Page Text
________________
૧૯૪
ઉપદેશપદ-અનુવાદ ભોગવતી, રક્ષિકા અને રોહિણી એ નામની ચાર પુત્રવધુઓ હતી. વૃદ્ધાવસ્થા-સમયે ચિંતા ઉત્પન્ન થઈ કે, “પુત્રવધુઓની પરીક્ષા કરી તેમને યોગ્ય ઘરનો અધિકાર સોંપવો.' તે માટે સ્વજનાદિકને ભોજન માટે આમંત્રીને તેમની સમક્ષ વધુઓના બંધુ સમક્ષ એક એક વહુને શાલિના પાંચ પાંચ દાણા આપ્યા. આને સાચવજો અને માગું ત્યારે પાછા આપજો એમ કહીને આદરપૂર્વક પોતાના હાથે તેમને આપ્યા. તેમાં પ્રથમ વહુએ ડાંગરના દાણા ફેંકી દીધા, બીજીએ છોલીને ભક્ષણ કર્યા, ત્રીજીએ પવિત્ર વસ્ત્રમાં બાંધીને પોતાના અલંકારના ડબ્બામાં રાખી રક્ષણ કર્યું. ચોથી રોહિણી નામની વહુએ ખેતરમાં રોપ્યા. દરેક વર્ષે રોપીને વિધિપૂર્વક કર્ષક-પ્રમાણ માપવાળા બનાવ્યા. પાંચ વર્ષના લાંબા કાળ પછી, સમર્પણ કર્યાહતા, તે સમયની માફક સગા-સ્નેહીઓને ભોજન માટે નિમંત્રીને સર્વ બંધુલોક સમક્ષ ડાંગરના દાણાની પાછી માગણી કરી પ્રથમની ઉજિઝકા વહુએ તો યાદ જ રાખેલા ન હોવાથી ભોંઠી પડીને પૂર્વે આપેલા છે, તે વખતે જ સ્મરણ થયું અને તેવી અવસ્થામાં સમર્પણ ન કરી શકવાથી શું કરવું ? તેની મુંઝવણમાં પડી ગઈ. તેવી જ સ્થિતિ બીજી ભોગવતીની પણ બની. ત્રીજી રક્ષિકાએ દાગીનાના દાબડામાંથી કાઢી દાણા આપ્યા. છેલ્લીરોહિણી નામની વહુએ તો શાલિ ડાંગરના કોઠારના ઓરડાઓની ચાવી ધનશેઠના ચરણ-કમળમાં આદર પૂર્વક આપી અને કહ્યું કે, તમારા વચનનું પાલન મેં આ પ્રમાણે કર્યું છે. દરેક વર્ષે વાવી વાવીને વૃદ્ધિ પમાડ્યા છે. નહિતર શક્તિ વિનાશ પામે, તો ફરી ઉગવાનું તેમાં સામર્થ્ય રહે નહિ. તેથી તમારા વચનની પણ સુંદર પાલના કરેલી ગણાય નહિ. વળી વહુઓના બંધુવર્ગ અને સ્વજનોને ધને કહ્યું કે, તમે પણ આ કારણથી મારા કલ્યાણ-સાધકો છો. આવા પ્રકારના વહુના આચારો નિયત કરવામાં તમો સાક્ષીભૂત છો, તેઓએ પણ કહ્યું કે, “આ વિષયમાં જે ઉચિત હોય, તે તમો જાણો છો. ત્યાર પછી કચરો સાફ કરી તેનો ત્યાગ કરવો, રસોડું સંભાળવું, કોઠારનું રક્ષણ કરવું. ધન-રત્નના ભંડારોનું રક્ષણ કરવું, ઘરનો સર્વ કારભાર સંભાળવો-અનુક્રમે દરેક વહુઓને પોતાનું કાર્ય શેઠે સોંપ્યું. એટલે સર્વત્ર શેઠ માટે લોકોમાં પ્રશંસા થવા લાગી.(૧૭-૧૭૯).
અનુબંધની પ્રધાનતાવાળા શુભ પ્રયોજનો પોતાનું સ્વરૂપ મેળવે છે, તે વાત મનમાં ખ્યાલ રાખીને “મનુવંધું વેવ ના' એ ગાથાના અંશને વિશેષ પ્રકારે સમજાવતા કહે છે –
૧૮૦ - માત્ર સારી રીતે કાર્યનો આરંભ કરે, એટલું બસ નથી, પરંતુ પ્રકૃષ્ટ ઉત્તમોત્તમ ફલ-સાધક એવા અનુગમનની પણ ગવેષણા કરે. આનુષંગિક ફલનો ત્યાગ કરીને પ્રધાનફલને શોધે.જેમ ધાન્ય વાવતાં ઘાસ પણ ઉગે અને ધાન્યપણ ઉગે.તેમા ઘાસ કે પલાલ એ આનુષંગિક ફલ કહેવાય અને ધાન્ય ફલ મળે તે મુખ્ય ફળ-પ્રાપ્તિ કહેવાય. ખેતીમાં ફોતરાં ઘાસનો ત્યાગ અને ધાન્યપ્રાપ્તિ એ લક્ષ્ય બુદ્ધિમાન પુરુષનું હોય છે. પ્રધાનફલ એ જ ફલ માનેલું છે. કહેલું છે કે “પ્રધાનફલને જ ફલ માનેલું છે, પરંતુ આનુષંગિકને ફલ માનેલું નથી.પંડિતો પલાલ-ફોતરાદિના ત્યાગ પૂર્વક ખેતીમાં ધાન્ય-પ્રાપ્તિની જેમ મુખ્યફલને જ ફલ માને છે.” અહિ પણ અનુબંધ-નિરૂપણમાં વણિકે બે જયોતિષીઓને પૂછયું. તેવા પ્રકારના વ્યવહાર આરંભકાલમાં દૈવ (ભાગ્ય) જાણકાર બે જણને પૂછયું, તે ઉદાહરણ છે. (૧૮)
| SR No. | 022151 |
| Book Title | Updeshpad Mahagranth |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay |
| Publisher | Ranjanvijay Jain Pustakalay |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 586 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |