________________
૪૨૦
ઉપદેશપદ-અનુવાદ અગ્નિજ્વાલા-સમૂહથી ભરખાતી તને હું કેવી રીતે દેખી શકું? માટે હે મુગ્ધ ! તો હવે નિઃશંકપણે જા, હું તારી સાથે મૈત્રીભાવ રાખીશું, “જીવતો મનુષ્ય મોટાં ભદ્રો પામી શકે છે.” આ પ્રમાણે બટુક ઘણું બોલતો હતો, ત્યારે તેને ગુણસુંદરીએ કહ્યું કે, “હે સુભગ ! તને દુઃખ ન થાય,તેમ કર,' બીજું વધારે શું કહ્યું. હવે બટુક તેને વાહનમાં બેસાડીને નગર બહાર લઈ ગયો. તેને કહ્યું કે, નગરના લોકોને મારું મુખ કેવી રીતે બતાવી શકીશ ? જે હવે તું જવા માટે શક્તિમાન છે, તો હવે હું તો અહિંથી જ પાછો ફરુ છું.” સ્ત્રીએ વિચાર કર્યો કે, પ્રતિબોધ કર્યાવગર મારે કેવી રીતે છોડવો ? - ત્યાર પછી કહ્યું કે, ઠીક હવે બીજી વાતથી સર્યું. હવે તો મારો સ્નેહી સગો ભાઈ થયો છે. હવે લજજાનો ત્યાગ કર, એટલે આપણે ઘરે પ્રયાણ કરીએ. પોતાની બહેનને સાસરે મૂકવા જવામાં વળી લજ્જા કેમ થાય? ઉલટો એ તો ઉત્સવ ગણાય. અહિંથી તું પાછો ઘરે જાય, પણ તારા મનની શાંતિ કેવી રીતે થાય ? આ પ્રમાણે ગુણ-દોષની વિચારણા કરીને બંને ઘરે પહોંચ્યા. સ્વજનોને ઘણો આનંદ થયો અને પુણ્યશર્મા ઘણો હર્ષ પામ્યો. સુંદરીએ પતિનેકહ્યું કે, “હે પ્રિયતમ ! આ સગાભાઈ કરતાં અધિક છે.કારણકે, કૂર ભીલોના હાથમાંથી મન છોડાવીને મારું રક્ષણ કર્યું છે. માટે આ પલ્લીવાસી હોવા છતાં આ મહાસત્ત્વ મોટો ઉપકારી છે. આને જે ઉચિત કરવું યોગ્ય લાગે, તે પ્રિયતમે સમજવાનું ત્યારે પુણ્યશર્માએ તેનેકહ્યુંકે, “ભાગ્યશાળી ! તમારા સરખા પંડિતપુરુષને હંસને જેમ કાગડાની સાથે વાસ કરવો યોગ્ય ન ગણાય, તેમ પલ્લીપતિ સાથે વાસ કરવો યોગ્ય ન ગણાય, તો હવે તારે અહિં જ રહેવું તને જે કોઈ અપૂર્ણતા હશે તેને હું પૂર્ણ કરીશ' આવાં વચનામૃતથી સિંચાએલો તે લજ્જાથી નમી પડેલો વિચારવા લાગ્યો કે, ખરેખર આ બંનેને સમુદ્રની ગંભીરતા, મેરુપર્વતની મોટાઈ અને વનમાં વાસ કરતાં પક્ષીઓની અમૃત સમાન વાણીના ગુણો ગ્રહણ કરી લીધા છે. બીજા કોઈમાં આવે અને આટલું સૌજન્ય સંભવી શકે નહિ. મને સમજ પડતી નથી કે, મારા સરખા ખલશેખરવિષે પણ આવા અમૃત-સમાન મધુર આલાપો. અથવા તો પોતાના મહાગુણોને કારણે મહાપરુષો શુદ્રોના વર્તનને જાણી શકતા નથી. જેના કાંઠા ઉપર ઘણું ઘાસ ઉત્પન્ન થયું હોય, તેવી કૂપિકાઓ વિષે ઉંચા હાથીઓ પણ પટકાય છે અરે રે ! મેં આ સજ્જનને નકામો અનર્થ કર્યો કેટલીક વખત બિલાડો સારભૂત એવી ઉન્નડને પોતાની વિષય તૃષ્ણાથી તોડી ફોડી નાખે છે.”
આવા પ્રકારના ગંભીર-ગુણવાન પુરુષને છોડી મારા સરખા અયોગ્ય ઉપર સુંદરી કેવી રીતે પ્રીતિ કરી શકે ? કમલવનની લક્ષ્મીકોઈ દિવસ આકડાના વનમાં ક્રીડા કરી આનંદ પામે ખરી ? આની બુદ્ધિ ઘણી સુંદર છે કે જેણે આ પ્રમાણે પોતાના શીલનું અખંડિત પાલન કર્યું અને મને પણ વિધિપૂર્વક પાપ-અગ્નિમાં પડતો બચાવ્યો. મેં મહાઅપરાધ કર્યો છે, જો હવે અહિંથી જીવતો નીકળી જાઉં,તો ફરી આવા પ્રકારનાં દુર્વિનીત કાર્યો નહીં કરીશ.” હવે સ્નાન સમય થયો છે, એમ નોકર વર્ગ વિજ્ઞપ્તિ કરી, પુણ્યશર્માએ તેને આમંત્રણ આપ્યું. ત્યાર પછી અભંગન, વિલેપન, સ્નાનાદિક એને પ્રથમ કરાવ્યાં, ત્યાર પછી પોતાના શરીરનાં સ્નાનાદિક