halakA lokonA vAsamAM rahenArA hovAthI dharmanA svarUpathI ajJAta chIe, chatAM paNa amAre yogya je dharmakArya. hoya, tenI Apa AjJA karo." tyAra pachI sAdhuoe "A yogya che.' ema samajIne tene "paMcanamaskAra' bhaNAvyo. te bhAgyazALI ! A maMtra, pApano nAza karanAra che, to sarvAdara-bahumAnathI traNe saMdhyA samaye, traNe, pAMca ke ATha vakhata niyamita bhaNavo. khAsa karIne bhojana ane zayana-samaye to A viSayamAM kSaNavAra paNa AnuM bahumAna - smaraNa na mUkavuM." A prakAre ghaNI hitazikSA ApIne sAdhuo bIje vihAra karI gayA. pelo saMgata pAmara paNa guruvacanane bhAvathI svIkArI lAMbA kALa sudhI te pramANe smaraNa karIne zarIrano tyAga karIne "paMcanamaskAra'nA , smaraNa-niyamanA kAraNe upArjana karelA puNyaprabhAvayoge pRthvIrUpa aMganAnA tilakabhUta samagra lakSmInA sthAnarUpa "padmAnana' nAmanA rAjAnI "kumudinI" nAmanI atyaMta vallabha evI rANInI kukSimAM putrapaNe utpanna thayo. ratnarAzinAM svapnathI sUcita hovAthI tenuM nAma ratnazikha' sthApana karyuM. samagra kaLA - kalApa grahaNa karIne sukhapUrvaka yauvanAraMbha kALa pAmyo. A kumAranA kaLA-kauzalyano atizaya sAMbhaLavAthI atiraMjita thayelI jANe sukRtathI AkarSAela lakSmI jAte AvIne vare che, tema sukozalA nAmanI kolAdhiparAjAnI putrI jAte AvIne tene varI. koIka vakhata devIe mastakamAM rahelA sapheda kezane ukheDIne rAjAne batAvyo, eTale te vairAgya pAmyo. putrane rAjya ApIne padmAnana rAjA potAnI priyA sAthe vanavAsa sevana karavA gayo. have ratnazikha zaradacaMdra samAna akhaMDa rAjamaMDalathI alaMkRta, sAmaMto, maMtrIonAM maMDalo jenAmAM anurAgI banelAM che, evo mahArAjA thayo. koIka AvIne AkhyAno-kathAo kahe, temAM tene khUba kautukAnaMda thato. tethI kathA kahenArA bhaTTone vRtti-dAna Apato hato. apUrva nahIM sAMbhaLelI evI kathAo sAMbhaLato hato. jemAM ghaNAM kautuko bharelAM hoya, evA mahAsattvazALI puruSonAM caritro zravaNa karIne ati harSa pAmato hato. kathA karanArAone tuSTidAna Apato hato. koIka samaye eka kathA kahenAra bhaTTa kathA kahevI zaru karI - vIrAMgada ane mitranI kathA) samudramAM jema madirA ane lakSmIno nivAsa che, tema lakSmInA nivAsasthAnarUpa mahodayanA samudAyathI suMdara arthAt dareka prakAranI AbAdIvALuM vijayapura nAmanuM nagara hatuM. zUravIranI jema ghaNA zatruono vinAza karIne jeNe prasiddhi meLavI che, evA sUrAMgada rAjAne pUrvanA upArjana karelA puNyodayathI prApta karela rUpAdi guNAtizayathI yukta evo vIrAMgada nAmano kumAra hato. athajana mATe te ciMtAmaNi samAna, zaraNe AvelA mATe vajApuMjara Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536 upadezapada-anuvAda samAna, dIna-duHkhiyA pratye mAtA-pitA-samAna, durnatirUpI dhAnya mATe ukharabhUmi samAna, te kumArane sumitra nAmano maMtrIputra mitra hato. teo paraspara ekabIjA sadbhAva-garbhita niHsvArtha snehavALA hatA. A pramANe teo niraMtara sAthe AnaMda mANatA hatA. tyAre kumAra sAthe koIka vakhata evo vArtAlApa thayo ke- dezAMtaramAM jaIne ApaNA puNyanI ApaNe parIkSA karIe, paraMtu mAtA-pitAne kevI rIte choDavA ? e upAyo zodhavA mATe udyama karatA hatA.' koIka samaye udyAnamAM krIDA karavAmAM tallIna banelA hatA, tyAre "zaraNa zaraNa' ema bUma pADato evo cora puruSa ke, jene vadha karavA mATenuM zarIra-maMDana kareluM hatuM, te AvIne virAMgada kumAra caraNamAM paDyo. te coranI pAchaLa zikSA karanArA rAjapuruSo AvyA. teo kumArane kahevA lAgyA ke- he kumAra ! A pApI cora che, sudatta zeThanA gharamAM khAtara pADeluM ane tenA dvAramAMthI nIkaLato hato, tyAre ame tene pakaDI pADyo che. mahArAjAnI AjJAthI zUlI para AropaNa karavA mATe vadha karavAnI bhUmie laI gayA hatA, tyAMthI palAyana thaIne ahiM Avelo che, to kumAra ! amane AjJA Apo ke, jethI mahArAjAnI AjJAno amala karI zakIe." - tyAra pachI zaraNe AvelAne samarpaNa karavo ane coranuM rakSaNa karavuM A baMne vAtomAM mUMjhAyo. "zuM karavuM-ema vicAratAM "zaraNArthInuM pAlana karavuM" evA pakSapAtavALA kumAre kahyuM ke " jyAM sudhI huM tene dhAraNa karuM chuM, tyAM sudhI tene koI mArI zakaze nahIM, mATe A vAta choDI do ane pitAjIne kaho ke - "tenA kulanuM abhimAna, mahAbhya ke bahAdurI kevI rIte kahevAya che, jenA zaraNamAM Avelo gAya ane hAthI mAphaka svaccheda bhramaNa na karI zake ?" kumArano nizcaya jemaNe jANyo che, evA rAjadaMDapAzika puruSoe A vAta rAjAne nivedana karI. "atizaya roSapAmelA pitAe kumArane dezavaTo karavAno hukama Apyo. potAnA manorathane anukUla pitAno Adeza hovAthI harSa pAmelA kumAre potAnI sAthe AvatA samagra parivArane rokIne sumitrano sathavAro karIne dezAttaramAM prayANa karavA lAgyo. aneka rAjyone ullaMghIne paribhramaNa karato karato eka mahA araNyasthalamAM parizrama dUra karavA tema ja vinoda mATe eka vaDalAnAM chAMyaDAmAM sUI gayo. sumitra jAgato hato ane tenI jaMghAonuM pramardana karavA lAgyo. A samaye vaDalAmAM vAsa karatA yakSane teonAM rUpane dekhIne atyaMta AnaMda thayo, valI divyajJAnathI tenA guNAtizayane paNa jANI lIdhA. eTale yakSa temanA upara prabhAvita thaI vicAravA lAgyo ke, "A mahAsAttvika puruSonI paroNAgata karuM.' ema vicArIne sumitrane darzana ApyAM. sumitre paNa "A koIka deva che." ema dhArI ubhA thaI abhivAdana karyuM. tyAra pachI yakSe kahyuM ke, "he mahAbhAgyazALI ! tame mArA paroNA cho, to bolo ke, huM tamAruM zuM svAgata ane sarabharA karuM ?' sumitre kahyuM ke, "darzana ApavAthI ja amArA sarva manoratho pUrNa karyA che. AnA karatAM bIjuM vadhAre caDiyAtuM ke durlabha zuM che ? kaheluM che ke-" devatAnAM darzana mATe aneko tapanuM sevana kare che, tathA maMtro suvidyAonA jApa jape che, paraMtu dareka tevA koIka virala bhAgyazALIone ja teo darzana Ape che." jenA aMgamAM guNo utpanna thayelA che, tevA sajjana puruSo prArthanA karavAnuM jANatA ja Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 537 nathI, eTaluM ja nahi, paraMtu jIvita, vaibhavavyayanA bhoge paNa bIjo uddhAra kare che." "to paNa devadarzana saphaLa karavA mATe A be maNine grahaNa kara. AmAM je nIlamaNi che, te traNa rAtri upavAsa karIne pachI tenI pUjA karavAmAM Ave, to te viziSTa rAjaya ApanAra thAya che, mATe A maNino upayoga tenA mATe karavo. vaLI A je lAla krAMtivALuM che, nava mAyAbIjathI abhimaMtrita karI teno tAre upayoga karavo. tenAthI manorathathI paNa adhika viSayasukha prApta thaze." tyAra pachI vismaya pAmelA sumitre kahyuM ke, "jevI tamArI AjJA' ema kahI praNAma pUrvaka behAthanI aMjalI joDI temAM Adara pUrvaka grahaNa karyA. sumitra vicAravAlAgyo ke - "aho ! A hakIkata satya che ke - " nagaramAMthI dhana araNyamAM haraNa thAya che, vanamAM paNa cAre bAjuthI sahAyatA maLI jAya che. sUtelA manuSyanAM pUrve karelAM karmo jAgatA hoya che." kharekhara A kumAra mahApuNyano bhaMDAra che ke, jeno devatAo paNa A pramANe upakAra kare che. A samaye yakSa adazya thayo. pachI kumAra jAgyo. vaLI AgaLa prayANa cAlu karyuM. kumAra phalAdikanuM bhakSaNa karato hato, tene rokyo. traNa rAtri sudhI upavAsa karIne anukrame mahAzAlA nagaramanA udyAnamAM pahoMcyA. tyAre sumitre kumArane pelo maNi batAvyo ane kahyuM ke -"A maNiratnanI pUjA kara, ke jethI rAjA thAya." Azcarya pAmatA kumAre pUchyuM ke, "he mitra ! A tane kyAMthI prApta thayuM ? sumitre sAmAnyathI ema kahyuM ke, "tArA puNya-prabhAvathI, vizeSathI to tene rAjaya prApta thaze, tyAre mitrane kahyuM ke, "he mitra ! atyAre rAjaya-prApti kevI rIte thaze ?' ema Azcarya pAmelo te rAjaputra AMbAnA chAMyaDAmAM beTho. bIjA sumitre paNa latAmaMDapamAM ciMtAmaNiratnanI vidhipUrvaka pUjA karIne zarIra sthitinI-zarIranA, snAna vilepanAdi sAra sAmagrInI prArthanA karI; ratnanA acinya prabhAvathI te ja kSaNe zarIra-mardana karanArA tyAM AvyA. teoe baMnenA aMganuM mardana karyuM. tyAra pachI ghaselA sugaMdhI padArtho yukta hasta-pallavavALA taruNa suMdarIo AvI pahoMcI, teoe A baMnenA zarIranuM masAja karyuM. tyAra pachI snAnavidhi taiyAra karyo. te ja kSaNe utpanna thayela vividha AzcaryakArI snAna-maMDapomAM maNiratna-kiraNonA samUhathI IndradhanuSa-samAna varNamaya, suvarNamaya zreSTha Asano upara sugaMdhI jaLathI bharelA ghaNA kaLazo vaDe manohara gIta-vAMjitro, nATaka karavA pUrvaka te divyAMganAoe baMnene snAnavidhi karAvyo. devatAI vastro paherAvyAM. puSpa, vilepananA upacAro karyA, pachI sarva kAmaguNothI yukta, khAdya padArthothI yukta bhojana - sAmagrI hAjara thaI. rAjAnI bAdazAhI rIte bhojana karyuM. tyAra pachI indrajALanI mAphaka kSaNamAM snAna, bhojana-sAmagrI ane parivAra sarva adazya thayuM. tyAre vismaya pAmelA rAjaputre kahyuM, "he mitra ! zuM A Azcarya che ke, nIlamaNino A prabhAva che ?' mitre kahyuM, "he kumAra ! A ema nathI. paraMtu Ano paramArtha bIjo che. samaya Avaze, tyAre huM tane jaNAvIza." te sAMbhaLIne vIrAMgada rAjakumAra vizeSapaNe Azcarya pAmyo. A bAju te nagarano aputriyo rAjA yamarAjAno atithi banyo, eTale maMtrathI Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa38 | upadezapada-anuvAda adhiSThita karelA zvetAthI, azva vagere pAMca divyo bhramaNa karatA karatA te pradezamAM AvyA. te samaye "gula gula" evA mAMgalika zabda karatA hAthIe tenA upara abhiSeka ryo ane rAjaputrane potAnI khAMdha para AropaNa karyo. chatra-cAmarothI alaMkRta karyo. "mahArAjAno jaya thAo." ema bolatA maMtrI-sAmaMtoe tene praNAma karyo, nagaramAM praveza karavA mATe vinaMti karI. asaMbhAvanIya saMpatti prApta thavAthI vismaya pAmelo rAjakumAra mitramukha avalokana karavA lAgyo. sumitra paNa priya mitra rAjakumArane sthaLa thayela dekhIne "have huM paNa mArI icchA pramANe gupta rahIza." e pramANe guptapaNe mitra adazya thayo ane rAjaputra tene Ama-tema jovA lAgyo, eTale mitra ekadama tyAMthI palAyana thayo. te sthAnamAMthI rAjakumArane nagaramAM praveza karAvyo. rAjAonI ATha kanyAo sAthe tenA lagna karyA. A pramANe asmalita zAsanavALuM rAjaya-sukha anubhavato rahelo hato. have sumitra paNa pharato pharato koIka sthaLe pahoMcyo. tyAM koI puruSaSiNI "ratisenA' nAmanI gaNikAputrI hatI, teNe tene dekhyo. tenA tarapha te putrIe ghaNA snehathI ekadama najara karI. tenA abhiprAyane samajI gayelI tenI mAtAe sumitrane ghaNA Adara ane gauravathI bolAvyo. teNe vicAryuM ke, A suMdara AkRtivALo ane ghaNo dhanavAna jaNAya che. "kadAca bIjAnI pAse prArthanA kare ke, tIvra saMkaTamAM parezAnI bhogavanAro thAya, to paNa tejasvI daSTi ane sthiravANIvALA puruSo dhanADhya hoya che. kadAca tenI lakSmI pragaTa paNe na jaNAya, to paNa tenA aMganI manohara ceSTAnI lakSmI cAlI Ave che, tema ja tevA bhAgyazALIone manohara suMdarIo svAdhIna hoya che." AvA prakAranI saMbhAvanA karIne te vaDerI gaNikAe sumitranI zreSTha sarabharA karI. ratisenAM suMdarInuM rUpa dekhatAM ja uttejita thayelA kAmAgnivALA sumitrane vicAryuM ke-"savarNanA aMkura samAna gaurAMgavALI, raMbhA-samAna sthUla stanavALI vezyAono eka mahAdoSa hoya che ke, teono sneha haLadaranA raMga samAna uDI jatAM vAra lAgatI nathI. athavA to temano sneha caMcaLa hoya che. gaNikAo dhanamAM rAga karanArI hoya che, paraMtu mogarAnA puSpa sarakhA ujjavala guNomAM sneha karanArathI nathI jema mAkhIo zreSTha sugaMdhI caMdanano tyAga karIne viSTA ane mUtravALA azuci sthAnamAM AnaMda mAnanArI hoya che." A sarva huM barAbara samajuM chuM, to paNa mAruM mana balAtkAre A taruNI tarapha AkarSAyuM che, to have keTaloka samaya ahiM ja rokAuM,-ema dhAraNA karIne te tyAM rokAyo. ratisenA sAthe snehasaMbaMdha thayo, kuTTaNI khuza to thai, paraMtu A kaMI paNa Apato nathI, chatAM paNa saMdeha-yukta dhananI AzAthI kaMI paNa aMganA bhoga ucita padArthanI mAgaNI karI. tyAra pachI bhAre vajanathI tola karI zakAya tevI lohArgalA mAphaka thoDA dAnathI A namaze nahi- ema cittAmAM vicArIne teNe ciMtAmaNiratnanuM smaraNa karyuM. tenA prabhAvathI mahAmUlyavALAM vastrAbhUSaNo ApyAM. kuTaNI khuza thaI to paNa lobhadoSathI vAraMvAra mAgavA Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 539 lAgI. sumitra paNa tene mAge, tema ApavA lAgyo. koika samaye Azcarya pAmelI te ciMtavavA lAgI ke, 'nakkI tenI pAse ciMttAmaNiratna hovuM joie. nahiMtara AvA prakAranI dAnazakti kyAMthI hoya ? mATe te ja grahaNa karI lauM. have jyAre te snAna karavA uThyo, tyAre tenI sutarAu thelI hatI, temAMthI teNe mahAmaNi kADhI lIdho. pharI kaMika mAgaNI karI,eTale khallakathelImAM tapAsyuM na dekhavAthI zodha karavA lAgyo. tyAra pachI kuTTaNIe kahyuM ke, 'have tArAthI saryuM. nakAmo amArA parivArane khoTAM ALa ApIne dubhAvIza nahiM.' eTale khAtrI thai ke - 'ANe ja maNi guptapaNe grahaNa karyo che. nahiMtara siddha thayelA prayojanavALI nirdAkSiNyatAthI Ama na bole. ema vicArI krodha pAmelo tenA makAnamAMthI bahAra nIkaLI gayo. lajjAthI rAjAne paNa vinaMti karavA na icchatA teNe dezAMtara javA prayANa karyuM. ciMtavavA lAgyo ke-'lobhanA doSathI jarjarita thayelI hINabhAgI kuTTaNInA ajJAnane dhikkAra thAo ke, tenI mAgaNI karatAM adhika dAna ApyuM. zubhodaya vartato hovA chatAM tenI lobhatRSNA vRddhi pAmI. paramArthano vicAra karyo vagara vizvAsa karanArano droha karanArI evI teNe mane ekalAne nathI chetaryo, paraMtu potAnA AtmAne paNa chetaryo che. kAraNa ke, vidhi ane maMtra jANyA vagara te maNi kaMi paNa manovAMchita tene Apaze nahiM. sAmAnya patthara mAphaka kazuM ya tene Apaze nahiM. have evo kayo prakAra che ke, huM tenuM apriya karuM, mAro prabhAva dekhADIne te zreSTha ciMtAratna pAchuM meLavI zakuM. kAraNa ke, 'upakArIno upakAra ane vairInuM vera vALavA mATe je samartha na hoya, tevAnuM puruSatva tiraskAra - pAtra thAya che.' A pramANe vividha vikalponA kallolothI Akula hRdayavALA pharatA pharatA teNe koika samaye AzcaryakArI - manohara mahelonI uMcI - nIcI zreNIo yukta naMdanavana-samAna bhavana udyAnathI zobhAyamAna zreSTha cAre bAju pharatA killAvALuM eka nagara dekhyuM.te atiramaNIya hatuM, paraMtu lokonI javara-avara tyAM bilakula na hatI. vismaya pAmelA teNe nagaranI aMdara praveza karyo. to temAM kilakilATa karatA vAMdarAnA ToLAMthI alaMkRta devakulikAo, ghUrakatA bhayaMkara vAgha-yukta atibhayaMkara gharo, aneka sthaLe navIna dehavALA sarpoe tyAga karelI kAMcaLIonAM toraNo dekhavAmAM AvyAM. ema karatAM rAjabhavanamAM pahoMcyo. tyAM paNa koi manuSyanAM rUpane na dekhato, ramyatA jovAmAM Akula banelo te mahelanA sAtamA mALa upara caDI gayo. to tyAM kesaranA raMgathI raMgela zarIravALI, jenuM mastaka kapUranA cUrNathI sapheda raMgayukta karyuM che, jemanI sarala DokI sugaMdhI puSpamALAthI zobhita che, jenA manohara caraNo vajanadAra lohanI sAMkaLathI jakaDelA che, evI uMTaDI yuvatIonuM yugala dekhyuM. A zUnya makAnamAM uMTaDIo kema haze ? ahIM kevI rIte A ArUDha thai haze ? upabhoga karela zarIravALI che, ema tarka karato hato, eTalAmAM gavAkSamAM rahela be dAbaDI jovAmAM AvI. temAM eka dAbaDImAM dhavala aMjana hatuM. bIjI DAbaDImAM zyAma aMjana hatuM. salAkA saLI dekhavAthI A yoga-aMjana che, evo nirNaya karyo. uMTaDInA netramAM pAMpaNo ujaLI dekhavAthI nizcaya karyo ke, 'A ujjavala aMjana AMjavAthI uMTaDI banAvelI che, te asala to manuSyastrIo ja hovI joIe, to kadAca saMbhava che ke, 'A Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 upadezapada-anuvAda zyAma aMjanathI temano manuSyapaNe svAbhAvika prAdurbhAva thAya' ema dhArIne zyAma aMjanathI sumitre tenI AMkho AMjI, eTale tarata svAbhAvika rUpavALI taruNa suMdarIo banI gaI. tamane kuzala che ?' evo prazna sneha-pUrvaka temane pUchatAM, teoe kahyuM ke, "tamArA prabhAvathI atyAre kuzala che.' na saMbhavI zake tevo A tamAro zo vRttAnta che ?-eNe pUchayuM, tyAre potAno vRttAnta jaNAvyo. te A pramANe - ahiMthI uttara dizA-vibhAgamAM gaMgA nAmanI mahAnadInA sAmA kinArA para jemAM samagra kalyANa sthApana thayelAM che, evA subhadra nAmanA nagaramAM aniMdita kArya karanAra evA gaMgAditya nAmanA pradhAna zeTha che. temane samagra kulAMganAonA guNonA AdhArabhUta vasudhArA nAmanI patnI che. te bhAryAe samagraguNayukta ATha putrone janma ApyA pachI tenA upara jayA ane vijayA nAmanI ema be sAthe janmelI putrIo tarIke janmI hatI. mAtA-pitAnA manoratho sahita vRddhi pAmatI evI ame baMne yauvana-narendranI rAjadhAnI samAna tAruNya pAmI. tyAM gaMgA nadI najIkanA vanakhaMDamAM ghaNA lokone mAnya madhurabhASI kathAo, prabaMdho, AkhyAno kahevAmAM catura, kaMIka nimitta-vidyAmAM kuzala, potAnI kriyAomAM parAyaNa raheto, darzanIya, madhyasthabhAva prakAzita karato, suzarma nAmano eka parivrAjaka hato. eka vakhate amArA pitAe tene bhojana mATe bolAvyo. gaurava-pUrvaka caraNAdikanuM zauca karI bhojana mATe Asana upara besADyA. zAli, kSIra, kurAdika suMdara bhojana-sAmagrIo pIrasI te samaye amArA pitAjInI AjJAthI ame pavana nAkhavA mATe vIMjaNo - paMkho nAkhavAnuM kArya karavA lAgI. te vakhate te parivrAjaka amAruM rUpa nIrakhato hato ane A ayukta kArya karanAra cheema dhArI kopAyamAna thayelA kAmadeve sarva bANothI tene vIMdhI nAkhyo. tyAra pachI parivrAjaka ciMtavavA lAgyo ke, "vratanuM pAkhaMDa baLIne bhasma thAo, dhyAna-graha dhikkAra pAmo, zivapurI kSaya pAmo, vaikuMTha ane svargamAM vaja paDo, jo AvI taruNIo sAthe ratisukha na maNAya, to nakkI mArA AtmAmAM ane maDadAmAM taphAvata nathI." tathA "jo apsarAo sAthe brahmA, gaMgA ane gaurI sAthe mahAdeva, govAlaNo sAthe kRSNajI kSobha pAmyA, to pachI mAre vratanuM abhimAna zA mATe rAkhavuM ?" AvA AvA manamAM saMkalpa-vikalpo karato, tathA A priyAono lAbha kevI rIte thAya ? tenA upAyo vicArato bhojananI avajJA karIne jANe kiMIka brahmanuM dhyAna karato hoya, tema rahyo. utsuka thaelA zeThe kahyuM ke, "have dhyAnamArga baMdha karIne bhojana karo. ThaMDuM bhojana khAvAthI sukhethI pariNamI zakatuM nathI, pAcana thatuM nathI. pharI pharI tene kahyuM, tyAre "AvA duHkhIne AvA prakAranA bhojanathI saryuM'-ema bolIne parivrAjaka keTalAka koLiyA grahaNa karyA. bhojana karI rahyA pachI zeThe maharSine pUchayuM ke, "tame ATalA duHkhI kema cho ?' pitAno atyaMta Agraha thavAthI teNe kahyuM ke, "jo ke, ame to saMsAranA saMgano tyAga karelo che, paraMtu tamArA sarakhA bhaktajana hoya ke sajjana hoya, temano saMga ke pakSapAta amane udveganuM kAraNa thAya che. mATe amo tamone akuzalapaNuM kahevA samartha nathI. ATaluM ja basa che. vadhAre AgaLa kahevA mATe mArI jIbha upaDatI nathI." ema kahIne te parivrAjaka potAnA sthAne cAlyo gayo. "kharekhara A zuM haze ?' ema Akula manavALA pitA Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 541 tyAM pahoMcIne paNa vizeSa Adara-sahita ekAMtamAM pUchavA lAgyA, tyAre teNe kahyuM ke, 'zuM karuM ?, eka bAju vAgha che, bIjI bAju be kinArA bharapUra jaLavALI nadI che. jethI 'nathI kahI zakAtuM ke, nathI kahyA vagara rahI zakAtuM.' munijanane AvI vAto karavI te paNa yogya na gaNAya, to paNa mane tArA upara gaurava-mAna che-tethI 5ramArtha che,te sAMbhaLa. 'bhojana - samaye beTho hato, tyAre tArI putrIonI lakSaNarekhA mArA jovAmAM AvI te rekhAnuM phaLa evuM che ke, pitAnA pakSano-kuLano nAza karanArI te rekhA mArA dhyAnamAM AvI che. A zalya bhoMkavAthI meM bhojanano tyAga karyo teM bahu Agraha karyo, eTale vaLI kaMika khAdhuM.' A sAMbhaLIne zeThanA manamAM thayuM ke, 'A mahAjJAnI pitAe pUchyuM ke, 'A viSayamAM koi upAya che?' teNe kahyuM ke, 'che, paraMtu te tamArA mATe duSkara che, paraMtu kharAba lakSaNavALI vastuno tyAga karavAthI pIDA dUra thAya che. AkhA kuTuMbamAM teo prANASika priya che. jo tene kumArAvasthAmAM sarvAlaMkAra-vibhUSita karI kASThanI peTImAM goThavIne koi na jANe tevI rIte guptapaNe gaMgAmAM vahevaDAvI devI. tene amuka anuSThAna-kriyA karavI, jethI sarva sArAM vAnAM thaze' A pramANe jenI buddhi pApathI nAza pAmI che, evA tene yathArtha mAnatA pitAe kulanA rakSaNa mATe eka moTI maMjUSA karAvI. snAna-vilepanAdi tathA AbhUSaNAdikathI alaMkRta karIne amone temAM suvaDAvI rAkhIne te maMjUSAmAM matsyAkAravALAM chidro karyA. mAtAne tathA bIjAone paramArtha jaNAvyo nahIM ane ApaNA kulano A rivAja che ke, 'kumArikAoe A pramANe vividha gaMgAnAM darzana karavAM joie.' ema kahIne prabhAtasamaye maMjUSAne gADAmAM AropaNa karIne pote, tathA parivrAjaka ema baMnee zAMtikarmanI keTalIka kriyAo karI. pachI amane gaMgAnadImAM vaheDAvI. pitA ghare gayA. lokone potAno kheda batAvatA kahevA lAgyA ke, 'nadIe bAlAtkArathI kheMcI lIdhI.' ema rudana karavA lAgyA ane zoka-kArya AraMbhyuM. parivrAjaka paNa potAnA maThamAM pahoMcIne ziSyone kahevA lAgyo ke, 'are celAo ! tame sAMbhaLo. bhagavatI gaMgAdevI mArA para prasanna thayAM che. Aje himavAna parvata uparathI mArA maMtronI siddhi mATe pUjAnAM upakaraNothI bharelI maMjUSA mokalI che, to tamo jaldI jaine nIcenA ovAre rAha juo. maMjUSAne ughADyA vagara ahiM ANajo, jethI maMtromAM vighno na Ave.' te celAo paNa Azcarya pUrvaka kahevA lAgyA ke, 'ApaNA guruno prabhAva kevo che !' ema karIne be traNa gAu sudhI kahelA nadI - kAMThe gayA. atinipuNatAthI te nadInA upalA bhAga tarapha najara karavA lAgyA. A bAju te maMjUSAnuM vacamAM zuM thayuM, to ke mahApura nAmanA nagaranA subhIma nAmanA rAjAe nAvaDImAMthI jalaMkrIDA karatAM karatAM nadImAM vahetI AvatI te kAipeTIne dekhI, kautukasahita tene grahaNa karIne ughADI. amAruM rUpa dekhIne ativismaya pAmyo. kAmadevAdhIna thayelo te maMtrIne kahevA lAgyo ke, 'A pAtAla-kanyAonuM Azcarya dekha, athavA to A vidyAdharIo ke devAMganAo agara koi rAjakanyAo haze ke zuM ? 'he bhAgyazALIo ! tame koNa cho ?' ghaNA AgrahathI pUchatA chatAM paNa duHkha pAmelI ame temane tyAM kaMipaNa pratyuttara ApI zakI Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 542 upadezapada-anuvAda nahiM. A samaye rAjAnA abhiprAyane samajIne maMtrIe kahyuM ke, "he deva ! kAraNa vagara A alaMkRta kanyAono koI tyAga na kare, to koIka potAnA ISTakAryanI siddhi mATe A gaMgAnadIne A kanyAonuM dAna karyuM jaNAya che. to have A peTImAM bIjuM koI strI yugala mUkIne A baMneno svIkAra karo." bIjAe vaLI kahyuM ke, "ahi vaLI bIjI be nArIo kyAMthI lAvavI? ahiM kinArA para vanakhaMDo che, temAMthI be vAnarIone pakaDI lAvIne peTImAM nAkho.' tyAra pachI A vAta bahu suMdara karI." ema bolatA rAjAe be yuvAna vAnarIone peTImAM nAkhI. te ja pramANe te baMnene sthApana karI peTIne nadImAM vahetI mUkI. tyAra pachI bIjuM rAjaya upArjana karyuM hoya tevo atizaya AnaMda rasa anubhavato rAjA amane nagaramAM laI gayo. te parivrAjakanA ziSyo "potAnA guru pheraphAra kahe ja nahiM tevI zraddhAthI tenI rAha jotA hatA. lAMbA samaye kApeTI dekhAI. tarata grahaNa karIne bolyA vagara te pApI guru pAse laI gayA. ati utkaMThita banelA evA te parivrAjakane koI paNa prakAre te samaye divasa AthamI gayo. tyAra pachI gurue celAone kahyuM ke, "are ! Aje tamAre maThikAnAM dvAra baMdha karI tALuM mArIne dUra besavuM. kadAca ghaNo ja pokAra thAya, to paNa te sAMbhaLIne sUryodaya pahelAM ahiM na AvavuM. sarvathA mArA maMtranI siddhi nAza thAya-tevA upAyo tamAre na karavA.' ema hitazikSA ApI. tyAra pachI maThikAnuM dvAra baMdha karyuM. tyAra pachI te kahevA lAgyo ke, "he suMdarIo ! tamArA upara gaMgAdevI khuba prazna thayAM che, jethI tamane bhartAraka tarIke svargavAsI deva Apyo che. to have be hAtha joDIne A sevaka prArthanA kare che, teno tamAre mAnabhaMga na karavo." ema bolatAM peTI ughADIne te suMdarIo grahaNa karavAnI abhilASAthI temAM be hAtha laMbAvyA. eTale peTImAM pUrIne parAdhIna banAvavavAnA kAraNe kopa pAmelI baMne duSTa mAMkaDIoe ekadama tene pakaDyo. vAMdarIoe potAnA tIkSNa nakhothI tene zarIramAM jago jago para cIrI nAkhyo, lohI-luhANa karI nAkhyo,kAna toDI nAkhyA, kapolatala kApI khAdhuM. dAMtanA agrabhAgathI tenI nAsikA kApI nAkhI, vAMdarIoe tenI AzAo bhAMgI nAkhI. deva pokAra karavA lAgyo ke, "are ziSyo ! tame jaldI ahIM doDI Avo. A rAkSasIo mane bharakhI jAya che." eNe vilApa karato karato tarata bhUmi para DhaLI paDyo. ziSyo paNa bhayaMkara dussaha pokAra sAMbhaLavA chatAM gurune maMtrasAdhanAmAM vighna thavAnA bhayathI AvavA manAI karelI hatI, tethI tyAM na AvyA. tethI AkhI rAtri te taDaphaDato rahyo. mAMkaDIo pharI pharI tene bacakAM bharatI hatI, enI chAtI ane peTa taddana bhedI nAkhyAM, eTale tenA prANo jANe "A pApI che' tema dhArI nIkaLI gayA. bhavitavyatA - yoge marIne e mahAraudra rAkSasa thayo. bhayaMkara AkRtivALA tene potAnA jJAnathI maraNanuM kAraNa jANavAmAM AvyuM ke, "mAMkaDIno prayoga karIne ANe mArI priyAonuM haraNa karyuM che ane mane marAvI naMkhAvyo che. eTale subhIma rAjA upara atikrodhe bharAyo. te bhayaMkara rAkSasa A nagaramAM Avyo, te rAjAno vadha karI teNe AkhuM nagara ujjaDa karI amArA be sivAya sarvene deza-nikAla karyA. vaLI teNe rUpa-parAvartana karanAra be aMjana-yogo taiyAra karyA, je tamoe jAte ja ahIM dekhyA che. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 he saubhAgI ! amoe amAro banelo vRttAnta tamone jevo banyo hato, tevo jaNAvyo. potAnA manamAM rahelo vRttAnta kahetAM moTo sneha utpanna thayo. to te mahAsattvazALI ! A amArA vRttAntathI to ame pUrNa kaMTALelA chIe. AvA zUnya araNyavAsamAMthI tema ja bhayaMkara yamarAjA sarakhA AnAthI amane mArI na nAkhe te pahelAM mukta karAva." temanI hakIkatata sAMbhaLIne prArthanA-bhaMga karavAmAM bhIru karuNA-samudra tenA lAbhathI ullasita mAnasavALA sumitre pUchayuM ke, "atyAre te kayAM gayo che? keTalA divase pAcho phare che? tyAre teoe kahyuM ke, "te rAkSasakIpe jaIne be ke traNa divasa thayA pachI icchA pramANe Ave ke na paNa Ave, kadAca ame velo na bolAvIe, to paMdara divasa ke eka mahino paNa tyAM rokAI jAya A ja rAtre to nakkI te Avaze ja. to tamAre cheka bhUmitalamAM ratnanI vakhAramAM rahevuM, jIvitanI rakSA karavI. savAre yathAyogya lAge, tema karajo. tyAra pachI vegIlA azvane bolAvavo'-ema bolatI tene pharI uMTaDI banAvIne sumitra adazya thayo. rAkSasa paNa saMdhyA-samaye AvI pahoMcyo ane baMnene svAbhAvika avasthAvALI karIne pachI nAka macakoDato chI chI karato kahevA lAgyo ke, "Aje manuSyanI gaMdha kema Ave che ?" tyAre suMdarIoe kahyuM ke, "ame manuSya hovAthI tenI tamane gaMdha Ave che." tema kahIne vizvAsamAM lIdho. tyAra pachI rAtri pasAra karIne jato hato, tyAre baMnee kahyuM ke, "he deva ! amane ekalIne ahi bIka lAge che, to tamAre jaldI AvavuM. tyAra pachI te potAnA dhArelA sthAnake gayo. sumitre paNa aMjanayoganI DAbaDI grahaNa karI, te baMnene mAnuSI banAvI nIce utArI. pharI uMTaDI banAvI temanA upara ratnono bhAra AropaNa karI baMnene laIne te mahAzAla nagara tarapha cAlyo. keTalAka divaso pasAra thayA pachI eka bhUtanI taMtra vidyAmAM siddhi pAmelAne A hakIkata jaNAvI, to teNe tene sAttvana ApyuM. ghaNuM vikarALa rUpa karIne bhayaMkara aTTahAsyathI atizaya khecarone trAsa pamADato. pokAra karIne traNe lokane cakita karato te duSTa rAkSasa najIka Avyo tyAra pachI maMtra-prabhAvanI acitya zaktithI are re ! pASiSTha duSTa anArya ! tuM Aje kyAM nAsI jAya che ? ema kahIne te maMtrasiddha puruSe tene ThuMThAnI jema khaMbhita karI sthiratA dhAraNa karAvI. teno prabhAva samajI gaelo te duSTarAkSasa kahevA lAgyo ke- je ema che, to emanA viSe je vairabhAva che, teno tyAga kara. pelAe kahyuM ke-"bhale, paraMtu mArI priyatamAone mane pAchI apAvo. tyAre teNe tene kahyuM ke, zreSTha strIonI prArthanA mATe tapathI bhraSTa thaI bhayaMkara maraNa prApta karavA chatAM haju tenI mamatA kema choDato nathI ? bIjuM tuM AvI anucita halakI devagati tema ja narakAgninA saMtApanA kAraNabhUta AvI durgati pAmyo che, chatAM haju saMtoSa pAmyo nathI ke, durgachA karavA yogya manuSyano saMga karavAmAM AnaMda mAne che ! tuM sarvathA Amano tyAga kara ane temanI pIDAo dUra kara." e pramANe siddhapuruSe kahyuM, eTale tenuM vacana svIkArIne "bhale ema thAo, have bhale mahApuramAM vAsa kare." ema bolato te rAtre pharanAro rAkSasa gayo. tyAra pachI sumitre harSa pAmIne tene kahyuM ke, "aho ! tame mahAsattvazALI, Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 upadezapada-anuvAda mahAsAhasika, mahAkAruNika cho ke, je tamoe mAtra paropakAra karavAnI buddhithI A duSTano nigraha karyo. e pramANe tenI prazaMsA karI teNe paNa pratyuttara ApatAM jaNAvyuM ke, "he sapuruSa ! A stutivAdano yogya to tamo cho. kAraNa ke, tamo maMtrAdika sAdhana vagaranA hovA chatAM bhayano Dara rAkhyA vagare AvuM mahAna sAhasa karyuM. tamoe paNa ghaNA sukRtane prApta karyuM, nahitara AvA samaye mArI sAthe samAgama kyAMthI thAya ? AvA prakArano A sajjana vidyAsiddha lAMbA samaya sudhI vArtAlApa karIne potAnA kArya mATe cAlyo gayo. sumitra paNa sukha-pUrvaka mahAzAla nagaramAM pahoMcI gayo. pradhAnapadano svIkAra karI teo sAthe krIDA karato rahelo hato. have pelI vezyAputrI ratisenA sumitrane kyAMya nahi dekhatI hovAthI teNe traNa rAtri sudhI bhojana ane vArtAlApa karavAno tyAga karyo. kuTTaNIe ghaNo prayatna karyo, paraMtu "ratno vidhi-sAdhanA karyA vagara phaLIbhUta thatAM nathI tethI ciMttAmaNiratna pAsethI phUTelI kaoNDI paNa prApta na thaI. eTale sumitra ane putrIno vizvAsa gUmAvavAthI mahApazcAttApathI tapelA cittavALI have putrIne aneka yuktithI sumitrane bhUlAvavAno, zoka tyAga karavAno prayatna kare che, to paNa putrI sumitrano Agraha choDatI nathI. ane sAmethI kahe che ke haju kASThothI agni nadIothI samudra tRpta thAya, paraMtu te pApiNI ! patie tene mAgavAthI adhika ApyuM, chatAM tene tRpti na thaI ? kadAca ani mArA aMganuM aliMgana karaze, paraMtu sumitra sivAya bIjo kadAca kAmadeva samAna rUpavALo hoya, to paNa teno huM tiraskAra karIza." A pramANe daDha nizcayavALI tene ghaNA sogano ApavA pUrvaka bhojana-vRtti karAvIne akkA sumitrane khoLavA mATe eka dilathI prayatna karavA lAgI. koika samaye potAnA gharanI najIkanA mArge alaMkRta thaine sumitra pasAra thato hato, tyAre te dekhavAmAM Avyo. eTale tarata ja jaine atinamra banI vinavaNI karIne potAnA ghare lAvI. ghaNo ja Adara-satkAra karI akkAe tene kahyuM ke, "he putra ! A pramANe paradeza cAlyA javuM, te tene kahyuM ke, "he putra ! A pramANe paradeza cAlyA javuM, te tane zobhatuM hatuM ? vaLI jaLapAna karavA mATe AvelA musAphara puruSo eka sthAne ekaThA thAya, to paNa potAnI paraspara kaMIka vAto cIto kare che, ane chUTA paDatI vakhate rajA mAge che. to tuM sneha batAvIne ekadama kahyA vagara paradeza kema cAlyo gayo ? he putra! ATalo kALa to me tArA mATe kyAM kyAM zodha calAvI nahi hoya ? te atyAra sudhI amane darzana ApIne kema kRtArtha na karyo ? vagara aparAdhe A mArI putrIne choDI cAlI gayo, to paNa te tArA upara sneha vagaranI thaI nathI, eTaluM ja nahi, paNa tArA virahamAM duHkhI thaIne prANanA saMdehavALI banI gaI che, tene sAkSAta dekha." tyAre sumitra paNa manamAM vicAravA lAgyo ke, "A dhUtArInI dhRSTatA keTalI che ke, ATalo aparAdha karavA chatAM paNa jANe pote kaMI jANatI ja nathI, tema chUpAve che. to paNa ciMtAmaNi pAcho meLavavAno bIjo upAya nathI-ema vicArato kaMI paNa mukhavikAra batAvyA vagara kahevA lAgyo ke- "AvI avaLI saMbhAvanA na karavI. mane paradeza javAnuM utAvaLuM kArya AvI paDavAnA kAraNe kahyA vagara cAlyo gayo hato ane Aje ja Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 545 pAcho Avyo chuM. bIjAM kAryomAM evo gUMthAI gayo hato, jethI ahiM AvavA jeTalo samaya na hato, tethI Avyo na hato. A sAMbhaLIne kuTTaNI manamAM vicAravA lAgI ke, ciMtAmaNinI vAta bhUlI gayo che, eTale khuzI thaI. to paNa "huM jUTha bolanArI gaNAiza" ema dhArIne ciMtAmaNi samarpaNa karatI nathI. - tyAra pachI nirAMte beThelI ratisenAne sumitre kahyuM ke-he priye ! jo tuM roSAyamAna na thAya, to huM kaMIka kautuka batAvuM." tyAre kahyuM ke, "batAvo" ema kahetA, AgaLa kahelA yogaaMjanathI tene uMTaDI karIne te potAnA ghare cAlyo gayo. have kuTTaNIe bhojana-samaye bUma pADIne mAtAe bolAvI. jyAre pratyuttara na maLyo, eTale gabharAtI jovA gaI. tevuM uMTInuM rUpa dekhI vicAravA lAgI ke, zuM A uMTaDI tene khAI gaI haze ke zuM? A rAkSasI jaNAya che, nahitara A mahela upara te kevI rIte ArUDha thaI zake, bhaya pAmelI te ekadama bUma pADIne pokAravA lAgI. tyAre parivAra ane bIjA loko doDI AvyA. darekane Azcarya thayuM ane pUchayuM ke, "tArI putrIno A kayo duSTa vairI che? enA javAbamAM parijane jaNAvyuM kekoI ajANyo paradezI Avyo hato. tyAre loko kahevA lAgyA ke, koi sarvajJa haze. "he bhadre ! A ja tArI putrI che' koIka iMdrajAlika vidyA jANakAre AnuM vikRta svarUpa karI nAkheluM che. to te jeTalAmAM dUra na cAlyo jAya teTalAmAM jaldI rAjAne nivedana karo. tyAre pachI kuTTaNIe tarata vIrAMgada rAjAne nivedana karyuM. rAjAe vicAryuM ke, "mArA mitra sumitra sivAya A bIjAnuM kArya saMbhavatuM nathI'-ema zaMkA karatAM tene pUchyuM ke, "he bhadra ! tenI sAthe samAgamAM thayAne tene keTalo samaya thayo ? teNe jaNAvyuM ke, "je divase Ape A nagara svAdhIna karyuM, te ja divase samAgama zaru thayela, paraMtu vacamAM te kyAMya gayo hato. hamaNAM pAcho Avyo hato ane meM dekhyo. e sAMbhaLIne saMbhrama pAmelA rAjAe nagaranA rakhevALa puruSone tenI zodha karavA AjJA karI. sevakone jaNAvyuM ke, "devanI mAphaka vinaya karavA pUrvaka jaldI tene ahiM mAnapUrvaka lAvavo.' ' tyAra pachI kaTTaNInI dAsIe batAvela te AvavAnI icchA karato na hato, chatAM paNa madhura vacanathI samajAvIne rAjA sevako tene laI AvyA dUrathI ja tene oLakhI lIdho.rAjAe ubhA thaI tene AliMgana karyuM. "mahAdhUrta evA mArA mitranuM kuzala varte che ?' ema rAjAe pUchayuM. teNe paNa praNAma karavA pUrvaka mastaka namAvatAM jaNAvyuM ke, "ApanI kRpAthI' rAjAe kahyuM ke bIjI hakIkato hAla rahevA de, paraMtu atyAre kahe ke, A bicArI kuTTaNInI putrIne uMTaDI kema banAvI ? to ke, potAnI meLe vRkSa-pallavo sahelAithI carI zake tene bhojananuM vrata hotuM nathI. vAhanamAM besavAnuM vrata paNa tene saMbhavatuM nathI. eTale tenI mAtAe kahyuM ke, "A gappAM hAMkavAnA choDI do, jaldI tene sAruM karI Apa. tAruM jAduI vijJAna jANI lIdhuM che." sumitre pratyuttara Apyo ke, "he pApiNI ! A mAruM jAdupaNuM kazuM nathI. tene mahAudaravAlI gadheDI banAvIza ane samagra nagaranI viSTA tArI pAse ucakAvI Dhagalo karAvIza, jethI mahAzAla nagaramAM azubhagaMdha na phelAya; athavA te mahAratna pAchuM samarpaNa kara." rAjAe puchayuM ke, "he mitra ! ratna kevuM? teNe kahyuM ke, enA prasAdathI meM Apano Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 upadezapada-anuvAda snAna-bhojanavidhi vagere satkAra karI, gaurava-Adara karela, te ciMtAmaNiratna." tyArapachI krodhathI lAla netra karI rAjAe teno tiraskAra karatAM jaNAvyuM ke - "are dhIThI ! pratyakSa corI karanArI ! mArA mitranI corI karI?" ema kahyuM, eTale bhaya pAmelI te daMtAgrathI AMgaLIo pakaDIne "ApanuM zaraNa, ApanuM zaraNa' ema bolatI te kuTTaNI sumitranA pagamAM paDI. teNe paNa rAjAne zAnta karyo ratna prApta thayuM, eTale ratisenAne asala rUpavALI svastha banAvI. mAtAnuM pApI caritra jANIne sumitramAM ekAMta anurAgI banI jyAre sumitrano prabhAva jANyo, jAte dekhyo, tyAre vRddhA taddana anukULa banI gai. eTale potAnA gharamAM sArabhUta evI potAnI putrI tene arpaNa karI. e pramANe darekane zAMti thai. koIka divase rAjAe mitrane pUchayuM ke, "he mitra ! mane choDIne tuM kema cAlyo gayo hato? javAnuM zuM kAraNa? gayA pachI kayAM kyAM sukha-duHkha anubhavyAM? vaLI maNiyugalano lAbhakevI rIte thayo ? te vRttAnta jaldI kahe. kutUhala ane virahathI Akalita mAruM mana lAMbA samayathI AkuLa-vyAkuLa banI gayuM che. tyAra pachI sumitre je pramANe maNino lAbha thayo hato, te sarva vRttAnta yathAsthita kahyo. tathA mAro mitra sukRta-puNyaphaLa anubhavato jyAM sudhI sukhethI rahelo che, tyAM sudhI huM paNa A ciMtAmaNiratnanA prabhAvathI vilAsa karato haMmezA mitranA sukhanuM darzana karuM ahiM ja mArI icchA pramANe sukhAnubhava karuM'--ema nizcaya karIne keTaloka samaya gaNikAnA ghare rokAyo hato. kuTTaNIe mane chetaryo, eTale dezAMtaramAM cAlyo gayo. A pachI chevaTe ApaNo saMyoga - samAgama thayo. A pramANe sarva vRttAnta kahyo. A sAMbhalIne vismaya pAmelA rAjAe kahyuM ke, "tane vyavasAyanuM suMdara phaLa prApta thayuM." A kahevata te satya TharAvI-"vinayathI mahAgurukRpA, vyavasAya-udyama karavAthI nahi dhArelI puSkaLa lakSmInI prApti thAya che, paththathI Arogya ane dharmathI svarga ane mokSa paNa meLavI zakAya che." tyAre sumitre kahyuM ke, "he deva ! vyavasAyamAtrathI zo lAbha? ekaluM puNya pradhAna che ke, je vyavasAya vagara sukhane apAve che. puNya vagara ekalo vyavasAya - udyama phala vagaranA vAMjiyA vRkSa samAna niSphaLa thAya che. kahevuM che ke-"je vastu durlabha hoya, vaLI ghaNe dUra rahelI hoya, meLavavAmAM ghaNI muzkelI hoya, saMcaya karavAmAM paravazatA ke lAMbo samaya jAya, vaLI te sajjana ke durjanane AdhIna hoya, paraMtu pUrve upArjana karela alpadharmanA prabhAvathI ciMtavavA mAtrathI sukhethI sahelAIthI tarata meLavI zakAya che." he deva ! Apa to adhikapuNyavALA cho kAraNa ke, svayaMvarA manohara rAjaputrI mAphaka Apane rAjayalakSmI svayaM sahelAIthI varelI che. vaLI jo Apa manoratha karo to, te mahApura vasAvIne potAnA rAjayamaMDalamAM praveza karI zako. A pramANe paraspara vArtAlApa karatA agAdha sukha-sAgaramAM DUbelA evA teono samaya pasAra thAya che. koIka samaye kautukAdhIna banI rAjA mahApuramAM gayA. tenI nizrAmAM tenI prajAo ekaThI thaI, potapotAnA sthAnamAM vAsa karyo. pUrvanItinuM sthApana karyuM, tenI rakSAnA adhikArIone niyoga karyo, pharI mahAzAla nagaramAM Avyo. samagra lokone prazaMsApAtra evuM mahArAjaya pAlana karavA lAgyo. mATe he deva ! A kathAno paramArtha A samajavo ke-"game Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 547 tyAM tame jAva, game tevo vyavasAya-udyama karo, paraMtu je puNyavAna puruSa haze, te vIrAMgada rAjAnI jema sukho prApta karaze." brAhmaNabhaTTa kahelI A kathA sAMbhaLIne rAjA ekadama vicAravA lAgyo ke, "kharekhara dhIrapuruSonAM caritro kAnane sukha ApanArAM hoya che. vaLI hajAro Apattio rUpI kasoTInA pASANa upara kasoTI - parIkSA karatAM suvarNanI jema puruSano prabhAva pragaTa thAya che. atizaya rUpayukta hoya to paNa kayo mANasa puruSarUpa kareNanA puSpanI prazaMsA karaze ke, je bhuvanamAM abhuta evA prakAranA yazagaMdhane phelAvato ke prApta karato nathI. kulaparaMparAthI AvI maLelI bhUmithI rAjayathI koI uttamapuruSa mAna vahana karato nathI. mArgamAMthI prApta thayela mAMsa to tuSTa thaIne nAnA kUtarAo paNa bhakSaNa kare che. emAM temano kazo puruSArtha gaNAto nathI. pragaTa garvavALo puruSArtha-udyama e mAtra ekalo siMha ja udvahana karI zake che, teNe potAnA parAkramathI ja jagatamAM mRgendra zabda prApta karelo che." to have sarvathA dezAttaramAM jaIne mArA puNyanI parIkSA karuM." ema kahIne potAno abhiprAya pUrNabhadra nAmanA pradhAnane jaNAvyo. teNe paNa kahyuM ke- he deva ! ApanI icchAno bhaMga koNa karI zake? chatAM Apane vinaMti karuM chuM ke, dezAMtaromAM gamana karavuM e ghaNuM durgama kArya che, mArgo aneka ApattivAlA hoya che. duzmano chidra khoLanArA hoya che, ApanuM zarIra . parizrama sahana karI zake tevuM nathI. mATe prApta karela rAjayanuM rakSaNa karo-e ja mahApuNyanuM phala che. bIjA phaLanI abhilASA karIne zo phAyado thavAno che ?' maMtrIe A vagere kahIne rAjAne ghaNo samajAvyo, paraMtu na rokyo. gupta maMtraNA karIne pAchalI rAtrie talavAra grahaNa karIne uttara dizA tarapha nagaramAMthI nIkaLyo. kevI rIte nIkaLyo ? to ke - utsAha-rathamAM ArUDha thayelo, jeNe puNyarUpI sainyanuM sAMnidhya svIkAryuM che. pUrNa harSa pAmelo jANe ravADI (rAjapATikA) karavAnI icchAvALo hoya, tema nIkaLyo. vivadha kautuko, moTAM gAmo, nagaro, vepAranAM sthAno joto joto tema ja vismayarasathI vikasita netravALI taruNIonI jIvAto, deva sarakho te jenA gharamAM praveza karato hato, tyAre teo sneha vALI baMdhubuddhithI tenuM sanmAna karatA hatA, chatAM paNa uttama muninI jema kyAMya paNa mamatvabhAva karato na hato. udvegarahita evo te rAjA koIka vakhata bhayaMkara araNyamAM pahoMcyo jemAM aneka prakAranA vividha vRkSo hatA. jevA ke sarjAra, vaMja, vaMjula, vaDa, veDisa, kuTaja, kaDaha, aMkolla, billi, salliki, kRtamAla, tamAla vagere vRkSothI bharapUra, liMbaDo, AmravRkSa, umbara kAuMbarI, boraDI, keraDAM, khadira vagere khIcokhIca vRkSo hatA. jemAM pIpaLo, khAkharo, palAza, nala jAtanuM ghAsa, nIla, jhilli, bhilAmo vagere. eTalA gIca vRkSo hatA ke, jethI aMdara sUryanAM kiraNo praveza pAmI zakatAM na hatAM. athavA nicchidra vRkSo hatA. jaMbUvRkSa kadaMba, AMbali, koThAM, kaMthArikA, kAMTALA vRkSo, thoriyA AdinI pracuratA te jaMgalamAM hatI. TiMbaravRkSa, nIpa, aruNa araDuso, zirISa, zrIparNi Adi vRkSothI saMkaLAela. araNya, vaLI kevuM ? hitAla, tADa, sIsama, zamI, siMbalI, saragavo, bAvaLa, dhatUro, dhamAso khIcokhIca ugelA vAMso vagere aneka jAtinA vRkSothI vyApta, tADavaDa, AkaDA, kaMkeli, kaMTikA kSIravRkSa bhIMDA adinI Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 548 upadezapada-anuvAda zreNithI durgama, phaNasa, annAsa, Alu, jhijhiNI latA vagerethI mArga evo DhaMkAI gayo hato ke, paga-saMcAra kyAMthI karavo ? te samaja paDatI na hatI-tevuM viSama araNya hatuM. tyAra pachI moTA parvatonI gahuphAmAM siMho garjanA karatA hatA, tene gaNakAryA vagara, ghora bolAvatA sUtelA vAghone hiMmatathI nihALato, siMhonAM pUchaDAM aphaLAvAthI kaMpAyamAna vRkSo upara rahelA pakSIonA zabdonA ghoMghATathI jemAM dizAcakro mukhara thayelAM che, evA araNyane jotA jotA jyAre keTalIka vanabhUmi sudhI pahoMcyo, tyAre AgaLa eka uttama hAthIne joyo. te kevo hato ? vijaLIyukta jema megha hoya, tema jenAkaMTha-pradezamAM suvarNanI sAMkaLa hatI, bagalAnI zreNIyukta jema megha hoya, AkAza mAphaka tenA kAnamAM ujavala zaMkhonI mAlA hatI. lAMbo bIjanA caMdra samAna svaccha zreSTha aMkuza jenI kAMdha para rahelo che. manohara ghaMTikAnA avyakta avAjathI uMcI karelI grIvAvALA haraNiyAne dekhato hoya tevA atizaya AzcaryanA kAraNabhUta mahAhAthIne rAjAe dekhyo. AvA nirjana araNyamAM AvA prakArano hAthI kema Avyo haze? ema vicAratA tene nirbhaya siMha mAphaka joyA pachI hAthIe potAno zuMDAdaMDa uMco karyo ane tarata rAjA pAse Avyo. rAjAe paNa lAMbA kALa sudhI tenI sAthe kriIDA karIne vaza karyo. have AkAza-maMDalathI rAjAnA kaMThamAM ekadama guMjArava karatA madhuranI zreNIvALI apUrva kaLAthI guMthelI puSpanI mALA paDI. vismaya pAmelA rAjAe tarata ja AkAzamAM joyuM, to cAlatI evI yuvatIo ema bolatI saMbhaLAI ke, "suMdara karyuM. tyAra pachI vismayarasane anubhavato, sthira karelA Asana-baMdhavALo, puSpamALAthI zobhita khabhAvALo,mana ane pavana-samAna vegavALA mahAhAthIe jenA mArganA parizramanuM duHkha zAMta karela che, evA rAjA tene uttaradizAmAM laI gayo. ati dUra pahoMcelA ane kaMIka tuSA ane taDakAno saMtApa pAmelA rAjAe AgaLa najara karI, to vividha jAtinA pakSIonA kilakilAyukta uMce uchaLatA moTA kallolonI zreNithI kaMpAyamAna, vikasita nIlakamalathI jenuM nirmala jala calAyamAna thayuM che. tAjI camakadAra vanarAjIthI jenA cheDAnA vibhAgo zobhAyamAna che; evuM eka mahAsarovara jovAmAM AvyuM. lAMbA kALathI baMdhuno viyoga thayo hoya ane aNadhAryo te jovAmAM Ave ane je AnaMda thAya tevo AnaMda pAmela harSa pAmelA vadanakamaLavALA ratnazikharAjA hAthIne te sarovara tarapha laI gayo. tRSAthI kheda pAmelo rAjA hAthI parathI nIce utarIne tarata ja sarovaramAM gayo, jaLapAna karI svecchAe rAjA hAthI sAthe krIDA karavA lAgyo. valI hAthIne choDIne mahAmasyanI jema jaLamAM DUbakI mArI aMdara ALoTI jaLa uchALavA lAgyo. ema karI chevaTe snAna karI, sarovaramAMthI bahAra nIkaLyo, eTalAmAM vanadevatA samAna eka ramaNIe mahAkiMmatI uttama jAtinAM vastro lAvIne AgaLa dharyA. tyAra pachI sarva aMgopAMgomAM paheravA lAyaka sarva AbhUSaNo ApyAM. vaLI puSpa, vilepana sAthe kapUra, elacI, kaMkolayukta pAnabIDuM taMbola ApyuM. vaLI kahyuM ke, apUrva devanuM svAgata karIe chIe rAjAe puchayuM ke, huM apUrva deva kevI rIte ? tyAre te suMdarIe kahyuM ke"devatAonI ArAdhanA lAMbA kALa sudhI karIe, tyAre te sarva devatAo zAMti Ape ke na Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 549 paNa Ape, paraMtu amArI sakhIne to tame dekhatA mAtramAM zAMti ApI che." tyAre pUchayuM, tyAre teNe kahyuM ke-ahiMthI uttaradizAmAM pRthvImaMDalane mApavAnA daMDa samAna pUrva-pazcima samudranA cheDA sudhI lAMbo vaitADhaya nAmano parvata che. temAM IndranI nagarI samAna manohara surasaMgIta nAmanuM nagara che. tyAM samagra mAninI suMdarIonA mAnane maraDI nAkhanAra, sArI rIte keLavela zatru-sainyano cUro karanAra, samagra arthI samudAyanA manorathone pUranAra, evo sUraNa nAmano rAjA hato, tenI svayaMprabhA ane mahAprabhA nAmanI be priya patnIone zazivega ane sUravega nAmanA vidyAbalavALA be putro hatA. (granthAjha - 14000) have koIka samaye ravi teja nAmanA cAraNazramaNa pAsedharma zravaNa karIne potAnI gAdIe zazivega putrane sthApana karIne sUraNa rAjAe dIkSA aMgIkAra karI. zazivega rAjA paNa rAjyanuM barAbara pAlana karavA lAgyo. tenI krIDAno AnaMda dekhIne sUravegane rAjyanI icchA utpanna thaI. tethI mahAsainya-sAmagrI parivAravALA suvega nAmanA mAmAnI sahAya laine zazivega rAjA sAthe yuddha karavA taiyAra thayo. "A asAdhAraNa yuddha che' ema mAnIne maMtrIvarganI salAhane anusarIne lazkara ane vAhana-parivAra-sahita A vizALa aTavImAM jaIne meruparvatathI AgaLa navIna nagaranI sthApanA karIne paDAva nAkhIne rokAyo. te rAjAne mAtra AMkha miMcavA - ughADavA jeTalo ja devAMganAmAM pharaka che, tevA rUpavALI caMdraprabhA nAmanI putrI che. tene dekhIne koIka nimittiyAe kahyuM ke-"A putrI sAthe je lagna karaze tene tamArI rAjayasaMpatti prApta thaze.' pitAe pUchayuM ke, "tene kevI rIte jANavo ?"-ema pUchayuM, tyAre teNe jaNAvyuM ke, "sugrIva nagaranA rAjAno mahAmadonmatta gaMdhahastI A araNyamAM paribhramaNa karato haze, tene je vaza karaze, tene jANavo. te divasathI mAMDIne tene mATe niyukta karelA vidyAdharo haMmezAM tenI sAra-saMbhALa karatA hatA. eTalAmAM nirlajja duSTa puruSanI jema A gaMdhahastIe kulamaryAdAono tyAga karIne, mahAvatanI bedarakArI karIne unmArge A aTavImAM praveza karyo. eTale pitAnI AjJAthI potAnI sakhIo sAthe rahelI AkAza-gamana karatI amArI svAminI ke, je potAnA gAMtranI kAMtithI AkAzane prakAzita karatI hatI, evI caMdraprabhA nAmanI rAjaputrIe, jeNe mahAgaMdha hastI vaza karelo che, evA ApanA kaMThamAM ghaNI utkaMThAthI mAlA AropaNa karI che. A samagra vastrAbhUSaNo paNa Apane mATe teNe ja mokalAvyAM che e pramANe jeTalAmAM khecarI kahetI hatI, teTalAmAM samudrajaLanI choLo game tema uchaLe tevo cAre bAju vibhrama phelAto hoya, tema dekhAva karatuM tvarita vegavALuM azvasainya kyAMyathI paNa AvI pahoMcyuM. tenA tarapha zaMkAdaSTithI joto ratnazikha rAjAne jANe deva hoya, tema mAnatA eka ghoDezvAra nAma bolavA pUrvaka zoka karatA kahyuM ke, "he deva ! A madonmatta hAthI upara ArUDha thayelA amArA prabhu tenAM darzananI abhilASA rAkhe che. bAkI to mahAgaMbhIra evo temanA hRdayamAM rahelI hakIkata to koNa jANI zake ? to kRpA karIne atyAre tenI yathArtha hakIkatanA sAcA samAcAra kaho, tenAM darzana nahiM thAya tyAM sudhI amArA prabhune zAMti nahi thAya.' tyAre khecarIe kahyuM ke, "A hAthI yamarAjA sarakho bhayaMkara che, te zuM koI manuSyathI damI zakAya kharo ? A deva ja te hAthIne vaza karyo Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 upadezapada-anuvAda che. to tamArA svAmIe ahiM ja rahelA evA temanAM darzana jaldI karavAM. he suMdara ! mAtra temanAM darzana karIne jo zAMtikArya patAvavuM hoya. ahIMja teo padhAre e ja paramArtha gaNAya A sAMbhaLIne vismaya sahita teNe potAnA vasuteja rAjAne hakIkata jaNAvI rAjA paNa vicAravA lAgyo ke, puNyanA prabhAvo kevA acitanIya hoya che ! munIndronAM vacano kevAM sAcAM ane saphaLa hoya che ! to jarUra te ja kahelo uttamapuruSa haze ? ema vicArIne pradhAnamaMtrIne tenI pAse mokalyo. A samaye vidyAdharI potAne sthAne pAchI gaI. tyAra pachI vividha prakAranA vinaya AdinA upacArathI prabhAvita karIne ratnazikha rAjAne rAjA pAse laI gayo.moTA mahAvate hAthIne paNa svAdhIna karyo. tyAra pachI siddha thayelA prayojanavALo vasuteja rAjA harSa pAmato potAnA sugrIva nAmanA nagare pahoMcyo. tyAra pachI aneka prakAranI kiMmatI sAmagrIonA sanmAna sahita ATha kanyAo sAthe paraNAvIne te rAjAe ratnazikhAne potAnA rAjya para sthApana karyo. tene kahyuM ke-"he mahAbhAgyazALI ! samaMgala nAmanA kevalI bhagavaMtanA vacanathI saMsAranuM svarUpa barAbara jANyuM che ema mane tethI daDha vairAgya thayo che. narakanA nivAsanA kAraNa evA rAjayabaMdhathI huM kaMTALelo chuM A mArA rAjyane pAtra evo koI puruSa atyAra sudhI na maLavAthI te ja bhagavaMte A gaMdhahastIne grahaNa karaze, te rUpa nizAnI dvArA tamane emone jaNAvela hatA. to have huM A loka ane paraloka avirUddha vyavahArathI vartavAnI abhilASA rAkhuM chuM. mATe atyAre mane pravajyA grahaNa karavAnI anumati Apo.' ratnazikha paNa dAkSiNyathI tenI abhyarthanA svIkArI. vicAravA lAgyo ke-"potAne svAdhIna rAjyalakSmI hovA chatAM teno jIrNa ghAsa mAphaka ekadama tyAga kare che. ! kharekhara uttama puruSonAM caritro Azcarya ane sAhasathI bharelAM hoya che. athavA vairAgI manuSyo lakSmIno ekadama tyAga kare che - temAM kayuM Azcarya che ? utpanna thayelA aparAdhavAlA manohara bhojana karyuM hoya, to paNa tene vamI nAkhe che. tyAra pachI prazasta tithi,karaNa, muhUrta samaye vasuteja rAjAe guru pAse zramaNadharma aMgIkAra karyo. ratnazikha rAjA paNa samyakatva pAmyo ane mahArAjA thayo. jeNe samAcAra jANyA che, evA zazivega samagra-bala-samRddhi sAthe AvIne tene potAnI caMdraprabhA nAmanI putrI ApI. uparAMta aneka jAra vidyAparivAra sahita aparAjitA nAmanI vidyA ApI. vidhi-sahita vidyAonI sAdhanA karyA pachI icchA pramANe vihAra - gamanAdi karato hato. A vRttAnta jANane suravega vidyAdhara potAnA balamAM unmatta banIne hAthInuM rUpa vikurtIne sugrIvapura najIkanA vanamAM Avyo. kautukavaza banI tene pakaDavAnI abhilASAvAlo te alpa parivAra sAthe siMha mAphaka ekadama vanamAM Avyo. vividha kiraNo vaDe lAMbA samaya sudhI krIDA karIne jeTalAmAM tenA upara ratnazikha jA ArUDha thayo, to akasmAtu te AkAzatalamAM uDavA lAgyo. eTale bhaya pAmyA vagara teNe vajadaMta samAna pracaMDa muSTithI mastaka-pradezamAM tene haNyo. eTale mahAprahArathI atipIDA pAmelo ciMtavavAno maMtra visarAI gayela evo te svabhAvika rUpamAM pRthvI upara aphaLAyo. A vaLI ratnazikhe sAMbhaLyo.tyAre "aho ! A to Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 551 sAdharmikanI AzAtanA thaI'ema gabharAIne jaLathI siMcyo, pavana nAkhavo ityAdika prayoga karIne, svastha karIne tene kahyuM ke - "he mahAmati ! tAruM samyakatva ghaNuM suMdara che ke, "tuM Apatti-samayamAM paNa namaskAranuM smaraNa kare che." meM ajJAnapaNe tene sakhata pIDA ApI, te mArA aparAdhInI kSamA Apaje.' teNe kahyuM ke-"he suzrAvaka ! tattva na jANanAra evA tAro AmAM doSa na gaNAya. A viSayamAM huM ja mahApApI chuM ke, je jAmavA chatAM paNa mahAsAdharmika evA tamone meM pApamAM joDyA. kaheluM che ke- bhogarUpa grahanA vaLagADavALA jIvone kAryAkAryano viveka hoto nathI. bhAgya paravArelA evA atyaMta gupta potAnA AtmAne cetavato nathI. lubdha evo bilADo ke nAno kUtaro AgaLa paDeluM dUdha dekhe che, paraMtu mastaka upara pracaMDa daMDa taDa daIne paDe che, tene dekhato nathI. A viSayamAM sAcI hakIkata A pramANe che - 'suvega nAmano cakrapura nagarano rAjA chuM. bahenanA putrano pakSapAta karanAra hovAthI pitAe jene rAjaya ApeluM hatuM, evA zazivega khecarane meM dezanikAla karyo hato. tenA jamAIne potAnA rAjyano lAbha thaze, ema sAMbhaLIne tAro vadha karavAnA pariNAmavALo huM hAthInuM rUpa karIne ahiM Avyo to. sAdharmika - vAtsalyathI te mane pratibodha karyo. sakhata tADana karyuM, te paNa mane bodhilAbhanA suMdara kAraNapaNe pariNamyuM. saMnnipAta thayo hoya, tene kaDavA ukALAnAM auSadho lAbha mATe thAya che. sAdharmika upara praSi karyo, tenuM prAyazcitta karavA mATe huM guru pAse jaIne zuddha tapa ane cAritranuM sevana karIza. mATe A mAruM sarva rAjya tuM aMgIkAra kara. huM to have zivega rAjAne khamAvIne mAruM samIhita sAdhIza'-ema bolato hato, te ja samaye tenA dUta dvArA teno vRttAnta jANIne zazivega tarata ja tyAM Avyo. suvege ghaNA prakAre tene khamAvIne kahyuM ke-mArA rAjya upara sarvathA Ane besADaje." tyAre ratnazikha ane zazivega ema baMnee sUravegane kahyuM ke - "he mahAsattva ! kulajhamAgatathI AveluM A rAjya bhogava, jayAre pAkaTa vaya thAya, tyAre tapa-cAritra dharmamAM udyama karaje. kAraNa ke-A indriyono samudAya jitavo ghaNo Akaro che, pariSaho ane upasargo sahana karavA te paNa muzkela che. pavanathI uMce uDatI dhvajA-samAna caMcaLa evI manovRtti sthira karavI kaThaNa che, vrata lIdhA pachI vratano bhaMga thAya, te mahAanarthanuM kAraNa che. A pramANe kahevA chatAM paNa mahAvairAgya pAmelo hovAthI suvega sugurunI pAse gayo, dIkSA aMgIkAra karI.bIjA baMne rAjaya vyavasthita karIne cakrapura gayA. krame karIne ratnazikha vidyAdhara - zreNIno rAjA thayo. sUravega mAmAno vRttAnta jANyo, jethI ugra vairAgya pAmIne bAIoe rokavA chatAM mokSamArganA kAraNa - rUpa cAritra aMgIkAra karyuM. have AgaLa AgaLa sukha - paraMparA vadhatI jAya che, evA prakAranI potAnI kuzala avasthA dekhIne potAnA AtmAne saMpUrNa mAnatA ratnazikha rAjAe potAnA samagra kuTuMba ane snehIvargane sukhI karyA. jinezvaro, gaNadharo ane kevalIone vaMdana karato samagra manuSyalokamAM sAdhuo ane caityonI prabhAvanA karato samyakatva ratnanuM pAlana karato hato. A pramANe aneka lAkha varSo pasArakaryA. have koIka samaye sAketa nagaramAM suyaza nAmanA tIrthakara Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 552 upadezapada-anuvAda samavasaryA che, tema jANuM eTale bhaktinA AvegathI romAMcita thayelA dehavALo, jeNe bhAlatala para hastakamaLano saMpuTa sthApana karela che, evo te vinayathI namaskAra karI bhagavaMtanI stuti karavA lAgyo - "he jagatanA jIvo pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra ! tamo jaya pAmo. vAyuthI namelA navIna megha samAna zyAma netravALA ! nayana ane mananA harSane vadhAranArA ! lakSaNovALA zramaNa ! zramaNanA manarUpa bhramara mATe kamala sarakhA ! zAstronA sAcA uttama artha pragaTa karavAmAM samartha ! cakravartI sarakhA uttama puruSoe jemane mastakothI namana karela che. jeNe manohara aMgavALI strI Adino saMga dUra karyo che, yuddharUpa viSayanA vividha prakAranA seMkaDo jherI rasathI rahita ! jenI IrSyAnI racanA dUra thaI che, kAmadeva mATe daDha agni samAna arthAt tene bALI nAkhanAra ! agni jaLa, sarpanA bhayane dUra karanAra ! mahAdevanA hAsya sarakhA ujjavalatara yaza-samUhavALA ! zaraNe AvelA mATe zaraNya ! sekaDo nayamArgonA prakArothI jenA samyakatvanA siddhAMta suMdara che ! jenAM gaMbhIra sthAno batrIza AvartAvALAM che, uttama zobhAyamAna kaLaza, zaMkha, cakra Adi lakSaNavALA, jenAM netro kaMkaphaLa samAna saraLa che, nItinA kAraNe jene viSayasukhano AnaMda avidyamAna che. pramAdathI rahita madonmatta hAthInA samAna gamana karanAra ! sUryanI prabhA samAna nirmaLa mArgane karanAra ! aMdhakArane dUra karI paramapadarUpa nagaranA mArgane prakAzita karanAra he jinezvara ! tamo jayavaMtA varto." A pramANe ekalA A kAra rUpa prathama svarathI racAela, khIcokhIca akSaro yukta tathA chellA pada samAna navA padathI zarUAta thAya tevA prAsAdayukta pado goThavIne karela saMstavanathI bhakti pUrNa bhAvathI stuti karIne rAjAe praNAma karyA. bAkInA munivarone paNa vaMdana karIne rAjA pRthvItala upara sukhethI beThA. be hAthanI mastake aMjali karIne jinezvaranAM vacano zramaNa karavA lAgyA. te A pramANe - A bhavAraNyamAM karmAdhIna AtmAo cAre gatimAM uMcA - nIce sthAnakomAM niraMtara bhramaNa kare che. cakaDoLamAM beThelo choka ghaDIka uMce jAya, ghaDIka nIce, ghaDIka vacamAM tema jIva eka vakhata pApopArjana karI narakagatimAM jAya che, vaLI koI vakhata devagati pAme che, vaLI traNa, cAra vagere indriyovAlA sthAnakomAM vAraMvAra utpanna thAya che, eka vakhata rAjA thayo hoya, te ja pharI raMka thAya che, brAhmaNa hoya te, pharI mRtyu pAmIne cAMDAla jAtimAM janme che, daridro dhanapati thAya che ane guNavALA hoya, te nirguNa paNa banI jAya che. suMdara rUpavALA, rUpa vagaranA ke kadrupA thAya che, mahAmUrkha hoya, te vicakSaNa ane tethI viparIta paNa thAya che. vaLI koI kANA, ThIMgaNA, aMdha, laMgaDA, rogI, bahero, mUMgA ema karmAdhIna jIvone aneka avasthAo thAya che. saubhAgI, durbhAgI, zUravIra, kAyara, rogI, nirogI; sArA-madhura kaMThavALA, koI jeno bola sAMbhaLavo na game tevA kharAba svaravALA, koI pUjaya, koI niMdApAtra, koI baLavALA, koi baLa vagaranA, koIka aneka bhogo meLavI bhogavanArA ane koika bhoga prApti vagaranA, koika haMmezA sukhI, koika duHkhI, keTalAka niSkalaMka Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 553 AcAravALA ane keTalAka hina AcAra sevavAvALA hoya che. A pramANe anAdikALathI niraMtara jIvo A bhavAraNyamAM potAnA karmane AdhIna thaIne puNya ke pApanA svabhAvathI rakhaDyA kare che. mithyAtvamohanA karmanA udayathI dizAonI bhUlabhUlAmaNImAM paDelA ajJAnI AtmAo suMdara niSphaTaka mArga choDIne kuyonirUpa kAMTALA gahana vanamAM anaMtI vakhata utarI jAya che. vividha prakAranA avaLA dharmamArga batAvanArA pAkhaMDI dhUrtothI prerAelA pApamAM mohita thaI potAnA AtmAne avaLA mArge kheMcI jAya che. paraMtu puNyayogathI koIka jJAnI evA sAcA mArgane batAvanArA-samajAvanArA maLI jAya che, to tevA bhAgyazALI AtmAo sAco mokSa mArga pAme che. te bhavyAtmAo ! puNya ane pApanAM phaLo jANIne, pApanA hetuono tyAga karIne dharmakAryamAM-puNyakAryamAM udyama karo." A sAMbhaLIne kautukavALA rAjAe kahyuM ke, "he bhagavaMta ! meM pahelAM kevuM puNya upArjana karyuM hatuM ke, jenA yoge atyAre A saMpattio bhogavI rahelo chuM." bhagavaMte kahyuM ke-"paMcanamaskAra smaraNa karavAno nizcaya karelo hato, tenuM A phaLa che. vaLI A maLelA phaLa karatAM paNa tenAthI bhavyAtmAo bhadrakabhAva prApta kare che, tenAthI zuddha samyakatva, samyakatvI AtmA virati ane uttarottara jaldI mokSa meLave che. je A lokanAM sukha-saubhAgya, rUpa, lakSmI, prabhutva, devatva, virati che. A navakAra mahAprabhAvavALo ane uttarottara sarva guNasthAnakone meLavI ApanAra apUrva kAraNa che. A loka ane paralokanAM sukhane utpanna karanAra pradhAnamaMtra navakAra che. A pramANe bhagavaMte guNa-viziSTa evuM navakAranuM mahAtma upadezya. potAno pUrvabhava sAMbhaLIne bhavavirakta banI, putrane rAjaya ApIne, nirmala saMyama karIne ratnazikhe kevalajJAna pragaTa karyuM. anukrame A maharSi zivapadane pAmyA. (1031) have upasaMhAra karatA kahe che - (upasaMhAra) 1032-A pramANe aticAravALAM ane aticAra vagaranAM anuSThAno jANIne tathA tenAM nirmala ane anirmala phaLo paNa jANIne devatA-ArAdhanAdika vizuddha yogamAM mokSaphaLa meLavavAnA sAdhanarUpa dharmamAM buddhizAlI manuSya prayatna karavo joie. kevA buddhizALIe ? to ke-zAzvata mokSasukhanA abhilASI evA buddhizALI AtmAoe niraticAra dharmAnuSThAnamAM AjJAnusAra prayatna karavo joie. (1032) have vizuddhayoganA prayatnano upAya jaNAve siddhAMtanA jANakAroe zuddhayoganAM upAyo kalyANamitra-yoga-hitakArI dharmanI preraNAM ApanAra evAM vAtsalya rAkhanAra lokano samAgama Adi kahelA che mATe kalyANamitra yoga Adika vastumAM pravartavuM (1033) cAra gAthAothI upAya batAve che. 1034 thI 1037 - paramapuraSo-tIrthaMkara-gaNadharoe racelAM AgamonAM rahasyone jANanAra evA guru mahArAjanI atizaya AnaMdapUrNa mAnasathI sevA-bhakti karavI. tema ja niraMtara temanI pAse dharmopadeza ane siddhAMtanA rahasyonuM zravaNa karavuM, ke je vacano sAMbhaLavAthI AtmAnuM hita thAya. potAnA sAmarthyanusAra jJAnadAna, abhayadAna, dharmamAM Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 upadezapada-anuvAda sahAya karanAra evA AhAra-pANI, auSadha, upAzrayAdikanuM dharmopagraha dAna ane anukaMpAdAna ApavuM. mana, vacana ane kAyAthI bIjAne upatApa thAya, tevuM kArya na karavuM. puruSe strIviSayaka rAga-pariNAma na karavA ane strIe puruSa saMbaMdhI rAga-pariNAma na karavA. kaheluM che ke-'he kAma ! huM jANuM chuM ke, tArI utpatti saMkalpathI thAya che, mATe huM te saMkalpa ja karIza nahiM, to pachI tuM mane zuM karI zakavAno cho ?' tethI tenAthI viparIta svarUpa viSayono vairAgya karavo. viSayono anurAga e sarva anarthanuM mUla che ane teno vairAgya dharmanuM mUla che. bAhubalIjIno jaya ane rAvaNanuM patana pAmavuM-temAM he rAjendra ! kAraNa hoya to eka indriyone jitelI che, jyAre bIjo anAthI hAryo che. athavA to saMgata artha-viSayaka saMkalpa karyo, bhavanuM svarUpa vicAravuM. ahiM artha abhidhAna, pratyaya e samAna nAmavALA che. e vacanathI bhavasvarUpa viSayaka upayoga-vicAraNA te bhavasvarUpa kahevAya. tethI karIne tevA prakAranA karmanA kSayopazamathI tevA bhAvanA viSayaka granthonA abhyAsathI bhavanuM svarUpa bhAvanA rUpe vicAravuM. jema ke, lavaNasamudra khArA jaLathI paripUrNa bharelo che,tevI rIte asaMkhya zArIrika, mAnasika duHkhothI A bhava bharelo che. vaLI svapnamAM meLavela dhana mAphaka A jagatamAM koi paNa padArtha yathArtha tathya nathI, tevI rIte photarAM khAMDavA samAna rAjya, ghoDA vagere sAmagrI yathArtha nathI, paNa svapnamAM AMkha ughaDyA pachI te padArtho asAra che ane saMsAramAM maraNa pachI AMkha bIDAyA pachI sarva padArtho asAra che. saMsAramAM sarva padArtho vijaLInA jhabakArA mAphaka asthira che, bALako dhULamAM potAnAM ghara banAve, tenI mAphaka alpakALa mananA vinodarUpa phaLane ApanAra che. je koine paNa A saMsAranA nAzavaMta sukhamAM sukhano bhrama thAya che, paraMtu madhathI kharaDAyela talavAranI tIkSNa dhArAnA agrabhAgane cATavA mAphaka viSayonAM sukho pariNAme suMdara nathI. talavAranI dhArA paranuM madha kSaNavAra mIThuM lAge, paNa talavArathI jIbha kapAya pachI pArAvAra duHkha bhogavavuM paDe che, tema saMsAranAM viSayasukho alpakALa mATe sukha ApanAra thAya che, paraMtu tenA vipAko narakAdikamAM dIrghakALa sudhI kaDavAM phaLa ApanAra thAya che. loka-lokottarabhAvane pAmelA - samajelA hoya, tevA mahApuruSone mana,vacana ane kAyAnI kriyAthI pUjavA-AdaravA-temAM laukika bhAvane pAmelA, mAtA-pitA, kalAcArya, zeTha vagere ane lokottara to dharmAcArya guru Adika levA. jaghanya, madhyama, uttama evA bhedavALA jIvo jIvalokamAM hoya, to temAM koino paNa tiraskAra na karavo. lokamAM je viziSTa lokAcAra cAlato hoya, tene anusaravuM. A mATe kahevAya che keje kAraNa mATe sarve dharma AcaranArAone loka e AdhArabhUta che, mATe lokaviruddha e dharmaviruddha hoya, tevA AcaraNano tyAga karavo. koino paNa avarNavAda pragaTapaNe koine na kahevo, koinI avajJA karIne koine halako na pADavo. audArya, dAkSiNya Adi guNonuM bahumAna karavuM. kadAca potAnAmAM tevA guNo na hoya, pote tevA guNanuM AcaraNa karavA zaktimAna na hoya, to paNa dRDha guNAnuMrAganA yoge bhAvanI adhikatAthI tenAM anuSThAnanAM phala jeTaluM phala meLavanAra tevA AtmAo thAya che. 'karaNa, karAvaNa ne anumodana sarakhAM phala nIpajAve.' e kathananA anusAre te paNa samAna phaLa meLavanAra thAya che. tathA kaheluM che ke Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555 'Atmahita Acarato' ityAdi gAthA ahIM samajI levI. asadAcAra sevanAra lokanI sAthe vArtAlApasaMvAsa karavo, vyavahAra vadhAravo, te rUpa kuzIla-saMsarga na karavo. je mATe kaheluM che ke-'AMbo ane liMbaDo benAM mULiyAM ekaThAM thAya, to liMbaDAnA guNa AMbAne pariNamaze, paNa AMbAno madhura guNa liMbaDAne nahi~ pariNamaze-ema kuzIlavALAnA avaguNo grahaNa karatAM vAra na lAge, paNa suzIlavALAnA guNo ekadama grahaNa karI zakAtA nathI. kSamA, namratA, saralatA, saMtoSa guNono sahAro laine, krodha, mAna, mAyA, lobha rUpa kaSAyono tyAga karavo. haMmezAM ajJAna, saMzaya, mithyAjJAna Adi ATha prakAranA pramAdano tyAga karavo, kAraNa ke, sarva anarthanuM mULa hoya,to A pramAda che. kaheluM che ke, "puruSo-(AtmAo) svargamAM prayANa karatA nathI, tathA durgatimAM vinipAta thAya che, tenuM jo koi kAraNa hoya, to A anArya evo pramAda che. e mAruM nizcaya-pUrvaka mAnavuM che." (1034 thI 1037) upasaMhAra karatA kahe che - 1038-tIrthaMkarAdika sarvajJa bhagavaMtoe kahelAM zAstromAMthI lezarUpe keTalAMka upadezapadono uddhAra karI, chUTAM pADIne saMzaya, anadhyavasAya, viparyAsa buddhithI vihlala thayelA keTalAka alpa buddhivALAone avabodha karavA mATe A granthanI meM racanA karI che. (1038) A graMtha to siddhi-pUrNa thayo, paraMtu koNe racanA karI, evI jijJAsAvALAne granthakAra pote ja kRtajJatA-garbhita potAnA nAmathI aMkita A gAthA kahe che 1039-zruta ane zIlarUpa samudranI velA samAna yAkinI nAmanAM mahattarApravartinI aMtaraMga dharma-zarIrane utpanna karanAra hovAthI, tenA dharmaputra zrIharibhadrAcArya, jeo bhavanA virahanI abhilASAvALA che temaNe, vaLI teo kevA che ? jeo citrakUTa parvatanI cUlAnA nivAsI-cittoDagaDha nivAsI, jemaNe prathama paryAyamAM (pahelI paccIzamAM) ja ATha vyAkaraNono phrUTa pATha karyo hato, tathA sarva darzanone anusaranArA evA karkazatarka zAstrathI potAnI buddhine paripakava karelI hatI. ethI buddhizALIomAM agrapada pAmelA, 'pratijJA karI hatI ke, bIjAe paThana karelA granthano bodha na thAya, to teno ziSyabhAva svIkAravo,' Avazyaka-niryukti zAstranA parAvartanamAM pravRtta yAkinI mahattarAnA upAzraya najIka gamana karatAM sAMbhaLela 'padhdhituAM harapaLana' ityAdi gAthAno potAnI nipuNa buddhithI UhA-apohano yoga karavA chatAM paNa pote teno artha najANI zakayA. te jANavA mATe mahattarA-sAdhvInA upadezathI zrIjinabhadrAcAryanI pAse jatAM, vacamAM jinabiMbanuM avalokana karatAM, pUrve koi vakhata na utpanna thayela evo apUrva mahApramoda utpanna thavAnA kAraNe vapureva tavAnae' ityAdi zloka uccAryo. AcAryanI pAse AvI artha samajyA. dIkSA aMgIkAra karI. svazAstra ane parazAstramAM atimahAna kuzaLatA prApta karIne jemaNe pravacananA vAtsalyathI 1400 caudaso prakaraNonI racanA karI che, evA 'bhaviraha' upanAma dhAraNa karanArA AcArya haribhadrasUrie A upadezapada nAmano mahAgrantha racelo che. (1039) Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 upadezapada-anuvAda upadezapada nAmano mahAgraMtha pUrNa thayo. te sAthe 'sukhasaMbodhanI' nAmanI upadezapadanI vikRti paNa ahiM samApta thaI. vivaraNakAranI prazasti kSamAmAM lIna evo udayAcala samAna eka bRhadgaccha nAmano mahAn gaccha che. te kevo che ? to ke-atizaya uMcA AkAzasthala mAphaka prabhAvazALI, zIlanI atipavitra ane sAdhupuruSone rucikara evI sthitine dhAraNa karanAra, ati uchaLatA zubha sattvavALA, uttama kuLanI chAyAthI bharapUra, (zleSArtha hovAthI parvatapakSamAM kSamA eTale pRthvImAM lIna) parvata uMcA AkAzatalamAM saundarya zALI, atyaMta nirmala ane sajjanone gamatI evI parvatonI sthitine dhAraNa karanAra hoya che. uttama vAMsanI chAyAthI bharapUra evo udayAcala parvata, tenA samAna mahAna bRhadgacchamAM 'sarvadeva' nAmanA AcArya thayA. te kevA hatA ? to ke-ajJAnaaMdhakArano nAza karanAra, saMsAra samudrathI pAra pamADanAra, kAMtisamUhathI yukta, bhuvananA padArthonuM svarUpa prakAzita karanAra, namaskAra karavA lAyaka caraNavALA, kAmadevane vaza karanAra, navIna ugelA sUrya samAna evA sAdhuonA svAmI hatA. (zleSArtha hovAthI sUryapakSe aMdhakAranA vinAzanA kAraNabhUta. nakSatronI kAMtinA samUhane adRzya karanAra, bhuvanane prakAzita karanAra jenAM kiraNo namaskAra karavA yogya che, caMdramAnI kAMtine kSINa karanAra) evA navIna bAlasUrya sarakhA zrIsarvadevasUri thayA. temanAthI uttama vartanavALA ATha digjhana sarakhA zrIyazobhadrasUri, nemicaMdrasUri vagere ATha AcAryo thayA. tathA vinayacaMdra nAmanA upAdhyAya thayA ke, jemaNe dhyAnayogathI vividha prakAranI bAdhA utpanna karanAra buddhinA aMdhakArane dUra karelA che. tema ja munionA guNarUpI maNionA samudra tema ja jemane zuddha ziSyonI prApti thayelI che, vaLIprAyaH temanA sarva ziSya-saMtAnonI bhakti jenA viSe che, evA municaMdrAcArya nAmanA munigaNanAyaka thayA, temaNe A granthanI vikRti racelI che. zrInAgapura nAmanA nagaramAM A vivRtinI zaruAta karI ane aNahillApATaka (pATaNa) nAmanA nagaramAM vikramanA 1174 mAM varSamAM A vivRtti pUrNa karI. atinipuNa tevA prakAranA bodha ane zakti vagara, tema ja upayoganI zaratacUkathI je kaMi hIna ke adhika kaMika koika padamAM racAyuM hoya, tene utArIne, jenA manamAM dharmanI icchA che, tevA vidvAna A mArA racelA zAstrane zuddha kare. A grantha-racanAmAM lekhananI, saMzodhananI atisahAya zrIrAmacaMdragaNi nAmanA ziSye tathA bIjA ziSyoe paNa karI che. vaLI atyaMta upayogavALA, zuddhi-azuddhinA jANakAra evA 'kezava' nAmanA brAhmaNa paMDite A grantharatnanuM prathama AdarzamAM lekhana karela che. (9) sUtra sahita A 'sukhasambodhanI' nAmanI vivRtinuM pratyakSara akSara-gaNanAthI granthAgra 14500, cauda hajAra pAMcaso zloka-pramANa samajavuM. 1444 granthonA kartA, yAkinI mahattarAnA dharmaputra, AcArya zrIharibhadrasUriviracita mULa grantha ane pUjya zrImunicaMdrasUri-viracita 'sukhasambodhanI' vivRti sahita upadezapada Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 557 mahAgraMthano gUrjarAnuvAda AgamodvAraka A. zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie pUrNa karyo. (zrIAdIzvara dharmazALA, pAyanI, muMbai-3. saM. 2028 kArtika vadi 13 maMgaLavAra tA. 16-11-71) anuvAdaka-prazasti suMdara saurASTradeze zobhAyamAna siddhagiri-sAMnidhye zatruMjaya nadItIre jIrAgAma (jI2A2oja)-nivAsI dozI devacaMda puruSottama ane saddharma-zIlazAlinI jhamakabena devacaMdanA anukrame hIrAcaMda, dhanajIbhAI tAthA amaracaMda nAmanA traNa suputro ane vijakora, samarata, hIrAbena ane prabhAvatI nAmanI cAra putrIo hatI. potAnAM bALakone zaheramAM vyAvahArika sAthe dhArmika zikSaNa male ane deva-guruno samAgama zaheramAM sahelAithI malI zake-tema dha2I pitAjIe saMvat 1969nA vaizAkha mahine sarva kuTaMbane suratamAM bolAvyuM ane bALakone vyAvahArika ane dhArmika zikSaNa ApavA sAthe dhArmika saMskAra ApyA. 50 pUrva AgamoddhAraka AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA samAgamathI AkhuM kuTuMba vizeSa dharmAnurAgI banI gayuM.daramyAna devacaMdabhAi ane jhamakabena upadhAna tapa navapada oLI, niraMtara gurubhakti, supAtradAna, vyAkhyAnazravaNa, pauSadha, pratikramaNAdi zrAvakocita sarva dharmakaraNImAM tatpara rahetA hatA. daramyAna saM. 1981nI sAlamAM devacaMdabhAine dIkSAnA manoratha thavAthI 50 pU AgamoddhAraka sUrIzvarajI pAse sahakuTuMba ajImagaMja, murzIdAbAda jai temAM zubha haste ghaNA ja ADaMbara ane tyAMnA dhanapati, dharmiSTho, sAdharmika bhakti-parAyaNA, dharmAnurAgI bAbuzrAvakonA pUrNa utsAha sAthe dIkSA aMgIkAra karI ane muni zrIdevasAgarajI mahArAja evuM nAma sthApana karyuM. te samaye mAtAjIe ane meM keTalAka vrata-niyamo aMgIkAra karyA ane saMmetazikharajI tIrtha ane nagarIonI yAtrAo karI. thoDA varSa pachI sadguru-samAgama yoge kAyamI brahmacarya vrata aMgIkAra karyuM. muMbaimAM rahI motIno vyavasAya karavA sAthe niraMtara sAmAyika, dhArmika-vAcana, pUjA, pratikramaNa, varlDa mAnatapanI ArAdhanA ityAdikamAM samaya pasAra thato hato. kuTuMbanI javAbadArI mArI hovAthI kuTuMbano bhAra uThAvanAra nAno bhAi taiyAra na thAya tyAM sudhI mAtAjI dIkSAnI rajA na ApatAM hovAthI thoDo samaya rokAvuM paDyuM. paraMtu AyuSyanI caMcaLatA lAgavAthI koi prakAre mAtAjIne ane svajanone samajAvI saMvat 1984nA vaizAkha zukla ekAdazI-zAsanasthApanAnA zubha divase amadAvAdamAM haThIbhAI zeThanI vADInA derAsarajInA cokamAM caturvidha zrIsaMgha, svajana-kuTuMbivarganI pUrNa hAjarImAM 50 pUrva AgamodvAraka AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA zubhahaste meM (hIrAcaMde) ane laghubaMdhu AmaracaMde dIkSA aMgIkAra karI ane muni zrIhemasAgarajI ma. ane muni zrIamarendrasAgarajI ma. nAma sthApana karyA. keTalAka samaya pachI vijakorabene ane hIrAbene paNa dIkSA aMgIkAra karI, jemanAM sAdhvI zrIdinendrazrIjI ane harSalatAzrIjI nAma sthApana karavAmAM AvyAM. Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 upadezapada-anuvAda satata gurukulavAsamAM rahI anukrame grahaNa-Asevana-zikSA, vyAkaraNa, kAvya, sAhitya, nyAya, AgamAdi zAstranuM yathAzakti adhyayana karyuM. saM. 1999 kapaDavaMjanA cAturmAsamAM 50 pU AgamodvArakazrInA zubhahaste temanA dabANathI zrIbhagavatIsUtranAM yogodrahana karyA. Aso vadi 2 ane 3 nA divase AgamodvArakazrIjInA zubha haste anukrame gaNI ane paMnyAsapadavIo thaI. saM. 2007nI sAlamAM sUrata nagare 50 pU0 gacchAdhipati AcArya mahArAja zrImANijyasAgarasUrijInA varada haste anicchAe zrIsaMghanA Agrahane vaza banI AcArya pada svIkAravuM paDyuM ane sUrimaMtranI pAMce pIThanuM vidhipUrvaka ArAdhana karyuM: 50 pUcha AgamokArakazrInAM AgamaviSayagarbhita pravacano zravaNa karavAnA vyasanane aMge mokSamArga tarapha prIti pragaTI. paramakRpALuM gurujI mahArAja samaye samaye bolAvI vizoSAvazyakabhASya, dazavaikAlika sUtra tattvArtha sUtra, lalitavistarA, paMcAzaka, AcArAMga sUtra, sthAnAMgasUtra AdinI vAcanAo paNa ApatA hatA. vyAkhyAna-zravaNa-samaye lakhavAnI tvarAnA kAraNe AgamodvArakazrInAM aneka vyAkhyAnonAM avataraNo utArI lIdhAM hatAM. tenI presakopIo karAvI, sudhArI aneka vyAkhyAna-pustako chapAyAM, tema ja "siddhacakra' pAkSikamAM paNa je vyAkhyAno chapAyAM che, temAMno moTo bhAga mArAM avataraNono che. thoDA samaya pahelAM AgamodvAraka-pravacanazreNIno prathama vibhAga prakAzita thayela hato. tyAra pachI tenA anusaMdhAnarUpe A0 pravacanazreNI vibhAga bIjo ane trIjo ema be navAM vyAkhyA-pustako prakAzita thayAM. AgaLa gurumahArAjanA vacanAnusAra upadezamAlAnI doghaTTI TIkAnI tADapatrIya prati parathI presakopI karAvI, bIjI keTalIka hastalikhita jUnI pratio sAthe pAThAntaro meLavI yathAzakya prayatnapUrvaka saMzodhana saMpAdana karI. - tyAra pachI dAkSiNyacihna udhotanasUri-racita prAkRta mahAsaMpUkAvya kuvalayamAlA mahAkathA, tathA haribhadrasUrikRta prA0 samarAieNkahA, A. zrI hemacaMdrAcArya-racita svopanna vivaraNa-sahita yogazAstra (bAreya. prakAzo sahita), zIlAMkAcArya-racita prA- cauppanna mahApurisa cariyA, vimalasUri-racita prA. pauma-cariya (padmacaritra)-jaina mahArAmAyaNano saMpUrNa akSarazaH gUrjarAnuvAda karI, saMpAdana karI prakAzita karAvyA. vaLI atigaMbhIra zAstronA navanItabhUta zrImahAnizItha zrutaskaMdhanA ATheya adhyayanono saMpUrNa anuvAda karI amudrita hastalikhita prato ane pustako lakhyAM ane lakhAvyAM. vaLI keTalAka zAstrarasika mahAnubhAvonI abhyarthanA thavAthI, sakAraNa sthiratA thavAthI bhavavirahAMka A0 zrIharibhadrAcArya-racita ane samartha vidvAna-ziromaNi aneka graMtho ane graMthonI TIkA karanAra A. zrImunicaMdrasUrie karelA vivaraNa sahita prAkRta upadezapada 14500 zloka-pramANa mahAgraMthano akSarazaH gUrjara anuvAda taiyAra karyo, ane atialpa samayamAM saMzodhana karAvavA pUrvaka prakAzita karAvI, vAcakavRndanA kara-kamaLamAM samarpaNa karI, Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtakRtyatA anubhavavA huM Aje dhanya banyo chuM. upadezapada vivaraNa mahAgraMthano anuvAda karI je kaMi paNa kuzala dharma upArjana thayuM hoya tenAthI 'sarva jIvo maitrI Adi bhAvanAo sahita prabhu zAsananA pUrNa anurAgI bano' e ja aMtima abhilASA. - 559 AdIzvara dharmazALA pAyadhunI, muMbaI-3 saM. 2028 hi. vaizAna vahi u A. hemasAgara sUri budhavAra tA. 31-5-72 punaHsaMpAdakanI prazasti zrI tapAgaccha maMDana kacchavAgar3a dezodvArakaM dAdAzrI jitavijaya muni puMgavacca ziSyavarya 1008 zrImad hIra vijaya muni puMgavasya ziSyavarya 1008 zrImad anuyogAcArya paMnyAsa pravara zrI tilakavijaya gaNivaryANAM ziSyaratna paramapUjya AcArya devazrI ratnazekhara sUrIzvarANAM ziSya ratna parama pUjya yuvAcArya zrImad vijaya ratnAkara sUrIzvarANAM ziSyaratna muni ratnatraya vijaya evaM muni ratnajyota vijaya munivarAbhyAM upadezapada bhASAMtara punaH prakaTIkRtaH mahArASTra deze sAtArA nagare zrI kuMthunAtha jinaprAsAda sAnnidhye vi.saM. 2060 varSe dIpAvalI dine zukravAsare ayaM graMtho vAcaka vargasya kalyANakArako bhUyAt / // zubhaM bhavatu // Page #585 -------------------------------------------------------------------------- Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRtabhakita sahAyaka zrI bhInamAla nagare zA. pArasamalajI kapUracaMdajI koThArI parivAra dvArA AyojIta vi.saM. 2058 mAM pa.pU. AcArya deva zrI ratnAkara sUrIzvarajI ma.sA.nA cAturmAsa prasaMge zrutanidhi saujanyathI A graMtha prakAzita karela che. prakAzaka zrI raMjanavijayajI jaina pustakAlayA mAlavADA NavneetPrinters (M) 098252 61177, 09427326041