________________
૪૧૯
શોષવી નાખ્યો. સ્નાન, વિલેપન, કેશમાર્જન આદિ શરીરની સંભાળનો ત્યાગ કર્યો. કોઈક સમયે જયારે નિયમ પૂર્ણ થવાનો સમય પાકી ગયો, ત્યારે રાત્રિના પાછલા પહોરમાં એકદમ આક્રન્દન કરવા લાગી. ત્યારે બ્રાહ્મણ બટુકે પૂછ્યું કે, “હે સુંદરી ! તારા શરીરમાં શી પીડા થાય છે? દુઃખ સહિત તેણે કહ્યું કે, ન કહી શકાય તેવા ફૂલના દર્દની પીડા થાય છે.” તેને દેખીને નિરાશ પામેલા વેદચિએ પીડા મટાડવા માટે મણિ, મંત્રો ઔષધિઓના સેંકડો ઉપાયો કર્યા, જેને જે વિષયનું જ્ઞાન હતું, તે સેંકડો ઉપાયો કર્યા.
ગુણસુંદરીને પ્રાતઃકાળે લગાર વેદના ઓછી થઈ, ત્યારે ધીમે ધીમે સ્કૂલના પામતી પડી જતી હતી, છતાં ઘરનાં કાર્યો કરતી હતી. “હે સુભગ ! હું તારા ઘર માટે અયોગ્ય છું, નિર્ભાગી છું. કારણ કે, “મને આવું ભયંકર દુઃખ ઉત્પન્ન થયું, મારા મસ્તકમાં ઘણી જ આકરી વેદના ઉત્પન્ન થઈ છે, “અગ્નિથી રસાયેલી હોઉં' તેવી શરીરમાં બળતરા થાય છે, અંદરનાં આંતરડાંઓ કપાઈ જાય છે, સર્વ અંગના સાંધાઓ તૂટી જાય છે. આ દુઃખ-તાપથી જળી રહેલી હું માનું છું કે, હવે મારા પ્રાણ ધારણ કરી શકીશ નહિ, એક વાત મનમાં અધિક ચાલ્યા કરે છે કે, “તારી મહાઆશાઓ મારાથી પૂરી શકાઈ નહિ. પાપિણી એવી મારા માટે ઘણા લાંબા સમય સુધી તમે તમારા આત્માને ઘણો પરિશ્રમ પમાડ્યો, પરંતુ મૃગતૃષ્ણાના જળ માટે દોડેલા હરણિયાની જેમ તમે ફળ ન મેળવી શક્યા. બીજું પૂર્વે મેં બીજાને પીડા કરીને મારું પોતાનું સુખ મેળવ્યું, તેના અતિભયંકર વિપાકો અત્યારે શરણ વગરની બનીને હું સહન કરી રહી છું – એમ મારું માનવું થાય છે. અથવા તો કોઈને આપીને વળી પાછું પડાવી લીધું હશે, અથવા તો કોઈકને ચંદ્રના કલંક સમાન કલંક આપ્યું હશે અથવાતો મેં પૂર્વે ગ્રહણ કરેલાં વ્રતો ભાંગી નાખ્યાં હશે અથવા તો કોઈકના પ્રેમીનું હરણ કર્યું હશે, તેવા પૂર્વે કરેલા પાપયોગે અત્યારે હું તારા નેત્ર-સમક્ષ બળી-ઝલી રહેલી છું. હવે મને જલ્દી કાષ્ઠો આપો, એ સિવાય આ મારો દાહ દૂર થવાનો નથી. આ પ્રકારે વિવિધ પ્રકારના વિલાપ કરતી, આહાર ન ગ્રહણ કરતી,પોતાની નિંદા કરતી, એવી તેને દેખીને પશ્ચાત્તાપ કરતોબટુક બ્રાહ્મણ નિર્વેદસહિત કહેવા લાગ્યોકે - “મારા પ્રાણ પણ આડા રાખીને એટલે પ્રાણોનો ભોગ આપીને પણ
સુંદરિ ! હું તારું પ્રિય થાય,તો કરીશ જ. દૈવયોગે તને આવું દુઃખ આવી પડ્યું છે, તો હવે જો તને શ્રાવસ્તી નગરીએ લઈ જાઉં, વિદ્યા, ઔષધ વગેરેનો યોગ કરવાથી નિરોગતા થવાનો ત્યાં સંભવ છે.” (૭૫)
ગુણસુંદરીએ ત્યારે કહ્યું કે, “હે સુંદર ! ત્યાં જવાથી દુર્જન લોકો બોલવામાં શું બાકી રાખે ? તે સમજી શકાતું નથી. અતિઈર્ષ્યાલ મારો પતિ કેવી રીતે વિશ્વાસ પામી શકે ? એક તો આ વેદનાનું દુઃખ, બીજું દુર્જનોનાં ગમે તેવા અણઘટતાં વચનો સાંભળવાં પડે, ક્ષત ઉપર ક્ષાર નાખવા સમાન આ દુઃખ કેવી રીતે સહન કરી શકાય ? તો હવે બીજો કોઈ વિચાર કરો અને સારો ઉપાય ચિંતવો. આવા દુઃખની પીડાથી હવે તો મારે રણએ જ શરણ છે' વેદરૂચિએ કહ્યું કે - “જયાં આ જ દુઃખ જોવા સમર્થ બની શકતો નથી, તો પછી પ્રચંડ